Ptasznikowate

Ptasznikowate

Theraphosidae
Ptasznik kędzierzawy
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Rodzina	ptasznikowate
Zasięg występowania

Ptasznikowate (Theraphosidae syn. Aviculariidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothela, sekcji Orthognatha (syn. Mygalomorpha).

Obejmuje ok. 850 gatunków najczęściej dużych pająków o bardzo różnorodnym ubarwieniu. Ptaszniki żyją głównie w strefie tropikalnej Ameryki Południowej, Afryki i Azji. Występują również w niektórych regionach południa Europy i południowej części USA (Eurypelma californica).

Tryb życia

Ptaszniki żyją na drzewach, w dziuplach, w szczelinach skalnych lub w norkach wykopanych w ziemi. Zazwyczaj nie budują sieci łownych, polują aktywnie, głównie w nocy. Pajęczynę wykorzystują do budowy gniazda lub kokonów. Można je spotkać zarówno na terenach półpustynnych, jak i w chłodniejszych rejonach górzystych.

Najwięksi przedstawiciele (Theraphosa blondi, Teraphosa apophisis) dorastają do ok. 33 cm rozpiętości odnóży, ale są też gatunki dużo mniejsze, dochodzące do 1 cm ciała (nie licząc odnóży), np. Cyriocosmus elegans i inne.

Ptaszniki, w zależności od gatunku, dojrzewają w ciągu 1-5 lat, samce nieznacznie szybciej. Duży wpływ na dorastanie ma temperatura i obfitość pokarmu (im wyższe wartości, tym szybszy metabolizm, dojrzewanie i krótsze życie). Samiec po ostatniej wylince ma kilka miesięcy życia, zwykle przestaje jeść, uzupełniając tylko zapasy płynów i wyrusza na poszukiwanie samicy. Podczas kopulacji często ginie zjedzony przez partnerkę. Samice mogą dożyć 20 lat.

Preferencje pokarmowe

Głównym pokarmem ptaszników są bezkręgowce, czasem drobne kręgowce. Wbrew nazwie (i tradycyjnym poglądom laików), ptaki czy też gryzonie padają ich ofiarą nadzwyczaj rzadko.

Jad ptaszników

Gatunki z nowego świata (obie Ameryki), dysponują zwykle dość słabym jadem, porównywalnym siłą z pszczelim. Jad gatunków ze starego świata (Azja, Afryka) jest zwykle zdecydowanie silniejszy, a ukąszenia mogą prowadzić do poważnych powikłań.

Jad ze względu na niewielką jego ilość jest z reguły dla życia człowieka niegroźny - potwierdzone przypadki zgonu po ukąszeniu ptasznika są stosunkowo nieliczne, jednakże w wypadku wystąpienia reakcji alergicznej może on być niebezpieczny, podobnie jak na przykład jad pszczeli (i każda inna substancja).

Do najbardziej jadowitych i agresywnych gatunków należą ptaszniki starego świata - tj. azjatyckie i afrykańskie, m.in. rodzaju Citharischius, Chilobrachys, Ornithoctonus, Selenocosmia, Ceratogyrus, Hysterocrates, Stromatopelma, Haplopelma, Heteroscodra, Poecilotheria, Pterinochilus. Objawy zatrucia następują bardzo szybko. Jad poprzez układ krwionośny dostaje się do centralnego układu nerwowego, zostaje jednak dość szybko wydalony z organizmu poprzez układ moczowy. Ukąszenia (dla osoby zdrowej) kończą się z reguły na długim bólu, opuchliźnie, wymiotach i drgawkach (nawet miesiąc po ugryzieniu), czasem częściowym paraliżu (typowe dolegliwości przy neurotoksynach).

Natomiast stosunkowo niegroźne ptaszniki, o słabszym jadzie, to amerykańskie ptaszniki z rodzaju Brachypelma, Grammostola, Nhandu, Psalmopoeus, Trixopelma, Xenesthis, Vitalius, Phormictopus, Iridopelma, Bonnetina, Avicularia, Aphonopelma, Lasiodora.

Systematyka

Młoda samica Avicularia velutina

Na Półwyspie Indochińskim ptaszniki są artykułem spożywczym. Tu prażone ptaszniki w Skun w Kambodży.

Ptaszniki w Wielkiej Brytanii nazywa się potocznie bird spiders, monkey spiders lub bird-eaters, w USA natomiast nazywane są czasem tarantulami (ang. tarantulas) i ta nazwa jest zarejestrowana w tym kraju jako potoczne określenie, choć z punktu widzenia systematyki tarantule właściwe należą do zupełnie innego taksonu, zaliczanego do sekcji Labidognatha, a mianowicie pogońcowatych (ang. wolf spider). W języku potocznym dopuszcza się stosowanie nazwy tarantula dla ptaszników.

W Polsce żyją 3 bardzo blisko spokrewnione z ptasznikami gatunki z rodziny gryzielowatych (Atypidae), również należącej do sekcji Orthognatha.

Ptaszniki nadrzewne:

Podrodzina: Acanthopelminae

Rodzaj: Acanthopelma

Podrodzina: Aviculariinae

Rodzaj: Avicularia

Gatunek: Avicularia avicularia - ptasznik zwyczajny

Gatunek: Avicularia versicolor - ptasznik wielobarwny

Gatunek: Avicularia urticans

Gatunek: Avicularia huriana

Gatunek: Avicularia aurantiaca

Gatunek: Avicularia azurklaasi

Gatunek: Avicularia bicegoi

Gatunek: Avicularia geroldi

Gatunek: Avicularia purpurea

Gatunek: Avicularia metallica - ptasznik metaliczny

Gatunek: Avicularia minatrix

Podrodzina Ornithoctoninae

Rodzaj: Cyriopagopus

Gatunek: Cyriopagopus schioedtei

Rodzaj: Psalmopoeus

Gatunek: Psalmopoeus affinis

Gatunek: Psalmopoeus ecclesiasticus

Gatunek: Psalmopoeus pulcher - ptasznik piękny

Gatunek: Psalmopoeus cambridgei - ptasznik trynidadzki

Gatunek: Psalmopoeus irminia - ptasznik wenezuelski

Gatunek: Psalmopoeus emeraldus

Gatunek: Psalmopoeus intermedius

Gatunek: Psalmopoeus maya

Gatunek: Psalmopoeus plantaris

Gatunek: Psalmopoeus reduncus

Podrodzina Poecilotheriinae

Rodzaj: Poecilotheria

Gatunek: Poecilotheria regalis

Gatunek: Poecilotheria ornata - ptasznik zdobiony

Gatunek: Poecilotheria fasciata

Gatunek: Poecilotheria rufilata

Gatunek: Poecilotheria pederseni

Gatunek: Poecilotheria metallica

Gatunek: Poecilotheria miranda

Gatunek: Poecilotheria subfusca

Gatunek: Poecilotheria formosa

Gatunek: Poecilotheria tigrinawesseli

Gatunek: Poecilotheria hanumavilasumica

Gatunek: Poecilotheria smithi

Gatunek: Poecilotheria striata

Podrodzina Stromatopelminae

Rodzaj: Stromatopelma

Gatunek: Stromatopelma calceatum

Rodzaj: Heteroscodra

Gatunek: Heteroscodra maculata

Ptaszniki Naziemne:

Podrodzina Harpactirinae

Rodzaj: Pterinochilus

Gatunek: Pterinochilus murinus - ptasznik słoneczny

Gatunek: Pterinochilus vorax

Gatunek: Pterinochilus chordatus

Gatunek: Pterinochilus lugardi

Podrodzina Theraphosinae

Rodzaj: Acanthoscurria

Gatunek: Acanthoscurria geniculata - ptasznik białokolanowy

Gatunek: Acanthoscurria musculosa

Gatunek: Acanthoscurria chacoana

Gatunek: Acanthoscurria brocklehursti

Gatunek: Acanthoscurria antillensis

Rodzaj: Aphonopelma

Gatunek: Aphonopelma seemani - ptasznik zebrowaty

Gatunek: Aphonopelma anax

Gatunek: Aphonopelma stoicum

Gatunek: Aphonopelma moderatum

Rodzaj: Brachypelma

Gatunek: Brachypelma albopilosum - ptasznik kędzierzawy

Gatunek: Brachypelma andrewi

Gatunek: Brachypelma angustum

Gatunek: Brachypelma annitha

Gatunek: Brachypelma auratum

Gatunek: Brachypelma aureoceps

Gatunek: Brachypelma baumgarteni

Gatunek: Brachypelma boehmei - ptasznik czerwononogi

Gatunek: Brachypelma embrithes

Gatunek: Brachypelma emilia

Gatunek: Brachypelma epicureanum

Gatunek: Brachypelma fossorium

Gatunek: Brachypelma hamorii

Gatunek: Brachypelma klaasi

Gatunek: Brachypelma sabulosum

Gatunek: Brachypelma schroederi

Gatunek: Brachypelma smithi - ptasznik czerwonokolanowy

Gatunek: Brachypelma vagans - ptasznik czerwonoodwłokowy

Gatunek: Brachypelma verdezi

Rodzaj: Chromatopelma

Gatunek: Chromatopelma cyaneopubescens

Rodzaj: Eupalaestrus

Gatunek: Eupalaestrus campestratus

Gatunek: Eupalaestrus spinosissimus

Gatunek: Eupalaestrus weijenberghi

Rodzaj: Grammostola

Gatunek: Grammostola actaeon

Gatunek: Grammostola alticeps

Gatunek: Grammostola aureostriata

Gatunek: Grammostola burzaquensis

Gatunek: Grammostola chalcothrix

Gatunek: Grammostola doeringi

Gatunek: Grammostola fossor

Gatunek: Grammostola gossei

Gatunek: Grammostola grossa

Gatunek: Grammostola iheringi

Gatunek: Grammostola inermis

Gatunek: Grammostola mendozae

Gatunek: Grammostola mollicoma

Gatunek: Grammostola porteri

Gatunek: Grammostola pulchra

Gatunek: Grammostola rosea - ptasznik chilijski

Gatunek: Grammostola schulzei

Gatunek: Grammostola vachoni

Rodzaj: Lasiodora

Gatunek: Lasiodora parahybana - ptasznik olbrzymi

Gatunek: Lasiodora klugi

Rodzaj: Megaphobema

Rodzaj: Nhandu

Gatunek: Nhandu chromatus

Gatunek: Nhandu coloratovillosus

Gatunek: Nhandu carpoensis

Rodzaj: Theraphosa

Gatunek: Theraphosa blondi - ptasznik goliat

Gatunek: Theraphosa apophysis

Gatunek: Theraphosa stirmi

Podrodzina Thrigmopoeinae

Ptaszniki Podziemne:

Podrodzina Eumenophorinae

Rodzaj: Citharischius

Gatunek: Citharishius crawshayi

Rodzaj: Phoneyusa

Podrodzina Ischnocolinae

Podrodzina Ornithoctoninae

Rodzaj: Hysterocrates

Gatunek Hysterocrates gigas

Gatunek Hysterocrates apostolicus

Gatunek Hysterocrates crassipes

Gatunek Hysterocrates ederi

Gatunek Hysterocrates hercules - ptasznik herkules

Gatunek Hysterocrates robustus

Gatunek Hysterocrates scepticus

Rodzaj:Haplopelma

Gatunek: Haplopelma lividum - ptasznik kobaltowy

Gatunek: Haplopelma minax

Gatunek: Haplopelma shmidti

Gatunek: Haplopelma costale

Gatunek: Haplopelma longipes

Gatunek: Haplopelma aureopilosum

Podrodzina Selenocosmiinae

Rodzaj: Selenocosmia

Gatunek: Selenocosmia javanensis - ptasznik jawajski

Rodzaj: Chilobrachys

Gatunek: Chilobrachys huahini

Gatunek: Chilobrachys fimbriatus

Podrodzina Selenogyrinae

Linki zewnętrzne

• Ptaszniki - serwis poświęcony hodowli pająków ptaszników