Wiktor Emanuel III: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Anulowanie wersji 51388588 autora 2A02:A314:261:3F00:ED87:F3EC:233E:268C (dyskusja), Potrzebne źródło |
m Poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek |
||
| Linia 170: | Linia 170: | ||
}}</center> |
}}</center> |
||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy| |
|||
<ref name="order10">{{Cytuj stronę|imię = Federico |nazwisko=Bona| praca= Blasonario subalpino | tytuł = I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata| url= http://www.blasonariosubalpino.it/Appendice10.html|język=it}}</ref> |
<ref name="order10">{{Cytuj stronę|imię = Federico |nazwisko=Bona| praca= Blasonario subalpino | tytuł = I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata| url= http://www.blasonariosubalpino.it/Appendice10.html|język=it}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
Wersja z 00:40, 16 sty 2018
| |
.svg)
| |
| |
| Król Włoch | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Cesarz Etiopii | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca |
Haile Selassie I |
| Król Albanii | |
| Okres |
od 16 kwietnia 1939 |
| Poprzednik | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Odznaczenia | |
                                   
| |
Wiktor Emanuel III, właśc. Wiktor Emanuel Ferdynand Maria January (wł. Vittorio Emanuele Ferdinando Maria Gennaro) (ur. 11 listopada 1869 w Neapolu, zm. 28 grudnia 1947 w Aleksandrii)[1] – król Włoch z dynastii sabaudzkiej od 29 lipca 1900 do 9 maja 1946, cesarz Etiopii w latach 1936–1941 (tytuł nieuznany przez większość państw na świecie), król Albanii w latach 1939–1943.
Ze względu na swój niski wzrost i wojenne sukcesy podczas wojny włosko-tureckiej, a potem I Wojny Światowej, doczekał się przydomku Mała Szabla[2].
Życiorys
Wiktor Emanuel urodził się jako syn Humberta I i Małgorzaty Sabaudzkiej. Jego chrzciny miały imponującą oprawę, godną największych rodów królewskich. Mały książę Neapolu – choć był słabego zdrowia – otrzymał bardzo staranne wykształcenie. Codziennie od siódmej rano do dziewiątej wieczorem, niemal bez chwili odpoczynku, uczył się pod kierunkiem nauczycieli. Obdarzonemu żywą inteligencją, oczytanemu, odważnemu, dobrze przygotowanemu do wypełniania przyszłych obowiązków księciu wybaczało się niezbyt atrakcyjny wygląd i niski wzrost.
Jako następca tronu przebywał na manewrach cesarskich w Szczecinie w dniach 9–12 września 1895. Wstąpił na tron po śmierci ojca z rąk zamachowca. Jego nieśmiałość, młody wiek i tragiczny splot okoliczności, który doprowadził go do wstąpienia na tron, sprawiały, że był powszechnie lubiany, mimo licznych nietaktów i liberalnych poglądów – a może właśnie dzięki nim. Najważniejszą osobistością areny politycznej był za jego rządów Giovanni Giolitti, czterokrotnie piastujący urząd premiera przed pierwszą wojną światową w okresie nasilających się zamieszek wśród robotników.
Poza obowiązkami monarchy król pozwalał sobie z rzadka na drobne przyjemności – lekturę, łowienie ryb, kolekcjonowanie numizmatów. Styl życia i panowania Wiktora Emanuela III odbiegał znacznie od tego, jaki preferowali jego poprzednicy. Dwór był zdecydowanie mniejszy, a sam monarcha pozostawał nieco w cieniu, ograniczając się do pełnienia funkcji reprezentacyjnych i rozjemczej. Rządził krajem, gdyż od najmłodszych lat wpajano mu poczucie obowiązku, ale w każdej chwili mógłby bez żalu z niego zrezygnować.
Podbój Libii
Późno zjednoczone państwo włoskie nie zdążyło utworzyć imperium kolonialnego na miarę brytyjskiego, czy nawet niemieckiego. Król Wiktor Emanuel III postanowił jednak przejąć posiadłości Imperium Osmańskiego w Afryce - głównie chodziło o tereny dzisiejszej Libii, tj. regiony Trypolitanii, Fazzan i Cyrenajki. Latem 1902 roku rząd włoski zawarł tajne porozumienie z Francją, a w 1909 roku z Rosją, gwarantujące neutralność tych państw podczas ewentualnego konfliktu włosko-tureckiego[3].
Pod koniec września 1911 roku Włochy wystosowały do Turcji ultimatum, a 3 października flota włoska zbombardowała Trypolis. Miasto to, będące największym ośrodkiem urbanizacyjnym regionu zostało zdobyte jeszcze w tym samym miesiącu. W wyniku działań wojennych i podpisanego 5 listopada 1911 roku królewskiego dekretu o przejęciu suwerennej władzy nad Libią, region ten znalazł się pod kontrolą Włoch[4]. Traktat pokojowy został podpisany 18 października 1912 roku na terenie Szwajcarii[5].
Podczas jego rządów w latach 1911-1916 wprowadzone zostało powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn, a Włochy pokonały Turcję i zajęły Trypolitanię.
I Wojna Światowa
W 1915 Włochy, kierowane przez Antonio Salandrę, przystąpiły do pierwszej wojny światowej po stronie ententy przeciwko Austro-Węgrom, a 1916 – wypowiedziały wojnę Niemcom. Niezadowolenie z podziału łupów i trwające nadal tarcia społeczne przyczyniły się do sukcesu faszyzmu. W wyniku Marszu na Rzym, Wiktor Emanuel powierzył 29 października 1922 Benito Mussoliniemu misję sformowania rządu. Życie dworskie zostało ograniczone do niezbędnego minimum, co nie przeszkadzało wcale królowi, który lubił pozostawać na uboczu.
II Wojna Światowa
Włochy przystąpiły do wojny 10 czerwca 1940 roku jako sojusznik III Rzeszy. Wiktor Emanuel czynił wysiłki, by zapobiec wystąpieniu Włoch po stronie Niemiec[6]. Bardzo często występował jako zwolennik neutralności, przy czym jawnie demonstrował swą niechęć do Niemców[7]. Hrabia Ciano mówił wprost o germanofobii króla, który nie wierzył w powodzenie militarne. Na tle udziału Włoch w wojnie dochodziło bardzo często do sporów pomiędzy Wiktorem Emanuelem a Mussolinim. Tam gdzie mógł, król sprzeciwiał się Duce. Opierał się wysłaniu nowych dywizji do Rosji. Był sceptyczny wobec zapewnień dyktatora, że Włochy mają wystarczająco dużo sprzętu wojennego[8].
Po utracie Sycylii 25 lipca 1943 roku Wiktor Emanuel III przyjął Duce na ostatniej audiencji. Po jej zakończeniu z rozkazu króla Mussolini został aresztowany. Nowym szefem rządu został marszałek Badoglio. Król doprowadził także do rokowań z aliantami.
Abdykacja i schyłek życia
Chcąc ratować monarchię włoską, skompromitowaną współpracą z faszyzmem, 9 maja 1946 abdykował na rzecz syna, Humberta II. W tym samym roku na mocy referendum utworzono we Włoszech republikę (większością tylko 51% głosów) i obaj monarchowie wyemigrowali do Egiptu[9].
Wiktor Emanuel był namiętnym zbieraczem monet i ich znawcą o sławie światowej. Całą kolekcję ukradziono mu w Kairze.
Rodzina
24 października 1896 w rzymskiej Bazylice Matki Bożej Anielskiej Wiktor Emanuel III ożenił się z księżniczką Heleną Czarnogórską. Z woli matki Wiktora Emanuela, jego przyszła małżonka zmieniła wyznanie z prawosławnego na rzymskokatolickie. W proteście przeciwko zmianie wiary, rodzina panny młodej nie stawiła się na ślubie (za wyjątkiem jednej z sióstr)[10]. Potomstwo Wiktora Emanuela i Heleny to:
- Jolanta Małgorzata Milena Elżbieta Romana Maria (wł. Iolanda Margherita Milena Elisabetta Romana Maria) (1901-1986)
- ∞ Jerzy Karol Calvi, hrabia Bergolo
- Matylda Maria Elżbieta Anna Romana (wł. Mafalda Maria Elisabetta Anna Romana) (1902-1944)
- ∞ książę Filip Hessen-Kassel (syn Fryderyka Karola Heskiego)
- Humbert II właściwie Humbert Mikołaj Tomasz Jan Maria (wł. Umberto Nicola Tommaso Giovanni Maria) (1904-1983), ostatni król Włoch
- Joanna Elżbieta Antonia Romana Maria (wł. Giovanna Elisabetta Antonia Romana Maria) (1907-2000)
- ∞ Borys III, car Bułgarii
- Maria Franciszka Anna Romana (wł. Maria Francesca Anna Romana) (1914-2001)
- ∞ książę Ludwik Karol Burbon-Parmeński (syn Roberta Parmeńskiego)
Pełna tytulatura
Składały się na nią tytuły książąt sabaudzkich i królów sardyńskich i włoskich narastające od średniowiecza i odzwierciedlające różną sytuację polityczną Sabaudii oraz pretensje jej władców.
Odznaczenia
- Wielki Mistrz Orderu Annuncjaty[11] w 1887, a od 1900 Wielki Mistrz[12]
- Wielki Mistrz Orderu Świętych Maurycego i Łazarza[11]
- Wielki Mistrz Orderu Sabaudzkiego Wojskowego[11]
- Wielki Mistrz Orderu Sabaudzkiego Cywilnego[11]
- Wielki Mistrz Orderu Korony Włoch[11]
- Wielki Mistrz Orderu Orła Rzymskiego[13]
- Baliw Krzyża Wielkiego Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego[11]
- Order Złotego Runa (1878, Hiszpania)[11][14]
- Królewski Łańcuch Wiktoriański (1903, Wielka Brytania)[15]
- Order Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania (Rosja)[11]
- Order Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa)[16]
- Order Podwiązki (Anglia)[11]
- Order Orła Czarnego (Prusy)[11]
- Order Świętego Piotra (Czarnogóra)[17]
- Order Krzyża Wolności (Estonia) I klasy III kategorii[18]
- Order Świętego Huberta (Bawaria)[11]
- Order Królewski Serafinów (Szwecja)[11]
- Order Słonia (Dania)[11]
- Order Korony Rucianej (Saksonia)[11]
- Order Orła Białego (Polska)[19]
- Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari (Polska)[20]
- Wstęga Trzech Orderów (1919, Portugalia)[21]:
- Łańcuch Orderu Białej Róży (1920, Finlandia)[22]
- Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria)[23]
- Order Najwyższy Chrystusa (1932, Watykan)[24]
- Wielki Kawaler Orderu Imperialnego Czerwonych Strzał – Hiszpania (1937)[25]
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana (1887, Austro-Węgry)[26]
Rodowód
Przypisy
- ↑ firstworldwar.com – King Vittorio Emanuele III (ang.) [dostęp 2012-06-27]
- ↑ des Cars 2016 ↓, s. 41.
- ↑ des Cars 2016 ↓, s. 42-43.
- ↑ des Cars 2016 ↓, s. 44-47.
- ↑ des Cars 2016 ↓, s. 52.
- ↑ Roman Dąbrowski, Sto dni Mussoliniego, Warszawa 2002, s. 41
- ↑ Hr. Galeazzo Ciano, Pamiętniki 1939-1943, Warszawa 2001, s. 152
- ↑ Hr. Galeazzo Ciano, op. cit., s. 316
- ↑ des Cars 2016 ↓, s. 513.
- ↑ des Cars 2016 ↓, s. 38-39.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n The titled nobility of Europe : an international peerage or „Who's who” of the sovereigns, princes and nobles of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 85.
- ↑ Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).
- ↑ Giuseppe Ravetto, Paolo Sézanne, Pier Luigi Imbrighi: Gli ordini cavallereschi italiani, Uffico storico esercito, 1997, s. 146
- ↑ Toison Espagnole. antiquesatoz.com. [dostęp 2015-10-30].
- ↑ William A. Shaw: The Knights of England. A Complete Record from the Earliest Time to the Present Day of the Knights of All the Orders of Chivalry in England, Scotland, and Ireland, and of knights bachelors, incorporating a complete list of knights bachelors dubbed in Ireland. Londyn: Sherratt and Hughes, 1906, s. 415-416.
- ↑ Latvija Likteņa Gaitās 1918-1991, s. 63
- ↑ Prince Dimitri Romanoff: Orders, Medals and History of Montenegro, Rungsted 1988, s. 61
- ↑ Vittorio Emanuele III
- ↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego, Warszawa 1995, s. 50
- ↑ Stefan Oberleitner: Polskie ordery odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne, Zielona Góra: Kanion, 1992, s. 123
- ↑ Banda da Grã-Cruz das Três Ordens (1919-1962)
- ↑ Valkoisen Ruusun suurristi ketjuineen myönnetty 115 ulkomaalaiselle vaikuttajalle. hs.fi (Helsingin Sanomat), 2002-11-29. [dostęp 2015-10-30]. (fiń.).
- ↑ ОРДЕН „СВ. СВ. РАВНОАПОСТОЛИ КИРИЛ И МЕТОДИЙ”
- ↑ Hyginus Eugene Cardinale: Orders of Knighthood Awards and The Holy See – A historical, juridical and practical Compendium. Londyn: Van Duren, 1983, s. 33.
- ↑ Order „czerwonych strzał”. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 225 z 3 października 1937.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 55
Bibliografia
- firstworldwar.com – King Vittorio Emanuele III (ang.) [dostęp 2012-06-27]
- Józef A. Gierowski, Historia Włoch, Wrocław 1999.
- Roman Dąbrowski, Sto dni Mussoliniego, Warszawa 2002.
- Hr. Galeazzo Ciano, Pamiętniki 1939-1943, Warszawa 2001.
- Jean des Cars: Berło i krew. Królowie i królowe Europy na wojnie 1914-1945. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2016. ISBN 978-83-08-06217-3.
| Pierwsi Marszałkowie Imperium | |
|---|---|
| Marszałkowie | |
| Marszałkowie lotnictwa | |
| Wielcy admirałowie |
- Dynastia sabaudzka
- Kawalerowie maltańscy
- Odznaczeni Medalem Zwycięstwa
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Królewskim Łańcuchem Wiktoriańskim
- Odznaczeni Orderem Annuncjaty
- Odznaczeni Orderem Avis (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Białej Róży Finlandii
- Odznaczeni Orderem Imperialnym Jarzma i Strzał
- Odznaczeni Orderem Korony Włoch
- Odznaczeni Orderem Królewskim Serafinów
- Odznaczeni Orderem Krzyża Wolności (Estonia)
- Odznaczeni Orderem Chrystusa (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Orła Czarnego
- Odznaczeni Orderem Najwyższym Chrystusa
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Orderem Podwiązki
- Odznaczeni Orderem Pogromcy Niedźwiedzia
- Odznaczeni Orderem Skanderbega
- Odznaczeni Orderem Słonia
- Odznaczeni Orderem Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania
- Odznaczeni Orderem Świętego Huberta
- Odznaczeni Orderem Świętych Cyryla i Metodego
- Odznaczeni Orderem Świętych Maurycego i Łazarza
- Odznaczeni Orderem Złotego Runa
- Odznaczeni Orderem Sabaudzkim Cywilnym
- Odznaczeni Orderem Sabaudzkim Wojskowym
- Odznaczeni Orderem Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Świętego Piotra
- Odznaczeni Wstęgą Trzech Orderów
- Władcy, którzy abdykowali
- Władcy Albanii
- Władcy Etiopii
- Władcy włoscy
- Urodzeni w 1869
- Zmarli w 1947
- Odznaczeni Orderem Świętego Stefana
- Ludzie urodzeni w Neapolu