Dardanele: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
+
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:mapa hellespont.png|thumb|300px|Hellespont i Propontyda w starożytności]]
[[Plik:mapa hellespont.png|thumb|300px|Hellespont i Propontyda w starożytności]]
[[Plik:Dardanelles map2.png|thumb|300px|Cieśnina Dardanele]]
[[Plik:Dardanelles map2.png|thumb|300px|Cieśnina Dardanele]]
{{Koordynaty|40|16|00|N|26|31|00|E|scale:200000|umieść=na górze|zapis=kątowo}}
{{Współrzędne|40°16′00″N 26°31′00″E|scale:200000|umieść=na górze}}
'''Dardanele''' ([[język turecki|tur.]] ''Çanakkale Boğazı'') – [[cieśnina]] między [[Półwysep Bałkański|Półwyspem Bałkańskim]] w [[Europa|Europie]] a [[Anatolia|Azją Mniejszą]], łącząca [[Morze Egejskie]] z [[Morze Marmara|morzem Marmara]]. Długość 120,5 km, szerokość 1,3-18,5 km, główne porty to [[Gallipoli (miasto w Turcji)|Gelibolu]] i [[Çanakkale]]. W [[starożytność|starożytności]] znana jako '''Hellespont'''.
'''Dardanele''' ([[język turecki|tur.]] ''Çanakkale Boğazı'') – [[cieśnina]] między [[Półwysep Bałkański|Półwyspem Bałkańskim]] w [[Europa|Europie]] a [[Anatolia|Azją Mniejszą]], łącząca [[Morze Egejskie]] z [[Morze Marmara|morzem Marmara]]. Długość 120,5 km, szerokość 1,3-18,5 km, główne porty to [[Gallipoli (miasto w Turcji)|Gelibolu]] i [[Çanakkale]]. W [[starożytność|starożytności]] znana jako '''Hellespont'''.



Wersja z 22:57, 15 paź 2016

Hellespont i Propontyda w starożytności
Cieśnina Dardanele

Dardanele (tur. Çanakkale Boğazı) – cieśnina między Półwyspem Bałkańskim w Europie a Azją Mniejszą, łącząca Morze Egejskie z morzem Marmara. Długość 120,5 km, szerokość 1,3-18,5 km, główne porty to Gelibolu i Çanakkale. W starożytności znana jako Hellespont.

Przez cieśninę przepływa silny prąd z morza Marmara do Morza Egejskiego. Jest, obok Bosforu (położonego na północ), drugim wąskim gardłem na drodze do Morza Czarnego.

Historia

Cieśnina stanowiła część szlaku wodnego biegnącego między Europą i Anatolią. Nazwa wywodzi się od imienia mitycznej Helle, która zginęła w wodach cieśniny. Greckie Hellespontos oznacza "Morze Helle". Tłumaczono ją także jako "most Hellenów".

Wąska cieśnina była doskonałym miejscem do kontroli przepływających statków, co stanowiło źródło bogactwa okolicznych miast. Najwcześniejszym z nich była Troja, której zniszczenie było spowodowane najprawdopodobniej chęcią zapewnienia sobie swobodnego importu metali przez Greków. W pierwszej połowie I tysiąclecia p.n.e. Grecy założyli nad Hellespontem liczne kolonie.

Wojska perskie pod koniec VI w. p.n.e. oraz w 480 r. p.n.e. przekroczyły cieśninę po moście z łodzi (Dzieje Herodota).

Hellespont był newralgicznym punktem dla Aten, które były uzależnione od importu zboża z portów Morza Czarnego. Od V w. p.n.e. Ateny pobierały 10% cło od wszystkich nieateńskich statków dzięki utrzymywanej w Sestos flocie wojennej.

W roku 405 p.n.e. flota spartańska pod dowództwem Lizandra zwyciężyła flotę Aten pod Ajgospotamoj. Po tym Spartanie zablokowali import zboża, co przyczyniło się ostatecznie do przegranej Aten w wojnie peloponeskiej.

Podczas I wojny światowej o Dardanele toczyły się ciężkie walki (→ operacje morskie w Cieśninie Dardanelskiej).

Obecnie zasady transportu morskiego w obrębie Dardaneli i Bosforu reguluje konwencja z Montreux z roku 1936.