Międzynarodowe Targi Poznańskie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Linia 81: Linia 81:


* BEAUTY VISION - Forum Kosmetyki
* BEAUTY VISION - Forum Kosmetyki
BOATEX – Targi Sprzętu Pływającego i Sportów Wodnych 


* BOATEX – Targi Sprzętu Pływającego i Sportów Wodnych 
BTS Salon Obuwia i Galanterii Skórzanej


BTS Salon Obuwia i Galanterii Skórzanej
* BTS Salon Obuwia i Galanterii Skórzanej


* BTS Salon Obuwia i Galanterii Skórzanej
BUDMA - Międzynarodowe Targi Budownictwa i Architektury


* BUDMA - Międzynarodowe Targi Budownictwa i Architektury
CAVALIADA POZNAŃ


* CAVALIADA POZNAŃ
CEDE - Środkowoeuropejska Wystawa Produktów Stomatologicznych


* CEDE - Środkowoeuropejska Wystawa Produktów Stomatologicznych
Dni Przedsiębiorczości Poznań


* Dni Przedsiębiorczości Poznań
DREMA - Międzynarodowe Targi Maszyn i Narzędzi dla Przemysłu Drzewnego i Meblarskiego


* DREMA - Międzynarodowe Targi Maszyn i Narzędzi dla Przemysłu Drzewnego i Meblarskiego
EDUTEC – Targi Technologii i Wyposażenia dla Edukacji


* EDUTEC – Targi Technologii i Wyposażenia dla Edukacji
EXPOPOWER - Międzynarodowe Targi Energetyki


* EXPOPOWER - Międzynarodowe Targi Energetyki
FAST FASHION Salon Odzieży i Dodatków – Jesień-Zima 2018/2019


FAST FASHION Salon Odzieży i Dodatków – Wiosna-Lato 2018
* FAST FASHION Salon Odzieży i Dodatków – Jesień-Zima 2018/2019


* FAST FASHION Salon Odzieży i Dodatków – Wiosna-Lato 2018
Festiwal Sztuki i Przedmiotów Artystycznych


* Festiwal Sztuki i Przedmiotów Artystycznych
FIT-EXPO - Fitness & Sport Park


* FIT-EXPO - Fitness & Sport Park
FOCAST – Forum Odlewnicze


* FOCAST – Forum Odlewnicze
FURNICA - Międzynarodowe Targi Komponentów do Produkcji Mebli


* FURNICA - Międzynarodowe Targi Komponentów do Produkcji Mebli
FURNISHOW - Targi Meblowe i Wyposażenia Wnętrz - Warszawa 


* FURNISHOW - Targi Meblowe i Wyposażenia Wnętrz - Warszawa 
GARDENIA - Międzynarodowe Targi Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu


* GARDENIA - Międzynarodowe Targi Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu
GLASS - Targi Branży Szklarskiej


* GLASS - Targi Branży Szklarskiej
Golden Marketing Conference


Golden Marketing Expo
* Golden Marketing Conference


* Golden Marketing Expo
GREENPOWER - Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej


* GREENPOWER - Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej
HAPE - Salon Hydrauliki, Pneumatyki i Napędów


* HAPE - Salon Hydrauliki, Pneumatyki i Napędów
HAPPY BABY - Targi Zabawek i Artykułów dla Dzieci  


* HAPPY BABY - Targi Zabawek i Artykułów dla Dzieci  
HOBBY – Spotkania ludzi z pasją


* HOBBY – Spotkania ludzi z pasją
HOME DECOR - Targi Wnętrz


* HOME DECOR - Targi Wnętrz
INFRATEC – Międzynarodowe Targi Technologii i Materiałów dla Budownictwa Infrastrukturalnego


* INFRATEC – Międzynarodowe Targi Technologii i Materiałów dla Budownictwa Infrastrukturalnego
INNOWACJE - TECHNOLOGIE - MASZYNY POLSKA (ITM  POLSKA)


* INNOWACJE - TECHNOLOGIE - MASZYNY POLSKA (ITM  POLSKA)
INSTALACJE - Międzynarodowe Targi Instalacyjne


INTERMASZ Międzynarodowe Targi Maszyn Budowlanych, Pojazdów i Sprzętu Specjalistycznego
* INSTALACJE - Międzynarodowe Targi Instalacyjne


* INTERMASZ – Międzynarodowe Targi Maszyn Budowlanych, Pojazdów i Sprzętu Specjalistycznego
KNIEJE – Targi Myślistwa i Strzelectwa


* KNIEJE – Targi Myślistwa i Strzelectwa
KOMINKI - Międzynarodowe Targi Kominkowe


* KOMINKI - Międzynarodowe Targi Kominkowe
LOOK - Forum Fryzjerstwa


* LOOK - Forum Fryzjerstwa
MACH - TOOL - Salon Obrabiarek i Narzędzi


* MACH - TOOL - Salon Obrabiarek i Narzędzi
MEBLE POLSKA - Targi Mebli


* MEBLE POLSKA - Targi Mebli
MEMENTO POZNAŃ - Targi Funeralne
MEMENTO POZNAŃ - Targi Funeralne



Wersja z 10:08, 20 lut 2018

Międzynarodowe Targi Poznańskie Sp. z o.o.
ilustracja
Państwo

 Polska

Siedziba

60-734 Poznań
ul. Głogowska 14

Data założenia

1921

Forma prawna

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Prezes

Przemysław Trawa[1]

Zatrudnienie

468[2] (2011.12.31)

Dane finansowe
Aktywa

526 896 986[2] zł (2011.12.31)

Kapitał własny

487 106 029[2] zł (2011.12.31)

Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Strona internetowa

Międzynarodowe Targi Poznańskie (MTP) – największy organizator targów w Europie Środkowo-Wschodniej[3]. MTP istnieją od 1921 r. W roku 2015 w ponad 100 wydarzeniach targowych organizowanych na terenie poznańskich targów wzięło udział niemal 10 tys. wystawców, w tym ponad 2 tys. z zagranicy. Posiadają ok. 55% udziałów w rynku targowym w Polsce. MTP należą do organizacji skupiających liderów targowych z całego świata (UFI – Światowe Stowarzyszenie Przemysłu Targowego i Centrex – Międzynarodowy Związek Statystyk Targowych)[4].

Międzynarodowe Targi Poznańskie posiadają 16 pawilonów o wysokim standardzie i dużej powierzchni (ponad 110 tys. m² w halach wystawienniczych i prawie 35 tys. m² terenu otwartego) oraz 81 nowoczesnych sal konferencyjnych.

Znakiem firmowym Międzynarodowych Targów Poznańskich jest kula ziemska z zaznaczonymi południkami oraz równoleżnikami i wpisaną w środek literą P)[5].

Historia

Międzynarodowe Targi Poznańskie widziane z Mostu Dworcowego
Widok na „Iglicę” (pawilon 11)
Zabytkowa „Hala Reprezentacyjna” (pawilon 3A)
Budynek administracyjny (pawilon 101)

W 1911 w Poznaniu na terenach u zbiegu obecnych ulic Roosevelta i Bukowskiej odbyła się Wystawa Wschodnioniemiecka. To właśnie na nią wzniesiono charakterystyczną Wieżę Górnośląską. Wieżę zaprojektował Hans Poelzig, profesor politechniki w Berlinie. Poelzig należał wówczas do czołówki architektów propagujących nową estetykę wczesnomodernistyczną rozwijając styl ekspresjonistyczny. Choć znawcy architektury uznawali Wieżę Górnośląską za dzieło sztuki, nie budziła ona zachwytu wśród poznaniaków. W wyzwolonym od pruskiego panowania Poznaniu uznawana była za ciężki przykład dominacji niemieckiej architektury nad miastem. Pod koniec lat 20. nie pasowała już do estetyki przygotowywanych na PeWuKę pawilonów. Aby przystosować ją do ówczesnej zabudowy, pomalowano jej żelazną konstrukcję na czerwono i niebiesko. Dziś na fundamencie wieży stoi ażurowa Iglica, symbol Międzynarodowych Targów Poznańskich[6].

Idea zorganizowania przez Polaków targów w Poznaniu narodziła się już w 1917 r., podczas zjazdu Związku Towarzystw Kupieckich w Poznaniu. Była to organizacja skupiająca polskich kupców z Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego. Miały to być targi międzynarodowe, zorganizowane na wzór Targów Lipskich. Pomysł na organizację cyklicznych wystaw wcielony został w życie dopiero parę lat później, po wygranym przez Polaków Powstaniu Wielkopolskim. I Targ Poznański, jak wówczas nazywała się impreza, miał miejsce w 1921 (od 28 maja do 5 czerwca)[7], a pierwszym dyrektorem został Mieczysław Krzyżankiewicz. Pierwsze targi o charakterze międzynarodowym miały miejsce w 1925. Do tego momentu w targach mogły uczestniczyć firmy polskie, firmy z Wolnego Miasta Gdańska oraz firmy zagraniczne, które miały swoje filie w Polsce i reprezentowali je polscy obywatele. Jednak już rok wcześniej, bo w 1924 doszło do podpisania umów z firmami z Czechosłowacji, Francji, Jugosławii, Łotwy, Niemiec, Rumunii, Szwajcarii i Szwecji. W 1927 targi zostały przyjęte do Związku Targów Międzynarodowych.

Intensywny rozwój w okresie hossy lat 20. XX wieku ukoronowała olbrzymia Powszechna Wystawa Krajowa, którą zwiedziło 4,5 mln osób. W tym samym 1929, zaczął się Wielki Kryzys. Mimo trudnej sytuacji gospodarczej firma przetrwała i w końcu dwudziestolecia międzywojennego stała się jedną z największych tego typu w Europie. II wojna światowa przerwała jej działalność. Na terenach MTP umieszczono fabrykę samolotów Focke-Wulf, co sprawiło, że stały się one celem alianckich nalotów. Dzieła destrukcji dopełniły walki w 1945. Wówczas zniszczono 85% terenów targowych. Pomimo zniszczeń pierwsza impreza targowa po wojnie odbyła się w 1946, a od 1947 znów Targi stały się imprezą międzynarodową i od tego czasu MTP nieustannie rozwijają się i modernizują.

Zabytki na Targach Poznańskich[8]

Wieża Górnośląska

Wieżę Górnośląską wzniesiono w 1911 roku na Wystawę Wschodnioniemiecka zorganizowaną przez Prusaków. Była ona symbolem tejże wystawy, podobnie jak symbolem słynnej światowej wystawy w Paryżu w 1889 roku była wieża Eiffla. Wieżę zaprojektował niemiecki architekt Hans Poelzig, dyrektor Szkoły Sztuki i Rzemiosła Artystycznego oraz, przez pewien czas, zastępca dyrektora Akademii Sztuki w Berlinie. Poelzig należał wówczas do czołówki architektów propagujących nową estetykę, która później stała się popularna w USA jako art deco.

Na szycie Wieży Górnośląskiej ustawiono zbiornik wodny o pojemności 4 tys. m³, był to wówczas największy sztuczny zbiornik wodny w ówczesnej Rzeszy. Zbiornik zlikwidowano na Powszechną Wystawę Krajową, a w jego miejscu usytuowano kawiarnię. Była to najwyżej położna kawiarnia w Poznaniu. Wewnątrz wieży zamontowano windę, a na jej szczycie potężny reflektor o mocy 61 milionów świec. Choć znawcy architektury uznawali Wieżę Górnośląską za dzieło sztuki, nie budziła ona zachwytu wśród poznaniaków. Nie pasowała bowiem do architektury PeWuKi. Aby przystosować ją do ówczesnej zabudowy, pomalowano jej żelazną konstrukcję na czerwono i niebiesko.

Wieża Górnośląska, w latach 20-stych sławna na całe Niemcy, stała się główną inspiracją dla Ericha Kettelhunta, który projektował wieżowce do kultowego filmu „Metropolis”. Kierując się projektami Poelziga, Kettelhut wybrał dla swoich wieżowców modernistyczny styl – masywne proporcje oraz budowę na planie okręgu. Wizja Kettelhuta wywarła ogromy wpływ na scenografie takich filmów science fiction jak „Blade Runner” oraz animowany „Matrix”.

Dziś na konstrukcji stalowej z oryginalnej wieży stoi ażurowa Iglica, symbol Międzynarodowych Targów Poznańskich. Autorem projektu przebudowy był prof. arch. Bolesław Szmidt. Przy budowie 64-metrowej Iglicy wykorzystano fragmenty stalowej konstrukcji Wieży.

Pałac Targowy oraz Dom Administracyjny

Pałac Targowy (dzisiejszy pawilon 12) oraz Dom Administracyjny (dzisiejszy Gmach Administracyjny) powstały w roku 1924 roku. Autorem projektów był inż. Stefan Cybichowski, polski architekt i działacz społeczny. Pałac Targowy to dwukondygnacyjna budowla o monumentalnej, klasycznej architekturze empiru zwieńczona attyką z herbem Poznania pośrodku. Pałac zajmował powierzchnię ponad 8 tys. m². Wewnątrz pałacu, wzdłuż wszystkich ścian biegła spoczywająca na słupach galeria. Naprzeciw Pałacu Targowego przy ul. Głogowskiej postawiono solidny, tradycyjny w formie Dom Administracyjny z „barokową” restauracją Belveder. Po zniszczeniach wojennych budynek został odbudowany w uproszczonej formie i funkcjonuje do dziś pod nazwą: Gmach Administracyjny.

Hala Przemysłu Ciężkiego

Za Domem Administracyjnym architekt Roger Sławski postawił murowaną halę – Wielką Halę Przemysłu Ciężkiego. Budowę rozpoczęto w styczniu 1928 roku. Halę o długości 130 m i powierzchni ponad 5,5 tys. m² wymurowano z cegły a dach o rozpiętości 24 m skonstruowano z drewna i obito jutą. Po wojnie halę odbudowano według projektów arch. S. Kirikina i arch. L. Ballenstedta. Budynek ma trzy nawy, środkowa jest wyższa. Elewacje zewnętrzne zdobiły nietypowe, trójkątne pilastry ze szklanymi podświetlanymi nocą pseudokapitelami. Wewnątrz położono tory kolejowe, które prowadziły z dworca na teren targów.

Hala Reprezentacyjna

Jednym z pierwszych budynków, które były przygotowywane specjalnie na wystawę PeWuKa był Westybul, zwany również Halą Reprezentacyjną lub Centralną (obecnie zabytkowa część pawilonu 3A). Podobnie jak w przypadku wyżej wymienionych budynków, autorem projektu, był naczelny architekt PeWuKi Roger Sławski. Budowę obiektu o pow. 1964 m² rozpoczęto w marcu 1928 roku.

Hala Reprezentacyjna otrzymała kształt prostokąta, wydłużonego wzdłuż ulicy Marszałka Focha. Styl zaproponowany przez Sławskiego łączył elementy europejskiej klasyki architektonicznej o tradycji prostych, rzeczowych układów form. Był on nacechowany harmonią, umiarem, symetrią i spokojnym rytmem. Kompozycja dawnej Hali Reprezentacyjnej była logiczna, wyrazista i statyczna.

Targi

Lista wydarzeń odbywających się na Międzynarodowych Targach Poznańskich[9]

Widok na bramę wjazdową i wejście G od ul. Śniadeckich
Międzynarodowe Targi Budownictwa 2010
  • 11. PKO POZNAŃ PÓŁMARATON
  • 21. Poznańskie Targi Książki Naukowej i Popularnonaukowej
  • 3D SOLUTION
  • ARENA DESIGN
  • BEAUTY VISION - Forum Kosmetyki
  • BOATEX – Targi Sprzętu Pływającego i Sportów Wodnych 
  • BTS Salon Obuwia i Galanterii Skórzanej
  • BTS Salon Obuwia i Galanterii Skórzanej
  • BUDMA - Międzynarodowe Targi Budownictwa i Architektury
  • CAVALIADA POZNAŃ
  • CEDE - Środkowoeuropejska Wystawa Produktów Stomatologicznych
  • Dni Przedsiębiorczości Poznań
  • DREMA - Międzynarodowe Targi Maszyn i Narzędzi dla Przemysłu Drzewnego i Meblarskiego
  • EDUTEC – Targi Technologii i Wyposażenia dla Edukacji
  • EXPOPOWER - Międzynarodowe Targi Energetyki
  • FAST FASHION Salon Odzieży i Dodatków – Jesień-Zima 2018/2019
  • FAST FASHION Salon Odzieży i Dodatków – Wiosna-Lato 2018
  • Festiwal Sztuki i Przedmiotów Artystycznych
  • FIT-EXPO - Fitness & Sport Park
  • FOCAST – Forum Odlewnicze
  • FURNICA - Międzynarodowe Targi Komponentów do Produkcji Mebli
  • FURNISHOW - Targi Meblowe i Wyposażenia Wnętrz - Warszawa 
  • GARDENIA - Międzynarodowe Targi Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu
  • GLASS - Targi Branży Szklarskiej
  • Golden Marketing Conference
  • Golden Marketing Expo
  • GREENPOWER - Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej
  • HAPE - Salon Hydrauliki, Pneumatyki i Napędów
  • HAPPY BABY - Targi Zabawek i Artykułów dla Dzieci  
  • HOBBY – Spotkania ludzi z pasją
  • HOME DECOR - Targi Wnętrz
  • INFRATEC – Międzynarodowe Targi Technologii i Materiałów dla Budownictwa Infrastrukturalnego
  • INNOWACJE - TECHNOLOGIE - MASZYNY POLSKA (ITM  POLSKA)
  • INSTALACJE - Międzynarodowe Targi Instalacyjne
  • INTERMASZ – Międzynarodowe Targi Maszyn Budowlanych, Pojazdów i Sprzętu Specjalistycznego
  • KNIEJE – Targi Myślistwa i Strzelectwa
  • KOMINKI - Międzynarodowe Targi Kominkowe
  • LOOK - Forum Fryzjerstwa
  • MACH - TOOL - Salon Obrabiarek i Narzędzi
  • MEBLE POLSKA - Targi Mebli

MEMENTO POZNAŃ - Targi Funeralne

METALFORUM - Salon Metalurgii, Hutnictwa, Odlewnictwa i Przemysłu Metalowego

MODERNLOG – Targi Logistyki, Magazynowania i Transportu

NAUKA DLA GOSPODARKI

NEXT SEASON Salon Odzieży i Dodatków – Jesień-Zima 2018/2019

NEXT SEASON Salon Odzieży i Dodatków – Wiosna-Lato 2019

OPTYKA - Targi Optyczne

PEGAZIK  - Poznańskie Targi Książki

POLAGRA - FOOD - Międzynarodowe Targi Wyrobów Spożywczych

POLAGRA - PREMIERY - Międzynarodowe Targi Rolnicze

POLAGRA - TECH - Międzynarodowe Targi Technologii Spożywczych, w tym:

POLAGRA GASTRO i INVEST-HOTEL - Międzynarodowe Targi Gastronomii i Wyposażenia Hoteli

POL-ECO  SYSTEM - Międzynarodowe Targi Ochrony Środowiska

POLIGRAFIA - Międzynarodowe Targi Maszyn, Materiałów i Usług Poligraficznych

POLIMER- TECH - Targi Technologii dla Przetwórstwa Polimerów

POZNAN SPORT EXPO

POZNAŃ GAME ARENA (PGA) - Targi Rozrywki i Multimediów

POZNAŃ MEDIA EXPO

POZNAŃ MOTOR SHOW

POZNAŃ SPORT EXPO

Poznański Salon Optyczny

RETRO MOTOR SHOW  - Targi Pojazdów Zabytkowych

RYBOMANIA – Targi Wędkarskie - Poznań

SAKRALIA - Targi Wyposażenia Kościołów, Przedmiotów Liturgicznych i Dewocjonaliów

SALMED - Międzynarodowe Targi Sprzętu i Wyposażenia Medycznego

SALON ECO-TRANSPORTU

Salon Technologii Piekarskich i Cukierniczych

Salon Technologii Spożywczych

SAWO - Międzynarodowe Targi Ochrony Pracy, Pożarnictwa i Ratownictwa

SECUREX - Międzynarodowe Targi Zabezpieczeń 

SMAKI REGIONÓW

SOFAB - Międzynarodowe Targi Materiałów Obiciowych i Komponentów do Produkcji Mebli Tapicerowanych

SPECIAL DAYS – Targi Produktów  Świątecznych i Okazjonalnych

SPORT INVEST – Targi Branży Sportowej i Rekreacyjnej

STONE - Targi Branży Kamieniarskiej

STREET FOOD SPOT

SUBCONTRACTING - Targi Kooperacji Przemysłowej

SURFEX - Salon Technologii Obróbki  Powierzchni

SURVIVAL FORCE EXPO - Targi Wyposażenia Survivalowego i Militarnego

Targi Ślubne

TAROPAK - Międzynarodowe Targi Techniki Pakowania i Etykietowania  

TCS - Targi Ciepła Systemowego

TOUR SALON – Targi Regionów i Produktów Turystycznych

TTM - Targi Techniki Motoryzacyjnej

VIVA SENIORZY! Aktywność.  Zdrowie. Profilaktyka

WELDING

XIX Poznań Maraton

Wystawa Motor Show Poznań 2017
Pyrkon
Targi Edukacyjne 2010

Lista imprez organizowanych przez MTP poza terenami targowymi

  • AIR Poznań Show – poznańskie lotnisko Ławica
  • AGRO - PARK - Targi Rolnicze - Lublin
  • CAVALIADA LUBLIN
  • CAVALIADA WARSZAWA
  • DREMASILESIA - Targi Maszyn i Narzędzi do Obróbki Drewna  - Sosnowiec
  • EKO-LAS - Targi Gospodarki Leśnej, Przemysłu Drzewnego i Ochrony Środowiska – Mostki k. Świebodzina
  • Festiwal Starych Ciągników w Wilkowicach
  • MDO Mieszkanie, Dom, Ogród - Targi Budownictwa i Aranżacji - Gdańsk
  • MDO Mieszkanie, Dom, Ogród - Targi Budownictwa i Aranżacji - Kraków
  • Roltechnika - Wystawa Rolnicza – Wilkowice k. Leszna 
  • RYBOMANIA – Targi Wędkarskie - Lublin
  • RYBOMANIA – Targi Wędkarskie - Sosnowiec

Coroczne wydarzenia

Zobacz też

Przypisy

  1. MTP.
  2. a b c d Międzynarodowe Targi Poznańskie Sp. z o.o. – Karty Prywatyzacyjne. Ministerstwo Skarbu Państwa. [dostęp 2015-07-24].
  3. Polskie statystyki po raz kolejny w raporcie CENTREX. Polska Izba Przemysłu Targowego. [dostęp 2014-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)]. (pol.).
  4. http://archiwum.rp.pl/artykul/1178765-Nie-staniemy-sie-wirtualni.html.
  5. Znak firmowy MTP. Międzynarodowe Targi Poznańskie. [dostęp 2017-12-25]. (pol.).
  6. Danuta Ksiązkiewicz-Bartkowiak: Miasto z Wizją. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2009, s. 113. ISBN 978-83-7503-071-6.
  7. Targ poznański Nowowści Illustrowane 1921 nr 25 s. 2-3 (zdjęcia)
  8. Archiwum Międzynarodowych Targów Poznańkich.
  9. http://www.mtp.pl/all/pl/Targi/targi_w_polsce.
  10. Piotr Marciniak: Doświadczenia modernizmu. Architekura i urbanistyka Poznania w czasach PRL, Wydawnictwo Miejskie Poznań 2010, s. 264, 302, ISBN 978-83-7503-113-3.

Bibliografia

  • Zakrzewski, Zbigniew: Przechadzki po Poznaniu lat międzywojennych, PWN Warszawa-Poznań 1983, ISBN 83-01-04696-1, wyd. II
  • Topolski Jerzy, Trzeciakowski Lech (red): Dzieje Poznania, tom II cz. 1 1793-1918, PWN Warszawa-Poznań 1994, ISBN 83-01-11393-6.
  • Topolski Jerzy, Trzeciakowski Lech (red): Dzieje Poznania, tom II cz. 2 1918-1945, PWN Warszawa-Poznań 1998, ISBN 83-01-12401-6.

Linki zewnętrzne