Wielkie Księstwo Litewskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: poprawa linków |
mapa |
||
| Linia 90: | Linia 90: | ||
[[Plik:Lithuanian state in 13-15th centuries.png|thumb|Wielkie Księstwo Litewskie w XIII–XV w.]] |
[[Plik:Lithuanian state in 13-15th centuries.png|thumb|Wielkie Księstwo Litewskie w XIII–XV w.]] |
||
[[Plik:Polska 1386 - 1434.png|thumb|Polska i Litwa w latach 1386–1434]] |
[[Plik:Polska 1386 - 1434.png|thumb|Polska i Litwa w latach 1386–1434]] |
||
| ⚫ | |||
[[Plik:Grand Duchy of Lithuania Rus and Samogitia 1434.jpg|thumb|Wielkie Księstwo Litewskie w XV w.]] |
|||
| ⚫ | |||
[[Plik:Administrative division of the Grand Duchy of Lithuania in half of XVI Century.PNG|thumb|Podział administracyjny Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku]] |
[[Plik:Administrative division of the Grand Duchy of Lithuania in half of XVI Century.PNG|thumb|Podział administracyjny Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku]] |
||
[[Plik:Rzeczpospolita voivodships.png|thumb|Wielkie Księstwo Litewskie (ciemny czerwony) w ramach Rzeczypospolitej ok. 1653]] |
[[Plik:Rzeczpospolita voivodships.png|thumb|Wielkie Księstwo Litewskie (ciemny czerwony) w ramach Rzeczypospolitej ok. 1653]] |
||
Wersja z 22:51, 11 cze 2017
| 1240–1795 | |||||
| |||||
| |||||
| Język urzędowy |
do 1696: język ruski | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica |
Nowogródek (ok. 1230-1270) | ||||
| Ustrój polityczny | |||||
| Typ państwa |
monarchia dziedziczna (z pewnymi zastrzeżeniami do 1569), monarchia elekcyjna (jako część Rzeczypospolitej Obojga Narodów) | ||||
| Głowa państwa | |||||
| Zjednoczenie plemiennych księstw litewskich |
Mendog | ||||
| Likwidacja (III rozbiór) |
1795 | ||||
| Religia dominująca |
katolicyzm (obrządku łacińskiego i greckiego), prawosławie, do końca XIV wieku również pogaństwo | ||||
| Terytoria zależne |
Księstwa Wierchowskie, | ||||
| |||||
.svg)
_compared_with_today%27s_borders_PL.png)
Prusy – lenno Korony
Kurlandia – lenno Korony i Litwy
_and_the_Crown_of_the_Kingdom_of_Poland_(red)_in_1386_-_1434.png)
Wielkie Księstwo Litewskie, rus. Великое князство Литовъское, łac. Magnus Ducatus Lituaniae, potocznie Litwa[2] – państwo powstałe przez zjednoczenie plemiennych księstw litewskich w roku 1240 przez Mendoga. Od 1316 do 1569 pod władzą dziedzicznych wielkich książąt litewskich z dynastii Giedyminowiczów (i jej bocznej linii Jagiellonów). Od 1385 w unii z Polską. W latach 1569-1795 jeden z dwóch równoprawnych członów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wielkie Księstwo Litewskie obejmowało obszar dzisiejszej Litwy i Białorusi, a w największym zasięgu terytorialnym (XIV-XVI wiek) również Podlasia, środkowej i wschodniej Ukrainy oraz zachodnich kresów Rosji.
Historia
Po raz pierwszy nazwy Litwa użyto w stosunku do ziem zamieszkałych przez Bałtów i terenów dzisiejszej Litwy, także Bałtowie - przodkowie dzisiejszych Litwinów zapoczątkowali tworzenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Pierwszą stolicą Litwy był Kiernów (do 1230), później Troki, a za rządów Giedymina stolica Litwy została przeniesiona do Wilna. Król Mendog natomiast rezydował w Nowogródku.
Wielkie Księstwo Litewskie zamieszkiwały przede wszystkim narody słowiańskie (przodkowie dzisiejszych Białorusinów i Ukraińców), zaś plemiona bałtyckie (przodkowie dzisiejszych Litwinów) zasiedlały głównie tereny dzisiejszej Litwy. Językiem urzędowym był słowiański język ruski (w tym języku spisano m.in. Statuty Wielkiego Księstwa Litewskiego i prowadzono Metrykę Litewską) do 1699.
Następnie na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego urzędowym był polski, posługiwano się również łaciną i litewskim. Na obszarze Wielkiego Księstwa zamieszkiwali też przedstawiciele innych narodów, np. w okolicy Trok do dziś mieszkają Karaimi, kultywujący swoją tradycyjną kulturę i język.
Około 1240 roku książę (być może później król) Mendog zjednoczył Litwę właściwą (Auksztotę) i utworzył małe, ale szybko rozwijające się państwo ze stolicą w Nowogródku.
Litwa, konkurując z Wielkim Księstwem Moskiewskim, jednoczyła księstwa ruskie pod swoim zwierzchnictwem. W 1320 r. Giedymin zawarł sojusz z księciem twerskim. Wykorzystując osłabienie księstw ruskich swój protektorat Litwa narzuciła Smoleńskowi (przed 1326), Pskowowi (1322), księstwu Halicko-Wołyńskiemu (ok. 1320–1324) oraz Kijowowi (1325). Lokalni książęta (kniaziowie) zachowywali swoją władzę, ale podlegali wielkiemu księciu. W pewnym momencie granica Wielkiego Księstwa Litewskiego zbliżyła się do Moskwy na około 130 km. Litwini dwukrotnie oblegali Kreml moskiewski w latach 1368 i 1370.
W połowie XIV wieku Księstwo składało się z Litwy etnicznej (Litwa właściwa, Litwa Zawilejska, Litwa Powilejska, Żmudź – razem około 80 000 km², czyli około 10% terytorium kraju) oraz z ziem ruskich (Księstwo kijowskie, czernihowskie i siewierskie, wołyńskie i podolskie – pozostałe 90% powierzchni kraju). Litwa etniczna liczyła około 300 000 mieszkańców, ziemie ruskie około 1 700 000 mieszkańców[3].
Giedymin miał siedmiu synów. Dwaj z nich (Kiejstut i Olgierd) ostatecznie podporządkowali sobie braci i ustanowili wspólne rządy na Litwie. Kiejstut był ojcem Witolda, a Olgierd Jagiełły.
W Polsce przyjął się nie do końca zgodny z rzeczywistością pogląd, iż w XIV w. Litwa była już jedynym niechrześcijańskim państwem w Europie. Fakt ten mieli wykorzystywać sąsiadujący z Wielkim Księstwem Krzyżacy jako pretekst do napaści na to państwo. Litwini wchodzili w konflikty także z Koroną, ale nie przybierały one tak dużych rozmiarów. Napaści Krzyżaków stały się na tyle uciążliwe, że władający Litwą Jagiełło postanowił przyjąć za pośrednictwem Polski chrzest. Królem Polski była wówczas niepełnoletnia Jadwiga Andegaweńska. Oba państwa miały wspólny interes – ich wrogiem był Zakon krzyżacki. Na zjeździe w Krewie (niedaleko Wilna) podjęto decyzję o chrzcie Litwy i małżeństwie Jadwigi z Jagiełłą (na chrzcie przyjął imię – Władysław). Doszło do tego, że Jagiełło władał oboma państwami jako król Polski i wielki książę Litwy. Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły unię personalną (unia w Krewie w 1385 r.). Państwa były połączone pod panowaniem jednego władcy, ale zachowały odrębność. Zastrzeżenie było takie, że państwa nie mogą znaleźć się pod panowaniem różnych władców.
Powyższy, powszechnie przyjęty w Polsce, pogląd na chrystianizację Litwy jest nie do końca zgodny z rzeczywistością z uwagi na fakt, iż absolutna większość ziem wchodzących w skład Wielkiego Księstwa była ziemiami ruskimi, które zostały schrystianizowane w 988 r. w obrządku prawosławnym, wraz z przyjęciem chrztu przez Ruś Kijowską. Wielkie Księstwo Litewskie za panowania Jagiełły było państwem pogańskim jedynie na ziemiach rdzennie litewskich, które stanowiły około 10% powierzchni państwa. Sam Jagiełło został po urodzeniu ochrzczony, przez swoją matkę – ruską księżniczkę Juliannę, w Kościele prawosławnym. Jagiełło był już więc chrześcijaninem, gdy w wieku dorosłym ponownie przyjął chrzest w Kościele katolickim[4].
W 1401 brat stryjeczny Jagiełły, Witold, podpisał akt unii wileńsko-radomskiej, uzyskując tym samym dla siebie tytuł wielkiego księcia Litwy. Jagiełło został jednak księciem zwierzchnim Wielkiego Księstwa Litewskiego i to on był wodzem naczelnym sił polsko-litewskich w bitwie pod Grunwaldem (1410 r.). Witold bezskutecznie próbował rozbić Złotą Ordę, ponosząc klęskę w bitwie nad Worsklą (12 lub 16[5] sierpnia 1399). Wielkie Księstwo Moskiewskie parło na zachód, podbijając w 1478 Nowogród Wielki, w 1485 Iwan III oderwał od Litwy tereny nad górną Oką i Wiaźmą (1494), w latach 1500-1503 Moskwa opanowała ziemię czernihowsko-siewierską oraz Smoleńszczyznę ze Smoleńskiem (1514). W wielu wojnach (1512-1522; 1534-1537) Litwa odzyskała jedynie Homel i Starodub (wojny litewsko-rosyjskie).
W 1569 r., za panowania Zygmunta Augusta, na sejmie w Lublinie doszło do zawarcia unii realnej między dwoma państwami. Bezskutecznie sprzeciwiała się temu część litewskich magnatów, bojących się o utratę dominującej pozycji na Litwie. Postanowienia unii lubelskiej były następujące:
- wspólny sejm i władca Korony i Litwy
- wspólna polityka zagraniczna
- odrębne wojska, prawo, skarby i urzędy
- do Korony przyłączono południowe województwa Wielkiego Księstwa (ziemie dzisiejszej Ukrainy)
Od zawarcia unii lubelskiej każdy nowo koronowany król Polski automatycznie zostawał władcą Litwy i nigdy nie był podnoszony na Wielkie Księstwo Litewskie[6].
Oba państwa utworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów, ale wciąż zachowywały pewną odrębność[7]. Herb Litwy wraz z polskim Orłem stanowiły wspólny Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dopiero Sejm Czteroletni w celu wzmocnienia państwa w obliczu rozbiorów próbował ściślej połączyć Koronę z Litwą (także ich wojska i skarby). Należy jednak pamiętać, że Konstytucja 3 maja świadomie pominęła sprawę wzajemnego stosunku Korony i Wielkiego Księstwa. Stanisław August Poniatowski dążył do unifikacji dualistycznej Rzeczypospolitej, lecz ze względu na przywiązanie szlachty litewsko-białoruskiej do odrębnych praw Wielkiego Księstwa Litewskiego, uznano, że najbardziej celowe będzie nie deklarować ujednolicenia w Konstytucji tylko w odrębnych ustawach. Tymczasem senatorowie, a zwłaszcza posłowie litewscy z marszałkiem konfederacji litewskiej Kazimierzem Nestorem Sapiehą na czele, w zamian za wyrażoną zgodę na Konstytucję uzyskali zgodę na utrzymanie w ramach zreformowanego ustroju podmiotowości Wielkiego Księstwa. Jeszcze w maju 1791 utrzymano alternatę sejmów (co trzeci sejm w Grodnie), a przy okazji debaty sejmowej nad powołaniem Komisji Skarbowej uchwalono kompromisowe Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów. Na mocy Zaręczenia w powołanych wspólnych Komisjach Wojskowej i Skarbowej połowę członków stanowić mieli przedstawiciele Wielkiego Księstwa Litewskiego, a przewodnictwo miało kolejno należeć do przedstawicieli Korony i Litwy. Ponadto utrzymano osobne litewskie urzędy centralne. W Wielkim Księstwie miały istnieć osobna kasa skarbowa i osobny skarbowy trybunał litewski. Zaręczenie zacieśniało unię realną, ale utrzymało federacyjny charakter Rzeczypospolitej Obojga Narodów[8]. W czasie III rozbioru ziemie litewskie weszły w skład Imperium Rosyjskiego. W 1812 Wielkie Księstwo Litewskie dzieliło się na cztery departamenty – białostocki, grodzieński, miński i wileński[9].
Obecnie na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego funkcjonują samodzielne państwa – Litwa, Białoruś, częściowo Ukraina i Łotwa, skrawki należą do Polski i Rosji.
Herb Wielkiego Księstwa Litewskiego, Pogoń, widnieje dzisiaj w symbolice Litwy, a do 1995 r. była również godłem Białorusi.
Podział administracyjny
- województwo wileńskie
- powiat wileński
- powiat oszmiański
- powiat lidzki
- powiat wiłkomierski
- powiat brasławski
- województwo trockie
- powiat trocki
- powiat grodzieński
- powiat kowieński
- powiat upicki
- Księstwo Żmudzkie
- trakty: Ejragoła, Wilki, Wielona, Rosienie, Widukle, Kroże, Tendziagoła, Jaswony, Szawle, Wielkie Dyrwiany, Małe Dyrwiany, Berżany, Użwenty, Telsze, Retów, Pojurze, Wieszwiany, Korszew, Szadów, Gondinga, Twery, Potumsza, Birżyniany, Połąga, Powondeń, Mendingiany, Korklany, Zokany, Użgiris.
- województwo nowogródzkie
- powiat nowogródzki
- powiat wołkowyski
- powiat słonimski
- Księstwo Słuckie
- Księstwo Kopylskie
- województwo brzeskie
- województwo mińskie
- powiat miński
- powiat rzeczycki
- powiat mozyrski
- województwo mścisławskie
- województwo witebskie
- ziemia orszańska (od 1667 z województwa smoleńskiego)
- województwo połockie
- województwo smoleńskie do 1611 i od 1667 r. tytularne
- powiat smoleński
- powiat starodubowski
Dziedzictwo Wielkiego Księstwa
Pomimo że w doktrynie państwowej jedynie Republika Litewska odwołuje się do dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego, przywołując w preambule do Konstytucji z 2 listopada 1992 r. Statuty Litewskie, to dziedzicami są również Polacy, zarówno mieszkańcy tej części współczesnej Polski, która należała przez wieki do Wielkiego Księstwa, jak i mieszkający na Litwie i Białorusi, oraz w pewnym stopniu rozproszeni po wysiedleniach na inne ziemie polskie. Dotyczy to również wielkich rodów dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego (jak Radziwiłłów herbu Trąby[10], Sapiehów, Tyszkiewiczów, Romerów, Komorowskich itd.), którzy zamieszkują Polskę lub państwa Zachodu i ani jeden przedstawiciel tych rodzin nie mieszka w granicach obecnej Republiki Litewskiej[11].
Na dziedzictwo w nie mniejszym stopniu niż dzisiejsi Litwini mogą się powoływać Białorusini (za czasów Wielkiego Księstwa polsko- i ruskojęzycznych mieszkańców księstwa zwano Litwinami, a mieszkańców większości terytorium dzisiejszej Litwy – częściej Żmudzinami[12]; zob. Litwini w znaczeniu historycznym). Jednak do Wielkiego Księstwa Litewskiego odwołuje się narodowa opozycja (zob. litwinizm), a obecne władze, w sferze nie tylko symboliki, wybierają tradycje sowieckiej Białorusi. Z dawnego przedrozbiorowego Wielkiego Księstwa o powierzchni około 320 000 km² dwie trzecie należy do dzisiejszej Białorusi, a język ruski (zwany obecnie starobiałoruskim albo staroukraińskim, a wtedy też litewskim[13][14][15][16]) był w pierwszych wiekach jego istnienia językiem kultury i dworu, a aż do 1699 r. językiem urzędowym.
Pomimo rozbiorów poczucie wspólnoty Wielkiego Księstwa i Rzeczypospolitej przetrwało niemal do drugiej połowy XIX w. (zob. Manifestacja jedności w 1861 r. w Kownie). Jeszcze na początku XX w. polskojęzyczni patrioci Wielkiego Księstwa Litewskiego (krajowcy i federaliści[17]) dążyli do jego odbudowy, ale ich wysiłki rozbiły się o mur młodego nacjonalizmu litewskiego. Dziedzictwo wielkiego i wielokulturowego państwa miało stać się wyłączną domeną małego narodu zrekonstruowanego na gruncie ściśle etnicznym i językowym. Dziś na ziemiach b. Wielkiego Księstwa mieszka ponad 13 mln mieszkańców, z czego Białorusini stanowią 8 mln, Litwini (w dzisiejszym znaczeniu tej nazwy) 2,5 mln (w tym 0,5 mln Żmudzinów) i Polacy 2-2,5 mln.
Pomimo represji, rusyfikacji, lituanizacji, ludobójstwa sowieckiego i hitlerowskiego Polacy stanowią nadal znaczną część ludności ziem b. Wielkiego Księstwa, zamieszkując zwarcie pas rozdzielający żywioł białoruski i litewski, od Suwalszczyzny i Grodzieńszczyzny, poprzez Wileńszczyznę aż po Inflanty Polskie, po wszystkich stronach istniejących obecnie granic. Na ziemiach należących współcześnie do Polski, a wchodzących w latach 1569-1795 w skład Wielkiego Księstwa (część byłych województw: trockiego, brzeskolitewskiego i zachodnie fragmenty nowogródzkiego), mieszka około 700 tys. osób i znajdują się takie miasta jak Biała Podlaska, Hajnówka, Sokółka i Suwałki (bez włączonego do Korony Królestwa Polskiego w 1569 r. województwa podlaskiego). Po obu stronach dzisiejszej granicy litewsko-białoruskiej mieszka dalsze 1,5 mln Polaków. Język polski był językiem urzędowym Księstwa i językiem kultury dominującym nie tylko na obszarze zamieszkiwania Polaków, ale i w całym b. Wielkim Księstwie co najmniej od początku XVI w.[18] do XX w., by wreszcie ulec niemal zagładzie po 1944 r. Polska kultura i historia zawdzięcza Wielkiemu Księstwu Litewskiemu wiele wybitnych postaci, wśród których wymienić można w pierwszym rzędzie Adama Mickiewicza i Józefa Piłsudskiego. Wielki jest również wkład do nauki polskiej trzeciego najstarszego uniwersytetu na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Uniwersytetu Stefana Batorego. Granice b. Wielkiego Księstwa i Rzeczypospolitej aż do XX w. wyznaczały granice cywilizacji łacińskiej (cywilizacja zachodnia).
Cytat z pamiętników Mieczysława Jałowieckiego, Na skraju imperium, Warszawa 2000, pisanych na krótko przed I wojną światową:
Dosyć jest przekroczyć granice najdalej na wschód wysuniętych rubieży dawnej Rzeczypospolitej i przejść na tamtą, pskowską lub smoleńską stronę, aby zauważyć przepaść historyczną i kulturalną, która dzieli te dwa kraje. Te różnice wyczuwa się na każdym kroku, widzi się ją wszędzie: w zewnętrznym wyglądzie wsi, w zachowaniu ludności, w mowie, w strojach, w pewnym poczuciu odrębności, nawet w poczuciu godności własnej, która tam za historyczną granicą nigdy nie mogła się wybić w górę z szarzyzny niewolniczych mas ludu rosyjskiego. Kresy zachowały wyraźnie swoją odrębność, swoje oblicze, swoją indywidualność tak różną od zalegających tuż za progiem pustkowi rosyjskich.
Zobacz też
- Pogoń (herb)
- Litwini w znaczeniu historycznym
- Historia Polaków na Litwie
- podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów
- władcy Litwy
- wojny moskiewskie
- stosunki polsko-litewskie
- ↑ Uchwalone przez Sejm konwokacyjny 1696 "Coaequatio iurium [zrównanie praw] Stanow W. X. Lit. z Koroną Polską" uznało polski za język urzędowy: "dekreta [wyroki] wszystkie Polskim ięzykiem odtąd maią być wydane" (Volumina Legum Tom 5, s.418)
- ↑ Chodzi o Litwę historyczną, różną od dzisiejszej Republiki Litewskiej. Terminu "Litwa", a nawet "Wielkie Księstwo", używano powszechnie w czasach zaborów (por. Mickiewicz: Litwo, ojczyzno moja...) na określenie terytorium dawnego Księstwa (dzisiejsza Białoruś i Litwa). Również w okresie II RP używano określenia "Litwa" w szerszym niż dziś znaczeniu. Dlatego były: Litwa kowieńska, Litwa Środkowa (Wileńszczyzna) i Litwa białoruska (stąd Brześć Litewski, Mińsk Litewski itp). Zobacz też: Litwini w znaczeniu historycznym
- ↑ Karol Grünberg, Bolesław Sprengel, Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X-XX wieku, Warszawa 2005, ISBN 83-05-13372-9, s. 35.
- ↑ Nicolas Zernov, Wschodnie chrześcijaństwo. PAX 1967, s. 119.
- ↑ A. Supruniuk, Wojewoda płocki Abraham Socha. Przyczynek do genealogii Nałęczów mazowieckich, [w:] A. Supruniuk, Szkice o rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, Toruń 2008, ISBN 978-83-89376-69-5, s. 7-8.
- ↑ Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 128. ISBN 83-04-03107-8.
- ↑ Jūratė Kiaupienė, Wielkie Księstwo Litewskie w składzie Rzeczypospolitej Obojga Narodów: 1569-1588, Europa Środkowa i "zagubione" Wielkie Księstwo Litewskie.
- ↑ Juliusz Bardach, Bogusław Leśnodorski, Michał Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, 2005, s. 309. Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach s.45 - 49.
- ↑ Litwa i Napoleon w 1812 roku
- ↑ Ponownemu pochówkowi w 2009 r. Mikołaja Radziwiłła Rudego i Mikołaja Radziwiłła Czarnego oraz sześciu ich krewnych, których szczątki przypadkowo odnaleziono, nadano rangę państwową z asystą wojskową. Na pogrzebie byli przedstawiciele Radziwiłłów z Polski. Julita Tryk, Litwa pożegnała Radziwiłłów.
- ↑ Na Litwie zmarła ciocia Bronisława Komorowskiego
- ↑ Natomiast chłopskich mieszkańców terenów etnicznie litewskich niemal tradycyjnie nazywano po prostu ludem żmudzkim, a ich język żmudzkim dialektem, K. Buchowski, Litwomani i polonizatorzy. Mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku, Białystok 2006, s. 19.
- ↑ Андрэй Катлярчук. Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны // «Arche» № 2 (25) – 2003.
- ↑ Сяргей Дубавец, Генадзь Сагановіч. Старажытная Літва і сучасная Летува // З гісторыяй на «Вы». Выпуск 2. Менск, 1994.
- ↑ Вячаслаў Насевіч. Літвіны // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш.Т. 2: Кадэцкі корпус – Яцкевіч. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 206–208.
- ↑ Эдвард Зайкоўскі. Літва гістарычная... // «Народная Воля» №99–100, 30.06.2009.
- ↑ K. Buchowski, Litwomani i polonizatorzy. Mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku, Białystok 2006, s. 154 i n.
- ↑ W 1517 r. Maciej Miechowita notował: „na wsiach mówią po litewsku, ale w większości używają języka polskiego”. Augustyn Rotundus z kolei stwierdził około 1576 r., że „obecnie język litewski pozostał tylko u wieśniaków, szlachta zaś przejęła język od Polaków”. Za Jerzy Ochmański, Historia Litwy, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990, s. 131.
