Szczuczyn (województwo podlaskie): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 21:16, 5 lut 2016

Szablon:POL miasto infobox Szczuczyn to miasto w woj. podlaskim, w powiecie grajewskim, położone 57 km na północ od Łomży na historycznym Mazowszu. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szczuczyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. łomżyńskiego.

Przez miasto przepływa Wissa, niewielka rzeka, dopływ Biebrzy. Ośrodek usługowy; drobny przemysł: spożywczy, skórzany i ceramiczny.

Historia

Około 1425 nad Wissą osiedlili się Szczukowie, pochodzący z północnego Mazowsza. Przywilejem z dnia 16 października 1436 książę Władysław ponownie nadał i sprzedał Falisławowi i Marcinowi Szczukom 55 włók ziemi po obu stronach Wissy. Na tych ziemiach powstała wieś Szczuki Litwa. Wieś ta w 1651 przeszła w ręce Jana Ławskiego. W 1683 ziemię odkupił Stanisław Antoni Szczuka, sekretarz i zaufany dyplomata króla Jana III Sobieskiego. Szlachcic zgromadził inne ziemie w tej okolicy. W latach 1689-1691 rozpoczął się pierwszy etap budowy miasta Szczuczyna. 9 listopada 1692 uznaje się za datę powstania miasta. Po wielkim pożarze w 1699 miasto zostało odbudowane przez S. A. Szczukę. Jan III Sobieski nadał Szczuczynowi prawa miejskie magdeburskie. Był on fundatorem barokowego zespołu kościoła, kolegium i klasztoru, jako wotum wdzięczności za wiktorię wiedeńską. W 1700 rozpoczęło tu działalność kolegium pijarskie. W 1721, już po śmierci S. A. Szczuki, powstała w Szczuczynie szkoła dla dziewcząt. Szczuczyńskie kolegium kończyli zasłużeni uczeni: Jakub Falkowski, Antoni Waga, Jakub Waga, Teodor Waga, Bronisław Trentowski. Uczył się tu Józef Andrzej Załuski. Istniał tutaj pierwszy w Polsce instytut dla głuchoniemych, który w 1816 r. przeniesiono do Warszawy.

W 1858 powstał w Szczuczynie szpital pw. św. Stanisława.

Zbrodnia w Szczuczynie

Zbrodni na jedenastu młodych żydowskich kobietach^[1] pochodzących z getta w Szczuczynie dokonano u gospodyni D.^[2] w Szczuczynie w sierpniu 1941 roku. Kobiety zostały zatrudnione przy pracach polowych. Zatłuczono je kosami, motykami i pałkami a ciała zakopano. Sprawcami byli mężczyźni ze Szczuczyna i okolic. Trzech (Dominik Gaszewski, Kazimierz Danowski, Jan Marczkowski) z sześciu oprawców brało wcześniej udział w mordzie w Bzurach^[3]^[4]. Działali z pobudek rasistowskich i chęci zrabowania odzieży po zamordowanych.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Szczuczyna w 2014 roku ^[5].

Zabytki

Zachowane

klasztor barokowy zakonu Pijarów budowany w latach 1697–1711 (1743?), projektu Józefa Pioli, budowę prowadził Józef Fontana. Fundował go Stanisław Antoni Szczuka i król Jan III Sobieski
kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny z 1701-1711 roku w stylu barokowym. Dekoracja sztukatorska wnętrza została wykonana przez Francesco Maino w 1708 roku.
- ołtarz z obrazem Madonny, barokowy z XVI-wieku ze srebrną sukienką przesłaną przez papieża Innocentego XIII
- obraz „Widzenie św. Józefa Kalasantego” namalowany przez Jerzego Siemiginowskiego, nadwornego malarza Jana III Sobieskiego, w ołtarzu prawej nawy.
- krucyfiks, barokowy z początku XVII w.
kolegium Pijarów z 1706 (1708) roku w stylu barokowym dla 300 uczniów
zespół Poczty Polskiej zbudowany w stylu klasycznym, w 1863 r. W skład zespołu wchodzą:
- poczta
- stajnia
- wozownia
barokowe założenie miejskie z końca XVII wieku.
najstarszy budynek w Szczuczynie pochodzi z 1690 r. Jednopiętrowy dom właścicieli miasta Szczuków, przy ul. Plac Tysiąclecia 1, mieści dziś 2 sklepy i mieszkania lokatorskie na piętrze.
dom Żyda „Ozerowicza” z 1853 r. przy ul. Kościelnej 1 – po spaleniu odbudowany i użytkowany przez Ognisko Muzyczne (na piętrze) i Księgarnię od ul. Kościelnej i Gumiennej. Obecnie od ul. Gumiennej (od wschodu) mieści się Sklep Odzieży Używanej, od północnego wschodu (róg ul. Kościelnej i gumiennej) Księgarnia, na piętrze mieszkanie lokatorskie
pomnik przyrody – 1 klon z 1918 r. stoi na Placu Tysiąclecia.
cmentarz żydowski

Niezachowane

pałac rodu Szczuków w stylu barokowym z 1687-1690 roku, projektu Józefa Piola, budowę prowadził Józef Fontana. Przebudowany w latach 1705-1709 na pałac na planie prostokąta z dwoma narożnymi alkierzami. Zniszczony został w 1712 roku (Wojna Północna). Fundamenty odkryto w latach 1966-1967 i 1977-1979. Leżał na wschód od ulicy Kilińskiego i na północ od rz.Księżanki. Rezydencja Szczuków^[6]. Obecnie są plany wyeksponowania ruin.
ratusz w stylu barokowym z 12 kramnicami stał na Starym Rynku (dziś Plac Tysiąclecia) z początku XVIII wieku
pomnik murowany wzniesiony na cześć komisarza dóbr szczuczyńskich Samuela Szpielowskiego Neronowicza z 1710 roku przy ul. Szczuki 1; pomnik zniszczono w czasie II wojny światowej
dworek, w którym mieściła się szkoła żeńska prowadzona przez Siostry Miłosierdzia, rozebrany w 1817 r.
fortyfikacje bastionowe otaczające miasto w XVIII wieku
synagoga z 1820 roku. Bardzo bogata, najładniejsza z trzech byłych domów modlitw, stała obok poczty. Spalona razem z dwoma skromniejszymi 21.09.1939 r. przez wycofujące się wojska niemieckie. Pozostały po niej trzy słupy z ogrodzenia.

Transport

Lokalny węzeł drogowy, w mieście krzyżują się drogi krajowe:

Droga krajowa nr 58 kierunek Szczytno-Olsztynek
Droga krajowa nr 61 kierunek Augustów-Grajewo-Szczuczyn-Łomża-Ostrołęka-Warszawa

Szczuczyn nie posiada linii kolejowej. Najbliższa stacja kolejowa to Grajewo (18 km od miasta). Głównym przewoźnikiem autobusowym w mieście i okolicy jest PKS Łomża. Można spotkać tu również autobusy PKS Suwałki, PKS Warszawa oraz PKS Transkom Pisz. Szczuczyn posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Białymstokiem, Łomżą, Warszawą, Grajewem, Ełkiem, Radziłowem, Jedwabnem, Suwałkami, Augustowem, Piszem, Białą Piską, Oleckiem, Giżyckiem, Gołdapią i in. W okresie letnim bywa uruchamiany dodatkowy kurs do Lublina i Władysławowa przez Gdańsk.

Znani ludzie pochodzący i związani ze Szczuczynem

Jakub Fontana – polski architekt włoskiego pochodzenia, przedstawiciel baroku i klasycyzmu
Teodora Kostka, herbu Dąbrowa (1693-1757) – przełożona klasztoru sióstr św. Wincentego á Paulo w Szczuczynie w latach 1732-1743
Jacek Laszczkowski – śpiewak operowy, aktor
Maciej Makuszewski – piłkarz, młodzieżowy reprezentant Polski, zawodnik Lechii Gdańsk
Myer Prinstein – lekkoatleta, wielokrotny medalista olimpijski
Bohdan Winiarski – uczeń szkoły powszechnej w Szczuczynie, sędzia i przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, poseł na Sejm II i III kadencji II RP

Ciekawostki

W Szczuczynie oraz w okolicznych miejscowościach realizowano zdjęcia do polskiego filmu fabularnego W imię z 2013 roku w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej.

Współpraca międzynarodowa

Miasto ma nawiązaną współpracę z miastem Szczuczyn^[7] na Białorusi oraz Równe na Ukrainie.

Zobacz też

↑ Znane jest tylko jedno nazwisko ofiary: Gutka Rozental.
↑ IPN celowo nie podaje nazwiska.
↑ Zbrodnia sprzed lat, 2012-06-14. Gazeta.pl. [dostęp 8.3.13].
↑ Mord na Żydówkach w Bzurach to było ludobójstwo, a śledztwo zostało umorzone. bialystok.gazeta.pl. [dostęp 8.3.13].
↑ http://www.polskawliczbach.pl/Szczuczyn, w oparciu o dane GUS.
↑ http://www.e-grajewo.pl/wiadomosc,Rezydencja_Szczukw,19272.html
↑ Szczuczyn.

Bibliografia

Janusz Sobolewski, Irena Sobolewska: Prezentuje się Powiat Grajewski. Wyd. 2. Rajgród: Towarzystwo Miłośników Rajgrodu, 2006. ISBN 83-883710-6-1.
Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 314. ISBN 978-83-89976-40-6
Małgorzata Borkowska, Zakonnice pominięte przez Dworzaczka. Nasza Przeszłość, Wyd. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, tom 98. Kraków 2002, s. 274 i 275

Linki zewnętrzne

Strona z bogatą historią miasta Szczuczyn. [dostęp 22 września 2008]. (ang.).
Strona Urząd Miasta Szczuczyn
Szczuczyn, Mazowieckim zwany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 862 .

[1] Znane jest tylko jedno nazwisko ofiary: Gutka Rozental.

[2] IPN celowo nie podaje nazwiska.

[3] Zbrodnia sprzed lat, 2012-06-14. Gazeta.pl. [dostęp 8.3.13].

[4] Mord na Żydówkach w Bzurach to było ludobójstwo, a śledztwo zostało umorzone. bialystok.gazeta.pl. [dostęp 8.3.13].

[5] ttp://www.polskawliczbach.pl/Szczuczyn, w oparciu o dane GUS.

[6] ttp://www.e-grajewo.pl/wiadomosc,Rezydencja_Szczukw,19272.html

[7] Szczuczyn.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Linia 49: / Linia 49: @@
 == Zbrodnia w Szczuczynie ==
-[[Zbrodnia|Zbrodni]] na jedenastu młodych [[Żydzi|żydowskich]] [[kobieta]]ch<ref>Znane jest tylko jedno nazwisko ofiary: Gutka Rozental.</ref> pochodzących z [[Getto|getta]] w Szczuczynie dokonano u gospodyni D.<ref> IPN celowo nie podaje nazwiska.</ref> w Szczuczynie w sierpniu 1941 roku. Kobiety zostały zatrudnione przy pracach polowych. Zatłuczono je kosami, motykami i pałkami  a ciała zakopano. [[Sprawstwo|Sprawcami]] byli mężczyźni ze Szczuczyna i okolic. Trzech (Dominik Gaszewski, Kazimierz Danowski, Jan Marczkowski) z sześciu oprawców brało wcześniej udział w [[Mord w Bzurach|mordzie w Bzurach]]<ref>{{cytuj stronę |url=http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,11937426,Zbrodnia_sprzed_lat__Bili_kosami_i_motykami__Zydowki.html| tytuł= Zbrodnia sprzed lat, 2012-06-14| autor:Agnieszka Domanowska|opublikowany=Gazeta.pl|data dostępu=8.3.13|strony=}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url= http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35235,13530774,Mord_na_Zydowkach_w_Bzurach_to_bylo_ludobojstwo__a.html#LokKrajTxt#ixzz2N4aPdyrD| tytuł=Mord na Żydówkach w Bzurach to było ludobójstwo, a śledztwo zostało umorzone|autor:Agnieszka Domanowska|opublikowany=bialystok.gazeta.pl|data dostępu=8.3.13|strony=}}</ref>. Działali z pobudek rasistowskich i chęci zrabowania odzieży po zamordowanych.
+[[Zbrodnia|Zbrodni]] na jedenastu młodych [[Żydzi|żydowskich]] [[kobieta]]ch<ref>Znane jest tylko jedno nazwisko ofiary: Gutka Rozental.</ref> pochodzących z [[Getto|getta]] w Szczuczynie dokonano u gospodyni D.<ref> IPN celowo nie podaje nazwiska.</ref> w Szczuczynie w sierpniu 1941 roku. Kobiety zostały zatrudnione przy pracach polowych. Zatłuczono je kosami, motykami i pałkami  a ciała zakopano. [[Sprawstwo|Sprawcami]] byli mężczyźni ze Szczuczyna i okolic. Trzech (Dominik Gaszewski, Kazimierz Danowski, Jan Marczkowski) z sześciu oprawców brało wcześniej udział w [[Mord w Bzurach|mordzie w Bzurach]]<ref>{{cytuj stronę |url=http://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/1,35241,11937426,Zbrodnia_sprzed_lat__Bili_kosami_i_motykami__Zydowki.html| tytuł= Zbrodnia sprzed lat, 2012-06-14| autor:Agnieszka Domanowska|opublikowany=Gazeta.pl|data dostępu=8.3.13|strony=}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url= http://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/1,35235,13530774,Mord_na_Zydowkach_w_Bzurach_to_bylo_ludobojstwo__a.html#LokKrajTxt#ixzz2N4aPdyrD| tytuł=Mord na Żydówkach w Bzurach to było ludobójstwo, a śledztwo zostało umorzone|autor:Agnieszka Domanowska|opublikowany=bialystok.gazeta.pl|data dostępu=8.3.13|strony=}}</ref>. Działali z pobudek rasistowskich i chęci zrabowania odzieży po zamordowanych.
 [[Plik:Piarists cloister in Szczuczyn, Poland.PNG|thumb|right|240px|Klasztor pijarów w Szczuczynie]]

Miasta na prawach powiatu	Białystok Łomża Suwałki
Miasta powiatowe	Augustów Bielsk Podlaski Grajewo Hajnówka Kolno Mońki Sejny Siemiatycze Sokółka Wysokie Mazowieckie Zambrów
Miasta gminne	Brańsk Choroszcz Ciechanowiec Czarna Białostocka Czyżew Dąbrowa Białostocka Drohiczyn Goniądz Jedwabne Kleszczele Knyszyn Krynki Lipsk Łapy Michałowo Nowogród Rajgród Stawiski Suchowola Supraśl Suraż Szczuczyn Szepietowo Tykocin Wasilków Zabłudów

Wsie	Bęćkowo Brzeźno Bzury Chojnowo Czarnowo Czarnówek Danowo Dołęgi Gutki Guty Jambrzyki Koniecki Małe Koniecki-Rostroszewo Kurki Lipnik Mazewo Milewo Niećkowo Niedźwiadna Niedźwiedzkie Obrytki Rakowo Skaje Sokoły Świdry-Awissa Tarachy Wólka Zacieczki Załuski
Kolonia	Zofiówka
Integralne części wsi	Adamowo Balcer Miętusewo Nowe Zacieczki Przeszkoda
Integralne części miasta	Barany

Miasta	Grajewo Rajgród Szczuczyn
Gminy miejskie	Grajewo
Gminy miejsko-wiejskie	Rajgród Szczuczyn
Gminy wiejskie	Grajewo Radziłów Wąsosz

Przynależność wojewódzka	gubernia łomżyńska (1867–1915) woj. białostockie (II RP) (1919–39) woj. białostockie (1945–48)
Miasta	Goniądz (←1916–19→) Grajewo (do 1870 i od 1916) Radziłów (do 1870) Rajgród (do 1870 i od 1924) Szczuczyn Wąsosz (do 1870)
Gminy wiejskie	Bełda (1877–48) Białaszewo (1867–1948) Bogusze (1867–1916 i 1919–48) Goniądz (←1916–19→) Grabowo (do 1947→) Grajewo (1916–19) Lachowo (1867–77 i 1923–47→) Mścichy (1867–1870) Pruska (1867–1868, 1874–1916 i 1919–48) Pruska-Ruda (1868–74) Przestrzele (1867–77) Radziłów (1867–1948) Rajgród (1870–74 i 1919–23) Ruda (1867–68 i 1874–1948) Szczuczyn (1867–1948) Tajno (1916–19) Wąsosz (1867–1948)

Przynależność wojewódzka	woj. białostockie (II RP) (1919–39) woj. białostockie (1945–48)
Miasta	Grajewo Rajgród Szczuczyn
Osiedla (1954–72)	Prostki (od 1956)
Gminy wiejskie (1948–54 i 1973–75)	Bełda Białaszewo Bogusze (do 1954) Grajewo (od 1973) Prostki (od 1973) Pruska (do 1954) Radziłów Rajgród (od 1973) Ruda (do 1954) Szczuczyn Wąsosz
Gromady (1954–72)	Bełda (1954–72) Bęćkowo (1954–61) Białaszewo (1954–72) Czerwonki (1959–68) Dreństwo (1954 →) Flesze (1954–59) Grajewo (1959–72) Klimaszewnica (1954–59) Kramarzewo (1954–59) Ławsk (1954–68) Modzele (1954–59) Mścichy (1954–59) Niećkowo (1954–68) Niedźwiadna (1954–61) Osowiec (1954–72) Pieńczykowo (1954–59) Prostki I (1954–55) Prostki (II) (1954–72) Przechody (1954–59) Radziłów (1954–72) Ruda (1954–72) Rydzewo (1954–61) Słucz (1954–72) Sokółki (← 1955–57) Sulewo-Kownaty (1954–59) Szczuczyn (1961–72) Szymany (1954–59) Tajno Stare (1954 →) Wąsosz (1954–72) Wierzbowo (1954–68) Woźnawieś (1954 → i ← 1958–72) Żebry (1954–59)