Kalendarium historii Irlandii: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
źródła, uzupełnienie historii współczesnej |
|||
Linia 3: | Linia 3: | ||
== Czasy najdawniejsze == |
== Czasy najdawniejsze == |
||
*'''ok. 16000 p.n.e.''' – podczas ostatniego [[Zlodowacenie|zlodowacenia]] Irlandia została pokryta lodem. |
* '''ok. 16000 p.n.e.''' – podczas ostatniego [[Zlodowacenie|zlodowacenia]] Irlandia została pokryta lodem. |
||
*'''ok. 12000 p.n.e.''' – utworzył się wąski kanał pomiędzy Irlandią a południowo-zachodnią [[Szkocja|Szkocją]]. |
* '''ok. 12000 p.n.e.''' – utworzył się wąski kanał pomiędzy Irlandią a południowo-zachodnią [[Szkocja|Szkocją]]. |
||
*'''ok. 8000 p.n.e.''' – migracja na wyspę myśliwych z kontynentu europejskiego. |
* '''ok. 8000 p.n.e.''' – migracja na wyspę myśliwych z kontynentu europejskiego. |
||
*'''ok. 6000 p.n.e.''' – Irlandia została zasiedlona{{R|oxford2}}. |
* '''ok. 6000 p.n.e.''' – Irlandia została zasiedlona{{R|oxford2}}. |
||
*'''ok. 4000 p.n.e.''' – początki rolnictwa (hodowla zwierząt i uprawa roślin) w [[Céide Fields]] w hrabstwie [[Mayo (hrabstwo)|Mayo]]. |
* '''ok. 4000 p.n.e.''' – początki rolnictwa (hodowla zwierząt i uprawa roślin) w [[Céide Fields]] w hrabstwie [[Mayo (hrabstwo)|Mayo]]. |
||
*'''ok. 3500 p.n.e.''' – w [[Brú na Bóinne]] wybudowano neolityczne [[grobowiec komorowy|grobowce komorowe]] i stojące kamienie ([[Newgrange]]). |
* '''ok. 3500 p.n.e.''' – w [[Brú na Bóinne]] wybudowano neolityczne [[grobowiec komorowy|grobowce komorowe]] i stojące kamienie ([[Newgrange]]). |
||
* '''ok. 2500 p.n.e.''' – do Irlandii sprowadzono [[złoto]]{{R|archeowiesci2}} |
* '''ok. 2500 p.n.e.''' – do Irlandii sprowadzono [[złoto]]{{R|archeowiesci2}} |
||
*'''ok. 2000 p.n.e.''' – rozpoczęto wydobywanie [[miedź|miedzi]] w rejonach [[Góra Gabriela|góry Gabriela]] w hrabstwie [[Kerry]]. |
* '''ok. 2000 p.n.e.''' – rozpoczęto wydobywanie [[miedź|miedzi]] w rejonach [[Góra Gabriela|góry Gabriela]] w hrabstwie [[Kerry]]. |
||
*'''ok. 300 p.n.e.''' – początki [[kultura celtycka|kultury celtyckiej]] w języku i sztuce{{R|pwn}}. |
* '''ok. 300 p.n.e.''' – początki [[kultura celtycka|kultury celtyckiej]] w języku i sztuce{{R|pwn}}. |
||
*'''ok. 300 p.n.e.''' – zamordowano [[Człowiek z Clonycavan|człowieka z Clonycavan]]{{R|archeowiesci}}. |
* '''ok. 300 p.n.e.''' – zamordowano [[Człowiek z Clonycavan|człowieka z Clonycavan]]{{R|archeowiesci}}. |
||
*'''ok. 200 p.n.e.''' – wpływ kontynentalnej [[Kultura lateńska|kultury lateńskiej]] na rzeźby ([[Kamień Turoe]] w [[Bullaun]] w hrabstwie [[Galway (hrabstwo)|Galway]]). |
* '''ok. 200 p.n.e.''' – wpływ kontynentalnej [[Kultura lateńska|kultury lateńskiej]] na rzeźby ([[Kamień Turoe]] w [[Bullaun]] w hrabstwie [[Galway (hrabstwo)|Galway]]). |
||
*'''ok. 100 n.e.''' – utworzono serię liniowych kanałów naziemnych w południowo-zachodniej części prowincji [[Ulster]] i północno-wschodniej części [[Connacht]] (''Black Pig's Dyke''). |
* '''ok. 100 n.e.''' – utworzono serię liniowych kanałów naziemnych w południowo-zachodniej części prowincji [[Ulster]] i północno-wschodniej części [[Connacht]] (''Black Pig's Dyke''). |
||
*'''poł. II w.''' – [[Klaudiusz Ptolemeusz]] opisał w dziele „Nauka geograficzna” Irlandię{{R|oxford2}}. |
* '''poł. II w.''' – [[Klaudiusz Ptolemeusz]] opisał w dziele „Nauka geograficzna” Irlandię{{R|oxford2}}. |
||
*'''431''' – papież [[Celestyn I]] wysłał biskupa [[Palladiusz (biskup irlandzki)|Palladiusza]] w celu szerzenia chrześcijaństwa na wyspie{{R|histmag2}}. |
* '''431''' – papież [[Celestyn I]] wysłał biskupa [[Palladiusz (biskup irlandzki)|Palladiusza]] w celu szerzenia chrześcijaństwa na wyspie{{R|histmag2}}. |
||
*'''432''' – według tradycji do Irlandii przybył [[Święty Patryk]]{{R|oxford2}}. |
* '''432''' – według tradycji do Irlandii przybył [[Święty Patryk]]{{R|oxford2}}. |
||
* '''444''' – św. Patryk utworzył opactwo i biskupstwo w Armagh{{R|oxford2}}. |
* '''444''' – św. Patryk utworzył opactwo i biskupstwo w Armagh{{R|oxford2}}. |
||
* '''461''' – zmarł św. Patryk{{R|oxford}}. |
* '''461''' – zmarł św. Patryk{{R|oxford}}. |
||
Linia 23: | Linia 23: | ||
== Średniowiecze == |
== Średniowiecze == |
||
* '''ok. 525''' – patronami Irlandii zostali św. Patryk i [[św. Brygida]]{{R|oxford2}}. |
* '''ok. 525''' – patronami Irlandii zostali św. Patryk i [[św. Brygida]]{{R|oxford2}}. |
||
*'''535/536''' – nastąpiły nieurodzaj i głód spowodowane [[Ochłodzenie w latach 535-536|ochłodzeniem klimatu]]. |
* '''535/536''' – nastąpiły nieurodzaj i głód spowodowane [[Ochłodzenie w latach 535-536|ochłodzeniem klimatu]]. |
||
* '''546''' – [[św. Kolumba]] założyła klasztor w Derry{{R|oxford2}}. |
* '''546''' – [[Kolumba z Kordowy|św. Kolumba]] założyła klasztor w Derry{{R|oxford2}}. |
||
* '''547''' – biskup Kieran wzniósł [[Clonmacnois]]{{R|oxford2}}. |
* '''547''' – biskup Kieran wzniósł [[Clonmacnois]]{{R|oxford2}}. |
||
*'''563''' – powstały pierwsze szkoły przyklasztorne założone przez [[Kolumba opat z Hy|Kolumbę]] w [[Iona (wyspa)|Iona]]{{R|oxford2}}. |
* '''563''' – powstały pierwsze szkoły przyklasztorne założone przez [[Kolumba opat z Hy|Kolumbę]] w [[Iona (wyspa)|Iona]]{{R|oxford2}}. |
||
*'''790''' – rozpoczęły się najazdy pierwszych [[Wikingowie|wikingów]]{{R|histmag}}. |
* '''790''' – rozpoczęły się najazdy pierwszych [[Wikingowie|wikingów]]{{R|histmag}}. |
||
*'''795''' – wikingowie spustoszyli [[Inismurray]] i [[Inisbofin]]{{R|histmag}}. |
* '''795''' – wikingowie spustoszyli [[Inismurray]] i [[Inisbofin]]{{R|histmag}}. |
||
*'''812–813''' – wikingowie zajęli północno-zachodnią Irlandię{{R|histmag}}. |
* '''812–813''' – wikingowie zajęli północno-zachodnią Irlandię{{R|histmag}}. |
||
*'''820''' – wikingowie osiągnęli wpływy na całej wyspie{{R|histmag}}. |
* '''820''' – wikingowie osiągnęli wpływy na całej wyspie{{R|histmag}}. |
||
*'''830''' – [[Óengus z Tallaght]] napisał dzieło [[Martyrology of Tallaght]], którego ''Prolog'' opisuje ostatnie ślady pogaństwa w Irlandii. |
* '''830''' – [[Óengus z Tallaght]] napisał dzieło [[Martyrology of Tallaght]], którego ''Prolog'' opisuje ostatnie ślady pogaństwa w Irlandii. |
||
* '''841''' – powstały kolonie wikingów: [[Annagassen]] i [[Dublin]]{{R|oxford2}}. |
* '''841''' – powstały kolonie wikingów: [[Annagassen]] i [[Dublin]]{{R|oxford2}}. |
||
*'''852''' – wikingowie [[Ivar Beinlaus]] i [[Olaf Biały]] wybudowali w [[Zatoka Dublińska|Zatoce Dublińskiej]] fortecę blisko miejsca, gdzie dziś znajduje się miasto Dublin. |
* '''852''' – wikingowie [[Ivar Beinlaus]] i [[Olaf Biały]] wybudowali w [[Zatoka Dublińska|Zatoce Dublińskiej]] fortecę blisko miejsca, gdzie dziś znajduje się miasto Dublin. |
||
*'''902''' – wypędzenie wikingów z Dublina{{R|histmag}}. |
* '''902''' – wypędzenie wikingów z Dublina{{R|histmag}}. |
||
*'''917''' – wikingowie ponownie zajęli Dublin{{R|histmag}}. |
* '''917''' – wikingowie ponownie zajęli Dublin{{R|histmag}}. |
||
* '''976''' – Irlandia porozumiała się z wikingami{{R|oxford2}}. |
* '''976''' – Irlandia porozumiała się z wikingami{{R|oxford2}}. |
||
*'''980''' – [[Máel Sechnaill mac Domnaill]] pokonał w [[Bitwa pod Tarą|bitwie pod Tarą]] króla [[Olaf Cuaran|Olafa Cuarana]], który po klęsce abdykował{{R|histmag}}. |
* '''980''' – [[Máel Sechnaill mac Domnaill]] pokonał w [[Bitwa pod Tarą|bitwie pod Tarą]] króla [[Olaf Cuaran|Olafa Cuarana]], który po klęsce abdykował{{R|histmag}}. |
||
*'''981''' – Máel Sechnaill odzyskał Dublin{{R|histmag}}. |
* '''981''' – Máel Sechnaill odzyskał Dublin{{R|histmag}}. |
||
*'''23 kwietnia 1014''' – w [[Bitwa pod Clontarf|bitwie pod Clontarf]] armia [[Brian Śmiały|Briana Śmiałego]] pokonała wojska [[Máel Mórda mac Murchada|Máela Mórdy mac Murchady]] – początek klęski wikingów na terenach Irlandii{{R|histmag}}. |
* '''23 kwietnia 1014''' – w [[Bitwa pod Clontarf|bitwie pod Clontarf]] armia [[Brian Śmiały|Briana Śmiałego]] pokonała wojska [[Máel Mórda mac Murchada|Máela Mórdy mac Murchady]] – początek klęski wikingów na terenach Irlandii{{R|histmag}}. |
||
* '''1025''' – papież [[Leon IX]] zatwierdził podział Irlandii na cztery arcybiskupstwa i 36 biskupstw{{R|oxford2}}. |
* '''1025''' – papież [[Leon IX]] zatwierdził podział Irlandii na cztery arcybiskupstwa i 36 biskupstw{{R|oxford2}}. |
||
*'''1155''' – król Anglii [[Henryk II Plantagenet]] uzyskał zgodę papieża [[Hadrian IV|Hadriana IV]] na najazd na Irlandię. |
* '''1155''' – król Anglii [[Henryk II Plantagenet]] uzyskał zgodę papieża [[Hadrian IV|Hadriana IV]] na najazd na Irlandię. |
||
*'''1167''' – wygnano [[Dermot MacMurrough|Dermota MacMurrougha]], który szukał wsparcia u króla [[Henryk II Plantagenet|Henryka II]]. |
* '''1167''' – wygnano [[Dermot MacMurrough|Dermota MacMurrougha]], który szukał wsparcia u króla [[Henryk II Plantagenet|Henryka II]]. |
||
*'''1169''' – rozpoczął się podbój Irlandii przez rycerzy anglonormandzkich{{R|pwn}}. |
* '''1169''' – rozpoczął się podbój Irlandii przez rycerzy anglonormandzkich{{R|pwn}}. |
||
*'''1171''' – Henryk II przybył do [[Waterford]], gdzie ogłosił się królem Irlandii. |
* '''1171''' – Henryk II przybył do [[Waterford]], gdzie ogłosił się królem Irlandii. |
||
*'''6 października 1175''' – umocniono wpływy Normanów poprzez [[Traktat windsorski (1175)|traktat windsorski z 1175]]. |
* '''6 października 1175''' – umocniono wpływy Normanów poprzez [[Traktat windsorski (1175)|traktat windsorski z 1175]]. |
||
*'''1252''' – w [[Kroniki Czterech Mistrzów|Kronikach Czterech Mistrzów]] opisano upały i susze. |
* '''1252''' – w [[Kroniki Czterech Mistrzów|Kronikach Czterech Mistrzów]] opisano upały i susze. |
||
*'''1297''' – odbyło się pierwsze posiedzenie [[Parlament Królestwa Irlandii|parlamentu Królestwa Irlandii]] w Dublinie. |
* '''1297''' – odbyło się pierwsze posiedzenie [[Parlament Królestwa Irlandii|parlamentu Królestwa Irlandii]] w Dublinie. |
||
*'''26 maja 1315''' – wybuchły walki [[Edward Bruce|Edwarda Bruce’a]] z irlandzkimi lordami przeciwko anglo-normandzkiej kontroli. |
* '''26 maja 1315''' – wybuchły walki [[Edward Bruce|Edwarda Bruce’a]] z irlandzkimi lordami przeciwko anglo-normandzkiej kontroli. |
||
*'''1 grudnia 1494''' – [[Edward Poyning]] wydał oświadczenie znane jako prawo Poyninga (''Poynings' Law''). |
* '''1 grudnia 1494''' – [[Edward Poyning]] wydał oświadczenie znane jako prawo Poyninga (''Poynings' Law''). |
||
*'''11 czerwca 1534''' – [[Thomas FitzGerald, 10. hrabia Kildare]] oficjalnie wyrzekł się zwierzchnictwa króla [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII]]. |
* '''11 czerwca 1534''' – [[Thomas FitzGerald, 10. hrabia Kildare]] oficjalnie wyrzekł się zwierzchnictwa króla [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII]]. |
||
*'''3 lutego 1537''' – Thomas FitzGerald został powieszony w [[Tyburn]]. |
* '''3 lutego 1537''' – Thomas FitzGerald został powieszony w [[Tyburn]]. |
||
* '''1541''' – królem Irlandii został Henryk VIII{{R|pwn}}. |
* '''1541''' – królem Irlandii został Henryk VIII{{R|pwn}}. |
||
*'''1542''' – parlament irlandzki uchwalił ''[[Crown of Ireland Act (1542)|Crown of Ireland Act]]'' ustanawiający, że [[Królestwo Irlandii]] będzie pod panowaniem Henryka VIII i jego kolejnych następców. |
* '''1542''' – parlament irlandzki uchwalił ''[[Crown of Ireland Act (1542)|Crown of Ireland Act]]'' ustanawiający, że [[Królestwo Irlandii]] będzie pod panowaniem Henryka VIII i jego kolejnych następców. |
||
== Panowanie brytyjskie == |
== Panowanie brytyjskie == |
||
*'''16 czerwca 1579''' – [[James FitzMaurice FitzGerald]] wzniecił bunt w [[An Daingean]]. |
* '''16 czerwca 1579''' – [[James FitzMaurice FitzGerald]] wzniecił bunt w [[An Daingean]]. |
||
*'''1594''' – wybuchła [[irlandzka wojna dziewięcioletnia]], w której [[Hugh O’Neill]] i [[Red Hugh O’Donnell]] przeciwstawili się władzy [[Elżbieta I Tudor|Elżbiety I]] w Ulsterze. |
* '''1594''' – wybuchła [[irlandzka wojna dziewięcioletnia]], w której [[Hugh O’Neill]] i [[Red Hugh O’Donnell]] przeciwstawili się władzy [[Elżbieta I Tudor|Elżbiety I]] w Ulsterze. |
||
*'''1605''' – początek [[Plantacja Ulsteru|plantacji Ulsteru]]. |
* '''1605''' – początek [[Plantacja Ulsteru|plantacji Ulsteru]]. |
||
*'''22 października 1641''' – wybuchła [[Irlandzka rebelia w 1641|irlandzka rebelia]]. |
* '''22 października 1641''' – wybuchła [[Irlandzka rebelia w 1641|irlandzka rebelia]]. |
||
*'''1642''' – wybuchła [[irlandzka wojna konfederacka]]. |
* '''1642''' – wybuchła [[irlandzka wojna konfederacka]]. |
||
* '''1649''' – do Irlandii przybył ze swoją armią [[Oliver Cromwell]] w celu zwalczenia rebelii{{R|pwn}}. |
* '''1649''' – do Irlandii przybył ze swoją armią [[Oliver Cromwell]] w celu zwalczenia rebelii{{R|pwn}}. |
||
* '''1661–65''' – parlament w [[Londyn]]ie uchwalił zbiór ustaw zwany [[kodeks Clarendona|kodeksem Clarendona]]{{R|pwn2}}. |
* '''1661–65''' – parlament w [[Londyn]]ie uchwalił zbiór ustaw zwany [[kodeks Clarendona|kodeksem Clarendona]]{{R|pwn2}}. |
||
* '''12 lipca 1690''' – [[Bitwa nad Boyne|bitwa nad rzeką Boyne]], w której wojska protestanckiego króla Anglii [[Wilhelm III Orański|Wilhelma Orańskiego]] pokonały katolicką armię króla [[Jakub II Stuart|Jakuba II]]{{R|theirishstory}}. |
* '''12 lipca 1690''' – [[Bitwa nad Boyne|bitwa nad rzeką Boyne]], w której wojska protestanckiego króla Anglii [[Wilhelm III Orański|Wilhelma Orańskiego]] pokonały katolicką armię króla [[Jakub II Stuart|Jakuba II]]{{R|theirishstory}}. |
||
*'''1740''' – [[mała epoka lodowa]] spowodowała [[Klęska głodu w Irlandii (1740–1741)|klęskę głodu]]. |
* '''1740''' – [[mała epoka lodowa]] spowodowała [[Klęska głodu w Irlandii (1740–1741)|klęskę głodu]]. |
||
* '''1778–93''' – uchwalono ''[[Akty ulżenia katolikom]]''{{R|pwn}}. |
* '''1778–93''' – uchwalono ''[[Akty ulżenia katolikom]]''{{R|pwn}}. |
||
* '''1798''' – wybuchła [[rewolucja irlandzka]]{{R|pwn}}. |
* '''1798''' – wybuchła [[rewolucja irlandzka]]{{R|pwn}}. |
||
*'''1 stycznia 1801''' – uchwalono [[Akt Unii z 1800]]; Królestwo Irlandii zostało połączone z [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], tworząc [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii]]. |
* '''1 stycznia 1801''' – uchwalono [[Akt Unii z 1800]]; Królestwo Irlandii zostało połączone z [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], tworząc [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii]]. |
||
* '''1803''' – wybuchła druga rebelia irlandzka; irlandzki nacjonalista [[Robert Emmet]] bez sukcesu próbował przejąć [[zamek w Dublinie]]{{R|libraryireland}}. |
* '''1803''' – wybuchła druga rebelia irlandzka; irlandzki nacjonalista [[Robert Emmet]] bez sukcesu próbował przejąć [[zamek w Dublinie]]{{R|libraryireland}}. |
||
*'''3 maja 1831''' – wybuchła [[irlandzka wojna o dziesięcinę]] (''Tithe War''). |
* '''3 maja 1831''' – wybuchła [[irlandzka wojna o dziesięcinę]] (''Tithe War''). |
||
*'''1836''' – uchwalano ustawę zmniejszającą dziesięcinę; koniec wojny. |
* '''1836''' – uchwalano ustawę zmniejszającą dziesięcinę; koniec wojny. |
||
*'''1842''' – założono [[Młoda Irlandia|Młodą Irlandię]]. |
* '''1842''' – założono [[Młoda Irlandia|Młodą Irlandię]]. |
||
* '''1845-1849''' – [[Wielki głód w Irlandii (1845-1849)|wielki głód w Irlandii]]{{R|pwn}}. |
* '''1845-1849''' – [[Wielki głód w Irlandii (1845-1849)|wielki głód w Irlandii]]{{R|pwn}}. |
||
* '''grudzień 1848''' – wybuchła epidemia [[cholera|cholery]]{{R|historiairlandii}}. |
* '''grudzień 1848''' – wybuchła epidemia [[cholera|cholery]]{{R|historiairlandii}}. |
||
Linia 85: | Linia 85: | ||
* '''6 grudnia 1922''' – Ulster formalnie opuścił Wolne Państwo Irlandzkie{{R|wyspa}}. |
* '''6 grudnia 1922''' – Ulster formalnie opuścił Wolne Państwo Irlandzkie{{R|wyspa}}. |
||
* '''24 maja 1923''' – koniec wojny domowej{{R|wyspa}}. |
* '''24 maja 1923''' – koniec wojny domowej{{R|wyspa}}. |
||
* '''11 grudnia 1931''' – parlament brytyjski uchwalił „[[Statut westminsterski]]”{{R|wyspa}}. |
* '''11 grudnia 1931''' – parlament brytyjski uchwalił „[[Statut Westminsterski (1931)|Statut westminsterski]]”{{R|wyspa}}. |
||
* '''18 grudnia 1936''' – IRA została zdelegalizowana{{R|wyspa}}. |
* '''18 grudnia 1936''' – IRA została zdelegalizowana{{R|wyspa}}. |
||
* '''1 lipca 1937''' – Irlandczycy przyjęli w referendum konstytucję{{R|wyspa}}. |
* '''1 lipca 1937''' – Irlandczycy przyjęli w referendum konstytucję{{R|wyspa}}. |
Wersja z 08:47, 26 kwi 2016
Kalendarium historii Irlandii – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Irlandii.
Czasy najdawniejsze
- ok. 16000 p.n.e. – podczas ostatniego zlodowacenia Irlandia została pokryta lodem.
- ok. 12000 p.n.e. – utworzył się wąski kanał pomiędzy Irlandią a południowo-zachodnią Szkocją.
- ok. 8000 p.n.e. – migracja na wyspę myśliwych z kontynentu europejskiego.
- ok. 6000 p.n.e. – Irlandia została zasiedlona[1].
- ok. 4000 p.n.e. – początki rolnictwa (hodowla zwierząt i uprawa roślin) w Céide Fields w hrabstwie Mayo.
- ok. 3500 p.n.e. – w Brú na Bóinne wybudowano neolityczne grobowce komorowe i stojące kamienie (Newgrange).
- ok. 2500 p.n.e. – do Irlandii sprowadzono złoto[2]
- ok. 2000 p.n.e. – rozpoczęto wydobywanie miedzi w rejonach góry Gabriela w hrabstwie Kerry.
- ok. 300 p.n.e. – początki kultury celtyckiej w języku i sztuce[3].
- ok. 300 p.n.e. – zamordowano człowieka z Clonycavan[4].
- ok. 200 p.n.e. – wpływ kontynentalnej kultury lateńskiej na rzeźby (Kamień Turoe w Bullaun w hrabstwie Galway).
- ok. 100 n.e. – utworzono serię liniowych kanałów naziemnych w południowo-zachodniej części prowincji Ulster i północno-wschodniej części Connacht (Black Pig's Dyke).
- poł. II w. – Klaudiusz Ptolemeusz opisał w dziele „Nauka geograficzna” Irlandię[1].
- 431 – papież Celestyn I wysłał biskupa Palladiusza w celu szerzenia chrześcijaństwa na wyspie[5].
- 432 – według tradycji do Irlandii przybył Święty Patryk[1].
- 444 – św. Patryk utworzył opactwo i biskupstwo w Armagh[1].
- 461 – zmarł św. Patryk[6].
Średniowiecze
- ok. 525 – patronami Irlandii zostali św. Patryk i św. Brygida[1].
- 535/536 – nastąpiły nieurodzaj i głód spowodowane ochłodzeniem klimatu.
- 546 – św. Kolumba założyła klasztor w Derry[1].
- 547 – biskup Kieran wzniósł Clonmacnois[1].
- 563 – powstały pierwsze szkoły przyklasztorne założone przez Kolumbę w Iona[1].
- 790 – rozpoczęły się najazdy pierwszych wikingów[7].
- 795 – wikingowie spustoszyli Inismurray i Inisbofin[7].
- 812–813 – wikingowie zajęli północno-zachodnią Irlandię[7].
- 820 – wikingowie osiągnęli wpływy na całej wyspie[7].
- 830 – Óengus z Tallaght napisał dzieło Martyrology of Tallaght, którego Prolog opisuje ostatnie ślady pogaństwa w Irlandii.
- 841 – powstały kolonie wikingów: Annagassen i Dublin[1].
- 852 – wikingowie Ivar Beinlaus i Olaf Biały wybudowali w Zatoce Dublińskiej fortecę blisko miejsca, gdzie dziś znajduje się miasto Dublin.
- 902 – wypędzenie wikingów z Dublina[7].
- 917 – wikingowie ponownie zajęli Dublin[7].
- 976 – Irlandia porozumiała się z wikingami[1].
- 980 – Máel Sechnaill mac Domnaill pokonał w bitwie pod Tarą króla Olafa Cuarana, który po klęsce abdykował[7].
- 981 – Máel Sechnaill odzyskał Dublin[7].
- 23 kwietnia 1014 – w bitwie pod Clontarf armia Briana Śmiałego pokonała wojska Máela Mórdy mac Murchady – początek klęski wikingów na terenach Irlandii[7].
- 1025 – papież Leon IX zatwierdził podział Irlandii na cztery arcybiskupstwa i 36 biskupstw[1].
- 1155 – król Anglii Henryk II Plantagenet uzyskał zgodę papieża Hadriana IV na najazd na Irlandię.
- 1167 – wygnano Dermota MacMurrougha, który szukał wsparcia u króla Henryka II.
- 1169 – rozpoczął się podbój Irlandii przez rycerzy anglonormandzkich[3].
- 1171 – Henryk II przybył do Waterford, gdzie ogłosił się królem Irlandii.
- 6 października 1175 – umocniono wpływy Normanów poprzez traktat windsorski z 1175.
- 1252 – w Kronikach Czterech Mistrzów opisano upały i susze.
- 1297 – odbyło się pierwsze posiedzenie parlamentu Królestwa Irlandii w Dublinie.
- 26 maja 1315 – wybuchły walki Edwarda Bruce’a z irlandzkimi lordami przeciwko anglo-normandzkiej kontroli.
- 1 grudnia 1494 – Edward Poyning wydał oświadczenie znane jako prawo Poyninga (Poynings' Law).
- 11 czerwca 1534 – Thomas FitzGerald, 10. hrabia Kildare oficjalnie wyrzekł się zwierzchnictwa króla Henryka VIII.
- 3 lutego 1537 – Thomas FitzGerald został powieszony w Tyburn.
- 1541 – królem Irlandii został Henryk VIII[3].
- 1542 – parlament irlandzki uchwalił Crown of Ireland Act ustanawiający, że Królestwo Irlandii będzie pod panowaniem Henryka VIII i jego kolejnych następców.
Panowanie brytyjskie
- 16 czerwca 1579 – James FitzMaurice FitzGerald wzniecił bunt w An Daingean.
- 1594 – wybuchła irlandzka wojna dziewięcioletnia, w której Hugh O’Neill i Red Hugh O’Donnell przeciwstawili się władzy Elżbiety I w Ulsterze.
- 1605 – początek plantacji Ulsteru.
- 22 października 1641 – wybuchła irlandzka rebelia.
- 1642 – wybuchła irlandzka wojna konfederacka.
- 1649 – do Irlandii przybył ze swoją armią Oliver Cromwell w celu zwalczenia rebelii[3].
- 1661–65 – parlament w Londynie uchwalił zbiór ustaw zwany kodeksem Clarendona[8].
- 12 lipca 1690 – bitwa nad rzeką Boyne, w której wojska protestanckiego króla Anglii Wilhelma Orańskiego pokonały katolicką armię króla Jakuba II[9].
- 1740 – mała epoka lodowa spowodowała klęskę głodu.
- 1778–93 – uchwalono Akty ulżenia katolikom[3].
- 1798 – wybuchła rewolucja irlandzka[3].
- 1 stycznia 1801 – uchwalono Akt Unii z 1800; Królestwo Irlandii zostało połączone z Wielką Brytanią, tworząc Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.
- 1803 – wybuchła druga rebelia irlandzka; irlandzki nacjonalista Robert Emmet bez sukcesu próbował przejąć zamek w Dublinie[10].
- 3 maja 1831 – wybuchła irlandzka wojna o dziesięcinę (Tithe War).
- 1836 – uchwalano ustawę zmniejszającą dziesięcinę; koniec wojny.
- 1842 – założono Młodą Irlandię.
- 1845-1849 – wielki głód w Irlandii[3].
- grudzień 1848 – wybuchła epidemia cholery[11].
- 31 lipca 1893 – powstała Liga Gaelicka[11].
- 24 kwietnia 1916 – wybuchło powstanie wielkanocne; Patrick Pearse proklamował Irlandię niepodległą republiką; Michael Collins przekształcił Irlandzkich Ochotników w Irlandzką Armię Republikańską[11].
- 14 grudnia 1918 – odbyły się pierwsze wybory parlamentarne; powstał pierwszy rząd irlandzki z Éamonem de Valerą na czele[11].
- 21 stycznia 1919 – odbyło się pierwsze posiedzenie Dáil Republiki Irlandzkiej, podczas którego uchwalono Deklarację Niepodległości; wybuchła irlandzka wojna o niepodległość[3].
Czasy najnowsze
- 6 grudnia 1921 – podpisano traktat angielsko-irlandzki; powstało Wolne Państwo Irlandzkie[12].
- 12 lutego 1922 – w Belfaście wybuchły zamieszki[13].
- 1922 – wybuchła irlandzka wojna domowa[13].
- 6 grudnia 1922 – Ulster formalnie opuścił Wolne Państwo Irlandzkie[13].
- 24 maja 1923 – koniec wojny domowej[13].
- 11 grudnia 1931 – parlament brytyjski uchwalił „Statut westminsterski”[13].
- 18 grudnia 1936 – IRA została zdelegalizowana[13].
- 1 lipca 1937 – Irlandczycy przyjęli w referendum konstytucję[13].
- 29 grudnia 1937 – w życie weszła konstytucja Irlandii, na mocy której Wolne Państwo Irlandzkie przekształciło się w Irlandię (irl. Éire) bez formalnego wprowadzenia republiki[14].
- styczeń 1942 – wojska amerykańskie przybyły do Irlandii[13].
- 1945 – Irlandia jako jedyny kraj na świecie przesłał do Berlina wyrazy kondolencji po samobójczej śmierci Adolfa Hitlera[13].
- 21 grudnia 1948 – przyjęto „Ustawę o Republice”[13].
- 18 kwietnia 1949 – Irlandia wystąpiła z Wspólnoty Narodów[13].
- 2 czerwca 1949 – Wielka Brytania uchwaliła „Ustawie o Irlandii” w której znalazła się informacja, że „Republika Irlandii nie jest już częścią Zjednoczonego Królestwa i nie przestanie nią być bez zgody swojego parlamentu”[13].
- 1949 – Irlandia odmówiła wstąpienia do NATO[13].
- 1969 – początek konfliktu w Irlandii Północnej[13].
- styczeń 1971 – IRA rozpoczęła walki[13].
- 1 stycznia 1973 – Irlandia wstąpiła do Wspólnoty Europejskiej[13].
- 1985 – Irlandia i Wielka Brytania podpisały porozumienie angielsko-irlandzkie[13].
- 1994 – Irlandia wkroczyła w okres wielkiego wzrostu gospodarczego[15].
- 1997 – IRA ogłosiła zawieszenie broni[13].
- 10 kwietnia 1998 – podpisano porozumienie wielkopiątkowe[6].
- 2002 – Irlandia przyjęła walutę euro[3].
- ↑ a b c d e f g h i j k W kraju św. Patryka. W: Oxford Wielka Historia Świata. T. 16: Średniowiecze Na wyspach Brytyjskich - Arabowie - Karolingowi. Poznań: Oxford Educational, 2006, s. 9-18. ISBN 83-7425-568-4.
- ↑ Wojciech Pastuszka: Prehistoryczna Irlandia sprowadzała złoto. archeowiesci.pl, 2015-06-06. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Irlandia. Historia. Encyklopedia PWN. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ Wojciech Pastuszka: Mumia z irlandzkiego torfowiska. archeowiesci.pl, 2011-08-16. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Michał Kozłowski: Św. Patryk i chrystianizacja Irlandii. Histmag, 2014-03-17. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ a b Oxford Wielka Encyklopedia Świata. T. 6. Poznań: Oxford Educational, 2004, s. 103-104. ISBN 83-7325-546-X.
- ↑ a b c d e f g h i Michał Kozłowski: Wikingowie w Irlandii – bitwa pod Clontarf (1014). Histmag, 2014-04-23. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ Clarendona kodeks. Encyklopedia PWN. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Today in Irish History -The Battle of the Boyne, July 12.. The Irish Story. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Robert Emmet. Library Ireland. [dostęp 2016-04-26]. (ang.).
- ↑ a b c d Unia Irlandii z Anglią. historiairlandii.friko.pl. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ Michał Gadziński: Éamon de Valera - konserwatywny ojciec współczesnej Irlandii. Histmag, 2015-08-29. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Tomasz Wybranowski: Historia Irlandii ostatnich stu lat. wyspa.ie, 2007. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
- ↑ CONSTITUTION OF IRELAND – BUNREACHT NA hÉIREANN. taoiseach.gov.ie. [dostęp 2016-04-18]. (ang.).
- ↑ WIT gets its young entrepreneurs to test their e-factor. bancenolan.ie, 2008-02-25. [dostęp 2016-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-20)]. (ang.).
Bibliografia
- Séamas MacAnnaidh: Illustrated Dictionary of Irish History. Dublin: Gill & Macmillan, 2001. ISBN 0-7171-3536-5.
- Joseph McCullough: A Pocket History of Ireland. Dublin: Gill & Macmillan Ltd, 2010. ISBN 978-0-7171-4729-8.
- Norman Davies: Wyspy. Historia. przekład: Elżbieta Tabakowska. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2012. ISBN 978-83-240-2222-9.