Dekomunizacja: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Wikipedia z przypisów raus!
m WPCleaner v1.43 - Popr. błędy z WP:CHECK (Znaki kontrolne Unicode - ISBN - błędna składnia - ISBN - zła długość numeru)
Linia 6: Linia 6:


== Zmiany systemowe ==
== Zmiany systemowe ==
Jednym z elementów dekomunizacji było systemowe zerwanie z [[komunizm|komunistyczną]] przeszłością poprzez rozliczenie polityczne, historyczne i prawne komunistów, oraz ustawowy [[Lustracja osób pełniących funkcje publiczne|zakaz sprawowania funkcji publicznych]] ([[poseł|posłów]], [[sędzia (prawo)|sędziów]], urzędników instytucji publicznych, [[manager]]ów wyższego szczebla [[Spółka skarbu państwa|spółek skarbu państwa]], niekiedy dziennikarzy<ref>J. Lichocka: W mediach publicznych nie mogą pracować byli esbecy i współpracownicy służb PRL, Radio Maryja, http://www.radiomaryja.pl/informacje/j-lichocka-mediach-publicznych-moga-pracowac-byli-esbecy-wspolpracownicy-sluzb-prl/.</ref>), przez pracowników i współpracowników (w tym [[Tajny współpracownik|tajnych]]), służb bezpieczeństwa zwalczających demokratyczną opozycję i [[Wspólnota religijna|wspólnoty religijne]]<ref>Węgry zmieniają konstytucję, Gość Niedzielny, http://gosc.pl/doc/1482754.Wegry-zmieniaja-konstytucje.</ref><ref>Trials, Purges and History Lessons, Timothy Ash, Decommunization.org, http://www.decommunization.org/English/Decommunization.htm.</ref><ref>Ten myths about decommunization in Ukraine, EuroMaidanpress.com, http://euromaidanpress.com/2015/06/18/ten-myths-about-decommunization-in-ukraine/.</ref><ref>Aparat represji wobec Kościoła w latach 1944–1956. Terytorium obecnej diecezji sandomierskiej, Instytut Pamięci Narodwej, https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/ksiazki/13094,Aparat-represji-wobec-Kosciola-w-latach-19441956-Terytorium-obecnej-diecezji-san.html.</ref>.
Jednym z elementów dekomunizacji było systemowe zerwanie z [[komunizm|komunistyczną]] przeszłością poprzez rozliczenie polityczne, historyczne i prawne komunistów, oraz ustawowy [[Lustracja osób pełniących funkcje publiczne|zakaz sprawowania funkcji publicznych]] ([[poseł|posłów]], [[sędzia|sędziów]], urzędników instytucji publicznych, [[menedżer]]ów wyższego szczebla spółek skarbu państwa, niekiedy dziennikarzy<ref>J. Lichocka: W mediach publicznych nie mogą pracować byli esbecy i współpracownicy służb PRL, Radio Maryja, http://www.radiomaryja.pl/informacje/j-lichocka-mediach-publicznych-moga-pracowac-byli-esbecy-wspolpracownicy-sluzb-prl/.</ref>), przez pracowników i współpracowników (w tym [[Tajny współpracownik|tajnych]]), służb bezpieczeństwa zwalczających demokratyczną opozycję i [[Wspólnota religijna|wspólnoty religijne]]<ref>Węgry zmieniają konstytucję, Gość Niedzielny, http://gosc.pl/doc/1482754.Wegry-zmieniaja-konstytucje.</ref><ref>Trials, Purges and History Lessons, Timothy Ash, Decommunization.org, http://www.decommunization.org/English/Decommunization.htm.</ref><ref>Ten myths about decommunization in Ukraine, EuroMaidanpress.com, http://euromaidanpress.com/2015/06/18/ten-myths-about-decommunization-in-ukraine/.</ref><ref>Aparat represji wobec Kościoła w latach 1944–1956. Terytorium obecnej diecezji sandomierskiej, Instytut Pamięci Narodwej, https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/ksiazki/13094,Aparat-represji-wobec-Kosciola-w-latach-19441956-Terytorium-obecnej-diecezji-san.html.</ref>.


== Dekomunizacja w Polsce ==
== Dekomunizacja w Polsce ==
=== Dekomunizacja nazw ulic ===
=== Dekomunizacja nazw ulic ===
Innym elementem jest ustawowa regulacja dotycząca likwidacji nazw i symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, tzw. dekomunizacja ulic i placów<ref>Polskę czeka dalsza dekomunizacja ulic, Onet.pl, http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/polske-czeka-dalsza-dekomunizacja-ulic/fp5b38.</ref><ref>Behind the New Legislation to Decommunize Ukraine, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2015-04-28/kievs-purge.</ref><ref>Kultura i Społeczeństwo, 2015 nr 2 : „Ukraina przed przełomem 2014 roku i po”.</ref>. Dekomunizacja nazw ulic w Polsce przebiegała dwuetapowo. W pierwszych latach po [[Transformacja ustrojowa w Polsce|obaleniu komunizmu]] nowe władze samorządowe spontanicznie pod wpływem [[Opinia publiczna|opinii publicznej]] przywracały przedwojenne nazwy ulic. Niezdekomunizowane w tamtych czasach nazwy ulic, patroni instytucji publicznych itp. zostały objęte „Ustawą Sejmu z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej”<ref>Internetowy System Aktów Prawnych Sejmu RP, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000744.</ref> Po wejściu w życie ustawy samorządy miały rok na wprowadzenie zmian. Najczęściej ogłaszały wtedy [[konsultacje społeczne]] w celu wybrania nowej powszechnie akceptowanej nazwy lub patrona<ref>Konsultacje społeczne – zmiana nazw ulic, Miasto i Gmina Cedynia, http://www.cedynia.pl/um/478-konsultacje-spoleczne-zmiana-nazw-ulic.</ref><ref>Konsultacje społeczne w sprawie zmian nazw ulic podlegających „dekomunizacji”, Oficjalny serwis miasta Jastrzębie-Zdrój, http://www.konsultacje.jastrzebie.pl/consultations/show?id=109.</ref><ref>Ustawa dekomunizacyjna. Które ulice do zmiany nazwy?, Głos Wielkopolski, http://www.gloswielkopolski.pl/wiadomosci/poznan/a/ustawa-dekomunizacyjna-ktore-ulice-do-zmiany-nazwy,10658287/.</ref><ref>Zmiana nazw ulic i obowiązki gmin, Infor.pl, http://samorzad.infor.pl/temat_dnia/387271,Zmiana-nazw-ulic-i-obowiazki-gmin.html.</ref><ref>Wojewoda: Trzeba zmienić nazwy stu ulic na Dolnym Śląsku, Gazeta Wrocławska, http://www.gazetawroclawska.pl/wiadomosci/a/wojewoda-trzeba-zmienic-nazwy-stu-ulic-na-dolnym-slasku,10591796/.</ref>. Tryb zmiany nazw ulic zapisany w ustawie nie wymuszał zmiany dokumentów do czasu ich wygaśnięcia<ref>Dekomunizacja nazw ulic bez konieczności wymiany dokumentów, Gazeta Prawna, http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/976939,dekomunizacja-nazw-ulic-wymiana-dokumentow.html.</ref>.
Innym elementem jest ustawowa regulacja dotycząca likwidacji nazw i symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, tzw. dekomunizacja ulic i placów<ref>Polskę czeka dalsza dekomunizacja ulic, Onet.pl, http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/polske-czeka-dalsza-dekomunizacja-ulic/fp5b38.</ref><ref>Behind the New Legislation to Decommunize Ukraine, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2015-04-28/kievs-purge.</ref><ref>Kultura i Społeczeństwo, 2015 nr 2 : „Ukraina przed przełomem 2014 roku i po”.</ref>. Dekomunizacja nazw ulic w Polsce przebiegała dwuetapowo. W pierwszych latach po [[Transformacja systemowa w Polsce|obaleniu komunizmu]] nowe władze samorządowe spontanicznie pod wpływem [[Opinia publiczna|opinii publicznej]] przywracały przedwojenne nazwy ulic. Niezdekomunizowane w tamtych czasach nazwy ulic, patroni instytucji publicznych itp. zostały objęte „Ustawą Sejmu z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej”<ref>Internetowy System Aktów Prawnych Sejmu RP, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000744.</ref> Po wejściu w życie ustawy samorządy miały rok na wprowadzenie zmian. Najczęściej ogłaszały wtedy [[konsultacja społeczna|konsultacje społeczne]] w celu wybrania nowej powszechnie akceptowanej nazwy lub patrona<ref>Konsultacje społeczne – zmiana nazw ulic, Miasto i Gmina Cedynia, http://www.cedynia.pl/um/478-konsultacje-spoleczne-zmiana-nazw-ulic.</ref><ref>Konsultacje społeczne w sprawie zmian nazw ulic podlegających „dekomunizacji”, Oficjalny serwis miasta Jastrzębie-Zdrój, http://www.konsultacje.jastrzebie.pl/consultations/show?id=109.</ref><ref>Ustawa dekomunizacyjna. Które ulice do zmiany nazwy?, Głos Wielkopolski, http://www.gloswielkopolski.pl/wiadomosci/poznan/a/ustawa-dekomunizacyjna-ktore-ulice-do-zmiany-nazwy,10658287/.</ref><ref>Zmiana nazw ulic i obowiązki gmin, Infor.pl, http://samorzad.infor.pl/temat_dnia/387271,Zmiana-nazw-ulic-i-obowiazki-gmin.html.</ref><ref>Wojewoda: Trzeba zmienić nazwy stu ulic na Dolnym Śląsku, Gazeta Wrocławska, http://www.gazetawroclawska.pl/wiadomosci/a/wojewoda-trzeba-zmienic-nazwy-stu-ulic-na-dolnym-slasku,10591796/.</ref>. Tryb zmiany nazw ulic zapisany w ustawie nie wymuszał zmiany dokumentów do czasu ich wygaśnięcia<ref>Dekomunizacja nazw ulic bez konieczności wymiany dokumentów, Gazeta Prawna, http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/976939,dekomunizacja-nazw-ulic-wymiana-dokumentow.html.</ref>.


{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
Linia 19: Linia 19:
* Jennifer A. Yoder, „From East Germans to Germans?: The New Postcommunist Elites”, ISBN 0-8223-2372-9,, s. 95–97, 1999
* Jennifer A. Yoder, „From East Germans to Germans?: The New Postcommunist Elites”, ISBN 0-8223-2372-9,, s. 95–97, 1999
* Michael Mandelbaum, „Post-Communism: Four Perspectives”, Council on Foreign Relations ISBN 0876091869, 1996
* Michael Mandelbaum, „Post-Communism: Four Perspectives”, Council on Foreign Relations ISBN 0876091869, 1996
* Andrew M Blasko, „Political Transformation and Changing Identities in Central and Eastern Europe” Council for Research in Values and Philosophy, ISBN10 1565182464
* Andrew M Blasko, „Political Transformation and Changing Identities in Central and Eastern Europe” Council for Research in Values and Philosophy, ISBN 1565182464
* Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, [[Andrzej Paczkowski]], Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin, „[[Czarna księga komunizmu|Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania]]” ​ISBN 83-7180-326-5​
* Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, [[Andrzej Paczkowski]], Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin, „[[Czarna księga komunizmu|Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania]]” ISBN 83-7180-326-5


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==

Wersja z 13:27, 13 sie 2017

Kijowianie wiwatujący po obaleniu pomnika Lenina podczas Euromajdanu w grudniu 2013 roku
Senator Joseph McCarthy, od jego nazwiska powstała nazwa amerykańskiej wersji dekomunizacji
Tomaszów Mazowiecki. Komenda Policji. Po dekomunizacji ulicy Oskara Langego przy ulicy Wandy Panfil[1]

Dekomunizacja – postulat zgłaszany przez antykomunistyczne ugrupowania polityczne i stowarzyszenia obywatelskie[2] usunięcia z życia publicznego funkcjonariuszy i współpracowników komunistycznego aparatu represji. Obecnie proces dekomunizacji dotyczy głównie państw postkomunistycznych (Niemcy[3], Polska, Litwa[4], Estonia[potrzebny przypis], Czechy[potrzebny przypis], Słowacja[5], Węgry[6], Ukraina[7], Rosja[potrzebny przypis])[8] chociaż w latach pięćdziesiątych XX wieku przeprowadzono ją również w USA. W Stanach nosiła nazwę makkartyzmu.

Zmiany systemowe

Jednym z elementów dekomunizacji było systemowe zerwanie z komunistyczną przeszłością poprzez rozliczenie polityczne, historyczne i prawne komunistów, oraz ustawowy zakaz sprawowania funkcji publicznych (posłów, sędziów, urzędników instytucji publicznych, menedżerów wyższego szczebla spółek skarbu państwa, niekiedy dziennikarzy[9]), przez pracowników i współpracowników (w tym tajnych), służb bezpieczeństwa zwalczających demokratyczną opozycję i wspólnoty religijne[10][11][12][13].

Dekomunizacja w Polsce

Dekomunizacja nazw ulic

Innym elementem jest ustawowa regulacja dotycząca likwidacji nazw i symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, tzw. dekomunizacja ulic i placów[14][15][16]. Dekomunizacja nazw ulic w Polsce przebiegała dwuetapowo. W pierwszych latach po obaleniu komunizmu nowe władze samorządowe spontanicznie pod wpływem opinii publicznej przywracały przedwojenne nazwy ulic. Niezdekomunizowane w tamtych czasach nazwy ulic, patroni instytucji publicznych itp. zostały objęte „Ustawą Sejmu z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej”[17] Po wejściu w życie ustawy samorządy miały rok na wprowadzenie zmian. Najczęściej ogłaszały wtedy konsultacje społeczne w celu wybrania nowej powszechnie akceptowanej nazwy lub patrona[18][19][20][21][22]. Tryb zmiany nazw ulic zapisany w ustawie nie wymuszał zmiany dokumentów do czasu ich wygaśnięcia[23].

  1. ↑ Zmiana nazwy ulicy O. Lange w Tomaszowie Maz. Kilkadziesiąt propozycji mieszkańców, Polska Press, http://tomaszowmazowiecki.naszemiasto.pl/artykul/zmiana-nazwy-ulicy-o-lange-w-tomaszowie-maz-kilkadziesiat,4001999,art,t,id,tm.html.
  2. ↑ Będzie zmiana nazwy ulicy O. Lange. Ruszają miejskie konsultacje, Polska Press, http://tomaszowmazowiecki.naszemiasto.pl/artykul/bedzie-zmiana-nazwy-ulicy-o-lange-ruszaja-miejskie,3969195,artgal,t,id,tm.html.
  3. ↑ „Dekomunizacja” instytucji politycznych, Ehrhart Neubert, Ośrodek Myśli Politycznych, http://www.omp.org.pl/artykul.php?artykul=105.
  4. ↑ Lithuanian ban on Soviet symbols, BBC News, 17 Jun 2008, http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7459976.stm.
  5. ↑ Matej Medvecký, Jerguš Sivoš, Peter Jašek – Following the Footsteps of Iron Felix. The State security in Slovakia 1945 – 1989, Bratislava: Ústav pamäti národa, 2014.
  6. ↑ The Institute for the History of the 1956 Hungarian Revolution, http://www.hsozkult.de/webreview/id/rezwww-20.
  7. ↑ Ukraine to rewrite Soviet history with controversial 'decommunisation' laws, The Guardian
  8. ↑ Lustracja w krajach Europy Środkowej i państwach bałtyckich, Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/raport-osw/2009-03-15/lustracja-w-krajach-europy-srodkowej-i-panstwach-baltyckich.
  9. ↑ J. Lichocka: W mediach publicznych nie mogą pracować byli esbecy i współpracownicy służb PRL, Radio Maryja, http://www.radiomaryja.pl/informacje/j-lichocka-mediach-publicznych-moga-pracowac-byli-esbecy-wspolpracownicy-sluzb-prl/.
  10. ↑ Węgry zmieniają konstytucję, Gość Niedzielny, http://gosc.pl/doc/1482754.Wegry-zmieniaja-konstytucje.
  11. ↑ Trials, Purges and History Lessons, Timothy Ash, Decommunization.org, http://www.decommunization.org/English/Decommunization.htm.
  12. ↑ Ten myths about decommunization in Ukraine, EuroMaidanpress.com, http://euromaidanpress.com/2015/06/18/ten-myths-about-decommunization-in-ukraine/.
  13. ↑ Aparat represji wobec Kościoła w latach 1944–1956. Terytorium obecnej diecezji sandomierskiej, Instytut Pamięci Narodwej, https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/ksiazki/13094,Aparat-represji-wobec-Kosciola-w-latach-19441956-Terytorium-obecnej-diecezji-san.html.
  14. ↑ Polskę czeka dalsza dekomunizacja ulic, Onet.pl, http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/polske-czeka-dalsza-dekomunizacja-ulic/fp5b38.
  15. ↑ Behind the New Legislation to Decommunize Ukraine, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2015-04-28/kievs-purge.
  16. ↑ Kultura i Społeczeństwo, 2015 nr 2 : „Ukraina przed przełomem 2014 roku i po”.
  17. ↑ Internetowy System Aktów Prawnych Sejmu RP, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000744.
  18. ↑ Konsultacje społeczne – zmiana nazw ulic, Miasto i Gmina Cedynia, http://www.cedynia.pl/um/478-konsultacje-spoleczne-zmiana-nazw-ulic.
  19. ↑ Konsultacje społeczne w sprawie zmian nazw ulic podlegających „dekomunizacji”, Oficjalny serwis miasta Jastrzębie-Zdrój, http://www.konsultacje.jastrzebie.pl/consultations/show?id=109.
  20. ↑ Ustawa dekomunizacyjna. Które ulice do zmiany nazwy?, Głos Wielkopolski, http://www.gloswielkopolski.pl/wiadomosci/poznan/a/ustawa-dekomunizacyjna-ktore-ulice-do-zmiany-nazwy,10658287/.
  21. ↑ Zmiana nazw ulic i obowiązki gmin, Infor.pl, http://samorzad.infor.pl/temat_dnia/387271,Zmiana-nazw-ulic-i-obowiazki-gmin.html.
  22. ↑ Wojewoda: Trzeba zmienić nazwy stu ulic na Dolnym Śląsku, Gazeta Wrocławska, http://www.gazetawroclawska.pl/wiadomosci/a/wojewoda-trzeba-zmienic-nazwy-stu-ulic-na-dolnym-slasku,10591796/.
  23. ↑ Dekomunizacja nazw ulic bez konieczności wymiany dokumentów, Gazeta Prawna, http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/976939,dekomunizacja-nazw-ulic-wymiana-dokumentow.html.

Bibliografia

  • W poszukiwaniu paradygmatu transformacji / pod red. Jadwigi Staniszkis, Instytut Studiów Politycznych PAN, 1994
  • Ewelina Targosz, Dekomunizacja Albanii – lustracja, wymiar sprawiedliwości i pomoc UE, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014
  • Jennifer A. Yoder, „From East Germans to Germans?: The New Postcommunist Elites”, ISBN 0-8223-2372-9,, s. 95–97, 1999
  • Michael Mandelbaum, „Post-Communism: Four Perspectives”, Council on Foreign Relations ISBN 0876091869, 1996
  • Andrew M Blasko, „Political Transformation and Changing Identities in Central and Eastern Europe” Council for Research in Values and Philosophy, ISBN 1565182464
  • Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin, „Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania” ISBN 83-7180-326-5

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dekomunizacja&oldid=50108894”