Gatunek wymarły: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m {{Gatunek}} zamieniam na {{Gatunek (biologia)}}
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
104 165 edycji
drobne merytoryczne
Linia 1: Linia 1:
{{KategoriaIUCN|EX}}
{{KategoriaIUCN|EX}}


'''Gatunek wymarły''' – [[gatunek (biologia)|gatunek]], który [[Wymieranie|wyginął]] wskutek działań naturalnych lub wywołanych przez człowieka.
'''Gatunek wymarły''' ([[język angielski|ang.]] '''''ex'''tinct'' – '''EX''') – [[gatunek (biologia)|gatunek]], który [[Wymieranie|wyginął]] wskutek procesów naturalnych lub wywołanych przez człowieka. Jest to jedna z kategorii klasyfikacji [[gatunek zagrożony|gatunków zagrożonych]] w [[Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych|Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych]] publikowanej przez [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody]] (IUCN).


Jest to jedna z kategorii systemu klasyfikacyjnego [[gatunek zagrożony|gatunków zagrożonych]] oznaczana skrótem '''EX''' ([[język angielski|ang.]] '''''ex'''tinct''). Za gatunek wymarły uznaje się gatunek, co do którego nie ma wątpliwości, że ostatni [[osobnik]] reprezentujący [[takson]] zginął. Gatunek klasyfikowany jest jako wymarły, gdy bezowocne okażą się jego poszukiwania prowadzone w całym historycznym [[zasięg (biogeografia)|zasięgu]], we wszystkich znanych [[siedlisko (biologia)|siedliskach]] danego gatunku, prowadzone przez odpowiedni czas ze względu na długość cyklu życiowego i wszystkich form życiowych<ref>IUCN [http://www.iucnredlist.org/technical-documents/categories-and-criteria/2001-categories-criteria 2001 Categories & Criteria (version 3.1)] (en)</ref>. Jeżeli gatunek wymarł w stanie dzikim, ale żyją jego przedstawiciele w niewoli, hodowli lub uprawie uznaje się taki gatunek za [[Gatunek wymarły na wolności|wymarły na wolności]] '''EW''' (ang. '''''e'''xtinct in the '''w'''ild''). Jeżeli gatunek wymarł na określonym obszarze (państwa, regionu) wówczas zgodnie z kryteriami [[IUCN]]<ref>IUCN. Guidelines for Application of IUCN Red List Criteria at Regional Levels [http://www.iucnredlist.org/documents/reg_guidelines_en.pdf (pdf)] (en)</ref>, gatunek taki ma na danym obszarze status regionalnie wymarłego '''RE''' (ang. '''''r'''egionally '''e'''xtinct''). Jeżeli gatunek wymarły był zawleczony lub wprowadzony na dany obszar wówczas zgodnie z kryteriami IUCN nie jest on umieszczany w Czerwonej Księdze (ang. ''not applicable - NA'').
Gatunek uznaje się za wymarły, gdy nie ma wątpliwości, że ostatni [[osobnik]] reprezentujący ten [[takson]] zginął. Gatunek klasyfikowany jest jako wymarły, gdy bezowocne okażą się jego poszukiwania prowadzone w całym historycznym [[zasięg (biogeografia)|zasięgu]], we wszystkich znanych [[siedlisko (biologia)|siedliskach]] danego gatunku, prowadzone przez odpowiedni czas ze względu na długość cyklu życiowego i wszystkich form życiowych<ref>{{Cytuj stronę | url = http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf | tytuł = IUCN red list categories and criteria. Version 3.1 Second edition | autor = IUCN Species Survival Commission | data = 2012 | opublikowany = IUCN (International Union for Conservation of Nature) | strony =14 | data dostępu = 2015-07-05}}</ref>. Jeżeli gatunek wymarł w stanie dzikim, ale żyją jego przedstawiciele w niewoli, hodowli lub uprawie uznaje się taki gatunek za [[Gatunek wymarły na wolności|wymarły na wolności]] '''EW''' (ang. '''''e'''xtinct in the '''w'''ild'').

Jeżeli gatunek wymarł na określonym obszarze (państwa, regionu) wówczas zgodnie z kryteriami IUCN, gatunek taki ma na danym obszarze status regionalnie wymarłego '''RE''' (ang. '''''r'''egionally '''e'''xtinct''). Jeżeli gatunek wymarły był zawleczony lub wprowadzony na dany obszar wówczas zgodnie z kryteriami IUCN nie jest on umieszczany w Czerwonej Księdze (ang. ''not applicable – NA'')<ref name="reg_IUCN">{{Cytuj stronę | url = http://www.iucnredlist.org/documents/reg_guidelines_en.pdf | tytuł = Guidelines for application of IUCN Red List criteria at regional and national levels | opublikowany = Invasive Species Specialist Group (ISSG) of the IUCN Species Survival Commission | strony = 13 | data dostępu = 2015-07-05}}</ref>. W praktyce, wbrew kryteriom IUCN, kategoria EX stosowana jest nierzadko także w odniesieniu do gatunków wymarłych tylko w części ich zasięgu, w danym kraju lub regionie. Tak jest w przypadku [[Polska Czerwona Księga Roślin|Polskiej Czerwonej Księgi Roślin]] (PCKR) oraz [[Polska Czerwona Księga Zwierząt|Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt]] (PCKZ), w której gatunki wymarłe na terenie kraju oznaczono skrótem EXP (''extinct in Poland'').


[[Plik:Grote alk -KBIN-.jpg|170px|right|thumb|[[Alka olbrzymia]]]]
[[Plik:Grote alk -KBIN-.jpg|170px|right|thumb|[[Alka olbrzymia]]]]
'''Przykłady wymarłych gatunków:'''
'''Przykłady gatunków wymarłych:'''
* [[alka olbrzymia]]
* [[alka olbrzymia]]
* [[Dront dodo|dodo]]
* [[Dront dodo|dodo]]
Linia 14: Linia 16:
* [[Tarpan (koń)|tarpan]]
* [[Tarpan (koń)|tarpan]]
* [[tur]]
* [[tur]]
* [[wilkowór tasmański]], wilk workowaty
* [[wilk workowaty]]
* [[reliktowiec mały]]
* [[reliktowiec mały]]
* prawdopodobnie [[delfin chiński]]
* prawdopodobnie [[delfin chiński]]
* [[perkozek długodzioby]]
* [[perkozek długodzioby]]

'''Przykłady kręgowców wymarłych na terenie Polski:'''
* [[ssaki]] (Mammalia):
** [[suseł moręgowany]] (''Spermophilus citellus''')
** [[norka europejska]] (''Mustela lutreola'')
* [[ptaki]] (Aves):
** [[nur czarnoszyi]] (''Gavia arctica'')
** [[sęp płowy]] (''Gyps fulvus'')
** [[pustułeczka]] (''Falco naumanni'')
** [[kobczyk zwyczajny]] (''Falco vespertinus'')
** [[pardwa mszarna]] (''Lagopus lagopus'')
** [[karliczka]] (''Porzana pusilla'')
** [[strepet]] (''Tetrax tetrax'')
** [[drop zwyczajny]] (''Otis tadra'')
** [[siewka złota]] (''Pluvialis apricaria'')
** [[krzyżodziób sosnowy]] (''Loxia pytyopsittacus'')
* [[gady]] (Reptilia):
** [[jaszczurka zielona]] (''Lacerta viridis'')
* [[ryby]] (Pisces)
** [[jesiotr zachodni]] (''Acipenser sturio'')


{{commonscat|IUCN Extinct species|Wymarłe gatunki z listy IUCN}}
{{commonscat|IUCN Extinct species|Wymarłe gatunki z listy IUCN}}
Linia 26: Linia 48:
[[Kategoria:Kategorie zagrożenia gatunków według Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych]]
[[Kategoria:Kategorie zagrożenia gatunków według Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych]]
[[Kategoria:Ochrona przyrody]]
[[Kategoria:Ochrona przyrody]]

[[de:Ausgestorbene Art]]
[[en:Extinct species]]

Wersja z 11:17, 5 lip 2015

Kategoria zagrożenia (CKGZ)
EX EW CR EN VU NT LC
Kategoria: wymarły

Gatunek wymarły (ang. extinct – EX) – gatunek, który wyginął wskutek procesów naturalnych lub wywołanych przez człowieka. Jest to jedna z kategorii klasyfikacji gatunków zagrożonych w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych publikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN).

Gatunek uznaje się za wymarły, gdy nie ma wątpliwości, że ostatni osobnik reprezentujący ten takson zginął. Gatunek klasyfikowany jest jako wymarły, gdy bezowocne okażą się jego poszukiwania prowadzone w całym historycznym zasięgu, we wszystkich znanych siedliskach danego gatunku, prowadzone przez odpowiedni czas ze względu na długość cyklu życiowego i wszystkich form życiowych[1]. Jeżeli gatunek wymarł w stanie dzikim, ale żyją jego przedstawiciele w niewoli, hodowli lub uprawie uznaje się taki gatunek za wymarły na wolności EW (ang. extinct in the wild).

Jeżeli gatunek wymarł na określonym obszarze (państwa, regionu) wówczas zgodnie z kryteriami IUCN, gatunek taki ma na danym obszarze status regionalnie wymarłego RE (ang. regionally extinct). Jeżeli gatunek wymarły był zawleczony lub wprowadzony na dany obszar wówczas zgodnie z kryteriami IUCN nie jest on umieszczany w Czerwonej Księdze (ang. not applicable – NA)[2]. W praktyce, wbrew kryteriom IUCN, kategoria EX stosowana jest nierzadko także w odniesieniu do gatunków wymarłych tylko w części ich zasięgu, w danym kraju lub regionie. Tak jest w przypadku Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (PCKR) oraz Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCKZ), w której gatunki wymarłe na terenie kraju oznaczono skrótem EXP (extinct in Poland).

Alka olbrzymia

Przykłady gatunków wymarłych:

Przykłady kręgowców wymarłych na terenie Polski:


  1. ↑ IUCN Species Survival Commission: IUCN red list categories and criteria. Version 3.1 Second edition. IUCN (International Union for Conservation of Nature), 2012. s. 14. [dostęp 2015-07-05].
  2. ↑ Guidelines for application of IUCN Red List criteria at regional and national levels. Invasive Species Specialist Group (ISSG) of the IUCN Species Survival Commission. s. 13. [dostęp 2015-07-05].
Gatunek
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gatunek_wymarły&oldid=43093931”