Jajo (biologia): Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Anulowanie wersji 46911825 autora 194.183.46.145 (dyskusja)
Dodano źródło.
Linia 10: Linia 10:
W trakcie rozwoju zarodka zmniejsza się ilość żółtka i powiększa się komora powietrzna. Skorupka staje się cieńsza, gdyż zawarte w niej wapno wbudowywane jest w szkielet zarodka<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | imię=David | nazwisko=Burni | imię2=Ben | nazwisko2=Hoare | imię3=Joseph | nazwisko3=DiCostanzo | imię4=Phil | nazwisko4=Benstead | tytuł = Ptaki. Encyklopedia | rok = 2009 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-01-15733-3 | strony = 53}}</ref>.
W trakcie rozwoju zarodka zmniejsza się ilość żółtka i powiększa się komora powietrzna. Skorupka staje się cieńsza, gdyż zawarte w niej wapno wbudowywane jest w szkielet zarodka<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | imię=David | nazwisko=Burni | imię2=Ben | nazwisko2=Hoare | imię3=Joseph | nazwisko3=DiCostanzo | imię4=Phil | nazwisko4=Benstead | tytuł = Ptaki. Encyklopedia | rok = 2009 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-01-15733-3 | strony = 53}}</ref>.


Wśród ptaków największe jajo składane jest przez strusia i mierzy 10,5 cm, zaś jajo [[koliberek hawański|koliberka hawańskiego]] mierzy do 6 mm długości<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Handbook of Birds of the World | tom = 5: Barn-Owls to Hummingbirds | autor = J. del Hoyo, A. Elliot & J. Sargatal | rok = 1999 | wydawca = Lynx Editions | miejsce Barcelona}}</ref>. Jajo [[Lamna śledziowa|żarłacza śledziowego]] ma 22,5 cm długości.
Wśród ptaków największe jajo składane jest przez strusia i mierzy 16 cm <ref>{{cytuj stronę | url = http://www.niam.pl/pl/produkty/1309-jajo_strusie | tytuł = Jajo strusie | data dostępu = 02 października 2016}}</ref>, zaś jajo [[koliberek hawański|koliberka hawańskiego]] mierzy do 6 mm długości<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Handbook of Birds of the World | tom = 5: Barn-Owls to Hummingbirds | autor = J. del Hoyo, A. Elliot & J. Sargatal | rok = 1999 | wydawca = Lynx Editions | miejsce Barcelona}}</ref>. Jajo [[Lamna śledziowa|żarłacza śledziowego]] ma 22,5 cm długości.


W jajach ptasich obecne są jedynie dwa barwniki, [[oocyjanina]], odpowiadająca za barwę niebieskozieloną oraz [[protoporfiryna]], odpowiadająca za barwę rdzawoczerwoną. Niekiedy jajo nabywa kolor przez rozkładające się rośliny obecne w gnieździe<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | nazwisko = Baran | imię = D.| nazwisko2=Bielański|imię2=W.|nazwisko3=Martyka | imię3 = R. | nazwisko4 = Śnigórska| imię4 = K. | nazwisko5 = Walasz | imię5 = K. | autor5=K. Walasz (red.) | tytuł = Ptaki: materiały dla nauczycieli | rok = 2002 | wydawca = Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne | miejsce = Kraków | isbn = 83-918373-1-9 | strony = 46}}</ref>.
W jajach ptasich obecne są jedynie dwa barwniki, [[oocyjanina]], odpowiadająca za barwę niebieskozieloną oraz [[protoporfiryna]], odpowiadająca za barwę rdzawoczerwoną. Niekiedy jajo nabywa kolor przez rozkładające się rośliny obecne w gnieździe<ref>{{Cytuj książkę | odn=tak | nazwisko = Baran | imię = D.| nazwisko2=Bielański|imię2=W.|nazwisko3=Martyka | imię3 = R. | nazwisko4 = Śnigórska| imię4 = K. | nazwisko5 = Walasz | imię5 = K. | autor5=K. Walasz (red.) | tytuł = Ptaki: materiały dla nauczycieli | rok = 2002 | wydawca = Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne | miejsce = Kraków | isbn = 83-918373-1-9 | strony = 46}}</ref>.

Wersja z 23:46, 2 paź 2016

Różne jaja z Nouveau Larousse Illustré (1897–1904). Klucz w opisie ilustracji na Commons (j. fr., ang. i ros.)
Schemat budowy ptasiego jaja. 1. Skorupka. 2. Zewnętrzna blaszka błony pergaminowej. 3. Wewnętrzna blaszka błony pergaminowej. 4, 13. Chalaza. 5, 6, 12. Białko. 7. Błona żółtkowa. 8, 10, 11. Żółtko. 9. Tarczka zarodkowa. 14. Komora powietrzna. 15. Kutikula.

Jajo (łac. ovum) – jedna z faz rozwoju nowego osobnika u wielu gatunków zwierząt. Jajo zawiera surowce odżywcze pozwalające na rozwój zarodka bez dostępu do organizmu macierzystego i zewnętrznych źródeł pożywienia oraz stosunkowo bezpieczne środowisko, ale ze względu na swoją zawartość jest również cenionym pokarmem.

Jaja składają między innymi owady, ryby, płazy, gady, ptaki i nieliczne ssaki (na przykład stekowce – dziobak czy kolczatka australijska).

Jaja wytwarzane są w jajnikach i dojrzewają w procesie oogenezy, w której gromadzą informacje rozwojowe oraz zapasy substancji niezbędnych do rozwoju zarodka. W zależnie od ilości żółtka jaja dzielą się na oligolecytalne (ubogie w żółtko, np. u ssaków), mezolecytalne (o średniej jego zawartości, np. u płazów) oraz polilecytalne - bogate w żółtko, np. u ptaków.

W trakcie rozwoju zarodka zmniejsza się ilość żółtka i powiększa się komora powietrzna. Skorupka staje się cieńsza, gdyż zawarte w niej wapno wbudowywane jest w szkielet zarodka[1].

Wśród ptaków największe jajo składane jest przez strusia i mierzy 16 cm [2], zaś jajo koliberka hawańskiego mierzy do 6 mm długości[3]. Jajo żarłacza śledziowego ma 22,5 cm długości.

W jajach ptasich obecne są jedynie dwa barwniki, oocyjanina, odpowiadająca za barwę niebieskozieloną oraz protoporfiryna, odpowiadająca za barwę rdzawoczerwoną. Niekiedy jajo nabywa kolor przez rozkładające się rośliny obecne w gnieździe[4].

Charakterystyka jaj dla różnych grup zwierząt:

Grupa Charakterystyka
bezżuchwowce Jaja mezolecytalne, największe u śluzic[5]
ryby chrzęstnoszkieletowe Jaja makrolecytalne, obecna osłonka[5]
ryby kostnoszkieletowe Jaja makrolecytalne, małe do średnich, szczególnie duże u celakantokształtnych[6]
płazy Średniej wielkości jaja mezolecytalne[6]
gady Jaja makrolecytalne, obecność błon płodowych[7]
ptaki Duże do bardzo dużych jaja makrolecytalne, obecne błony płodowe[5]
ssaki Jaja makrolecytalne u stekowców oraz torbaczy, mikrolecytalne u ssaków łożyskowych[5]

Skorupy jaj cechują różnorodne kształty, od niemal okrągłych po wydłużone. Szczególnie jest to widoczne u ptaków gniazdujących na klifach, np. nurników, u których jeden koniec jaja jest zaostrzony, co zapobiega sturlaniu się jaja z klifu (zaczyna się ono obracać). Skorupy jaj u poszczególnych zwierząt różnią się znacznie grubością. U felsumy madagaskarskiej (Phelsuma madagascariensis) ma ona grubość 0,15 mm, zaś u wymarłych mamutaków 3,5 mm. U dinozaurów grubość skorupy wynosiła 2,5-5 mm[8]. W skorupie jaja znajdują się liczne pory. Umożliwiają one wymianę gazową zarodka[9].

Bibliografia

  • wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 321.
  1. ↑ David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, Phil Benstead: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 53. ISBN 978-83-01-15733-3.
  2. ↑ Jajo strusie. [dostęp 02 października 2016].
  3. ↑ J. del Hoyo, A. Elliot & J. Sargatal: Handbook of Birds of the World. T. 5: Barn-Owls to Hummingbirds. Lynx Editions, 1999.
  4. ↑ D. Baran, W. Bielański, R. Martyka, K. Śnigórska, K. Walasz: Ptaki: materiały dla nauczycieli. Kraków: Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne, 2002, s. 46. ISBN 83-918373-1-9.
  5. ↑ a b c d M. Hildebrand & G. Gonslow: Analysis of Vertebrate Structure. Nowy Jork: John Wiley & Sons, 2001.
  6. ↑ a b A.S. Romer & T.S. Parsons: The Vertebrate Body. Filadelfia: Saunders, 1985.
  7. ↑ J.R. Stewart: Morphology and evolution of the egg of oviparous amniotes. In: S. Sumida and K. Martin (ed.) Amniote Origins-Completing the Transition to Land (1): 291–326. London: Academic Press.. 1997.
  8. ↑ Kenneth Carpenter, Karl F. Hirsch, John R. Horner: Dinosaur Eggs and Babies. Cambridge University Press, 1996.
  9. ↑ Eggshell morphology and structure. University of California Museum of Paleontology. [dostęp 14 sierpnia 2013].

Zobacz też

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jajo_(biologia)&oldid=46998991”