Karol Pollak (drukarz): Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Lowdown (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
242 300 edycji
lit.
Linia 46: Linia 46:
[[Plik:Tomb of Pollak family at Central Cemetery in Sanok (Matejki part) 2014a.jpg|thumb|240px|Grobowiec rodziny Pollaków w Sanoku]]
[[Plik:Tomb of Pollak family at Central Cemetery in Sanok (Matejki part) 2014a.jpg|thumb|240px|Grobowiec rodziny Pollaków w Sanoku]]
[[Plik:Karol Pollak Street in Sanok.jpg|thumb|240px|Ulica Karola Pollaka w Sanoku]]
[[Plik:Karol Pollak Street in Sanok.jpg|thumb|240px|Ulica Karola Pollaka w Sanoku]]
Pochodził z rodziny na [[Morawy|Morawach]]. Był synem Jędrzeja i Anny (z domu Geislig bądź Gneslig). Wyuczył się zawodu drukarza. Został wdowcem (jego żoną była Józefa z domu Pobraselka). W drodze przypadku 1848 przybył do [[Sanok]]a i osiadł w tym mieście<ref>[[Alojzy Zielecki]], ''Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej'', w: ''Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 450.</ref>. W 1848 założył w tym mieście jedną z nowych drukarń na terenie południowej Galicji w okresie [[Autonomia galicyjska|autonomii galicyjskiej]] bliskim [[Wiosna Ludów|Wiośnie Ludów]] (drukarnie zakładali wówczas w 1840 [[Franciszek Skirski]] w [[Rzeszów|Rzeszowie]], w 1849 [[Józef Pisz]] w [[Nowy Sącz|Nowym Sączu]], w 1857 [[Atanazy Rusinowski]] w [[Jasło|Jaśle]]). Jako pierwsze wydawnictwo zostało wydane „Wolność – Równość – Braterstwo” w 1848; w tym roku wychodziły także inne patriotyczne pisma i odezwy. Po upadku Wiosny Ludów Pollak wydawał tabele statystyczne, ogłoszenia, formularze. Od kwietnia 1855 wydawał serię 28 dzieł z XVI i XVII wieku pt. „Biblioteka Polska”, a także „Księgozbiór polski” (od 1857). Ponadto wydawał druki zarówno w języku polskim jak i niemieckim. Później był wydawcą podręczników polskim, na zlecenie [[Karol Wild|Karola Wilda]], z którym współpracował. Drukarnia działała na zasadzie spółki zawartej pomiędzy drukarzem i wydawcą. W pierwszych latach korzystano z jednej prasy drewnianej, jednak potem sprowadzono maszyny nowego typu, które działały do 1905. Liczba pracowników drukarni wzrosła do kilkunastu, pracami redaktorskimi kierował K. J. Turowski (po nieporozumieniach ok. 1855-1856 wyjechał do Przemyśla), współpracownikiem był także ukraiński poeta [[Platon Kostecki]] (od 1855 mieszkający w Sanoku).
Pochodził z rodziny na [[Morawy|Morawach]]. Był synem Jędrzeja i Anny (z domu Geislig bądź Gneslig). Wyuczył się zawodu drukarza. Został wdowcem (jego żoną była Józefa z domu Pobraselka). W drodze przypadku 1848 przybył do [[Sanok]]a i osiadł w tym mieście<ref>[[Alojzy Zielecki]], ''Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej'', w: ''Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 450.</ref>. W 1848 założył w tym mieście jedną z nowych drukarń na terenie południowej Galicji w okresie [[Autonomia galicyjska|autonomii galicyjskiej]] bliskim [[Wiosna Ludów|Wiośnie Ludów]] (drukarnie zakładali wówczas w 1840 [[Franciszek Skirski]] w [[Rzeszów|Rzeszowie]], w 1849 [[Józef Pisz]] w [[Nowy Sącz|Nowym Sączu]], w 1857 [[Atanazy Rusinowski]] w [[Jasło|Jaśle]]). Jako pierwsze wydawnictwo zostało wydane „Wolność – Równość – Braterstwo” w 1848; w tym roku wychodziły także inne patriotyczne pisma i odezwy. Po upadku Wiosny Ludów Pollak wydawał tabele statystyczne, ogłoszenia, formularze. Od kwietnia 1855 wydawał serię 28 dzieł z XVI i XVII wieku pt. „Biblioteka Polska”, a także „Księgozbiór polski” (od 1857). Ponadto wydawał druki zarówno w języku polskim jak i niemieckim. Później był wydawcą podręczników polskich, na zlecenie [[Karol Wild|Karola Wilda]], z którym współpracował. Drukarnia działała na zasadzie spółki zawartej pomiędzy drukarzem i wydawcą. W pierwszych latach korzystano z jednej prasy drewnianej, jednak potem sprowadzono maszyny nowego typu, które działały do 1905. Liczba pracowników drukarni wzrosła do kilkunastu, pracami redaktorskimi kierował K. J. Turowski (po nieporozumieniach ok. 1855-1856 wyjechał do Przemyśla), współpracownikiem był także ukraiński poeta [[Platon Kostecki]] (od 1855 mieszkający w Sanoku).


W 1861 Karol Pollak otworzył obok drukarni księgarnię komisową i wypożyczalnię książek, dysponującą 1760 pozycjami, w tym ok. 1000 w języku polskim (a także niemieckimi i francuskimi<ref>Tomasz Opas, ''Szkolnictwo i życie kulturalne, W czasach zaborów i niewoli'', w: ''Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 334.</ref>). Jego książnica uchodzi za najstarszą w mieście<ref>[[Alojzy Zielecki]], ''Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej'', w: ''Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 451.</ref>. Od 1868 do 1869 Pollak był wydawcą pisma „Reforma”, którego poziom pozytywnie ocenił [[Józef Ignacy Kraszewski]]. Łącznie od 1848 do 1870 drukarnia Karola Pollaka wydała ok. 125 tys. książek nakładem własnym i ok. 50 tys. pozycji z nakładów obcych. Funkcjonowanie drukarni miało znaczący wpływ na życie kulturalne mieszkańców miasta i okolic, a sam Pollak aktywnie włączył się w życie narodowe zyskując uznanie.
W 1861 Karol Pollak otworzył obok drukarni księgarnię komisową i wypożyczalnię książek, dysponującą 1760 pozycjami, w tym ok. 1000 w języku polskim (a także niemieckimi i francuskimi<ref>Tomasz Opas, ''Szkolnictwo i życie kulturalne, W czasach zaborów i niewoli'', w: ''Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 334.</ref>). Jego książnica uchodzi za najstarszą w mieście<ref>[[Alojzy Zielecki]], ''Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej'', w: ''Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją [[Feliks Kiryk|Feliksa Kiryka]]'', Kraków 1995, s. 451.</ref>. Od 1868 do 1869 Pollak był wydawcą pisma „Reforma”, którego poziom pozytywnie ocenił [[Józef Ignacy Kraszewski]]. Łącznie od 1848 do 1870 drukarnia Karola Pollaka wydała ok. 125 tys. książek nakładem własnym i ok. 50 tys. pozycji z nakładów obcych. Funkcjonowanie drukarni miało znaczący wpływ na życie kulturalne mieszkańców miasta i okolic, a sam Pollak aktywnie włączył się w życie narodowe zyskując uznanie.

Wersja z 19:44, 13 sie 2015

Karol Pollak
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 sierpnia 1818
Brno

Data i miejsce śmierci

27 kwietnia 1880
Sanok

Przyczyna śmierci

zapalenie płuc

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

drukarz

Miejsce zamieszkania

Sanok

Narodowość

 Polska

Wyznanie

rzymskokatolickie

Rodzice

Jędrzej, Anna

Małżeństwo

Maria z d. Zaremba

Dzieci

Karol, Michał, Jadwiga

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons

Karol Pollak (ur. 17 sierpnia 1818 w Brnie, zm. 27 kwietnia 1880 w Sanoku) – polski drukarz, wydawca, księgarz, radny Sanoka.

Biogram

Grobowiec rodziny Pollaków w Sanoku
Ulica Karola Pollaka w Sanoku

Pochodził z rodziny na Morawach. Był synem Jędrzeja i Anny (z domu Geislig bądź Gneslig). Wyuczył się zawodu drukarza. Został wdowcem (jego żoną była Józefa z domu Pobraselka). W drodze przypadku 1848 przybył do Sanoka i osiadł w tym mieście[1]. W 1848 założył w tym mieście jedną z nowych drukarń na terenie południowej Galicji w okresie autonomii galicyjskiej bliskim Wiośnie Ludów (drukarnie zakładali wówczas w 1840 Franciszek Skirski w Rzeszowie, w 1849 Józef Pisz w Nowym Sączu, w 1857 Atanazy Rusinowski w Jaśle). Jako pierwsze wydawnictwo zostało wydane „Wolność – Równość – Braterstwo” w 1848; w tym roku wychodziły także inne patriotyczne pisma i odezwy. Po upadku Wiosny Ludów Pollak wydawał tabele statystyczne, ogłoszenia, formularze. Od kwietnia 1855 wydawał serię 28 dzieł z XVI i XVII wieku pt. „Biblioteka Polska”, a także „Księgozbiór polski” (od 1857). Ponadto wydawał druki zarówno w języku polskim jak i niemieckim. Później był wydawcą podręczników polskich, na zlecenie Karola Wilda, z którym współpracował. Drukarnia działała na zasadzie spółki zawartej pomiędzy drukarzem i wydawcą. W pierwszych latach korzystano z jednej prasy drewnianej, jednak potem sprowadzono maszyny nowego typu, które działały do 1905. Liczba pracowników drukarni wzrosła do kilkunastu, pracami redaktorskimi kierował K. J. Turowski (po nieporozumieniach ok. 1855-1856 wyjechał do Przemyśla), współpracownikiem był także ukraiński poeta Platon Kostecki (od 1855 mieszkający w Sanoku).

W 1861 Karol Pollak otworzył obok drukarni księgarnię komisową i wypożyczalnię książek, dysponującą 1760 pozycjami, w tym ok. 1000 w języku polskim (a także niemieckimi i francuskimi[2]). Jego książnica uchodzi za najstarszą w mieście[3]. Od 1868 do 1869 Pollak był wydawcą pisma „Reforma”, którego poziom pozytywnie ocenił Józef Ignacy Kraszewski. Łącznie od 1848 do 1870 drukarnia Karola Pollaka wydała ok. 125 tys. książek nakładem własnym i ok. 50 tys. pozycji z nakładów obcych. Funkcjonowanie drukarni miało znaczący wpływ na życie kulturalne mieszkańców miasta i okolic, a sam Pollak aktywnie włączył się w życie narodowe zyskując uznanie.

Pełnił funkcję członka rady miejskiej (wydziału) Sanoka: w latach 1850-1865[4], później wybrany radnym miejskim w 1867[5], 1870[6] (w tym od 1872 do 1873 pełnił urząd zastępcy burmistrza Sanoka Cyryla Jaksy Ładyżyńskiego[7], w 1872[8], 1878[9] (reprezentant I koła wyborczego[10]). W 1871 został przewodniczącym komisji powołanej celem budowy kościoła na Posadzie Olchowskiej[11]. Zasiadł w składzie komitetu budowy pomnika dla uczczenia 300-lecia unii lubelskiej (1569–1869), umieszczonego 11 sierpnia 1869 na placu Maryi Panny (obecna ulica Grzegorza z Sanoka)[12] i organizował obchody tego wydarzenia w Sanoku (ponadto także Jan Zarewicz, Szymon Drewiński, Saul Pinales[13].

Jego żoną została sanocka mieszczanka, Maria, z domu Zaremba (1852-1911)[14][15]. Mieli 11 dzieci, z których troje zmarło w dzieciństwie, a dwoje przed 1880. Ich synami byli Michał (z wykształcenia handlowiec, redaktor „Gazety Sanockiej”[16] od 1895 i „Tygodnika Sanockiej” od 1912 do 1914[17]) i Karol (1859-1928), elektrotechnik, przedsiębiorca i wynalazca. Po osiedleniu w Sanoku Karol Pollak zamieszkał w domu pod numerem 91, a po zawarciu małżeństwa pod numerem 254.

Karol Pollak zmarł 28 kwietnia 1880 za zapalenie płuc. Został pochowany w części „Matejki Stary” Cmentarza Centralnego w Sanoku[18]. Grobowiec rodziny Pollaków został uznany za obiekt zabytkowy i podlega ochronie prawnej[19].

Drukarnię przejął po nim syn Michał, a następnie od Marii Pollak nabył Franciszek Patała w 1909 i prowadził do 1927 (następnie władała nią Matylda Patała, a kierownikiem był Karol Drwięga; w 1948 drukarnia została upaństwowiona). Drukarnia i księgarnia odziedziczona po Karolu Pollaku mieściła się przy ulicy ulicy Jagiellońskiej[20] 21[21].

Spośród potomstwa Karolla Pollaka żadne nie zostało drukarzem. Ponadto potomkowie w linii męskiej nie przedłużyli istnienia tego rodu w Sanoku[22]

Upamiętnienie

Na terenie Sanoka w dzielnicy Dąbrówka znajduje się ulica nazwana jego imieniem i nazwiskiem[23].

Karolowi Pollakowi poświęciła publikacje Jadwiga Zaleska, wydane w „Roczniku Sanockim”: Karol Pollak – drukarz sanocki i dzieje jego drukarni w Sanoku (Rocznik Sanocki 1963) oraz Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni (Rocznik Sanocki 1988).

  1. ↑ Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 450.
  2. ↑ Tomasz Opas, Szkolnictwo i życie kulturalne, W czasach zaborów i niewoli, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 334.
  3. ↑ Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 451.
  4. ↑ Tomasz Opas, Zagadnienia kulturalne, W czasach zaborów i niewoli, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 334.
  5. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 373.
  6. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 374.
  7. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 374-375.
  8. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 19, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  9. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 20, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  10. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 378.
  11. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 376.
  12. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 375.
  13. ↑ Alojzy Zielecki, Życie kulturalne. Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 462.
  14. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 42 z 8 października 1911. 
  15. ↑ Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 450.
  16. ↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 73 z 23 sierpnia 1896. 
  17. ↑ Jadwiga Zaleska: Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni. W: Rocznik Sanocki 1986. T. VI: 1986. Rzeszów: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka, 1988, s. 35. ISBN 83-03-02288-1.
  18. ↑ Jadwiga Zaleska: Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni. W: Rocznik Sanocki 1986. T. VI: 1986. Rzeszów: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka, 1988, s. 29. ISBN 83-03-02288-1.
  19. ↑ Zabytkowe nagrobki. starecmentarze.sanok.pl. [dostęp 25 października 2014].
  20. ↑ Anna Fastnacht-Stupnicka. Obecność przeszłości (o Adamie Fastnachcie). „Rocznik Sanocki”. IX, s. 18, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  21. ↑ Jadwiga Zaleska: Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni. W: Rocznik Sanocki 1986. T. VI: 1986. Rzeszów: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka, 1988, s. 25. ISBN 83-03-02288-1.
  22. ↑ Jadwiga Zaleska: Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni. W: Rocznik Sanocki 1986. T. VI: 1986. Rzeszów: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka, 1988, s. 28. ISBN 83-03-02288-1.
  23. ↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 13 stycznia 2012. [dostęp 25 października 2014].

Bibliografia

  • Jadwiga Zaleska: Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni. W: Rocznik Sanocki 1986. T. VI: 1986. Rzeszów: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka, 1988, s. 25-140. ISBN 83-03-02288-1.
  • Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.
    • Tomasz Opas: Rynek lokalny, w czasach zaborów i niewoli. W: Sanok. Dzieje miasta. Feliks Kiryk (red). Kraków: Secesja, 1995, s. 320-321.
    • Alojzy Zielecki: Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, w epoce autonomii galicyjskiej. W: Sanok. Dzieje miasta. Feliks Kiryk (red). Kraków: Secesja, 1995, s. 450.
  • Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 180-182, 184, 187. ISBN 83-909787-0-9.
  • Karol Pollak. sejm-wielki.pl. [dostęp 25 października 2014].
  • Karol Pollak. interia.pl. [dostęp 25 października 2014].
  • Karol Pollak – wydawnictwa w bazie WorldCat. worldcat.orgl. [dostęp 25 października 2014].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Pollak_(drukarz)&oldid=43390002”