Obowiązek szkolny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m →Obowiązek szkolny w Polsce: drobne merytoryczne |
|||
| Linia 18: | Linia 18: | ||
W Polsce wprowadzenie obowiązku szkolnego postulował już w dobie Odrodzenia [[Andrzej Frycz Modrzewski]] w traktacie ''[[Commentariorum de Republica emendanda libri quinque]]'' (''O naprawie Rzeczypospolitej'', księga ''O szkole'', 1554), jednak jego wprowadzeniu skutecznie przeciwstawiał się polski Kościół katolicki<ref>{{Cytuj książkę | autor =Jerzy Ziomek | tytuł =Renesans | wydawca =Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce =Warszawa| rok =1977| strony =184–185}}</ref>. Po raz pierwszy w Polsce obowiązek szkolny wprowadziła [[Izba Edukacji Publicznej]] w [[Księstwo Warszawskie|Księstwie Warszawskim]] w 1808. |
W Polsce wprowadzenie obowiązku szkolnego postulował już w dobie Odrodzenia [[Andrzej Frycz Modrzewski]] w traktacie ''[[Commentariorum de Republica emendanda libri quinque]]'' (''O naprawie Rzeczypospolitej'', księga ''O szkole'', 1554), jednak jego wprowadzeniu skutecznie przeciwstawiał się polski Kościół katolicki<ref>{{Cytuj książkę | autor =Jerzy Ziomek | tytuł =Renesans | wydawca =Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce =Warszawa| rok =1977| strony =184–185}}</ref>. Po raz pierwszy w Polsce obowiązek szkolny wprowadziła [[Izba Edukacji Publicznej]] w [[Księstwo Warszawskie|Księstwie Warszawskim]] w 1808. |
||
[[System prawny w Polsce|Polskie prawo]] rozróżnia dwa pojęcia: obowiązek szkolny i [[obowiązek nauki]]. Obowiązek szkolny polega na przymusie uczęszczania do [[Szkoła podstawowa|szkoły podstawowej]] i [[gimnazjum]]<ref>Art. 16 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.)</ref>. Rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 6. rok życia<ref>Art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 5 lat (art. 14 ust. 3 i 3a tej ustawy). Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 8 lat (art. 14 ust. 1a ustawy).</ref>. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 5 lat<ref>Art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.)</ref>. Ustawa nie określa w wyraźny sposób, kiedy obowiązek szkolny się kończy. Można o tym wnioskować jedynie w związku z pojęciem obowiązku nauki, czyli uczęszczania do szkoły osób w określonym przez prawo wieku. [[ |
[[System prawny w Polsce|Polskie prawo]] rozróżnia dwa pojęcia: obowiązek szkolny i [[obowiązek nauki]]. Obowiązek szkolny polega na przymusie uczęszczania do [[Szkoła podstawowa|szkoły podstawowej]] i [[Gimnazjum|gimnazjum]]<ref>Art. 16 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.)</ref>. Rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 6. rok życia<ref>Art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 5 lat (art. 14 ust. 3 i 3a tej ustawy). Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 8 lat (art. 14 ust. 1a ustawy).</ref>. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 5 lat<ref>Art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.)</ref>. Ustawa nie określa w wyraźny sposób, kiedy obowiązek szkolny się kończy. Można o tym wnioskować jedynie w związku z pojęciem obowiązku nauki, czyli uczęszczania do szkoły osób w określonym przez prawo wieku. [[obowiązek nauki]] obejmuje osoby od 6. do 16. roku życia<ref>Art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.), zobacz też [[Wikisource:pl:Konstytucja Rozdział 2#Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne|art. 70 ust. 1 zd. 2]] [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji RP]]</ref>, co pokrywa się z wiekiem, z którym (generalnie) uzyskuje się pełnoletniość. Ponieważ nauka w prawidłowym toku (bez powtarzania klasy) kończy się w gimnazjum w wieku 15 lat, musi być kontynuowana przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej lub przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy<ref>Art. 16 ust. 5a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=256|pozycja=2572}}, z późn. zm.)</ref>. |
||
Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną, czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany (na przykład z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu [[oświata|oświaty]] powszechnej). Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku niepełnosprawności. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. |
Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną, czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany (na przykład z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu [[oświata|oświaty]] powszechnej). Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku niepełnosprawności. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. |
||
Wersja z 01:14, 28 lis 2015
Obowiązek szkolny, przymus szkolny – wymóg poddania się procesowi edukacji powszechnej, zazwyczaj do określonego roku życia (na przykład osiągnięcia pełnoletniości) lub w ramach określonego poziomu kształcenia (na przykład do ukończenia poziomu gimnazjalnego).
Historia
Pierwsze próby wprowadzenia obowiązku szkolnego zawierają przepisy Księstw Weimarskiego (1619), Gotajskiego (1642) i Brandenburgii-Prus (1698 i 1717). W kolonii Massachusetts w 1647 roku wprowadzili go dominujący w niej purytanie. W 1683 wydano takie zarządzenie w Księstwie Oleśnickim, przymus szkolny wprowadził „Książęcy oleśnicki statut niemieckich szkół miejskich i wiejskich” (niem. Fuerstlich Oelsnische deutsche Stadt und Landschulordnung). Przymus obejmował dzieci w wieku od 6 do 9 lat[1].
W roku 1717 król Prus Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern wydał nakaz by wszystkie dzieci w całym kraju uczęszczały do szkół podstawowych. Inne kraje, zwłaszcza habsburskie, próbowały naśladować pruskie rozwiązania w tej dziedzinie. Sama jakość nauczania w podstawowych szkołach pruskich nie była najwyższa, ponieważ nauczycielami byli częstokroć zwykli weterani wojenni, a program składał się z nauki rachunków, pisania i czytania, z odrobina historii, lecz – jak zalecał filozof Christian Wolff – nie chodziło o to, by niewielu ludzi posiadało dużą wiedzę, lecz by szerokie rzesze ludności dysponowały podstawowymi umiejętnościami i wiadomościami. Duże zasługi w kontynuowaniu królewskiego planu w Prusach miał teolog Johann Julius Hecker.
W 1739 w Danii Chrystian VI Oldenburg wprowadził powszechny obowiązek uczęszczania do szkół podstawowych, jednak ten nakaz pozostawał martwą literą. Maria Teresa Habsburg wprowadziła obowiązek szkolny w krajach imperium Habsburgów w 1774 roku.
Wszystkie jednak próby wprowadzenia obowiązku szkolnego przed rewolucją 1789 roku udawały się jedynie częściowo lub były zawieszane z powodu nikłych możliwości realizacji (brak infrastruktury). Sytuacja uległa zmianie wraz ze zmianami ustrojowymi i technologicznymi wieku pary. Od początków XIX wieku przymus szkolny istnieje w większości systemów prawnych (1819 Prusy, 1869 Austria, 1872 Japonia, 1876 W. Brytania, 1882 Francja, 1848–1918 USA, 1930 ZSRR).
W Holandii ustawę o obowiązku szkolnym (Leerpflicht) przeforsował w parlamencie poseł Francis David Schimmelpenninck w 1900 roku.
Obowiązek szkolny w Polsce
W Polsce wprowadzenie obowiązku szkolnego postulował już w dobie Odrodzenia Andrzej Frycz Modrzewski w traktacie Commentariorum de Republica emendanda libri quinque (O naprawie Rzeczypospolitej, księga O szkole, 1554), jednak jego wprowadzeniu skutecznie przeciwstawiał się polski Kościół katolicki[2]. Po raz pierwszy w Polsce obowiązek szkolny wprowadziła Izba Edukacji Publicznej w Księstwie Warszawskim w 1808.
Polskie prawo rozróżnia dwa pojęcia: obowiązek szkolny i obowiązek nauki. Obowiązek szkolny polega na przymusie uczęszczania do szkoły podstawowej i gimnazjum[3]. Rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 6. rok życia[4]. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 5 lat[5]. Ustawa nie określa w wyraźny sposób, kiedy obowiązek szkolny się kończy. Można o tym wnioskować jedynie w związku z pojęciem obowiązku nauki, czyli uczęszczania do szkoły osób w określonym przez prawo wieku. obowiązek nauki obejmuje osoby od 6. do 16. roku życia[6], co pokrywa się z wiekiem, z którym (generalnie) uzyskuje się pełnoletniość. Ponieważ nauka w prawidłowym toku (bez powtarzania klasy) kończy się w gimnazjum w wieku 15 lat, musi być kontynuowana przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej lub przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy[7].
Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną, czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany (na przykład z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu oświaty powszechnej). Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku niepełnosprawności. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Niespełnienie tego obowiązku podlega egzekucji administracyjnej[8][9]. Organ miejscowy administracji publicznej właściwy do spraw edukacji może nałożyć na opiekuna prawnego dziecka karę grzywny w celu przymuszenia do realizowania tego obowiązku. W skrajnych przypadkach sąd opiekuńczy może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej[10].
Obowiązek szkolny w Niemczech
W poszczególnych landach niemieckich wiek dzieci, w którym zaczynają one podlegać przymusowi szkolnemu jest zróżnicowany (z reguły pomiędzy 5. a 8. rokiem życia). Czas trwania obowiązku szkolnego jest również zróżnicowany w zależności od landu wynosi 9 lat (np. Bawaria) do 12 (np. Dolna Saksonia).
Obowiązek szkolny w Stanach Zjednoczonych
Niektóre stany uznawały potrzebę przymusu szkolnego za na tyle ważną, by umieścić go w swych konstytucjach. Ostatnim stanem, który go wprowadził, było w roku 1918 Missisipi.
Krytyka
Obowiązek szkolny jest krytykowany przez liberałów. Uważają oni, że edukacja nie należy do zadań państwa i nie ma ono prawa zmuszać nikogo do korzystania z państwowego systemu, boją się także skutków ewentualnego masowego „prania mózgów” wynikłego z ujednoliconej scentralizowanej edukacji. W Stanach Zjednoczonych, w związku z kryzysem w edukacji, widać wyraźnie[potrzebny przypis] tendencję do częściowego powrotu do nauki domowej, najczęściej prowadzonej przez rodziców.
Inne zarzuty to negatywny wpływ przymusu szkolnego na niektóre społeczności, na przykład Inuitów czy Aborygenów. W ich przypadku w związku z bardzo rozproszonym osadnictwem i dużymi odległościami od placówek oświatowych przymus szkolny powoduje dezintegrację rodzin.
- ↑ Z przeszłości oleśnickiego szkolnictwa.
- ↑ Jerzy Ziomek: Renesans. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 184–185.
- ↑ Art. 16 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
- ↑ Art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 5 lat (art. 14 ust. 3 i 3a tej ustawy). Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 8 lat (art. 14 ust. 1a ustawy).
- ↑ Art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
- ↑ Art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), zobacz też art. 70 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP
- ↑ Art. 16 ust. 5a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
- ↑ Art. 20 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
- ↑ Zob. M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Warszawa 2012, s. 305-312.
- ↑ Art. 111 § 1 k. r. o.