Swoisty antygen sterczowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne, drobne techniczne |
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Uwagi, poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
U mężczyzn z wyjściowym poziomem PSA ≤ 1 ng/ml wystarczającym odstępem pomiędzy badaniami przesiewowymi może być okres wynoszący 8 lat{{r|Roobol}}<ref>{{otwarty dostęp}} {{Cytuj|autor=Michał Swolkień, Paweł Pilch, Kajetan Juszczak, Tomasz Drewniak, Piotr Maciukiewicz|tytuł=Badania przesiewowe w kierunku raka gruczołu krokowego z wykorzystaniem oceny stężenia swoistego antygenu sterczowego - przegląd literatury|czasopismo=Przegląd Urologiczny|url=http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2520|wydanie=6/2013 (82)}}</ref>. Niektórzy autorzy sugerują, że w badaniu przesiewowym u chorych z oczekiwanym przeżyciem powyżej 10 lat stężenie PSA <1,5 ng/ml pozwala na kolejne oznaczenie PSA w ramach badania przesiewowego za 5 lat<ref name="Crawford pmid27450937">{{Cytuj pismo | nazwisko = Crawford | imię = ED. | nazwisko2 = Rosenberg | imię2 = M. T. | nazwisko3 = Partin | imię3 = A. W. | nazwisko4 = Cooperberg | imię4 = MR. | nazwisko5 = Maccini | imię5 = M. | tytuł = An Approach Using PSA Levels of 1.5 ng/mL as the Cutoff for Prostate Cancer Screening in Primary Care | url = http://www.goldjournal.net/article/S0090-4295(16)30383-1/pdf | czasopismo = Urology | wolumin = 96 | numer = | strony = 116-120 | miesiąc = Oct | rok = 2016 | doi = 10.1016/j.urology.2016.07.001 | pmid = 27450937 }}</ref>. U mężczyzn w wieku powyżej 75 lat można zaniechać dalszego oznaczania poziomu PSA z uwagi na niewielkie znaczenie kliniczne ewentualnego wczesnego rozpoznania raka stercza{{r|Börgermann|Schaeffer}}. |
U mężczyzn z wyjściowym poziomem PSA ≤ 1 ng/ml wystarczającym odstępem pomiędzy badaniami przesiewowymi może być okres wynoszący 8 lat{{r|Roobol}}<ref>{{otwarty dostęp}} {{Cytuj|autor=Michał Swolkień, Paweł Pilch, Kajetan Juszczak, Tomasz Drewniak, Piotr Maciukiewicz|tytuł=Badania przesiewowe w kierunku raka gruczołu krokowego z wykorzystaniem oceny stężenia swoistego antygenu sterczowego - przegląd literatury|czasopismo=Przegląd Urologiczny|url=http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2520|wydanie=6/2013 (82)}}</ref>. Niektórzy autorzy sugerują, że w badaniu przesiewowym u chorych z oczekiwanym przeżyciem powyżej 10 lat stężenie PSA <1,5 ng/ml pozwala na kolejne oznaczenie PSA w ramach badania przesiewowego za 5 lat<ref name="Crawford pmid27450937">{{Cytuj pismo | nazwisko = Crawford | imię = ED. | nazwisko2 = Rosenberg | imię2 = M. T. | nazwisko3 = Partin | imię3 = A. W. | nazwisko4 = Cooperberg | imię4 = MR. | nazwisko5 = Maccini | imię5 = M. | tytuł = An Approach Using PSA Levels of 1.5 ng/mL as the Cutoff for Prostate Cancer Screening in Primary Care | url = http://www.goldjournal.net/article/S0090-4295(16)30383-1/pdf | czasopismo = Urology | wolumin = 96 | numer = | strony = 116-120 | miesiąc = Oct | rok = 2016 | doi = 10.1016/j.urology.2016.07.001 | pmid = 27450937 }}</ref>. U mężczyzn w wieku powyżej 75 lat można zaniechać dalszego oznaczania poziomu PSA z uwagi na niewielkie znaczenie kliniczne ewentualnego wczesnego rozpoznania raka stercza{{r|Börgermann|Schaeffer}}. |
||
== Uwagi == |
|||
{{Uwagi}} |
{{Uwagi}} |
||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy| |
|||
<ref name="eur">{{Cytuj stronę|tytuł=PSA - swoisty antygen sterczowy|praca=Słownik terminów|url=http://eurologia.pl/a/177,psa|opublikowany=Eurologia|data dostępu=2012-11-11}}</ref><ref name="mpd">{{Cytuj pismo|autor=Manish Kohli, Donald J. Tindall (kom. Henryk Zieliński)|tytuł=Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer)|czasopismo=Medycyna po Dyplomie|strony=54–65|data=luty 2011|numer=2|wolumin=20|url=http://www.podyplomie.pl/index.php?id=5692}}{{martwy link}}</ref> |
<ref name="eur">{{Cytuj stronę|tytuł=PSA - swoisty antygen sterczowy|praca=Słownik terminów|url=http://eurologia.pl/a/177,psa|opublikowany=Eurologia|data dostępu=2012-11-11}}</ref><ref name="mpd">{{Cytuj pismo|autor=Manish Kohli, Donald J. Tindall (kom. Henryk Zieliński)|tytuł=Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer)|czasopismo=Medycyna po Dyplomie|strony=54–65|data=luty 2011|numer=2|wolumin=20|url=http://www.podyplomie.pl/index.php?id=5692}}{{martwy link}}</ref> |
||
<ref name="Börgermann">{{Cytuj pismo | nazwisko = Börgermann | imię = C. | nazwisko2 = Loertzer | imię2 = H. | nazwisko3 = Hammerer | imię3 = P. | nazwisko4 = Fornara | imię4 = P. | nazwisko5 = Graefen | imię5 = M. | tytuł =Probleme, Zielsetzung und Inhalt der Früherkennung beim Prostatakarzinom | czasopismo = Der Urologe| wolumin = 49 | numer = 2 | strony = 18118-18119 | rok = 2010 | doi = 10.1007/s00120-010-2234-7 | pmid = 20180057}}</ref> |
<ref name="Börgermann">{{Cytuj pismo | nazwisko = Börgermann | imię = C. | nazwisko2 = Loertzer | imię2 = H. | nazwisko3 = Hammerer | imię3 = P. | nazwisko4 = Fornara | imię4 = P. | nazwisko5 = Graefen | imię5 = M. | tytuł =Probleme, Zielsetzung und Inhalt der Früherkennung beim Prostatakarzinom | czasopismo = Der Urologe| wolumin = 49 | numer = 2 | strony = 18118-18119 | rok = 2010 | doi = 10.1007/s00120-010-2234-7 | pmid = 20180057}}</ref> |
||
Wersja z 23:36, 14 sty 2018
Swoisty antygen sterczowy (PSA, z ang. prostate-specific antigen)[1][2] – najlepiej poznana ludzka proteaza serynowa z rodziny kalikrein[2], kodowana w regionie 19q13.4[2]. Jest glikoproteiną wytwarzaną w gruczole krokowym (sterczu)[1], obecną we krwi w stężeniu podwyższonym m.in. w przypadku zapalenia gruczołu krokowego[1], łagodnego przerostu prostaty[1] lub raka gruczołu krokowego[1][2].
PSA występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów stercza. Jedynymi opisanymi dotąd komórkami spoza stercza, wykazującymi dodatnią reakcję na obecność PSA, są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.[potrzebny przypis]
Historia
PSA po raz pierwszy wykryto w 1970 w nasieniu[1]. Wykryta substancja nazwana została gamma-seminoproteiną[1]. Obecność PSA w tkance gruczołu krokowego wykazano w 1979, a w 1980 potwierdzono identyczność PSA obecnego we krwi z frakcją sterczową[1].
Zastosowanie
Oznaczenie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986[1]–1988[2].
Dotychczas (2010)[2], zastosowanie oznaczenia PSA jako testu przesiewowego budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego[2] oraz dużej ilości wyników fałszywie dodatnich (ok. 25%) oraz fałszywie ujemnych (ok. 20%)[1]. Standardy EAU zalecają coroczne oznaczenie PSA u mężczyzn po 50 roku życia[1]. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczenie PSA od 40 roku życia[1].
Strategia wczesnego wykrywania raka stercza powinna obejmować oznaczenie poziomu PSA w surowicy krwi, a także przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i badania DRE. Według wytycznych EAU pierwsze oznaczenie tzw. wyjściowego poziomu PSA można przeprowadzić w 40 roku życia, a następnie powtarzać w odpowiednich odstępach czasu ustalonych na podstawie własnego doświadczenia klinicznego (np. co rok lub co 2 lata)[3].
U mężczyzn z wyjściowym poziomem PSA ≤ 1 ng/ml wystarczającym odstępem pomiędzy badaniami przesiewowymi może być okres wynoszący 8 lat[4][5]. Niektórzy autorzy sugerują, że w badaniu przesiewowym u chorych z oczekiwanym przeżyciem powyżej 10 lat stężenie PSA <1,5 ng/ml pozwala na kolejne oznaczenie PSA w ramach badania przesiewowego za 5 lat[6]. U mężczyzn w wieku powyżej 75 lat można zaniechać dalszego oznaczania poziomu PSA z uwagi na niewielkie znaczenie kliniczne ewentualnego wczesnego rozpoznania raka stercza[3][7].
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l PSA - swoisty antygen sterczowy. [w:] Słownik terminów [on-line]. Eurologia. [dostęp 2012-11-11].
- ↑ a b c d e f g Manish Kohli, Donald J. Tindall (kom. Henryk Zieliński). Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer). „Medycyna po Dyplomie”. 20 (2), s. 54–65, luty 2011.[martwy link]
- ↑ a b C. Börgermann, H. Loertzer, P. Hammerer, P. Fornara i inni. Probleme, Zielsetzung und Inhalt der Früherkennung beim Prostatakarzinom. „Der Urologe”. 49 (2), s. 18118-18119, 2010. DOI: 10.1007/s00120-010-2234-7. PMID: 20180057.
- ↑ MJ. Roobol, DW. Roobol, FH. Schröder. Is additional testing necessary in men with prostate-specific antigen levels of 1.0 ng/mL or less in a population-based screening setting? (ERSPC, section Rotterdam). „Urology”. 65 (2), s. 343-346, 2005. DOI: 10.1016/j.urology.2004.09.046. PMID: 15708050.
- ↑
Michał Swolkień i inni, Badania przesiewowe w kierunku raka gruczołu krokowego z wykorzystaniem oceny stężenia swoistego antygenu sterczowego - przegląd literatury, „Przegląd Urologiczny”, 6/2013 (82).
- ↑ ED. Crawford, M. T. Rosenberg, A. W. Partin, MR. Cooperberg i inni. An Approach Using PSA Levels of 1.5 ng/mL as the Cutoff for Prostate Cancer Screening in Primary Care. „Urology”. 96, s. 116-120, Oct 2016. DOI: 10.1016/j.urology.2016.07.001. PMID: 27450937.
- ↑ EM. Schaeffer, HB. Carter, A. Kettermann, S. Loeb i inni. Prostate specific antigen testing among the elderly—when to stop?. „J Urol”. 181 (4), s. 1606-1616, 2009. DOI: 10.1016/j.juro.2008.11.117. PMID: 19246059. PMCID: PMC2668165.
