Obowiązek szkolny: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 12:03, 1 wrz 2017

Obowiązek szkolny, przymus szkolny – wymóg poddania się procesowi edukacji powszechnej, zazwyczaj do określonego roku życia (na przykład osiągnięcia pełnoletniości) lub w ramach określonego poziomu kształcenia (na przykład do ukończenia poziomu gimnazjalnego).

Historia

Pierwsze próby wprowadzenia obowiązku szkolnego zawierają przepisy Księstw Weimarskiego (1619), Gotajskiego (1642) i Brandenburgii-Prus (1698 i 1717). W kolonii Massachusetts w 1647 roku wprowadzili go dominujący w niej purytanie. W 1683 wydano takie zarządzenie w Księstwie Oleśnickim, przymus szkolny wprowadził „Książęcy oleśnicki statut niemieckich szkół miejskich i wiejskich” (niem. Fuerstlich Oelsnische deutsche Stadt und Landschulordnung). Przymus obejmował dzieci w wieku od 6 do 9 lat^[1].

W roku 1717 król Prus Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern wydał nakaz by wszystkie dzieci w całym kraju uczęszczały do szkół podstawowych. Inne kraje, zwłaszcza habsburskie, próbowały naśladować pruskie rozwiązania w tej dziedzinie. Sama jakość nauczania w podstawowych szkołach pruskich nie była najwyższa, ponieważ nauczycielami byli częstokroć zwykli weterani wojenni, a program składał się z nauki rachunków, pisania i czytania, z odrobiną historii, lecz – jak zalecał filozof Christian Wolff – nie chodziło o to, by niewielu ludzi posiadało dużą wiedzę, lecz by szerokie rzesze ludności dysponowały podstawowymi umiejętnościami i wiadomościami. Duże zasługi w kontynuowaniu królewskiego planu w Prusach miał teolog Johann Julius Hecker.

W 1739 w Danii Chrystian VI Oldenburg wprowadził powszechny obowiązek uczęszczania do szkół podstawowych, jednak ten nakaz pozostawał martwą literą. Maria Teresa Habsburg wprowadziła obowiązek szkolny w krajach imperium Habsburgów w 1774 roku.

Wszystkie jednak próby wprowadzenia obowiązku szkolnego przed rewolucją 1789 roku udawały się jedynie częściowo lub były zawieszane z powodu nikłych możliwości realizacji (brak infrastruktury). Sytuacja uległa zmianie wraz ze zmianami ustrojowymi i technologicznymi wieku pary. Od początków XIX wieku przymus szkolny istnieje w większości systemów prawnych (1819 Prusy, 1869 Austria, 1872 Japonia, 1876 W. Brytania, 1882 Francja, 1848–1918 USA, 1930 ZSRR).

W Holandii ustawę o obowiązku szkolnym (Leerpflicht) przeforsował w parlamencie poseł Francis David Schimmelpenninck w 1900 roku.

Obowiązek szkolny w Polsce

W Polsce wprowadzenie obowiązku szkolnego postulował już w dobie Odrodzenia Andrzej Frycz Modrzewski w traktacie Commentariorum de Republica emendanda libri quinque (O naprawie Rzeczypospolitej, księga O szkole, 1556), jednak jego wprowadzeniu skutecznie przeciwstawiał się polski Kościół katolicki^[2]. Po raz pierwszy w Polsce obowiązek szkolny wprowadziła Izba Edukacji Publicznej w Księstwie Warszawskim w 1808.

7 lutego 1919 wydano dekret o obowiązku szkolnym; wprowadzał on obowiązkową 7-letnią szkołę powszechną dla wszystkich dzieci od 7. do 14. roku życia; szkoła miała być bezpłatna, co nakładało na państwo obowiązek zapewnienia dostępu do niej wszystkim dzieciom. Od 1919 do 1956 z obowiązku szkolnego zwalniane było dziecko, którego droga z domu do szkoły była dłuższa niż 3 km^[3].

Polskie prawo rozróżnia dwa pojęcia: obowiązek szkolny i obowiązek nauki. Obowiązek szkolny polega na przymusie uczęszczania do szkoły podstawowej i wygaszanego gimnazjum^[4]. Rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 7. rok życia^[5]. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat^[6]. Ustawa nie określa w wyraźny sposób, kiedy obowiązek szkolny się kończy. Można o tym wnioskować jedynie w związku z pojęciem obowiązku nauki, czyli uczęszczania do szkoły osób w określonym przez prawo wieku. Obowiązek nauki obejmuje osoby od 7. do 18. roku życia^[7], co pokrywa się z wiekiem, z którym (generalnie) uzyskuje się pełnoletniość. Ponieważ nauka w prawidłowym toku (bez powtarzania klasy) kończy się w gimnazjum w wieku 15 lat, musi być kontynuowana przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej lub przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy^[8].

Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną, czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany (na przykład z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu oświaty powszechnej). Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku niepełnosprawności. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Niespełnienie tego obowiązku podlega egzekucji administracyjnej^[9]^[10]. Organ miejscowy administracji publicznej właściwy do spraw edukacji może nałożyć na opiekuna prawnego dziecka karę grzywny w celu przymuszenia do realizowania tego obowiązku. W skrajnych przypadkach sąd opiekuńczy może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej^[11].

Przed 1 stycznia 1999 r. w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek rodziców i na podstawie orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej, kurator oświaty mógł zwolnić od spełniania obowiązku szkolnego dziecko, które ukończyło 15 lat^[12].

Obowiązek szkolny w Niemczech

W poszczególnych landach niemieckich wiek dzieci, w którym zaczynają one podlegać przymusowi szkolnemu jest zróżnicowany (z reguły pomiędzy 5. a 8. rokiem życia). Czas trwania obowiązku szkolnego jest również zróżnicowany w zależności od landu wynosi 9 lat (np. Bawaria) do 12 (np. Dolna Saksonia).

Obowiązek szkolny w Stanach Zjednoczonych

Niektóre stany uznawały potrzebę przymusu szkolnego za na tyle ważną, by umieścić go w swych konstytucjach. Ostatnim stanem, który go wprowadził, było w roku 1918 Missisipi.

Krytyka

Obowiązek szkolny jest krytykowany przez libertarian. Uważają oni, że edukacja nie należy do zadań państwa i nie ma ono prawa zmuszać nikogo do korzystania z państwowego systemu, boją się także skutków ewentualnego masowego „prania mózgów” wynikłego z ujednoliconej scentralizowanej edukacji. W Stanach Zjednoczonych, w związku z kryzysem w edukacji, widać wyraźnie^{[potrzebny przypis]} tendencję do częściowego powrotu do nauki domowej, najczęściej prowadzonej przez rodziców.

Inne zarzuty to negatywny wpływ przymusu szkolnego na niektóre społeczności, na przykład Inuitów czy Aborygenów. W ich przypadku w związku z bardzo rozproszonym osadnictwem i dużymi odległościami od placówek oświatowych przymus szkolny powoduje dezintegrację rodzin.

↑ Z przeszłości oleśnickiego szkolnictwa.
↑ Jerzy Ziomek: Renesans. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 184–185.
↑ Art. 33 dekretu o obowiązku szkolnym (Dz.U. z 1919 r. nr 14, poz. 147)
↑ Art. 36 ust. 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)
↑ Art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 6 lat (art. 31 ust. 4 tej ustawy). Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 9 lat (art. 38 ust. 1 ustawy).
↑ Art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)
↑ Art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59), zobacz też art. 70 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP
↑ Art. 36 ust. 9 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)
↑ Art. 42 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)
↑ Zob. M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Warszawa 2012, s. 305-312.
↑ Art. 111 § 1 k. r. o.
↑ Uchylony art. 16 ust. 9 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Linki zewnętrzne

Liberalna wizja historii przymusu szkolnego
Wprowadzenie przymusu szkolnego w Prusach w 1717 roku
Rzecznik Praw Ucznia chce zniesienia przymusu szkolnego
Edukacja domowa
Dobromir Dziewulak Obowiązek szkolny w Unii Europejskiej, "Analizy BAS" Nr 9/2010, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu

[1] Z przeszłości oleśnickiego szkolnictwa.

[2] Jerzy Ziomek: Renesans. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 184–185.

[3] Art. 33 dekretu o obowiązku szkolnym (Dz.U. z 1919 r. nr 14, poz. 147)

[4] Art. 36 ust. 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)

[5] Art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 6 lat (art. 31 ust. 4 tej ustawy). Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 9 lat (art. 38 ust. 1 ustawy).

[6] Art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)

[7] Art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59), zobacz też art. 70 ust. 1 zd. 2 Konstytucji RP

[8] Art. 36 ust. 9 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)

[9] Art. 42 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59)

[10] Zob. M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Warszawa 2012, s. 305-312.

[11] Art. 111 § 1 k. r. o.

[12] Uchylony art. 16 ust. 9 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

@@ Linia 21: / Linia 21: @@
 lutego 1919 wydano dekret o obowiązku szkolnym; wprowadzał on obowiązkową 7-letnią szkołę powszechną dla wszystkich dzieci od 7. do 14. roku życia; szkoła miała być bezpłatna, co nakładało na państwo obowiązek zapewnienia dostępu do niej wszystkim dzieciom. Od 1919 do 1956 z obowiązku szkolnego zwalniane było dziecko, którego droga z domu do szkoły była dłuższa niż 3 km<ref>Art. 33 dekretu o obowiązku szkolnym ({{Dziennik Ustaw|rok=1919|numer=14|pozycja=147}})</ref>.
-[[System prawny w Polsce|Polskie prawo]] rozróżnia dwa pojęcia: obowiązek szkolny i [[obowiązek nauki]]. Obowiązek szkolny polega na przymusie uczęszczania do [[Szkoła podstawowa|szkoły podstawowej]] i [[gimnazjum]]<ref>Art. 16 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|2016|1943}})</ref>. Rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 7. rok życia<ref>Art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|2016|1943}}), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 6 lat (art. 14 ust. 3 i 3a tej ustawy). Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 9 lat (art. 14 ust. 1a ustawy).</ref>. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat<ref>Art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|2016|1943}})</ref>. Ustawa nie określa w wyraźny sposób, kiedy obowiązek szkolny się kończy. Można o tym wnioskować jedynie w związku z pojęciem obowiązku nauki, czyli uczęszczania do szkoły osób w określonym przez prawo wieku. [[Obowiązek nauki]] obejmuje osoby od 7. do 18. roku życia<ref>Art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|2016|1943}}), zobacz też [[Wikisource:pl:Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej/Rozdział 2|art. 70 ust. 1 zd. 2]] [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji RP]]</ref>, co pokrywa się z wiekiem, z którym (generalnie) uzyskuje się pełnoletniość. Ponieważ nauka w prawidłowym toku (bez powtarzania klasy) kończy się w gimnazjum w wieku 15 lat, musi być kontynuowana przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej lub przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy<ref>Art. 16 ust. 5a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|2016|1943}})</ref>.
+[[System prawny w Polsce|Polskie prawo]] rozróżnia dwa pojęcia: obowiązek szkolny i [[obowiązek nauki]]. Obowiązek szkolny polega na przymusie uczęszczania do [[Szkoła podstawowa|szkoły podstawowej]] i wygaszanego [[gimnazjum]]<ref>Art. 36 ust. 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe ({{Dziennik Ustaw|2017|59}})</ref>. Rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko kończy 7. rok życia<ref>Art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe ({{Dziennik Ustaw|2017|59}}), przy czym obowiązek wychowania przedszkolnego rozpoczyna się już w wieku 6 lat (art. 31 ust. 4 tej ustawy). Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą mieć odroczony obowiązek do wieku 9 lat (art. 38 ust. 1 ustawy).</ref>. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat<ref>Art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe ({{Dziennik Ustaw|2017|59}})</ref>. Ustawa nie określa w wyraźny sposób, kiedy obowiązek szkolny się kończy. Można o tym wnioskować jedynie w związku z pojęciem obowiązku nauki, czyli uczęszczania do szkoły osób w określonym przez prawo wieku. [[Obowiązek nauki]] obejmuje osoby od 7. do 18. roku życia<ref>Art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe ({{Dziennik Ustaw|2017|59}}), zobacz też [[Wikisource:pl:Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej/Rozdział 2|art. 70 ust. 1 zd. 2]] [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji RP]]</ref>, co pokrywa się z wiekiem, z którym (generalnie) uzyskuje się pełnoletniość. Ponieważ nauka w prawidłowym toku (bez powtarzania klasy) kończy się w gimnazjum w wieku 15 lat, musi być kontynuowana przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej lub przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy<ref>Art. 36 ust. 9 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe ({{Dziennik Ustaw|2017|59}})</ref>.
 Dla wypełnienia obowiązku szkolnego nie ma znaczenia, czy szkoła jest szkołą publiczną, czy niepubliczną. Wraz z ukończeniem przypisanego wieku obowiązek ustaje, chociażby wcześniej nie był wypełniany (na przykład z powodu przebywania dziecka w kraju, w którym obowiązują inne zasady systemu [[oświata|oświaty]] powszechnej). Może być odroczony do dziesiątego roku życia dziecka w przypadku niepełnosprawności. Decyzję podejmuje się na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
-Niespełnienie tego obowiązku podlega [[Egzekucja administracyjna|egzekucji administracyjnej]]<ref>Art. 20 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ({{Dziennik Ustaw|2016|1943}})</ref><ref>Zob. M. Pilich, ''Ustawa o systemie oświaty. Komentarz'', Warszawa 2012, s. 305-312.</ref>. [[Organ administracji publicznej|Organ miejscowy administracji publicznej]] właściwy do spraw edukacji może nałożyć na [[Opiekun|opiekuna prawnego]] dziecka [[Grzywna (prawo)|karę grzywny]] w celu przymuszenia do realizowania tego obowiązku. W skrajnych przypadkach [[sąd opiekuńczy]] może pozbawić rodziców [[Władza rodzicielska|władzy rodzicielskiej]]<ref>Art. 111 § 1 [[Kodeks rodzinny i opiekuńczy|k. r. o.]]</ref>.
+Niespełnienie tego obowiązku podlega [[Egzekucja administracyjna|egzekucji administracyjnej]]<ref>Art. 42 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe ({{Dziennik Ustaw|2017|59}})</ref><ref>Zob. M. Pilich, ''Ustawa o systemie oświaty. Komentarz'', Warszawa 2012, s. 305-312.</ref>. [[Organ administracji publicznej|Organ miejscowy administracji publicznej]] właściwy do spraw edukacji może nałożyć na [[Opiekun|opiekuna prawnego]] dziecka [[Grzywna (prawo)|karę grzywny]] w celu przymuszenia do realizowania tego obowiązku. W skrajnych przypadkach [[sąd opiekuńczy]] może pozbawić rodziców [[Władza rodzicielska|władzy rodzicielskiej]]<ref>Art. 111 § 1 [[Kodeks rodzinny i opiekuńczy|k. r. o.]]</ref>.
 Przed 1 stycznia 1999 r. w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek rodziców i na podstawie orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej, [[kurator oświaty]] mógł zwolnić od spełniania obowiązku szkolnego dziecko, które ukończyło 15 lat<ref>Uchylony art. 16 ust. 9 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.</ref>.