Tezcatlipoca

Tezcatlipoca

bóg zła, ciemności i zemsty
Tezcatlipoca czarny, Kodeks Borgia
Występowanie	wierzenia Azteków
Teren kultu	państwo Azteków

Tezcatlipoca czarny - Kodeks Borgia, XV wiek

Tezcatlipoca czerwony - Kodeks Borgia, XV wiek

Quetzalcoatl (z lewej) walczy z Tezcatlipoca (z prawej) - Codex Borbonicus, XVI wiek

Tezcatlipoca (także Metzli; nah. "Dymiące Zwierciadło") – w azteckim panteonie bóstwo zła, ciemności i zemsty, którego rodowód nie jest do końca jasny. Według mitycznych przekazów był bogiem-stwórcą i Słońcem Ziemi (Nahui Ocelotl) w pierwszej epoce świata oraz jednym z czterech synów boga-kreatora Ometeotl (Dwa Bóg), dwoistego stworzyciela świata składającego się z męskiego pierwiastka Ometecuhtli (Pan Dwoistości) i żeńskiego Omecihuatl (Pani Dwoistości).

Przedstawia się go często jako przeciwnika tolteckiego bóstwa Quetzalcoatla (z którym według legend stoczył zaciętą walkę zmuszając go do wyjazdu na wschód) i Huitzilopochtli (wielkiego boga wojny, słońca i południa). Był głównym bóstwem czczonym w Texcoco. Władał nocą i północną stroną świata, jego symbolem w kosmologii Azteków był gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. Według niektórych wierzeń indiańskich jego żoną była bogini Xilonen. Uprowadził boginię Xochiquetzal, zwierzęciem symbolizującym Tezcatlipocę jest jaguar.

Dwóch bogów

W wierzeniach Azteków Tezcatlipoca występował pod dwiema postaciami: Tezcatlipoca czarny (Yayauhqui Tezcatlipoca) – jednonogi bóg nocy i zachodzącego słońca (stracił stopę gdy zbyt szybko zatrzasnęła się za nim brama do Mictlanu) oraz Tezcatlipoca czerwony (Tlatlauhqui Tezcatlipoca) – bóg światłości (w wierzeniach mieszkańców Huexotzinco i Tlaxcali nosił nazwę Camaxtle, był tam najważniejszym z bogów). Tezcatlipoca wraz z Quetzalcoatlem na zmianę tworzyli i niszczyli świat, tocząc ze sobą wieczną walkę. Wielokrotnie Czerwony Tezcatlipoca utożsamiany był z Xipe Totec.
W mitologii występuje pod wieloma nazwami: Moyocoyatzin – Pan, władca samowładny; ten, który stworzył się sam. Yaotzin - Wróg; Neceoc Yaotl – Wróg Obu Stron; Nezahualpilli – Książę Poszczący; Titlacahuacan lub Titlacauan – Ten, którego niewolnikami jesteśmy. Był bogiem opatrzności, zmienności losu, ciemności i grzechu. Wynalazł ogień, przewodził czarnoksiężnikom, magom i wojownikom. Przedstawiany był z twarzą pomalowaną w czarne pasy, z nożami obsydianowymi lub krzemiennymi albo ze zwierciadłem.

Ofiara

Uroczystość ku czci Tezcatlipoki różni się znacznie od wszystkich obrzędów azteckich. Ma ona w sobie wiele dramaturgii. Na rok przed uroczystością wybierano najpiękniejszego jeńca wojennego. Pobierał on edukację z zakresu etykiety dworskiej i muzyki. Grając na flecie i przechadzając się ulicami miasta był czczony niczym sam Tezcatlipoca, którego wcielenie uosabiał. Na miesiąc przed dniem ofiary (w języku nahuatl zwanej Ixiptla) przydzielano mu cztery piękne dziewczyny, które przebierano za boginie. Dziewczęta te spełniały każde jego życzenie. W dniu ofiary stawał na czele procesji, której towarzyszył świąteczny, radosny nastrój. Gdy orszak docierał do świątyni, jeniec wchodził śladami ośmiu kapłanów na szczyt piramidy, po drodze porzucając swoje flety. Na szczycie piramidy, nieszczęśnika rozciągano na kamieniu ofiarnym i wyrywano serce. Następnie ciało znoszono (a nie zrzucano) ze schodów.

Tezcatlipoca jest opiekunem 13 dnia miesiąca (acatl) azteckiego kalendarza.

Zobacz też

• (1980) Tezcatlipoca
• Wierzenia Azteków

Linki zewnętrzne

• Maska Tezcatlipoca Dymiące Zwierciadło