Stanisław Herakliusz Lubomirski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Szlachcic infobox}}
m autopoprawka po zrobieniu błędu w regeneracji
Linia 16: Linia 16:
|ojciec = [[Jerzy Sebastian Lubomirski]]
|ojciec = [[Jerzy Sebastian Lubomirski]]
|matka = [[Konstancja Ligęza|Konstancja z Ligęzów]]
|matka = [[Konstancja Ligęza|Konstancja z Ligęzów]]
|mąż = [[Zofia Opalińska (1642-1675)|Zofia Opalińska]]<br />[[Elżbieta Denhoff]]
|mąż =
|żona = [[Zofia Opalińska (1642-1675)|Zofia Opalińska]]<br />[[Elżbieta Denhoff]]
|żona =
|dzieci = [[Elżbieta Helena Sieniawska|Elżbieta Lubomirska]] (z Zofią)<br />[[Teodor Lubomirski]], [[Franciszek Lubomirski]], [[Józef Lubomirski (wojewoda czernihowski)|Józef Lubomirski]]
|dzieci = [[Elżbieta Helena Sieniawska|Elżbieta Lubomirska]] (z Zofią)<br />[[Teodor Lubomirski]], [[Franciszek Lubomirski]], [[Józef Lubomirski (wojewoda czernihowski)|Józef Lubomirski]]
|odznaczenia =
|odznaczenia =

Wersja z 22:57, 23 gru 2015

Stanisław Herakliusz Lubomirski
Ilustracja
Herb
Drużyna (Szreniawa bez krzyża)
Rodzina

Lubomirscy

Data i miejsce urodzenia

1642
Rzeszów

Data i miejsce śmierci

17 stycznia 1702
Ujazdów

Ojciec

Jerzy Sebastian Lubomirski

Matka

Konstancja z Ligęzów

Żona

Zofia Opalińska
Elżbieta Denhoff

Dzieci

Elżbieta Lubomirska (z Zofią)
Teodor Lubomirski, Franciszek Lubomirski, Józef Lubomirski

Stanisław Herakliusz Lubomirski (ur. 1642 w okolicach Krakowa, zm. 17 stycznia 1702 w Ujazdowie) – polski magnat (książę, herbu Szreniawa bez Krzyża), podstoli koronny (1669), marszałek wielki koronny w latach 1676-1702, marszałek nadworny koronny 1673-1676, starosta spiski (do 1700); poeta tzw. baroku dworskiego (z powodu swojej erudycji literackiej zwany Polskim Salomonem), mecenas sztuki. W 1673 za obronę Spisza dostał propozycję objęcia korony węgierskiej, jednak jej nie przyjął.

Stronnik Michała Korybuta Wiśniowieckiego, należał do opozycji magnackiej spiskującej przeciw Janowi III Sobieskiemu, po jego śmierci występował przeciw kandytaturze Jakuba Ludwika Sobieskiego. Gruntownie wykształcony, należał obok Wacława Potockiego do najwybitniejszych pisarzy polskich XVII wieku.

Pochowany w czerniakowskim kościele Bernardynów w Warszawie.

Rodzina

Był synem Jerzego Sebastiana, bratem Hieronima Augustyna i Aleksandra Michała (zm. 1673), starosty perejasławskiego i sandeckiego, ożenionego z Katarzyną Anną Sapiehą.

Miał siostrę Krystynę (zm. 1689), żonę Feliksa Kazimierza Potockiego, hetmana wielkiego koronnego, starosty krasnystawskiego i hrubieszowskiego

Ojciec jego Jerzy Sebastian Lubomirski, po śmierci matki Konstancji Ligęzy, ożenił się w 1654 z Barbarą Tarło (zm. 1689), córką kasztalana wiślickiego Jana Karola Tarły, wdową po Janie Aleksandrze Daniłowiczu, herbu Sas, (zm. 1654).

Żoną jego była od 1669 Zofia Opalińska (1642-1675), córka marszałka nadwornego Łukasza Opalińskiego, a od 1676 Elżbieta Denhoff (zm. 1702), córka podkomorzego wielkiego koronnego Teodora Denhoffa.

Posiadłości

W latach 1676-1679 wybudował letnią rezydencję w Puławach. W 1678 otrzymał fragment ziemi na terenie Mokotowa, następnie wykupił okoliczne wsie Służew i Służewiec. Należała do niego Arkadia koło Królikarni, zwana „pasterskim domkiem”, a od 1683 także Czerniakowo (Czerniaków), gdzie w 1691 ufundował klasztor i kościół bernardyński (porównywane z Bielanami miejsce odpustów i kultu świętego Bonifacego). Zajmował się odbudową zamku w Łańcucie po pożarze w 1688. Pracował dla niego, m.in. właśnie w Puławach, przy klasztorze oraz przy odbudowie zamku, architekt Tylman z Gameren.

Właściciel Ujazdowa; za jego czasów (ok. 1680-90) zbudowano barokową Łazienkę, rozbudowaną w latach 1772-93 przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na klasycystyczny Pałac Na Wyspie. Na terenie posiadłości ujazdowskiej powstał także przeznaczony na miejsce rozmyślań i medytacji Ermitaż.

Twórczość

Pozostawił po sobie wiele dramatów i poezji.

Pierwsze utwory poetyckie, wzorowane przeważnie na literaturze włoskiej, znane są w rękopisach. Do nich należy m.in. poemat Piram i Tyzbe (wydał Roman Pollak z rękopisu biblioteki kórnickiej, 1929). Z późniejszych dzieł polskich i łacińskich ważniejsze to:

  • Ermida albo Królewna pasterska, to jest ten szczęśliwy, który się swym stanem kontentuje (Komedyja Anno 1664)
  • Muza polska na triumfalny wjazd Najjaśniejszego Jana III (1674),
  • Melodia duchowna o przesłodkiej narodzenia naszego Zbawiciela tajemnicy (1682, wiele wydań pod różnymi tytułami),
  • Theomusa albo nauka wiary Chrystusowej (1683, kilka wydań),
  • Rozmowy Artaksessa i Ewandra (1683, kilka wydań),
  • De vanitate consiliorum (1699, kilkanaście wydań, przekład polski: Próżność i prawda rady 1705, kilka wydań, nowe wyd. Ant. Marylskiego pt. O znikomości rad 1916, przekł. niem. 1746),
  • Tobiasz wyzwolony (poemat, 1683, kilka wydań),
  • Adverbiorum moralium sive de virtute et fortuna libellus (1688, kilka wydań, przekład polski 1714, III. wyd. 1737 pt. Salomon polski),
  • Ecclesiastes po hebrajsku nazwany Coheleth (1706, wierszem),
  • Repertorum opuscula latini sacra et moralia (1701, przekłady polskie 1707, 1728 i Franciszka Bohomolca 1771: Księgi moralne, polityczne i pobożne),
  • Wiersze zebrane i przedrukowane (1782),
  • Genii veridici (data nieznana, dialog polityczny).

Nowszych wydań brak. Krótki wybór pism w Pisarzach polskich Zdzisława Dębickiego (1920).

Był autorem m.in. sielanki Ermida albo królewna pasterska, w której krytycznie analizował mit arkadyjski i rozważał nieosiągalność szczęścia, Tobiasz wyzwolony (romans biblijny oparty na Księdze Tobiasza) czy De vanitate cansiliorum liber unus, in quo vanitas et veritas rerum humonarum politicis et moralibus rationibus clare demonstratur et dialogice exhibiteur (O ułudzie rad księga jedna, w której ułudę i prawdę spraw ludzkich jasno udowadnia się racjami politycznymi i moralnymi i wykłada się pod postacią dialogu) z 1699 w którym odradzając reformy pesymistycznie opisywał sejmy Rzeczypospolitej (do dzieła tego nawiązał polemicznie Stanisław Konarski w traktacie O skutecznym rad sposobie).

Autor komedii Don Alvares, albo niesforna w miłości kompanija, oraz Komedyja Lopesa starego, opartych na wątkach z Dekamerona i popularnych włoskich sztuk.

Zobacz też

Bibliografia

Linki zewnętrzne