Szlak bursztynowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 83.9.26.229) i przywrócono wersję 49202447 autorstwa Michał Sobkowski |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Amber Road.jpg|mały|Prawdopodobny przebieg szlaku z granicami współczesnych państw]] |
[[Plik:Amber Road.jpg|mały|Prawdopodobny przebieg szlaku z granicami współczesnych państw]] |
||
'''Szlak bursztynowy''' – [[szlak handlowy]] między [[Europa|europejskimi]] krajami basenu [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] a ziemiami leżącymi na południowym wybrzeżu [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]]. W znaczeniu węższym jest to przebieg tras zorganizowanych wypraw po [[bursztyn]], nasilonych od I wieku [[Naszej ery|n.e.]] |
|||
== Historia == |
|||
Początkowo bursztyn był przedmiotem wymiany handlowej, w której pośrednikami byli [[Celtowie]]. Pierwsze zorganizowane wyprawy z obszarów Europy południowej po [[bursztyn|''elektron'']] odbywały się w V w. [[Przed naszą erą|p.n.e.]] Nie docierały one jednak do wybrzeży Bałtyku, a bursztyn kupowano od [[Celtowie|celtyckich]] pośredników. |
|||
Dopiero po podboju terenów nad środkowym [[Dunaj]]em w I wieku n.e. [[Cesarstwo Rzymskie|Rzymianie]] rozwinęli handel bursztynem na dużą skalę, organizując kilkoma drogami wyprawy z [[Panonia|Panonii]] nad Bałtyk, szczególnie do [[Sambia (kraina historyczna)|Sambii]] ([[wyprawa rzymskiego ekwity po bursztyn]] wspomniana jest w ''[[Historia naturalna (encyklopedia)|Historii naturalnej]]'' [[Pliniusz Starszy|Pliniusza Starszego]]<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Kolendo | imię = Jerzy | tytuł = Ziemie u południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku w źródłach antycznych | czasopismo = Pruthenia | wolumin = IV | data = 2009 | wydawca = Towarzystwo Naukowe Pruthenia | miejsce = Olsztyn | issn = 1897–0915 | url = http://pismo.pruthenia.pl/pruthenia_4/Pruthenia_4_2009_Kolendo-J_Ziemie_u_poludniowo-wschodnich.pdf | strony = 20}}</ref>). Szczytowy rozwój tego [[handel|handlu]] przypada na III w. a od połowy IV w. wymiana stopniowo zamierała. Ostatnie znane poselstwo Estiów z darami do króla Ostrogotów [[Teodoryk Wielki|Teodoryka]] w Rzymie odbyło się zgodnie z przekazem [[Kasjodor]]a w 525 roku<ref>"Główne nasilenie tych przemarszów przypadło na drugą połowę V i pierwszą połowę VI w. n.e. Z pruskiej Sambii przybyło do króla Ostrogotów do Rzymu około roku 525 poselstwo z darami bursztynu, zapewne z nadzieją, że uda się nawiązać zerwane przez wędrówki ludów więzy handlowe z krajami basenu Morza Śródziemnego. Jednakże król Teodoryk odesłał poselstwo z uroczystym listem wysłanym z Rawenny do ludu Estów (Haestiis), wspominając tylko o wzajemnym darze, a nie o handlu. Tak samo na odrodzenie wymiany towarowej na próżno liczyli Sweowie (tj. Szwedzi), mający do zbycia kosztowne futra. W VI w. ustał wiele wieków trwający handel między krajami nadbałtyckimi i śródziemnomorskimi." [w:] Kasiodor; Gerard Labuda. Historia Pomorza, tom 1, część 1, s. 304</ref>. |
|||
Głównym ośrodkiem handlu bursztynem na terenie imperium rzymskiego była [[Akwileja]]. |
|||
== Przebieg szlaku == |
|||
Dokładny przebieg szlaku nie został jednoznacznie określony. Uznaje się, że zaczynał się on w [[Akwileja|Akwilei]] nad [[Morze Adriatyckie|Adriatykiem]], jednym z rzymskich centrów rzemieślniczych (obecnie na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|liście UNESCO]]). Wiadomo, że szlak wiódł przez [[Brama Morawska|Bramę Morawską]] oraz [[Kotlina Kłodzka|Kotlinę Kłodzką]], przez [[Śląsk]], [[Wielkopolska|Wielkopolskę]] oraz [[Kujawy]] ([[bród (geografia)|brodem]] przez [[Wisła|Wisłę]] w [[Otłoczyn (wieś w województwie kujawsko-pomorskim)#Szlak bursztynowy|Otłoczynie]] koło [[Toruń|Torunia]]) prowadził nad [[Morze Bałtyckie|Bałtyk]]. |
|||
Można przypuszczać, że główna nitka szlaku, poczynając od przełomu I i II wieku, biegła z [[Wiedeń|Wiednia]] ([[Vindobona|Vindobony]]) przez [[Brno]], [[Kłodzko]], [[Wrocław]] (Budorigum), [[Kalisz]] ([[Kalisia|Calisia]]), [[Żnin]] ([[Setidava]]), [[Bydgoszcz]] ([[Askaukalis]]) i [[Świecie]] do [[Pruszcz Gdański|Pruszcza Gdańskiego]], będącego protoplastą dzisiejszego [[Gdańsk]]a<ref>{{Cytuj pismo | autor = Agnieszka Parkot | tytuł = Rzymianie, pruszczanie i bursztyn | czasopismo = Pomorskie - magazyn samorządu województwa pomorskiego | wydanie = marzec-kwiecień 2012 | wolumin = 2}}</ref>. |
|||
Warianty przebiegu szlaku rekonstruowane są na podstawie wzmianek starożytnych pisarzy, ale głównie dzięki wynikom badań [[archeologia|archeologicznych]]. Szlak znaczą znaleziska rzymskich monet, wyroby z brązu, ceramika rzymska (''[[terra sigillata]]'') i znaczne ilości [[bursztyn]]u. Na szlaku leżał z pewnością dzisiejszy [[Wrocław]]. Na terenie wrocławskiego osiedla [[Partynice]] znaleziono w XIX wieku duże ilości bursztynu, tzw. „[[bursztynowy depozyt z Partynic]]”, pochodzący z I w. p.n.e., o łącznej wadze ok. 1,5 tony. Znajduje się on w [[Muzeum Archeologiczne we Wrocławiu|Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu]]. |
|||
Europejska Federacja Cyklistów wyznaczyła szlak rowerowy [[EuroVelo]] 9 o przebiegu pokrywającym się z Bursztynowym Szlakiem. |
|||
== Zobacz też == |
|||
{{commonscat|Amber Way}} |
|||
* [[Autostrada A1 (Polska)|Autostrada Bursztynowa]] (autostrada A1 w Polsce) |
|||
{{Przypisy}} |
|||
<!--Obie kategorie, prehistoria i prehistoria ziem polskich są potrzebne.--> |
|||
<!-- dawniej coś wspominano o Bezmiechowej ale to minęło i ślad po niej zaginął --> |
|||
[[Kategoria:Bursztyniarstwo]] |
[[Kategoria:Bursztyniarstwo]] |
||
Wersja z 12:53, 6 cze 2017
Szlak bursztynowy – szlak handlowy między europejskimi krajami basenu Morza Śródziemnego a ziemiami leżącymi na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego. W znaczeniu węższym jest to przebieg tras zorganizowanych wypraw po bursztyn, nasilonych od I wieku n.e.
Historia
Początkowo bursztyn był przedmiotem wymiany handlowej, w której pośrednikami byli Celtowie. Pierwsze zorganizowane wyprawy z obszarów Europy południowej po elektron odbywały się w V w. p.n.e. Nie docierały one jednak do wybrzeży Bałtyku, a bursztyn kupowano od celtyckich pośredników.
Dopiero po podboju terenów nad środkowym Dunajem w I wieku n.e. Rzymianie rozwinęli handel bursztynem na dużą skalę, organizując kilkoma drogami wyprawy z Panonii nad Bałtyk, szczególnie do Sambii (wyprawa rzymskiego ekwity po bursztyn wspomniana jest w Historii naturalnej Pliniusza Starszego[1]). Szczytowy rozwój tego handlu przypada na III w. a od połowy IV w. wymiana stopniowo zamierała. Ostatnie znane poselstwo Estiów z darami do króla Ostrogotów Teodoryka w Rzymie odbyło się zgodnie z przekazem Kasjodora w 525 roku[2].
Głównym ośrodkiem handlu bursztynem na terenie imperium rzymskiego była Akwileja.
Przebieg szlaku
Dokładny przebieg szlaku nie został jednoznacznie określony. Uznaje się, że zaczynał się on w Akwilei nad Adriatykiem, jednym z rzymskich centrów rzemieślniczych (obecnie na liście UNESCO). Wiadomo, że szlak wiódł przez Bramę Morawską oraz Kotlinę Kłodzką, przez Śląsk, Wielkopolskę oraz Kujawy (brodem przez Wisłę w Otłoczynie koło Torunia) prowadził nad Bałtyk.
Można przypuszczać, że główna nitka szlaku, poczynając od przełomu I i II wieku, biegła z Wiednia (Vindobony) przez Brno, Kłodzko, Wrocław (Budorigum), Kalisz (Calisia), Żnin (Setidava), Bydgoszcz (Askaukalis) i Świecie do Pruszcza Gdańskiego, będącego protoplastą dzisiejszego Gdańska[3].
Warianty przebiegu szlaku rekonstruowane są na podstawie wzmianek starożytnych pisarzy, ale głównie dzięki wynikom badań archeologicznych. Szlak znaczą znaleziska rzymskich monet, wyroby z brązu, ceramika rzymska (terra sigillata) i znaczne ilości bursztynu. Na szlaku leżał z pewnością dzisiejszy Wrocław. Na terenie wrocławskiego osiedla Partynice znaleziono w XIX wieku duże ilości bursztynu, tzw. „bursztynowy depozyt z Partynic”, pochodzący z I w. p.n.e., o łącznej wadze ok. 1,5 tony. Znajduje się on w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu.
Europejska Federacja Cyklistów wyznaczyła szlak rowerowy EuroVelo 9 o przebiegu pokrywającym się z Bursztynowym Szlakiem.
Zobacz też
- Autostrada Bursztynowa (autostrada A1 w Polsce)
- ↑ Jerzy Kolendo. Ziemie u południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku w źródłach antycznych. „Pruthenia”. IV, s. 20, 2009. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe Pruthenia. ISSN 1897–0915.
- ↑ "Główne nasilenie tych przemarszów przypadło na drugą połowę V i pierwszą połowę VI w. n.e. Z pruskiej Sambii przybyło do króla Ostrogotów do Rzymu około roku 525 poselstwo z darami bursztynu, zapewne z nadzieją, że uda się nawiązać zerwane przez wędrówki ludów więzy handlowe z krajami basenu Morza Śródziemnego. Jednakże król Teodoryk odesłał poselstwo z uroczystym listem wysłanym z Rawenny do ludu Estów (Haestiis), wspominając tylko o wzajemnym darze, a nie o handlu. Tak samo na odrodzenie wymiany towarowej na próżno liczyli Sweowie (tj. Szwedzi), mający do zbycia kosztowne futra. W VI w. ustał wiele wieków trwający handel między krajami nadbałtyckimi i śródziemnomorskimi." [w:] Kasiodor; Gerard Labuda. Historia Pomorza, tom 1, część 1, s. 304
- ↑ Agnieszka Parkot. Rzymianie, pruszczanie i bursztyn. „Pomorskie - magazyn samorządu województwa pomorskiego”. 2 (marzec-kwiecień 2012).