Kalendarium historii Irlandii: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne techniczne |
źródła, uzupełnienie historii współczesnej |
||
Linia 6: | Linia 6: | ||
*'''ok. 12000 p.n.e.''' – utworzył się wąski kanał pomiędzy Irlandią a południowo-zachodnią [[Szkocja|Szkocją]]. |
*'''ok. 12000 p.n.e.''' – utworzył się wąski kanał pomiędzy Irlandią a południowo-zachodnią [[Szkocja|Szkocją]]. |
||
*'''ok. 8000 p.n.e.''' – migracja na wyspę myśliwych z kontynentu europejskiego. |
*'''ok. 8000 p.n.e.''' – migracja na wyspę myśliwych z kontynentu europejskiego. |
||
*'''ok. |
*'''ok. 6000 p.n.e.''' – Irlandia została zasiedlona{{R|oxford2}}. |
||
*'''ok. 4000 p.n.e.''' – początki rolnictwa (hodowla zwierząt i uprawa roślin) w [[Céide Fields]] w hrabstwie [[Mayo (hrabstwo)|Mayo]]. |
*'''ok. 4000 p.n.e.''' – początki rolnictwa (hodowla zwierząt i uprawa roślin) w [[Céide Fields]] w hrabstwie [[Mayo (hrabstwo)|Mayo]]. |
||
*'''ok. 3500 p.n.e.''' – w [[Brú na Bóinne]] wybudowano neolityczne [[grobowiec komorowy|grobowce komorowe]] i stojące kamienie ([[Newgrange]]). |
*'''ok. 3500 p.n.e.''' – w [[Brú na Bóinne]] wybudowano neolityczne [[grobowiec komorowy|grobowce komorowe]] i stojące kamienie ([[Newgrange]]). |
||
* '''ok. 2500 p.n.e.''' – do Irlandii sprowadzono [[złoto]]{{R|archeowiesci2}} |
|||
*'''ok. 2000 p.n.e.''' – rozpoczęto wydobywanie [[miedź|miedzi]] w rejonach [[Góra Gabriela|góry Gabriela]] w hrabstwie [[Kerry]]. |
*'''ok. 2000 p.n.e.''' – rozpoczęto wydobywanie [[miedź|miedzi]] w rejonach [[Góra Gabriela|góry Gabriela]] w hrabstwie [[Kerry]]. |
||
*'''ok. 300 p.n.e.''' – początki [[kultura celtycka|kultury celtyckiej]] w języku i sztuce{{R|pwn}}. |
*'''ok. 300 p.n.e.''' – początki [[kultura celtycka|kultury celtyckiej]] w języku i sztuce{{R|pwn}}. |
||
*'''ok. 300 p.n.e.''' – zamordowano [[Człowiek z Clonycavan|człowieka z Clonycavan]]. |
*'''ok. 300 p.n.e.''' – zamordowano [[Człowiek z Clonycavan|człowieka z Clonycavan]]{{R|archeowiesci}}. |
||
*'''ok. 200 p.n.e.''' – wpływ kontynentalnej [[Kultura lateńska|kultury lateńskiej]] na rzeźby ([[Kamień Turoe]] w [[Bullaun]] w hrabstwie [[Galway (hrabstwo)|Galway]]). |
*'''ok. 200 p.n.e.''' – wpływ kontynentalnej [[Kultura lateńska|kultury lateńskiej]] na rzeźby ([[Kamień Turoe]] w [[Bullaun]] w hrabstwie [[Galway (hrabstwo)|Galway]]). |
||
*'''ok. 100 n.e.''' – utworzono serię liniowych kanałów naziemnych w południowo-zachodniej części prowincji [[Ulster]] i północno-wschodniej części [[Connacht]] (''Black Pig's Dyke''). |
*'''ok. 100 n.e.''' – utworzono serię liniowych kanałów naziemnych w południowo-zachodniej części prowincji [[Ulster]] i północno-wschodniej części [[Connacht]] (''Black Pig's Dyke''). |
||
*''' |
*'''poł. II w.''' – [[Klaudiusz Ptolemeusz]] opisał w dziele „Nauka geograficzna” Irlandię{{R|oxford2}}. |
||
*'''431''' – papież [[Celestyn I]] wysłał biskupa [[Palladiusz (biskup irlandzki)|Palladiusza]] w celu szerzenia chrześcijaństwa na wyspie{{R|histmag2}}. |
*'''431''' – papież [[Celestyn I]] wysłał biskupa [[Palladiusz (biskup irlandzki)|Palladiusza]] w celu szerzenia chrześcijaństwa na wyspie{{R|histmag2}}. |
||
*'''432 |
*'''432''' – według tradycji do Irlandii przybył [[Święty Patryk]]{{R|oxford2}}. |
||
* '''444''' – św. Patryk utworzył opactwo i biskupstwo w Armagh{{R|oxford2}}. |
|||
* '''461''' – zmarł św. Patryk{{R|oxford}}. |
|||
== Średniowiecze == |
== Średniowiecze == |
||
* '''ok. 525''' – patronami Irlandii zostali św. Patryk i [[św. Brygida]]{{R|oxford2}}. |
|||
*'''535/536''' – nastąpiły nieurodzaj i głód spowodowane [[Ochłodzenie w latach 535-536|ochłodzeniem klimatu]]. |
*'''535/536''' – nastąpiły nieurodzaj i głód spowodowane [[Ochłodzenie w latach 535-536|ochłodzeniem klimatu]]. |
||
* '''546''' – [[św. Kolumba]] założyła klasztor w Derry{{R|oxford2}}. |
|||
⚫ | |||
* '''547''' – biskup Kieran wzniósł [[Clonmacnois]]{{R|oxford2}}. |
|||
⚫ | |||
*'''790''' – rozpoczęły się najazdy pierwszych [[Wikingowie|wikingów]]{{R|histmag}}. |
*'''790''' – rozpoczęły się najazdy pierwszych [[Wikingowie|wikingów]]{{R|histmag}}. |
||
*'''795''' – wikingowie spustoszyli [[Inismurray]] i [[Inisbofin]]{{R|histmag}}. |
*'''795''' – wikingowie spustoszyli [[Inismurray]] i [[Inisbofin]]{{R|histmag}}. |
||
Linia 26: | Linia 32: | ||
*'''820''' – wikingowie osiągnęli wpływy na całej wyspie{{R|histmag}}. |
*'''820''' – wikingowie osiągnęli wpływy na całej wyspie{{R|histmag}}. |
||
*'''830''' – [[Óengus z Tallaght]] napisał dzieło [[Martyrology of Tallaght]], którego ''Prolog'' opisuje ostatnie ślady pogaństwa w Irlandii. |
*'''830''' – [[Óengus z Tallaght]] napisał dzieło [[Martyrology of Tallaght]], którego ''Prolog'' opisuje ostatnie ślady pogaństwa w Irlandii. |
||
* '''841''' – powstały kolonie wikingów: [[Annagassen]] i [[Dublin]]{{R|oxford2}}. |
|||
*'''852''' – wikingowie [[Ivar Beinlaus]] i [[Olaf Biały]] wybudowali w [[Zatoka Dublińska|Zatoce Dublińskiej]] fortecę blisko miejsca, gdzie dziś znajduje się miasto Dublin. |
*'''852''' – wikingowie [[Ivar Beinlaus]] i [[Olaf Biały]] wybudowali w [[Zatoka Dublińska|Zatoce Dublińskiej]] fortecę blisko miejsca, gdzie dziś znajduje się miasto Dublin. |
||
*'''902''' – wypędzenie wikingów z Dublina{{R|histmag}}. |
*'''902''' – wypędzenie wikingów z Dublina{{R|histmag}}. |
||
*'''917''' – wikingowie ponownie zajęli Dublin{{R|histmag}}. |
*'''917''' – wikingowie ponownie zajęli Dublin{{R|histmag}}. |
||
* '''976''' – Irlandia porozumiała się z wikingami{{R|oxford2}}. |
|||
*'''980''' – [[Máel Sechnaill mac Domnaill]] pokonał w [[Bitwa pod Tarą|bitwie pod Tarą]] króla [[Olaf Cuaran|Olafa Cuarana]], który po klęsce abdykował{{R|histmag}}. |
*'''980''' – [[Máel Sechnaill mac Domnaill]] pokonał w [[Bitwa pod Tarą|bitwie pod Tarą]] króla [[Olaf Cuaran|Olafa Cuarana]], który po klęsce abdykował{{R|histmag}}. |
||
*'''981''' – Máel Sechnaill odzyskał Dublin{{R|histmag}}. |
*'''981''' – Máel Sechnaill odzyskał Dublin{{R|histmag}}. |
||
*'''23 kwietnia 1014''' – w [[Bitwa pod Clontarf|bitwie pod Clontarf]] armia [[Brian Śmiały|Briana Śmiałego]] pokonała wojska [[Máel Mórda mac Murchada|Máela Mórdy mac Murchady]] – początek klęski wikingów na terenach Irlandii{{R|histmag}}. |
*'''23 kwietnia 1014''' – w [[Bitwa pod Clontarf|bitwie pod Clontarf]] armia [[Brian Śmiały|Briana Śmiałego]] pokonała wojska [[Máel Mórda mac Murchada|Máela Mórdy mac Murchady]] – początek klęski wikingów na terenach Irlandii{{R|histmag}}. |
||
* '''1025''' – papież [[Leon IX]] zatwierdził podział Irlandii na cztery arcybiskupstwa i 36 biskupstw{{R|oxford2}}. |
|||
*'''1155''' – król Anglii [[Henryk II Plantagenet]] uzyskał zgodę papieża [[Hadrian IV|Hadriana IV]] na najazd na Irlandię. |
*'''1155''' – król Anglii [[Henryk II Plantagenet]] uzyskał zgodę papieża [[Hadrian IV|Hadriana IV]] na najazd na Irlandię. |
||
*'''1167''' – wygnano [[Dermot MacMurrough|Dermota MacMurrougha]], który szukał wsparcia u króla [[Henryk II Plantagenet|Henryka II]]. |
*'''1167''' – wygnano [[Dermot MacMurrough|Dermota MacMurrougha]], który szukał wsparcia u króla [[Henryk II Plantagenet|Henryka II]]. |
||
Linia 43: | Linia 52: | ||
*'''11 czerwca 1534''' – [[Thomas FitzGerald, 10. hrabia Kildare]] oficjalnie wyrzekł się zwierzchnictwa króla [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII]]. |
*'''11 czerwca 1534''' – [[Thomas FitzGerald, 10. hrabia Kildare]] oficjalnie wyrzekł się zwierzchnictwa króla [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII]]. |
||
*'''3 lutego 1537''' – Thomas FitzGerald został powieszony w [[Tyburn]]. |
*'''3 lutego 1537''' – Thomas FitzGerald został powieszony w [[Tyburn]]. |
||
* '''1541''' – królem Irlandii został Henryk VIII{{R|pwn}}. |
|||
*'''1542''' – parlament irlandzki uchwalił ''[[Crown of Ireland Act (1542)|Crown of Ireland Act]]'' ustanawiający, że [[Królestwo Irlandii]] będzie pod panowaniem Henryka VIII i jego kolejnych następców. |
*'''1542''' – parlament irlandzki uchwalił ''[[Crown of Ireland Act (1542)|Crown of Ireland Act]]'' ustanawiający, że [[Królestwo Irlandii]] będzie pod panowaniem Henryka VIII i jego kolejnych następców. |
||
Linia 51: | Linia 61: | ||
*'''22 października 1641''' – wybuchła [[Irlandzka rebelia w 1641|irlandzka rebelia]]. |
*'''22 października 1641''' – wybuchła [[Irlandzka rebelia w 1641|irlandzka rebelia]]. |
||
*'''1642''' – wybuchła [[irlandzka wojna konfederacka]]. |
*'''1642''' – wybuchła [[irlandzka wojna konfederacka]]. |
||
*'''1649''' – do Irlandii przybył ze swoją armią [[Oliver Cromwell]] w celu zwalczenia rebelii{{R|pwn}}. |
* '''1649''' – do Irlandii przybył ze swoją armią [[Oliver Cromwell]] w celu zwalczenia rebelii{{R|pwn}}. |
||
*''' |
* '''1661–65''' – parlament w [[Londyn]]ie uchwalił zbiór ustaw zwany [[kodeks Clarendona|kodeksem Clarendona]]{{R|pwn2}}. |
||
*'''12 lipca 1690''' – [[Bitwa nad Boyne|bitwa nad rzeką Boyne]], w której wojska protestanckiego króla Anglii [[Wilhelm III Orański|Wilhelma Orańskiego]] pokonały katolicką armię króla [[Jakub II Stuart|Jakuba II]]. |
* '''12 lipca 1690''' – [[Bitwa nad Boyne|bitwa nad rzeką Boyne]], w której wojska protestanckiego króla Anglii [[Wilhelm III Orański|Wilhelma Orańskiego]] pokonały katolicką armię króla [[Jakub II Stuart|Jakuba II]]{{R|theirishstory}}. |
||
*'''1691''' – ludność katolicka została pozbawiona wszelkich [[prawo cywilne|praw cywilnych]] i [[prawa ekonomiczne|ekonomicznych]]. |
|||
*'''1740''' – [[mała epoka lodowa]] spowodowała [[Klęska głodu w Irlandii (1740–1741)|klęskę głodu]]. |
*'''1740''' – [[mała epoka lodowa]] spowodowała [[Klęska głodu w Irlandii (1740–1741)|klęskę głodu]]. |
||
*''' |
* '''1778–93''' – uchwalono ''[[Akty ulżenia katolikom]]''{{R|pwn}}. |
||
*''' |
* '''1798''' – wybuchła [[rewolucja irlandzka]]{{R|pwn}}. |
||
*'''1 stycznia 1801''' – uchwalono [[Akt Unii z 1800]]; Królestwo Irlandii zostało połączone z [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], tworząc [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii]]. |
*'''1 stycznia 1801''' – uchwalono [[Akt Unii z 1800]]; Królestwo Irlandii zostało połączone z [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], tworząc [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii]]. |
||
*''' |
* '''1803''' – wybuchła druga rebelia irlandzka; irlandzki nacjonalista [[Robert Emmet]] bez sukcesu próbował przejąć [[zamek w Dublinie]]{{R|libraryireland}}. |
||
*'''3 maja 1831''' – wybuchła [[irlandzka wojna o dziesięcinę]] (''Tithe War''). |
*'''3 maja 1831''' – wybuchła [[irlandzka wojna o dziesięcinę]] (''Tithe War''). |
||
*'''1836''' – uchwalano ustawę zmniejszającą dziesięcinę; koniec wojny. |
*'''1836''' – uchwalano ustawę zmniejszającą dziesięcinę; koniec wojny. |
||
*'''1842''' – założono [[Młoda Irlandia|Młodą Irlandię]]. |
*'''1842''' – założono [[Młoda Irlandia|Młodą Irlandię]]. |
||
*'''1845''' – [[Wielki głód w Irlandii (1845-1849)|wielki głód w Irlandii]]. |
* '''1845-1849''' – [[Wielki głód w Irlandii (1845-1849)|wielki głód w Irlandii]]{{R|pwn}}. |
||
*''' |
* '''grudzień 1848''' – wybuchła epidemia [[cholera|cholery]]{{R|historiairlandii}}. |
||
* '''31 lipca 1893''' – powstała [[Liga Gaelicka]]{{R|historiairlandii}}. |
|||
*'''24 kwietnia 1916''' – wybuchło [[powstanie wielkanocne]]; [[Patrick Pearse]] proklamował Irlandię niepodległą republiką; [[Michael Collins (polityk irlandzki)|Michael Collins]] przekształcił Irlandzkich Ochotników w [[Irlandzka Armia Republikańska|Irlandzką Armię Republikańską]]. |
* '''24 kwietnia 1916''' – wybuchło [[powstanie wielkanocne]]; [[Patrick Pearse]] proklamował Irlandię niepodległą republiką; [[Michael Collins (polityk irlandzki)|Michael Collins]] przekształcił Irlandzkich Ochotników w [[Irlandzka Armia Republikańska|Irlandzką Armię Republikańską]]{{R|historiairlandii}}. |
||
*'''14 grudnia 1918''' – odbyły się pierwsze [[Wybory parlamentarne w Irlandii w 1918 roku|wybory parlamentarne]]; powstał pierwszy rząd irlandzki z [[Éamon de Valera|Éamonem de Valerą]] na czele. |
* '''14 grudnia 1918''' – odbyły się pierwsze [[Wybory parlamentarne w Irlandii w 1918 roku|wybory parlamentarne]]; powstał pierwszy rząd irlandzki z [[Éamon de Valera|Éamonem de Valerą]] na czele{{R|historiairlandii}}. |
||
*'''21 stycznia 1919''' – odbyło się pierwsze posiedzenie [[First Dáil|Dáil]] [[Republika Irlandzka|Republiki Irlandzkiej]], podczas którego uchwalono [[Deklaracja Niepodległości Irlandii|Deklarację Niepodległości]]; wybuchła [[irlandzka wojna o niepodległość]]{{R|pwn}}. |
* '''21 stycznia 1919''' – odbyło się pierwsze posiedzenie [[First Dáil|Dáil]] [[Republika Irlandzka|Republiki Irlandzkiej]], podczas którego uchwalono [[Deklaracja Niepodległości Irlandii|Deklarację Niepodległości]]; wybuchła [[irlandzka wojna o niepodległość]]{{R|pwn}}. |
||
== Czasy najnowsze == |
== Czasy najnowsze == |
||
*'''6 grudnia 1921''' – podpisano [[traktat angielsko-irlandzki]]; powstało [[Wolne Państwo Irlandzkie]]{{R|histmag3}}. |
* '''6 grudnia 1921''' – podpisano [[traktat angielsko-irlandzki]]; powstało [[Wolne Państwo Irlandzkie]]{{R|histmag3}}. |
||
*''' |
* '''12 lutego 1922''' – w Belfaście wybuchły zamieszki{{R|wyspa}}. |
||
*''' |
* '''1922''' – wybuchła [[irlandzka wojna domowa]]{{R|wyspa}}. |
||
*''' |
* '''6 grudnia 1922''' – Ulster formalnie opuścił Wolne Państwo Irlandzkie{{R|wyspa}}. |
||
*''' |
* '''24 maja 1923''' – koniec wojny domowej{{R|wyspa}}. |
||
* '''11 grudnia 1931''' – parlament brytyjski uchwalił „[[Statut westminsterski]]”{{R|wyspa}}. |
|||
*'''14 grudnia 1955''' – Irlandia stała się członkiem [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]]. |
|||
* '''18 grudnia 1936''' – IRA została zdelegalizowana{{R|wyspa}}. |
|||
⚫ | |||
* '''1 lipca 1937''' – Irlandczycy przyjęli w referendum konstytucję{{R|wyspa}}. |
|||
*'''marzec 1972''' – rozwiązano [[parlament Irlandii Północnej]]. |
|||
* '''29 grudnia 1937''' – w życie weszła [[konstytucja Irlandii]], na mocy której Wolne Państwo Irlandzkie przekształciło się w [[Irlandia|Irlandię]] ([[Język irlandzki|irl.]] ''Éire'') bez formalnego wprowadzenia republiki{{R|taoiseach}}. |
|||
⚫ | |||
* '''styczeń 1942''' – wojska amerykańskie przybyły do Irlandii{{R|wyspa}}. |
|||
⚫ | |||
* '''1945''' – Irlandia jako jedyny kraj na świecie przesłał do Berlina wyrazy kondolencji po samobójczej śmierci [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]]{{R|wyspa}}. |
|||
⚫ | |||
*''' |
* '''21 grudnia 1948''' – przyjęto „Ustawę o Republice”{{R|wyspa}}. |
||
*''' |
* '''18 kwietnia 1949''' – Irlandia wystąpiła z [[Wspólnota Narodów|Wspólnoty Narodów]]{{R|wyspa}}. |
||
* '''2 czerwca 1949''' – Wielka Brytania uchwaliła „Ustawie o Irlandii” w której znalazła się informacja, że „Republika Irlandii nie jest już częścią Zjednoczonego Królestwa i nie przestanie nią być bez zgody swojego parlamentu”{{R|wyspa}}. |
|||
* '''1949''' – Irlandia odmówiła wstąpienia do [[NATO]]{{R|wyspa}}. |
|||
⚫ | |||
* '''styczeń 1971''' – IRA rozpoczęła walki{{R|wyspa}}. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
* '''1997''' – IRA ogłosiła zawieszenie broni{{R|wyspa}}. |
|||
* '''10 kwietnia 1998''' – podpisano [[porozumienie wielkopiątkowe]]{{R|oxford}}. |
|||
* '''2002''' – Irlandia przyjęła walutę [[euro]]{{R|pwn}}. |
|||
{{przypisy|2|przypisy= |
{{przypisy|2|przypisy= |
||
<ref name="archeowiesci">{{Cytuj stronę | url = http://archeowiesci.pl/2011/08/16/zmumifikowane-cialo-z-irlandzkiego-torfowiska/ | tytuł = Mumia z irlandzkiego torfowiska | nazwisko = Pastuszka | imię = Wojciech | data = 2011-08-16 | opublikowany = archeowiesci.pl | język = pl | data dostępu = 2016-04-26}}</ref> |
|||
<ref name="archeowiesci2">{{Cytuj stronę | url = http://archeowiesci.pl/2015/06/06/prehistoryczna-irlandia-sprowadzala-zloto/ | tytuł = Prehistoryczna Irlandia sprowadzała złoto | nazwisko = Pastuszka | imię = Wojciech | data = 2015-06-06 | opublikowany = archeowiesci.pl | język = pl | data dostępu = 2016-04-26}}</ref> |
|||
<ref name="bancenolan">{{Cytuj stronę | url = http://www.bancenolan.ie/viewnews.php?id=1217 | tytuł = WIT gets its young entrepreneurs to test their e-factor | data = 2008-02-25 | opublikowany = bancenolan.ie | język = en | data dostępu = 2016-04-18 | archiwum = http://web.archive.org/web/20120220043440/http://www.bancenolan.ie/viewnews.php?id=1217 | zarchiwizowano = 2012-02-20}}</ref> |
<ref name="bancenolan">{{Cytuj stronę | url = http://www.bancenolan.ie/viewnews.php?id=1217 | tytuł = WIT gets its young entrepreneurs to test their e-factor | data = 2008-02-25 | opublikowany = bancenolan.ie | język = en | data dostępu = 2016-04-18 | archiwum = http://web.archive.org/web/20120220043440/http://www.bancenolan.ie/viewnews.php?id=1217 | zarchiwizowano = 2012-02-20}}</ref> |
||
<ref name="histmag">{{Cytuj stronę | url = http://histmag.org/Wikingowie-w-Irlandii-bitwa-pod-Clontarf-1014-9344 | tytuł = Wikingowie w Irlandii – bitwa pod Clontarf (1014) | nazwisko = Kozłowski | imię = Michał | data = 2014-04-23 | opublikowany = Histmag | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
<ref name="histmag">{{Cytuj stronę | url = http://histmag.org/Wikingowie-w-Irlandii-bitwa-pod-Clontarf-1014-9344 | tytuł = Wikingowie w Irlandii – bitwa pod Clontarf (1014) | nazwisko = Kozłowski | imię = Michał | data = 2014-04-23 | opublikowany = Histmag | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
||
<ref name="histmag2">{{Cytuj stronę | url = http://histmag.org/Sw.-Patryk-i-chrystianizacja-Irlandii-9214 | tytuł = Św. Patryk i chrystianizacja Irlandii | nazwisko = Kozłowski | imię = Michał | data = 2014-03-17 | opublikowany = Histmag | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
<ref name="histmag2">{{Cytuj stronę | url = http://histmag.org/Sw.-Patryk-i-chrystianizacja-Irlandii-9214 | tytuł = Św. Patryk i chrystianizacja Irlandii | nazwisko = Kozłowski | imię = Michał | data = 2014-03-17 | opublikowany = Histmag | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
||
<ref name="histmag3">{{Cytuj stronę | url = http://histmag.org/eamon-de-valera-konserwatywny-ojciec-wspolczesnej-irlandii-11737 | tytuł = Éamon de Valera - konserwatywny ojciec współczesnej Irlandii | nazwisko = Gadziński | imię = Michał | data = 2015-08-29 | opublikowany = Histmag | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
<ref name="histmag3">{{Cytuj stronę | url = http://histmag.org/eamon-de-valera-konserwatywny-ojciec-wspolczesnej-irlandii-11737 | tytuł = Éamon de Valera - konserwatywny ojciec współczesnej Irlandii | nazwisko = Gadziński | imię = Michał | data = 2015-08-29 | opublikowany = Histmag | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
||
<ref name="historiairlandii">{{Cytuj stronę | url = http://www.historiairlandii.friko.pl/text/unia.html | tytuł = Unia Irlandii z Anglią | opublikowany = historiairlandii.friko.pl | język = pl | data dostępu = 2016-04-26}}</ref> |
|||
<ref name="libraryireland">{{Cytuj stronę | url = http://www.libraryireland.com/biography/RobertEmmet.php | tytuł = Robert Emmet | opublikowany = Library Ireland | język = en | data dostępu = 2016-04-26}}</ref> |
|||
<ref name="oxford">{{cytuj książkę | tytuł = Oxford Wielka Encyklopedia Świata | wydawca = Oxford Educational | miejsce = Poznań | data = 2004 | strony = 103-104 | isbn = 83-7325-546-X | tom = 6}}</ref> |
<ref name="oxford">{{cytuj książkę | tytuł = Oxford Wielka Encyklopedia Świata | wydawca = Oxford Educational | miejsce = Poznań | data = 2004 | strony = 103-104 | isbn = 83-7325-546-X | tom = 6}}</ref> |
||
<ref name="oxford2">{{Cytuj książkę | tytuł = Oxford Wielka Historia Świata | wydawca = Oxford Educational | miejsce = Poznań | data = 2006 | strony = 9-18 | isbn = 83-7425-568-4 | tom = 16 | tytuł tomu = Średniowiecze Na wyspach Brytyjskich - Arabowie - Karolingowi | rozdział = W kraju św. Patryka}}</ref> |
|||
<ref name="pwn">{{Cytuj stronę | url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4574331 | tytuł = Irlandia. Historia | opublikowany = Encyklopedia PWN | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
<ref name="pwn">{{Cytuj stronę | url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4574331 | tytuł = Irlandia. Historia | opublikowany = Encyklopedia PWN | język = pl | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
||
<ref name="pwn2">{{Cytuj stronę | url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Clarendona-kodeks;3886957.html | tytuł = Clarendona kodeks | opublikowany = Encyklopedia PWN | język = pl | data dostępu = 2016-04-26}}</ref> |
|||
<ref name="taoiseach">{{Cytuj stronę | url = http://www.taoiseach.gov.ie/attached_files/Pdf%20files/Constitution%20of%20IrelandNov2004.pdf | tytuł = CONSTITUTION OF IRELAND – BUNREACHT NA hÉIREANN | opublikowany = taoiseach.gov.ie | język = en | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
<ref name="taoiseach">{{Cytuj stronę | url = http://www.taoiseach.gov.ie/attached_files/Pdf%20files/Constitution%20of%20IrelandNov2004.pdf | tytuł = CONSTITUTION OF IRELAND – BUNREACHT NA hÉIREANN | opublikowany = taoiseach.gov.ie | język = en | data dostępu = 2016-04-18}}</ref> |
||
<ref name="theirishstory">{{Cytuj stronę | url = http://www.theirishstory.com/2010/07/12/today-in-irish-history-the-battle-of-the-boyne-july-12/#.Vx8N3Rz95C0 | tytuł = Today in Irish History -The Battle of the Boyne, July 12. | opublikowany = The Irish Story | język = pl | data dostępu = 2016-04-26}}</ref> |
|||
<ref name="wyspa">{{Cytuj stronę | url = http://www.wyspa.ie/wyspa.php?get=page,69,22 | tytuł = Historia Irlandii ostatnich stu lat | nazwisko = Wybranowski | imię = Tomasz | data = 2007 | opublikowany = wyspa.ie | język = pl | data dostępu = 2016-04-26}}</ref> |
|||
}} |
}} |
||
Wersja z 08:46, 26 kwi 2016
Kalendarium historii Irlandii – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Irlandii.
Czasy najdawniejsze
- ok. 16000 p.n.e. – podczas ostatniego zlodowacenia Irlandia została pokryta lodem.
- ok. 12000 p.n.e. – utworzył się wąski kanał pomiędzy Irlandią a południowo-zachodnią Szkocją.
- ok. 8000 p.n.e. – migracja na wyspę myśliwych z kontynentu europejskiego.
- ok. 6000 p.n.e. – Irlandia została zasiedlona[1].
- ok. 4000 p.n.e. – początki rolnictwa (hodowla zwierząt i uprawa roślin) w Céide Fields w hrabstwie Mayo.
- ok. 3500 p.n.e. – w Brú na Bóinne wybudowano neolityczne grobowce komorowe i stojące kamienie (Newgrange).
- ok. 2500 p.n.e. – do Irlandii sprowadzono złoto[2]
- ok. 2000 p.n.e. – rozpoczęto wydobywanie miedzi w rejonach góry Gabriela w hrabstwie Kerry.
- ok. 300 p.n.e. – początki kultury celtyckiej w języku i sztuce[3].
- ok. 300 p.n.e. – zamordowano człowieka z Clonycavan[4].
- ok. 200 p.n.e. – wpływ kontynentalnej kultury lateńskiej na rzeźby (Kamień Turoe w Bullaun w hrabstwie Galway).
- ok. 100 n.e. – utworzono serię liniowych kanałów naziemnych w południowo-zachodniej części prowincji Ulster i północno-wschodniej części Connacht (Black Pig's Dyke).
- poł. II w. – Klaudiusz Ptolemeusz opisał w dziele „Nauka geograficzna” Irlandię[1].
- 431 – papież Celestyn I wysłał biskupa Palladiusza w celu szerzenia chrześcijaństwa na wyspie[5].
- 432 – według tradycji do Irlandii przybył Święty Patryk[1].
- 444 – św. Patryk utworzył opactwo i biskupstwo w Armagh[1].
- 461 – zmarł św. Patryk[6].
Średniowiecze
- ok. 525 – patronami Irlandii zostali św. Patryk i św. Brygida[1].
- 535/536 – nastąpiły nieurodzaj i głód spowodowane ochłodzeniem klimatu.
- 546 – św. Kolumba założyła klasztor w Derry[1].
- 547 – biskup Kieran wzniósł Clonmacnois[1].
- 563 – powstały pierwsze szkoły przyklasztorne założone przez Kolumbę w Iona[1].
- 790 – rozpoczęły się najazdy pierwszych wikingów[7].
- 795 – wikingowie spustoszyli Inismurray i Inisbofin[7].
- 812–813 – wikingowie zajęli północno-zachodnią Irlandię[7].
- 820 – wikingowie osiągnęli wpływy na całej wyspie[7].
- 830 – Óengus z Tallaght napisał dzieło Martyrology of Tallaght, którego Prolog opisuje ostatnie ślady pogaństwa w Irlandii.
- 841 – powstały kolonie wikingów: Annagassen i Dublin[1].
- 852 – wikingowie Ivar Beinlaus i Olaf Biały wybudowali w Zatoce Dublińskiej fortecę blisko miejsca, gdzie dziś znajduje się miasto Dublin.
- 902 – wypędzenie wikingów z Dublina[7].
- 917 – wikingowie ponownie zajęli Dublin[7].
- 976 – Irlandia porozumiała się z wikingami[1].
- 980 – Máel Sechnaill mac Domnaill pokonał w bitwie pod Tarą króla Olafa Cuarana, który po klęsce abdykował[7].
- 981 – Máel Sechnaill odzyskał Dublin[7].
- 23 kwietnia 1014 – w bitwie pod Clontarf armia Briana Śmiałego pokonała wojska Máela Mórdy mac Murchady – początek klęski wikingów na terenach Irlandii[7].
- 1025 – papież Leon IX zatwierdził podział Irlandii na cztery arcybiskupstwa i 36 biskupstw[1].
- 1155 – król Anglii Henryk II Plantagenet uzyskał zgodę papieża Hadriana IV na najazd na Irlandię.
- 1167 – wygnano Dermota MacMurrougha, który szukał wsparcia u króla Henryka II.
- 1169 – rozpoczął się podbój Irlandii przez rycerzy anglonormandzkich[3].
- 1171 – Henryk II przybył do Waterford, gdzie ogłosił się królem Irlandii.
- 6 października 1175 – umocniono wpływy Normanów poprzez traktat windsorski z 1175.
- 1252 – w Kronikach Czterech Mistrzów opisano upały i susze.
- 1297 – odbyło się pierwsze posiedzenie parlamentu Królestwa Irlandii w Dublinie.
- 26 maja 1315 – wybuchły walki Edwarda Bruce’a z irlandzkimi lordami przeciwko anglo-normandzkiej kontroli.
- 1 grudnia 1494 – Edward Poyning wydał oświadczenie znane jako prawo Poyninga (Poynings' Law).
- 11 czerwca 1534 – Thomas FitzGerald, 10. hrabia Kildare oficjalnie wyrzekł się zwierzchnictwa króla Henryka VIII.
- 3 lutego 1537 – Thomas FitzGerald został powieszony w Tyburn.
- 1541 – królem Irlandii został Henryk VIII[3].
- 1542 – parlament irlandzki uchwalił Crown of Ireland Act ustanawiający, że Królestwo Irlandii będzie pod panowaniem Henryka VIII i jego kolejnych następców.
Panowanie brytyjskie
- 16 czerwca 1579 – James FitzMaurice FitzGerald wzniecił bunt w An Daingean.
- 1594 – wybuchła irlandzka wojna dziewięcioletnia, w której Hugh O’Neill i Red Hugh O’Donnell przeciwstawili się władzy Elżbiety I w Ulsterze.
- 1605 – początek plantacji Ulsteru.
- 22 października 1641 – wybuchła irlandzka rebelia.
- 1642 – wybuchła irlandzka wojna konfederacka.
- 1649 – do Irlandii przybył ze swoją armią Oliver Cromwell w celu zwalczenia rebelii[3].
- 1661–65 – parlament w Londynie uchwalił zbiór ustaw zwany kodeksem Clarendona[8].
- 12 lipca 1690 – bitwa nad rzeką Boyne, w której wojska protestanckiego króla Anglii Wilhelma Orańskiego pokonały katolicką armię króla Jakuba II[9].
- 1740 – mała epoka lodowa spowodowała klęskę głodu.
- 1778–93 – uchwalono Akty ulżenia katolikom[3].
- 1798 – wybuchła rewolucja irlandzka[3].
- 1 stycznia 1801 – uchwalono Akt Unii z 1800; Królestwo Irlandii zostało połączone z Wielką Brytanią, tworząc Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.
- 1803 – wybuchła druga rebelia irlandzka; irlandzki nacjonalista Robert Emmet bez sukcesu próbował przejąć zamek w Dublinie[10].
- 3 maja 1831 – wybuchła irlandzka wojna o dziesięcinę (Tithe War).
- 1836 – uchwalano ustawę zmniejszającą dziesięcinę; koniec wojny.
- 1842 – założono Młodą Irlandię.
- 1845-1849 – wielki głód w Irlandii[3].
- grudzień 1848 – wybuchła epidemia cholery[11].
- 31 lipca 1893 – powstała Liga Gaelicka[11].
- 24 kwietnia 1916 – wybuchło powstanie wielkanocne; Patrick Pearse proklamował Irlandię niepodległą republiką; Michael Collins przekształcił Irlandzkich Ochotników w Irlandzką Armię Republikańską[11].
- 14 grudnia 1918 – odbyły się pierwsze wybory parlamentarne; powstał pierwszy rząd irlandzki z Éamonem de Valerą na czele[11].
- 21 stycznia 1919 – odbyło się pierwsze posiedzenie Dáil Republiki Irlandzkiej, podczas którego uchwalono Deklarację Niepodległości; wybuchła irlandzka wojna o niepodległość[3].
Czasy najnowsze
- 6 grudnia 1921 – podpisano traktat angielsko-irlandzki; powstało Wolne Państwo Irlandzkie[12].
- 12 lutego 1922 – w Belfaście wybuchły zamieszki[13].
- 1922 – wybuchła irlandzka wojna domowa[13].
- 6 grudnia 1922 – Ulster formalnie opuścił Wolne Państwo Irlandzkie[13].
- 24 maja 1923 – koniec wojny domowej[13].
- 11 grudnia 1931 – parlament brytyjski uchwalił „Statut westminsterski”[13].
- 18 grudnia 1936 – IRA została zdelegalizowana[13].
- 1 lipca 1937 – Irlandczycy przyjęli w referendum konstytucję[13].
- 29 grudnia 1937 – w życie weszła konstytucja Irlandii, na mocy której Wolne Państwo Irlandzkie przekształciło się w Irlandię (irl. Éire) bez formalnego wprowadzenia republiki[14].
- styczeń 1942 – wojska amerykańskie przybyły do Irlandii[13].
- 1945 – Irlandia jako jedyny kraj na świecie przesłał do Berlina wyrazy kondolencji po samobójczej śmierci Adolfa Hitlera[13].
- 21 grudnia 1948 – przyjęto „Ustawę o Republice”[13].
- 18 kwietnia 1949 – Irlandia wystąpiła z Wspólnoty Narodów[13].
- 2 czerwca 1949 – Wielka Brytania uchwaliła „Ustawie o Irlandii” w której znalazła się informacja, że „Republika Irlandii nie jest już częścią Zjednoczonego Królestwa i nie przestanie nią być bez zgody swojego parlamentu”[13].
- 1949 – Irlandia odmówiła wstąpienia do NATO[13].
- 1969 – początek konfliktu w Irlandii Północnej[13].
- styczeń 1971 – IRA rozpoczęła walki[13].
- 1 stycznia 1973 – Irlandia wstąpiła do Wspólnoty Europejskiej[13].
- 1985 – Irlandia i Wielka Brytania podpisały porozumienie angielsko-irlandzkie[13].
- 1994 – Irlandia wkroczyła w okres wielkiego wzrostu gospodarczego[15].
- 1997 – IRA ogłosiła zawieszenie broni[13].
- 10 kwietnia 1998 – podpisano porozumienie wielkopiątkowe[6].
- 2002 – Irlandia przyjęła walutę euro[3].
- ↑ a b c d e f g h i j k W kraju św. Patryka. W: Oxford Wielka Historia Świata. T. 16: Średniowiecze Na wyspach Brytyjskich - Arabowie - Karolingowi. Poznań: Oxford Educational, 2006, s. 9-18. ISBN 83-7425-568-4.
- ↑ Wojciech Pastuszka: Prehistoryczna Irlandia sprowadzała złoto. archeowiesci.pl, 2015-06-06. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Irlandia. Historia. Encyklopedia PWN. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ Wojciech Pastuszka: Mumia z irlandzkiego torfowiska. archeowiesci.pl, 2011-08-16. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Michał Kozłowski: Św. Patryk i chrystianizacja Irlandii. Histmag, 2014-03-17. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ a b Oxford Wielka Encyklopedia Świata. T. 6. Poznań: Oxford Educational, 2004, s. 103-104. ISBN 83-7325-546-X.
- ↑ a b c d e f g h i Michał Kozłowski: Wikingowie w Irlandii – bitwa pod Clontarf (1014). Histmag, 2014-04-23. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ Clarendona kodeks. Encyklopedia PWN. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Today in Irish History -The Battle of the Boyne, July 12.. The Irish Story. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Robert Emmet. Library Ireland. [dostęp 2016-04-26]. (ang.).
- ↑ a b c d Unia Irlandii z Anglią. historiairlandii.friko.pl. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Michał Gadziński: Éamon de Valera - konserwatywny ojciec współczesnej Irlandii. Histmag, 2015-08-29. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Tomasz Wybranowski: Historia Irlandii ostatnich stu lat. wyspa.ie, 2007. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ CONSTITUTION OF IRELAND – BUNREACHT NA hÉIREANN. taoiseach.gov.ie. [dostęp 2016-04-18]. (ang.).
- ↑ WIT gets its young entrepreneurs to test their e-factor. bancenolan.ie, 2008-02-25. [dostęp 2016-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-20)]. (ang.).
Bibliografia
- Séamas MacAnnaidh: Illustrated Dictionary of Irish History. Dublin: Gill & Macmillan, 2001. ISBN 0-7171-3536-5.
- Joseph McCullough: A Pocket History of Ireland. Dublin: Gill & Macmillan Ltd, 2010. ISBN 978-0-7171-4729-8.
- Norman Davies: Wyspy. Historia. przekład: Elżbieta Tabakowska. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2012. ISBN 978-83-240-2222-9.