Prawnik

Teoria zawodu prawnika są to zagadnienia będące przedmiotem prawa porównawczego polegające na porównywaniu zawodów prawniczych.

Według Romana Tokarczyka jest to przedmiot dociekań badaczy ukazujących zmienność trajektorii profesjonalizacji prawniczej Teorie zawodu prawnika rozwinęły się w kulturze prawa stanowionego i common law, gdzie pozycja zawodu prawnika jest największa. Dotychczas sformułowano trzy główne teorie zawodu prawnika.

Teoria Maxa Webera

Max Weber twierdził, że podstawową kategorią usytuowania zawodu prawnika w społeczeństwie jest rynek. Prawnicy będąc ekspertami w dziedzinie prawa kontrolują rynek świadcząc profesjonalne usługi prawnicze, zabezpieczając w ten sposób zbiorowe potrzeby społeczeństwa w zakresie bezpieczeństwa i ochrony praw jednostki. Powoduje to podnoszenie się statusu zbiorowego prawników. Kontrola rynku odbywa się poprzez tworzenie korporacji prawniczych ograniczających dostęp do świadczenia tego rodzaju usług poprzez wprowadzenie obligatoryjnych obowiązków takich jak przynależność do danej korporacji, uzyskanie licencji bądź rejestracji, które powiązane są z obowiązkiem uiszczania opłat i potwierdzeniem posiadanych kwalifikacji w trakcie postępowań egzaminacyjnych.

Teoria Karola Marksa

Punktem odniesienia teorii zawodu prawnika Karola Marksa jest teoria walki klas i wynikające z niej umiejscowienie zawodu prawnika w społeczeństwie. Według Romana Tokarczyka Teoria zawodu prawnika, jaką można wysnuć z poglądów Karola Marksa zajmuje się umiejscowieniem go w pionowej hierarchii klas społecznych, określonej przez stosunki produkcji. Karol Marks stwierdza, że w społeczeństwie dochodzi do konkurencji wynikającej z dążenia do poszerzania wpływów określonych grup. Konkurencja ta przejawia się walką o udział w rynku i osobisty status w społeczeństwie. Zgodnie z tą teorią istnieją dwa zasadnicze bieguny walki o do której nawiązywał Karol Marks, kapitaliści i proletariat. W związku z walką klas oczekiwaniem Karola Marksa było poszerzenie jednej z nich o wolne zawody prawnicze bądź zanik wolnych zawodów prawniczych. Według Romana Tokarczyka prawnicy nie ulegają przyporządkowaniu do żadnej z grup, gdyż zachowują tożsamość zawodową, a nie klasową ponieważ ich kapitałem nie jest jak to wynika w ujęcia marksistowskim pieniądz, lecz profesjonalna wiedza.

Teoria strukturalno-funkcjonalna

Podstawą twierdzeń teorii jest utrzymanie porządku społecznego. Głównym przedstawicielem teorii jest Talcott Parsons. Teoria ta zwraca uwagę na wielość czynników sytuujących pozycję zawodu prawnika w społeczeństwie. Według koncepcji strukturalno-funkcjonalnych o pozycji społecznej zawodu, szczególnie zawodu prawnika decyduje wiele zmiennych czynników łącznie. Decyduje o niej środowisko rodzinne, etniczne, rasa, płeć, religia, wykształcenie, zajęcia, klientela, wynagrodzenia, dochody, bogactwo i polityka. Teoria strukturalno-funkcjonalna zwraca szczególną uwagę na konieczność zagwarantowania autonomii zawodowej, samorządności i możliwości samoregulacji korporacjom prawniczym. Konieczność ta wynika z wykorzystywania tych instytucji w interesie klienta przy jednoczesnym założeniu braku nadużyć w interesie własnym.

Zawód prawnika

Zawód może oznaczać zespół czynności wyodrębnionych w społecznym podziale pracy, wymagających odpowiednich kwalifikacji, wykonywanych przez jednostkę stale lub dorywczo, stanowiących źródło jego utrzymania, prestiżu i niekiedy władzy ale może tez określać pewną grupę społeczną wykonującą określoną pracę (np. zawód sędziego). Nazwa zawodu Prawnik wywodzi się z terminologii Common law, jednak znaczenie tego słowa jest odmienne w prawie stanowionym. Pierwotne określenie tego słowa oznacza osobę, która ukończyła studia prawnicze, nawet gdy osoba taka po ukończeniu tych studiów nie wykonuje zawodu prawniczego. Roman Tokarczyk zastępuje słowo prawnik w tym sensie słowem jurysta, argumentując to tym, że słowo prawnik określa osobę, która wykonuje zawód prawnika

Klasyfikacje zawodów prawnika

We wszystkich kulturach prawnych występują klasyfikacje zawodów prawniczych, z wyjątkiem kultury animizmu. W kulturze prawa amerykańskiego występuje zasada jednolitości, zawody prawnika opierają się na jednolitych kryteriach. Zróżnicowane są jedyne specjalizacje tego zawodu, których źródłem są wzrost zakresu i kompleksowości prawa. Klasyfikacje te przeprowadzane są na podstawie różnych kryteriów.

Kryterium kultury prawnej

Pierwszym i najbardziej rozpoznawalnym kryterium jest właśnie kryterium kultury prawnej, czyli przynależność prawnika do określonej struktury. Teoria prawa wyróżnia następujące kultury prawne: prawa stanowionego, common law, judaizmu, chrześcijaństwa, prawa europejskiego, islamu, hinduizmu, buddyzmu, konfucjanizmu i animizmu. Porównywanie zawodu prawnika na podstawie różnych kultur prawnych pozwala ujawnić istotne różnice między tymi zawodami w danej społeczności np. różnie w ubiorze czy zachowaniu.

Kryterium czasu

Jest to istotne kryterium ze względu na określenie tradycji w danych zawodach i specjalizacjach prawniczych. Teoria zawodu prawnika określa dwie grupy ze względu na to kryterium. Pierwsza to zawody klasyczne, do których z pewnością można zakwalifikować sędziego, prokuratora, adwokata czy notariusza. Druga grupa to zawody nowe, których kiedyś nie było. Do tej grupy zaliczyć można doradcę podatkowego, rzecznika patentowego czy nadzorcę sądowego.

Kryterium przedmiotu

Polega na porównywaniu zawodów prawniczych ze względu na ich działalność. Owocem tego podziału jest wyróżnienia na prawników akademickich, sądowych, administracyjnych, gospodarczych, bankowych, politycznych. Jest to katalog otwarty sektorów, w których zawód prawnika może być wykonywany, możliwości jest o wiele więcej. Istotny jest ze względu na ten podział sektor działalności danego prawnika.

Kryterium funkcji

Jest to podział ze względu na rolę społeczną wykonywaną przez przedstawicieli danego zawodu prawniczego. Podział ze względu na kryterium funkcji pozwala wyodrębnić prawników, którzy nauczają prawa, tworzą prawo, stosują prawo oraz tych, którzy egzekwują przestrzeganie prawa. Należy podkreślić, że funkcja tworzenia prawa jest realizowana wspólnie przez prawników z nieprawnikami. W demokratycznym państwie prawa wszystkie te funkcje muszą być harmonijnie ze sobą połączone.

Kryterium interesu

Jest to podział na prawników interesu publicznego pro publico bono oraz na prawników interesu prywatnego pro privato bono. Podział ten jest silnie uzależniony od ustroju prawnego. Pierwsza grupa to prawnicy pracujący w sektorze prawa publicznego np. prokurator. Natomiast druga grupa to prawnicy, wykonujący swój zawód w sektorze prawa prywatnego, czyli głównie adwokatów.

Funkcje prawnika

Zawody prawnicze istnieją regulować stosunki między jednostkami ludzkimi, oraz między zespołami ludzkimi. Już od starożytności prawnicy dokonywali tej regulacji w społeczeństwie, czego najlepszym przykładem jest prawo rzymskie. Poza tym zawody prawnicze istnieją po to aby: reprezentować interesy ludzi i towarzyszyć im przy tym przed sądami i innymi organizacjami, przygotowywać i weryfikować dokumenty prawne, spełniać rolę mediatorów, arbitrów i negocjatorów, kształtować świadomość prawną społeczeństwa, chronić prawa człowieka oraz realizować sprawiedliwość.

Zawody prawnicze

Do klasycznych zawodów prawniczych należą: sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, notariusz. Charakteru takiego nie mają natomiast zawody komornika sądowego, biegłego sądowego oraz kuratora sądowego. Współczesna doktryna teorii zawodów prawniczych wyróżnia także takie zawody prawnicze jak: barrister, euroadwokat oraz paralegalista.

Barrister

Jest to adwokat kultury common law. Nazwa ta pochodzi od słowa bar, czyli poręcz ogradzająca uczestników procesu sądowego od publiczności. Barrister to osoba posiadająca wykształcenie prawnicze, która może występować przed sądem w celu prowadzenia sprawy swojego klienta. Otrzymuje od sprawy od prawnika zwanego solicitor, którzy nie mają uprawnień do występowania przed sądem, spełniają natomiast rolę pośrednika między klientem a barristerem. Ten model prawników stał się wzorem amerykańskiego prawnika. W Stanach Zjednoczonych, zdany egzamin na barristra otwiera drogę do wszystkich innych zawodów prawniczych, ze względu na występujący tam model jednolitości zawodu prawnika.

Euroadwokat

Zgodnie z dyrektywą Wspólnoty Europejskiej z 22 marca 1977 roku, euroadwokatem jest osoba zajmująca się w swoim kraju wykonaniem zawodu pod jedną z niniejszych nazw: advocate, barrister, solicitor, advocat, advocaat, rechtsanwalt, asinajaja, dikigoros, abogado, avogada, abokatu, avvocato. Uprawnienia euroadwokata otrzymują także adwokacji kolejnych krajów przyjmowanych do Unii Europejskiej. Model zawodu euroadwokata dopiero się kształtuje, jest on amalgamatem cech adwokatury państw członkowskich. Chodzi o cechy występujące zarówno w kręgu common law, jak i prawa stanowionego.

Paralegalista

Jest to zawód asystenta prawnego, który został wypracowany w 1967 rok. Paralegaliści ukształtowali silne, własne, różne organizacyjne stowarzyszenia zawodowe. Główne z nich to National Federation of Paralegal Assistans i National Association of Legal Assistans. Paralegaliści mają własne kodeksy etyczne. Zawód paralegalisty okazał się na tyle atrakcyjny, że jego wykonywania podejmują się nawet osoby z wykształceniem prawniczym.

Bibliografia

• Roman Tokarczyk: Komparatystyka prawnicza. Wolters Kluwer, 2008-11-28, seria: Komparatystyka prawnicza. ISBN 978-83-7601-359-6.
• Richard L.,Philip S. C. Abel, Lewis: Lawyers in Society. California: University of California Press, 1996, seria: Lawyers in Society. ISBN 978-0520203327.Sprawdź autora:1.brak strony w książce
• Karol Marks: Das Kapital: Kritik der politischen Ökonomie. Frankfurt: Anaconda, 2009, seria: Das Kapital. ISBN 978-3866473256.brak strony w książce