Obowiązek szkolny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian |
m drobne redakcyjne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Obowiązek szkolny''' |
'''Obowiązek szkolny''', '''przymus szkolny''' – wymóg poddania się procesowi [[edukacja|edukacji]] powszechnej, zazwyczaj do określonego roku życia (na przykład osiągnięcia [[pełnoletniość|pełnoletniości]]) lub w ramach określonego poziomu kształcenia (na przykład do ukończenia poziomu [[Gimnazjum|gimnazjalnego]]). |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
[[Plik:1717 Verordnung zur Einführung der Allgemeinen Schulpflicht in Preußen.jpeg|thumb|Zarządzenie wprowadzające przymus szkolny w Prusach, 1717]] |
[[Plik:1717 Verordnung zur Einführung der Allgemeinen Schulpflicht in Preußen.jpeg|thumb|Zarządzenie wprowadzające przymus szkolny w Prusach, 1717]] |
||
Pierwsze próby wprowadzenia obowiązku szkolnego zawierają przepisy Księstw [[Saksonia-Weimar|Weimarskiego]] (1619 |
Pierwsze próby wprowadzenia obowiązku szkolnego zawierają przepisy Księstw [[Saksonia-Weimar|Weimarskiego]] (1619), [[Saksonia-Gotha|Gotajskiego]] (1642) i [[Brandenburgia-Prusy|Brandenburgii-Prus]] (1698 i 1717). W [[Prowincja Massachusetts Bay|kolonii Massachusetts]] w 1647 roku wprowadzili go dominujący w niej [[Purytanizm|purytanie]]. W 1683 wydano takie zarządzenie w [[Księstwo oleśnickie|Księstwie Oleśnickim]], przymus szkolny wprowadził „Książęcy oleśnicki statut niemieckich szkół miejskich i wiejskich” ([[język niemiecki|niem.]] ''Fuerstlich Oelsnische deutsche Stadt und Landschulordnung''). Przymus obejmował dzieci w wieku od 6 do 9 lat<ref>[http://www.olesnica.nienaltowski.net/Z_przeszlosci_olesnickiego_szkolnictwa.htm ''Z przeszłości oleśnickiego szkolnictwa.'']</ref>. |
||
W roku 1717 król [[Królestwo Prus|Prus]] [[Fryderyk Wilhelm I Pruski|Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern]] wydał nakaz by wszystkie dzieci w całym kraju uczęszczały do szkół podstawowych. Inne kraje, zwłaszcza habsburskie, próbowały naśladować pruskie rozwiązania w tej dziedzinie. Sama jakość nauczania w podstawowych szkołach pruskich nie była najwyższa, ponieważ nauczycielami byli częstokroć zwykli weterani wojenni, a program składał się z nauki rachunków, pisania i czytania, z odrobina historii, lecz |
W roku 1717 król [[Królestwo Prus|Prus]] [[Fryderyk Wilhelm I Pruski|Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern]] wydał nakaz by wszystkie dzieci w całym kraju uczęszczały do szkół podstawowych. Inne kraje, zwłaszcza habsburskie, próbowały naśladować pruskie rozwiązania w tej dziedzinie. Sama jakość nauczania w podstawowych szkołach pruskich nie była najwyższa, ponieważ nauczycielami byli częstokroć zwykli weterani wojenni, a program składał się z nauki rachunków, pisania i czytania, z odrobina historii, lecz – jak zalecał filozof [[Christian Wolff]] – nie chodziło o to, by niewielu ludzi posiadało dużą wiedzę, lecz by szerokie rzesze ludności dysponowały podstawowymi umiejętnościami i wiadomościami. Duże zasługi w kontynuowaniu królewskiego planu w Prusach miał teolog [[Jan Juliusz Hecker|Johann Julius Hecker]]. |
||
W 1739 w Danii [[Chrystian VI Oldenburg]] wprowadził powszechny obowiązek uczęszczania do szkół podstawowych, jednak ten nakaz pozostawał martwą literą. |
W 1739 w Danii [[Chrystian VI Oldenburg]] wprowadził powszechny obowiązek uczęszczania do szkół podstawowych, jednak ten nakaz pozostawał martwą literą. [[Maria Teresa Habsburg]] wprowadziła obowiązek szkolny w krajach imperium Habsburgów w 1774 roku. |
||
| ⚫ | Wszystkie jednak próby wprowadzenia obowiązku szkolnego przed [[Rewolucja francuska|rewolucją 1789 roku]] udawały się jedynie częściowo lub były zawieszane z powodu nikłych możliwości realizacji (brak infrastruktury). Sytuacja uległa zmianie wraz ze zmianami ustrojowymi i technologicznymi wieku pary. Od początków XIX wieku przymus szkolny istnieje w większości systemów prawnych (1819 Prusy, 1869 Austria, 1872 Japonia, 1876 W. Brytania, 1882 Francja, 1848–1918 USA, 1930 ZSRR). |
||
[[Maria Teresa Habsburg]] wprowadziła obowiązek szkolny w krajach imperium Habsburgów w 1774 roku. |
|||
| ⚫ | Wszystkie jednak próby wprowadzenia obowiązku szkolnego przed [[Rewolucja francuska|rewolucją 1789 roku]] udawały się jedynie częściowo |
||
W Holandii ustawę o obowiązku szkolnym (''Leerpflicht'') przeforsował w parlamencie poseł [[Francis David Schimmelpenninck]] w 1900 roku. |
W Holandii ustawę o obowiązku szkolnym (''Leerpflicht'') przeforsował w parlamencie poseł [[Francis David Schimmelpenninck]] w 1900 roku. |
||
| Linia 24: | Linia 22: | ||
Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany, np. z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu [[oświata|oświaty]] powszechnej. Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku np. upośledzenia. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. |
Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany, np. z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu [[oświata|oświaty]] powszechnej. Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku np. upośledzenia. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. |
||
Niespełnienie tego obowiązku podlega [[Egzekucja administracyjna|egzekucji administracyjnej]]<ref>Art. 20 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.)</ref>. [[Organ administracji publicznej|Organ miejscowy administracji publicznej]] właściwy do spraw edukacji może nałożyć na [[Opiekun|opiekuna prawnego]] dziecka [[Grzywna (prawo)|karę grzywny]] w celu przymuszenia do realizowania tego obowiązku. W skrajnych przypadkach [[sąd opiekuńczy]] może pozbawić |
Niespełnienie tego obowiązku podlega [[Egzekucja administracyjna|egzekucji administracyjnej]]<ref>Art. 20 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.)</ref>. [[Organ administracji publicznej|Organ miejscowy administracji publicznej]] właściwy do spraw edukacji może nałożyć na [[Opiekun|opiekuna prawnego]] dziecka [[Grzywna (prawo)|karę grzywny]] w celu przymuszenia do realizowania tego obowiązku. W skrajnych przypadkach [[sąd opiekuńczy]] może pozbawić rodziców [[Władza rodzicielska|władzy rodzicielskiej]]<ref>Art. 111 § 1 [[Kodeks rodzinny i opiekuńczy|k. r. o.]]</ref>. |
||
== Obowiązek szkolny w Niemczech == |
== Obowiązek szkolny w Niemczech == |
||
| Linia 33: | Linia 31: | ||
== Krytyka == |
== Krytyka == |
||
Przymus szkolny jest krytykowany ([[edukacja domowa]]) przez liberałów. Uważają oni, że edukacja nie należy do zadań państwa i nie ma ono prawa zmuszać nikogo do korzystania z państwowego systemu, boją się także skutków ewentualnego masowego "prania mózgów" wynikłego z ujednoliconej scentralizowanej edukacji. W |
Przymus szkolny jest krytykowany ([[edukacja domowa]]) przez liberałów. Uważają oni, że edukacja nie należy do zadań państwa i nie ma ono prawa zmuszać nikogo do korzystania z państwowego systemu, boją się także skutków ewentualnego masowego "prania mózgów" wynikłego z ujednoliconej scentralizowanej edukacji. W Stanach Zjednoczonych, w związku z kryzysem w edukacji, widać wyraźnie{{fakt|data=2010-03}} tendencję do częściowego powrotu do nauki domowej ([[Edukacja domowa|homeschooling]]), najczęściej prowadzonej przez rodziców. |
||
Inne zarzuty to negatywny wpływ przymusu szkolnego na niektóre społeczności, na przykład [[Inuit]]ów czy [[Aborygeni australijscy|Aborygenów]]; w ich przypadku w związku z bardzo rozproszonym osadnictwem i dużymi odległościami od placówek oświatowych przymus szkolny powoduje dezintegrację [[rodzina (socjologia)|rodzin]]. |
Inne zarzuty to negatywny wpływ przymusu szkolnego na niektóre społeczności, na przykład [[Inuit]]ów czy [[Aborygeni australijscy|Aborygenów]]; w ich przypadku w związku z bardzo rozproszonym osadnictwem i dużymi odległościami od placówek oświatowych przymus szkolny powoduje dezintegrację [[rodzina (socjologia)|rodzin]]. |
||
Wersja z 21:47, 20 wrz 2015
Obowiązek szkolny, przymus szkolny – wymóg poddania się procesowi edukacji powszechnej, zazwyczaj do określonego roku życia (na przykład osiągnięcia pełnoletniości) lub w ramach określonego poziomu kształcenia (na przykład do ukończenia poziomu gimnazjalnego).
Historia
Pierwsze próby wprowadzenia obowiązku szkolnego zawierają przepisy Księstw Weimarskiego (1619), Gotajskiego (1642) i Brandenburgii-Prus (1698 i 1717). W kolonii Massachusetts w 1647 roku wprowadzili go dominujący w niej purytanie. W 1683 wydano takie zarządzenie w Księstwie Oleśnickim, przymus szkolny wprowadził „Książęcy oleśnicki statut niemieckich szkół miejskich i wiejskich” (niem. Fuerstlich Oelsnische deutsche Stadt und Landschulordnung). Przymus obejmował dzieci w wieku od 6 do 9 lat[1].
W roku 1717 król Prus Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern wydał nakaz by wszystkie dzieci w całym kraju uczęszczały do szkół podstawowych. Inne kraje, zwłaszcza habsburskie, próbowały naśladować pruskie rozwiązania w tej dziedzinie. Sama jakość nauczania w podstawowych szkołach pruskich nie była najwyższa, ponieważ nauczycielami byli częstokroć zwykli weterani wojenni, a program składał się z nauki rachunków, pisania i czytania, z odrobina historii, lecz – jak zalecał filozof Christian Wolff – nie chodziło o to, by niewielu ludzi posiadało dużą wiedzę, lecz by szerokie rzesze ludności dysponowały podstawowymi umiejętnościami i wiadomościami. Duże zasługi w kontynuowaniu królewskiego planu w Prusach miał teolog Johann Julius Hecker.
W 1739 w Danii Chrystian VI Oldenburg wprowadził powszechny obowiązek uczęszczania do szkół podstawowych, jednak ten nakaz pozostawał martwą literą. Maria Teresa Habsburg wprowadziła obowiązek szkolny w krajach imperium Habsburgów w 1774 roku.
Wszystkie jednak próby wprowadzenia obowiązku szkolnego przed rewolucją 1789 roku udawały się jedynie częściowo lub były zawieszane z powodu nikłych możliwości realizacji (brak infrastruktury). Sytuacja uległa zmianie wraz ze zmianami ustrojowymi i technologicznymi wieku pary. Od początków XIX wieku przymus szkolny istnieje w większości systemów prawnych (1819 Prusy, 1869 Austria, 1872 Japonia, 1876 W. Brytania, 1882 Francja, 1848–1918 USA, 1930 ZSRR).
W Holandii ustawę o obowiązku szkolnym (Leerpflicht) przeforsował w parlamencie poseł Francis David Schimmelpenninck w 1900 roku.
Obowiązek szkolny w Polsce
W Polsce wprowadzenie obowiązku szkolnego postulował już w dobie Odrodzenia Andrzej Frycz Modrzewski w traktacie Commentariorum de Republica emendanda libri quinque (O naprawie Rzeczypospolitej, księga O szkole, 1554), jednak jego wprowadzeniu skutecznie przeciwstawiał się polski Kościół katolicki[2]. Po raz pierwszy w Polsce obowiązek szkolny wprowadziła Izba Edukacji Publicznej w Księstwie Warszawskim w 1808.
Polskie prawo rozróżnia dwa pojęcia: obowiązek szkolny i obowiązek nauki. Obowiązek szkolny polega na przymusie uczęszczania do szkoły podstawowej i gimnazjum[3]. Rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 6. rok życia[4]. Ustawa nie określa w wyraźny sposób, kiedy obowiązek szkolny się kończy. Można o tym wnioskować jedynie w związku z pojęciem obowiązku nauki, czyli uczęszczania do szkoły osób w określonym przez prawo wieku. Obowiązek nauki obejmuje osoby od 6. do 18. roku życia[5], co pokrywa się z wiekiem, z którym (generalnie) uzyskuje się pełnoletność. Ponieważ nauka w prawidłowym toku (bez powtarzania klasy) kończy się w gimnazjum w wieku 16 lat, musi być kontynuowana w jednej ze szkół ponadgimnazjalnych lub w jednej z innych form kształcenia określonych przez ustawę[6] przynajmniej do ukończenia 18 lat.
Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany, np. z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu oświaty powszechnej. Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku np. upośledzenia. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Niespełnienie tego obowiązku podlega egzekucji administracyjnej[7]. Organ miejscowy administracji publicznej właściwy do spraw edukacji może nałożyć na opiekuna prawnego dziecka karę grzywny w celu przymuszenia do realizowania tego obowiązku. W skrajnych przypadkach sąd opiekuńczy może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej[8].
Obowiązek szkolny w Niemczech
W poszczególnych landach niemieckich wiek dzieci, w którym zaczynają one podlegać przymusowi szkolnemu jest zróżnicowany (z reguły pomiędzy 5. a 8. rokiem życia). Czas trwania obowiązku szkolnego jest również zróżnicowany w zależności od landu wynosi 9 lat (np. Bawaria) do 12 (np. Dolna Saksonia).
Obowiązek szkolny w USA
Niektóre stany uznawały potrzebę przymusu szkolnego za na tyle ważną, by umieścić go w swych konstytucjach. Ostatnim stanem, który go wprowadził było w roku 1918 Missisipi.
Krytyka
Przymus szkolny jest krytykowany (edukacja domowa) przez liberałów. Uważają oni, że edukacja nie należy do zadań państwa i nie ma ono prawa zmuszać nikogo do korzystania z państwowego systemu, boją się także skutków ewentualnego masowego "prania mózgów" wynikłego z ujednoliconej scentralizowanej edukacji. W Stanach Zjednoczonych, w związku z kryzysem w edukacji, widać wyraźnie[potrzebny przypis] tendencję do częściowego powrotu do nauki domowej (homeschooling), najczęściej prowadzonej przez rodziców.
Inne zarzuty to negatywny wpływ przymusu szkolnego na niektóre społeczności, na przykład Inuitów czy Aborygenów; w ich przypadku w związku z bardzo rozproszonym osadnictwem i dużymi odległościami od placówek oświatowych przymus szkolny powoduje dezintegrację rodzin.
- ↑ Z przeszłości oleśnickiego szkolnictwa.
- ↑ Jerzy Ziomek: Renesans. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 184–185.
- ↑ Art. 16 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
- ↑ Art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 5 lat (art. 14 ust. 3 i 3a tej ustawy).Dzieci specjalne[potrzebny przypis] mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 10 lat (art. 14 ust. 1a).
- ↑ Art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), zobacz też art. 70 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP
- ↑ Art. 16 ust. 5a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
- ↑ Art. 20 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
- ↑ Art. 111 § 1 k. r. o.