Filhellenizm

Filhellenizm w najszerszym znaczeniu jest postawą wyrażającą sympatię wobec Grecji i Greków. Zazwyczaj jednak używa się tego terminu w odniesieniu do ruchu kulturalnego, literackiego i politycznego w XIX wiecznej Europie. Celem filhellenów było wsparcie Greków w ich "wybijaniu się na niepodległość", czyli w wojnie narodowowyzwoleńczej przeciwko Imperium osmańskiemu, którą toczyli w latach 1821-1830. Zwraca się uwagę, że termin ten funkcjonował już w starożytności. Oznaczał wtedy bądź Greka, który kocha ojczyznę, bądź był tytułem przyznawanym tym, którzy w swoich działaniach sprzyjali Grekom. Miłośników greckiej kultury nazywano filhellenami także w renesansie.

Pomnik pamięci Byrona ustawiony w centrum Aten. Jego nazwiskiem (w greckim brzmieniu) nazwano miejscowość Wirona, wchodzącą obecnie w skład aglomeracji Aten

Dziś terminu filhellenizm używa się najczęściej w jego węższym znaczeniu, w przeciwieństwie do terminu "hellenizm", oznaczającego fascynację grecką kulturą w ogóle, głównie antyczną, ale także współczesną. Filhellenizm jest więc poparciem Greckich dążeń niepodległościowych, często realizowanym w literaturze (utwory filhelleńskie), publicystyce lub w osobistym poświęceniu na rzecz Greków (zbieranie datków, osobisty udział w wojnie).

Za najważniejszego filhellena uważa się Lorda Byrona, który na wieść o wybuchu powstania pojechał do Grecji, by brać udział w walkach. Nie służył mu jednak malaryczny klimat Missolungi, gdzie zaangażował się w pomoc w organizacji walk i zmarł w niecały rok po przybyciu. Wątki filhelleńskie obecne są m.in. w jego Wędrówkach Childe Harolda oraz w powieściach poetyckich Giaur i Korsarz.

Polski filhellenizm

Ze względu na podobieństwo sytuacji politycznej Polski i Grecji, Polski filhellenizm przybrał szczególną postać. Wątki filhelleńskie obecne są m.in. w utworach wielu polskich romantyków, m.in.:

• w poemacie dygresyjnym Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu oraz w powieści poetyckiej Lambro Juliusza Słowackiego,
• we wczesnych utworach Zygmunta Krasińskiego,
• w poemacie Epimenides oraz lirykach Cypriana Norwida (Marmur biały, Z listu (do Włodzimierza Lubieńskiego)).

Bibliografia

M. Kalinowska (red.) Filhellenizm w Polsce – rekonensans, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.