Podagrycznik pospolity: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Selso (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
188 582 edycje
drobne redakcyjne
Selso (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
188 582 edycje
uzupełnienie i szczegółowe uźródłowienie
Linia 25: Linia 25:
[[Plik:Aegopodium podagraria - stem profile.jpg|mały|Przekrój ogonka liściowego i spodnia strona liści]]
[[Plik:Aegopodium podagraria - stem profile.jpg|mały|Przekrój ogonka liściowego i spodnia strona liści]]
[[Plik:20140701Aegopodium podagraria2.jpg|mały|Kwiatostan i chrząszcze wyjadające pyłek]]
[[Plik:20140701Aegopodium podagraria2.jpg|mały|Kwiatostan i chrząszcze wyjadające pyłek]]
'''Podagrycznik pospolity''' (''Aegopodium podagraria'' L.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[rośliny]] należący do rodziny [[selerowate|selerowatych]]. Nazwa polska pochodzi od tego, że dawniej leczono nim chorobę [[dna moczanowa]], potocznie zwaną podagrą((r|cincura}}.
'''Podagrycznik pospolity''' (''Aegopodium podagraria'' L.){{r|"checklist2002"}} – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[rośliny]] należący do rodziny [[selerowate|selerowatych]]. Nazwa polska pochodzi od tego, że dawniej leczono nim chorobę [[dna moczanowa]], potocznie zwaną podagrą((r|cincura}}. Nazwy zwyczajowe: barszlica, ger, giersz, kozia stopa, srocyna, śnitka, krzemionka{{r|notatnik}}.


== Rozmieszczenie geograficzne ==
== Rozmieszczenie geograficzne ==
Linia 37: Linia 37:


== Biologia i ekologia ==
== Biologia i ekologia ==
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofit]] i [[hemikryptofit]]{{r|rutkowski}}. Kwitnie od czerwca do lipca, [[kwiaty [[przedprątność|przedprątne]], [[owadopylność|owadopylne]]{{r|seidl}}. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy{{r|cincura}}. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców.
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofit]] i [[hemikryptofit]]{{r|rutkowski}}. Kwitnie od czerwca do lipca, [[kwiaty [[przedprątność|przedprątne]], [[owadopylność|owadopylne]]{{r|seidl}}. Na jego kwiatostanach zwykle przebywa wiele [[chrząszcze|chrząszczy]] odżywiających się pyłkiem{{r|notatnik}}. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy{{r|cincura}}. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców.
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W [[agrocenoza|uprawach rolniczych]] i ogródkach jest uporczywym [[chwast]]em, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest [[gatunek wskaźnikowy|gatunkiem wskaźnikowym]] gleb bogatych w [[próchnica (gleba)|próchnicę]] i [[azot]]. Lubi miejsca zacienione{{r|cincura}}. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Querco-Fagetea]]'' i All. ''[[Aegopodion podagrariae]]''{{r|matuszkiewicz}}.
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W [[agrocenoza|uprawach rolniczych]] i ogródkach jest uporczywym [[chwast]]em, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest [[gatunek wskaźnikowy|gatunkiem wskaźnikowym]] gleb bogatych w [[próchnica (gleba)|próchnicę]] i [[azot]]. Lubi miejsca zacienione{{r|cincura}}. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Querco-Fagetea]]'' i All. ''[[Aegopodion podagrariae]]''{{r|matuszkiewicz}}.
; Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44{{r|rutkowski}}.
; Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44{{r|rutkowski}}.
; Korelacje międzygatunkowe: Na podagryczniku pospolitym pasożytują niektóre gatunki grzybów: ''[[Erysiphe heraclei]]'' powodujący chorobę zwaną [[mączniak prawdziwy|mączniakiem prawdziwym]], ''[[Mycosphaerella podagrariae]]'' wywołujący [[plamistość liści]], szpetczak ''[[Protomyces macrosporus]]'' powodujący [[zniekształcenie (rośliny)|zniekształcenie liści]], grzybopodobny lęgniowiec ''[[Plasmopara crustosa]]'' wywołujący [[mączniak rzekomy|mączniaka rzekomego]] i ''[[Puccinia aegopodii]]'' wywołująca [[rdza (choroba)|rdzę]]. Na nadziemnych pędach żeruje pluskwiak ''[[Cavariella aegopodii]]'', chrząszcze ''[[Chrysolina oricalcia]]'', ''[[Phaedon tumidulus]]'' i ''[[Oomorphus concolor]]'', liście minowane są przez larwy muchówek ''[[Phytomyza obscurella]]'' i ''[[Cryptaciura rotundiventris]]'', w korzeniach żeruje larwa chrząszcza ''[[Liophloeus tessulatus]]''{{r|bioinfo}}.
; Korelacje międzygatunkowe: Na podagryczniku pospolitym pasożytują niektóre gatunki grzybów: ''[[Erysiphe heraclei]]'' powodujący chorobę zwaną [[mączniak prawdziwy|mączniakiem prawdziwym]], ''[[Mycosphaerella podagrariae]]'' wywołujący [[plamistość liści]], szpetczak ''[[Protomyces macrosporus]]'' powodujący [[zniekształcenie (rośliny)|zniekształcenie liści]], grzybopodobny lęgniowiec ''[[Plasmopara crustosa]]'' wywołujący [[mączniak rzekomy|mączniaka rzekomego]] i ''[[Puccinia aegopodii]]'' wywołująca [[rdza (choroba)|rdzę]]. Na nadziemnych pędach żeruje pluskwiak ''[[Cavariella aegopodii]]'', chrząszcze ''[[Chrysolina oricalcia]]'', ''[[Phaedon tumidulus]]'' i ''[[Oomorphus concolor]]'', liście minowane są przez larwy muchówek ''[[Phytomyza obscurella]]'' i ''[[Cryptaciura rotundiventris]]'', w korzeniach żeruje larwa chrząszcza ''[[Liophloeus tessulatus]]''{{r|bioinfo}}.


== Zastosowanie i znaczenie ==
== Zastosowanie ==
; [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]]: Gatunek czasami uprawiany, głównie jako [[roślina okrywowa]]. Może rosnąć w miejscach zacienionych (np. pod drzewami). Używa się do tego celu przeważnie [[kultywar|odmian ogrodowych]] o ozdobnych, plamistych liściach. Dzięki bardzo ekspansywnemu wzrostowi szybko pokrywa teren, utrudniając rozwój chwastów{{r|az}}.
; [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]]: Gatunek czasami uprawiany, głównie jako [[roślina okrywowa]]. Może rosnąć w miejscach zacienionych (np. pod drzewami). Używa się do tego celu przeważnie [[kultywar|odmian ogrodowych]] o ozdobnych, plamistych liściach. Dzięki bardzo ekspansywnemu wzrostowi szybko pokrywa teren, utrudniając rozwój chwastów{{r|az}}.
; Roślina jadalna: Jako pożywienie wykorzystywali go starożytni Rzymianie, zjadany był w Szecji, Szwajcarii, także w Polsce. Z młodych liści można na wiosnę sporządzać [[sałatka|sałatkę]] o aromatycznym, nieprzyjemnym i gorzkim smaku, ale zawierającą cenne [[witaminy]]. Starsze liście można gotować. Według [[Łukasz Łuczaj|Łukasza Łuczaja]] nadaje się do spożycia tylko w ostateczności{{r|luczaj}}.
; Roślina jadalna: Jako pożywienie wykorzystywali go starożytni Rzymianie, zjadany był w Szecji, Szwajcarii, także w Polsce. Z młodych liści można na wiosnę sporządzać [[sałatka|sałatkę]] o aromatycznym, nieprzyjemnym i gorzkim smaku, ale zawierającą cenne [[witaminy]]. Starsze liście można gotować. Według [[Łukasz Łuczaj|Łukasza Łuczaja]] nadaje się do spożycia tylko w ostateczności{{r|luczaj}}.
; Roślina kosmetyczna: Ze świeżego [[ziele|ziela]] można sporządzać oczyszczające [[maseczka kosmetyczna|maseczki kosmetyczne]]. Działają one rozgrzewająco i poprawiają oddychanie skóry.
; Roślina kosmetyczna: Ze świeżego [[ziele|ziela]] można sporządzać oczyszczające [[maseczka kosmetyczna|maseczki kosmetyczne]]. Działają one rozgrzewająco i poprawiają oddychanie skóry{{r|notatnik}}.
; [[Rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]: Dawniej leczono zielem [[dna moczanowa|dnę moczanową]]. Okładano nim także rany{{r|cincura}}.
; [[Rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]: Dawniej leczono zielem [[dna moczanowa|dnę moczanową]]. Okładano nim także rany{{r|cincura}}.
* Surowiec: ziele i korzeń zawierające m.in.: [[białko|białka]], [[tłuszcze]], [[witamina A|prowitaminę A]], [[witamina C|witaminę C]].
* Surowiec: ziele i korzeń zawierające m.in.: [[białko|białka]], [[tłuszcze]], [[witamina A|prowitaminę A]], [[witamina C|witaminę C]].
* Działanie i zastosowanie: Roślina posiada działanie słabe uspokajające, moczopędne, przeciwzapalne{{r|luczaj}}. Herbata z suszonych liści podagrycznika (1 łyżeczka na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem przez 15 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki) to lek zalecany w kuracji podagry, żylaków odbytu, stanów zapalnych nerek i pęcherza, pomocniczo w kamicy nerkowej oraz na poprawę przemiany materii. Świeże liście przykładane na rany powodują szybsze ich gojenie się. Sokiem wyciśniętym z nich można nacierać miejsca ukąszeń przez owady.
* Działanie i zastosowanie: Roślina posiada działanie słabe uspokajające, moczopędne, przeciwzapalne{{r|luczaj}}. Herbata z suszonych liści podagrycznika (1 łyżeczka na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem przez 15 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki) to lek zalecany w kuracji podagry, żylaków odbytu, stanów zapalnych nerek i pęcherza, pomocniczo w kamicy nerkowej oraz na poprawę przemiany materii. Świeże liście przykładane na rany powodują szybsze ich gojenie się. Sokiem wyciśniętym z nich można nacierać miejsca ukąszeń przez owady.
; Roślina paszowa: Pasza z tej rośliny jest nieszkodliwa dla zwierząt, jednak mało pożywna i wodnista. Bydło zjada ją niechętnie{{r|seidl}}.
; Roślina paszowa: Pasza z tej rośliny jest nieszkodliwa dla zwierząt, jednak mało pożywna i wodnista. Bydło zjada ją niechętnie{{r|seidl}}.
; Inne zastosowania: Z wysuszonych kwiatostanów sporządzano dawniej barwnik do farbowania tkanin na cytrynowo{{r|notatnik}}.
⚫
; Chwast: Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny.

== Szkodliwość i zwalczanie ==
⚫
Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Zachwaszcza zwłaszcza [[Roślina wieloletnia|rośliny wieloetnie]]: truskawki, krzewy owocowe, ogrody warzywne i kwiatowe, parki, klomby. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny{{r|notatnik}}.. Usuwanie go jest czasochłonne, wymaga dwukrotnego przekopania grządki (w odstępie 2 tygodni) i dokładnego wybrania wszystkich fragmentów kłączy{{r|az}}.


== Uprawa ==
== Uprawa ==
Podagrycznik pospolity może być uprawiany pod drzewami, jako [[roślina okrywowa]]. Uprawia się go też na rabatach, nie należy jednak sadzić go w ziemi w sąsiedztwie innych roślin ozdobnych, gdyż ze względu na swój ekspansywny wzrost łatwo zagłuszy je, a za pomocą kłączy szybko rozprzestrzenia się i wkrótce może zająć całą działkę. Z tego względu zaleca się uprawianie go na miejscach, gdzie nie zagraża innym roślinom (np. pod drzewami), uprawę w pojemnikach, a jeśli w ziemi to na odrębnych rabatach, lub odizolowanie go od innych roślin zakopanymi w glebie pasami izolującymi. Jest bardzo łatwy w uprawie, ale stosowanie go w roli rośliny okrywowej wymaga dużej rozwagi, łatwiej bowiem założyć jego uprawę, niż ją zlikwidować. Usuwanie go jest czasochłonne, wymaga dwukrotnego przekopania grządki (w odstępie 2 tygodni) i dokładnego wybrania wszystkich fragmentów kłączy. Wymaga raczej wilgotnego podłoża, nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rozmnaża się łatwo poprzez podział i kłącza<ref name=az/>.
Podagrycznik pospolity może być uprawiany pod drzewami, jako [[roślina okrywowa]]. Uprawia się go też na rabatach, nie należy jednak sadzić go w ziemi w sąsiedztwie innych roślin ozdobnych, gdyż ze względu na swój ekspansywny wzrost łatwo zagłuszy je, a za pomocą kłączy szybko rozprzestrzenia się i wkrótce może zająć całą działkę. Z tego względu zaleca się uprawianie go na miejscach, gdzie nie zagraża innym roślinom (np. pod drzewami), uprawę w pojemnikach, a jeśli w ziemi to na odrębnych rabatach, lub odizolowanie go od innych roślin zakopanymi w glebie pasami izolującymi. Jest bardzo łatwy w uprawie, ale stosowanie go w roli rośliny okrywowej wymaga dużej rozwagi, łatwiej bowiem założyć jego uprawę, niż ją zlikwidować. Wymaga raczej wilgotnego podłoża, nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rozmnaża się łatwo poprzez podział i kłącza<ref name=az/>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy|
{{Przypisy|
<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-05-01 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-05-01 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
<ref name=az>{{Cytuj książkę |nazwisko=Geoff Burnie i inni |tytuł=Botanica. Rośliny ogrodowe |wydawca=Könemann |data=2005 |isbn=83-8331-1916-0 }}</ref>
<ref name=az>{{Cytuj książkę |nazwisko=Geoff Burnie i inni |tytuł=Botanica. Rośliny ogrodowe |wydawca=Könemann |data=2005 |isbn=83-8331-1916-0}}</ref>
<ref name=bioinfo>{{Cytuj stronę | url = http://www.bioinfo.org.uk/html/Aegopodium_podagraria.htm| tytuł = Aegopodium podagraria L. (Ground Elder, Ground-elder, Goutweed, Bishop’S Weed)|autor = Malcolm Storey | praca = BioInfo (UK) | data dostępu = 2018-03-04}}</ref>
<ref name=bioinfo>{{Cytuj stronę | url = http://www.bioinfo.org.uk/html/Aegopodium_podagraria.htm| tytuł = Aegopodium podagraria L. (Ground Elder, Ground-elder, Goutweed, Bishop’S Weed)|autor = Malcolm Storey | praca = BioInfo (UK) | data dostępu = 2018-03-04}}</ref>
<ref name=cincura>{{Cytuj książkę|tytuł=Pospolite rośliny środkowej Europy |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |miejsce=Warszawa |rok=1990 |imię=František |nazwisko=Činčura |imię2=Viera |nazwisko2=Feráková |imię3=Jozef |nazwisko3=Májovský |imię4=Ladislav |nazwisko4=Šomšák |imię5=Ján |nazwisko5=Záborský |inni=Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje)|isbn = 83-09-01473-2}}</ref>
<ref name=cincura>{{Cytuj książkę|tytuł=Pospolite rośliny środkowej Europy |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |miejsce=Warszawa |rok=1990 |imię=František |nazwisko=Činčura |imię2=Viera |nazwisko2=Feráková |imię3=Jozef |nazwisko3=Májovský |imię4=Ladislav |nazwisko4=Šomšák |imię5=Ján |nazwisko5=Záborský |inni=Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje)|isbn = 83-09-01473-2}}</ref>
<ref name="checklist2002">{{VascularPlantsPoland|2002}}</ref>
<ref name=discover>{{Cytuj stronę |url=http://www.discoverlife.org/search.html|tytuł=Discover Life Maps|data dostępu =2018-03-04}}</ref>
<ref name=discover>{{Cytuj stronę |url=http://www.discoverlife.org/search.html|tytuł=Discover Life Maps|data dostępu =2018-03-04}}</ref>
<ref name=luczaj>{{Cytuj książkę |nazwisko=Łuczaj |imię=Łukasz | |tytuł=Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy |wydawca= Chemigrafia |data=2004 |isbn= 83-904633-5-0}}</ref>
<ref name=luczaj>{{Cytuj książkę |nazwisko=Łuczaj |imię=Łukasz | |tytuł=Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy |wydawca= Chemigrafia |data=2004 |isbn= 83-904633-5-0}}</ref>
<ref name=matuszkiewicz>{{cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Matuszkiewicz |tytuł=Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski|miejsce=Warszawa |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN|isbn = 83-01-14439-4}}</ref>
<ref name=matuszkiewicz>{{cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Matuszkiewicz |tytuł=Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski|miejsce=Warszawa |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN|isbn = 83-01-14439-4}}</ref>
<ref name=notatnik>{{Cytuj stronę |url=http://www.notatnikrolnika.pl/index.php/podagrycznik-pospolity.html |tytuł=Notatnik rolnika. Podagrycznik pospolity|data dostępu =2018-03-04}}</ref>
<ref name=nowinski>{{Cytuj książkę|autor=[[Marian Nowiński]]|tytuł=Chwasty łąk i pastwisk|miejsce=Warszawa |rok=1966 |wydawca= Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne}}</ref>
<ref name=nowinski>{{Cytuj książkę|autor=[[Marian Nowiński]]|tytuł=Chwasty łąk i pastwisk|miejsce=Warszawa |rok=1966 |wydawca= Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne}}</ref>
<ref name=rutkowski>{{Cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref>
<ref name=rutkowski>{{Cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref>
<ref name=seidl>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref>
<ref name=seidl>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref>
}}
}}



{{Zastrzeżenia|medycyna}}
{{Zastrzeżenia|medycyna}}



[[Kategoria:Rośliny lecznicze]]
[[Kategoria:Rośliny lecznicze]]

Wersja z 11:26, 4 mar 2018

Podagrycznik pospolity
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

Euphyllophyta

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

astrowe

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

podagrycznik

Gatunek

podagrycznik pospolity

Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} L.
Sp. pl. 1:265. 1753
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Podagrycznik pospolity często występuje przy ogrodzeniach
Liść
Odmiana ozdobna 'Variegatum'
Przekrój ogonka liściowego i spodnia strona liści
Kwiatostan i chrząszcze wyjadające pyłek

Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria L.)[2] – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych. Nazwa polska pochodzi od tego, że dawniej leczono nim chorobę dna moczanowa, potocznie zwaną podagrą((r|cincura}}. Nazwy zwyczajowe: barszlica, ger, giersz, kozia stopa, srocyna, śnitka, krzemionka[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar jego występowania to Europa i Azja Zachodnia[4]. Rozprzestrzenił się jednak i obecnie jako gatunek zawleczony występuje pospolicie na terenie USA i Kanady w Ameryce Północnej, w Azji poprzez obszary Rosji sięga po wyspy japońskie, zawleczony został także do Australii i Nowej Zelandii[5]. W Polsce jest rośliną bardzo pospolitą. Status we florze Polski: gatunek rodzimy[6].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, górą rozgałęziająca się, naga lub krótko owłosiona, w środku pusta (dęta) i bruzdowana. Osiąga wysokość 50-100 cm. Pod ziemią czołgające się, silne kłącze o zgrubiałych węzłach, wytwarzające liczne rozłogi[4].
Liście
Odziomkowe i dolne łodygowe są długoogonkowe, podwójnie trójlistkowe; środkowy listek jest największy. Poszczególne listki są niesymetrycznie jajowate, zaostrzone, pojedynczo lub podwójnie piłkowane, ogonkowe. Dolne liście pochwiasto osadzone na łodydze. Liście górne są pojedynczo trójdzielne. Charakterystyczną cechą gatunkową pozwalającą na rozróżnienie tego gatunku od innych, podobnych gatunków jest budowa ogonków liściowych. Na przekroju poprzecznym mają proste, lub słabo na zewnątrz wysklepione brzegi, rdzeń w środku i zawsze są gładkie[4].
Kwiaty
Drobne kwiaty tworzą duże, baldachy złożone, 12–13 szypułkowe, bez pokryw i pokrywek. W poszczególnych baldaszkach jest 12–20 pojedynczych kwiatów na równej długości szorstkich szypułkach. Kwiaty są obupłciowe lub męskie. Płatki korony białe lub jasnoróżowe, o wierzchołkach zagiętych do środka[4][7].
Owoc
Rozłupnia rozpadająca się łatwo na dwie rozłupki o długości 3–5 mm i szerokości 1,2 mm. Mają one brunatną barwę i dwa, jaśniejsze żebra[4].

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, geofit i hemikryptofit[6]. Kwitnie od czerwca do lipca, [[kwiaty przedprątne, owadopylne[8]. Na jego kwiatostanach zwykle przebywa wiele chrząszczy odżywiających się pyłkiem[3]. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy[4]. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców.
Siedlisko
Wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W uprawach rolniczych i ogródkach jest uporczywym chwastem, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest gatunkiem wskaźnikowym gleb bogatych w próchnicę i azot. Lubi miejsca zacienione[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea i All. Aegopodion podagrariae[9].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44[6].
Korelacje międzygatunkowe
Na podagryczniku pospolitym pasożytują niektóre gatunki grzybów: Erysiphe heraclei powodujący chorobę zwaną mączniakiem prawdziwym, Mycosphaerella podagrariae wywołujący plamistość liści, szpetczak Protomyces macrosporus powodujący zniekształcenie liści, grzybopodobny lęgniowiec Plasmopara crustosa wywołujący mączniaka rzekomego i Puccinia aegopodii wywołująca rdzę. Na nadziemnych pędach żeruje pluskwiak Cavariella aegopodii, chrząszcze Chrysolina oricalcia, Phaedon tumidulus i Oomorphus concolor, liście minowane są przez larwy muchówek Phytomyza obscurella i Cryptaciura rotundiventris, w korzeniach żeruje larwa chrząszcza Liophloeus tessulatus[10].

Zastosowanie

Roślina ozdobna
Gatunek czasami uprawiany, głównie jako roślina okrywowa. Może rosnąć w miejscach zacienionych (np. pod drzewami). Używa się do tego celu przeważnie odmian ogrodowych o ozdobnych, plamistych liściach. Dzięki bardzo ekspansywnemu wzrostowi szybko pokrywa teren, utrudniając rozwój chwastów[11].
Roślina jadalna
Jako pożywienie wykorzystywali go starożytni Rzymianie, zjadany był w Szecji, Szwajcarii, także w Polsce. Z młodych liści można na wiosnę sporządzać sałatkę o aromatycznym, nieprzyjemnym i gorzkim smaku, ale zawierającą cenne witaminy. Starsze liście można gotować. Według Łukasza Łuczaja nadaje się do spożycia tylko w ostateczności[12].
Roślina kosmetyczna
Ze świeżego ziela można sporządzać oczyszczające maseczki kosmetyczne. Działają one rozgrzewająco i poprawiają oddychanie skóry[3].
Roślina lecznicza
Dawniej leczono zielem dnę moczanową. Okładano nim także rany[4].
  • Surowiec: ziele i korzeń zawierające m.in.: białka, tłuszcze, prowitaminę A, witaminę C.
  • Działanie i zastosowanie: Roślina posiada działanie słabe uspokajające, moczopędne, przeciwzapalne[12]. Herbata z suszonych liści podagrycznika (1 łyżeczka na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem przez 15 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki) to lek zalecany w kuracji podagry, żylaków odbytu, stanów zapalnych nerek i pęcherza, pomocniczo w kamicy nerkowej oraz na poprawę przemiany materii. Świeże liście przykładane na rany powodują szybsze ich gojenie się. Sokiem wyciśniętym z nich można nacierać miejsca ukąszeń przez owady.
Roślina paszowa
Pasza z tej rośliny jest nieszkodliwa dla zwierząt, jednak mało pożywna i wodnista. Bydło zjada ją niechętnie[8].
Inne zastosowania
Z wysuszonych kwiatostanów sporządzano dawniej barwnik do farbowania tkanin na cytrynowo[3].

Szkodliwość i zwalczanie

Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Zachwaszcza zwłaszcza rośliny wieloetnie: truskawki, krzewy owocowe, ogrody warzywne i kwiatowe, parki, klomby. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny[3].. Usuwanie go jest czasochłonne, wymaga dwukrotnego przekopania grządki (w odstępie 2 tygodni) i dokładnego wybrania wszystkich fragmentów kłączy[11].

Uprawa

Podagrycznik pospolity może być uprawiany pod drzewami, jako roślina okrywowa. Uprawia się go też na rabatach, nie należy jednak sadzić go w ziemi w sąsiedztwie innych roślin ozdobnych, gdyż ze względu na swój ekspansywny wzrost łatwo zagłuszy je, a za pomocą kłączy szybko rozprzestrzenia się i wkrótce może zająć całą działkę. Z tego względu zaleca się uprawianie go na miejscach, gdzie nie zagraża innym roślinom (np. pod drzewami), uprawę w pojemnikach, a jeśli w ziemi to na odrębnych rabatach, lub odizolowanie go od innych roślin zakopanymi w glebie pasami izolującymi. Jest bardzo łatwy w uprawie, ale stosowanie go w roli rośliny okrywowej wymaga dużej rozwagi, łatwiej bowiem założyć jego uprawę, niż ją zlikwidować. Wymaga raczej wilgotnego podłoża, nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rozmnaża się łatwo poprzez podział i kłącza[11].

Przypisy

  1. ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-05-01]. (ang.).
  2. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  3. ↑ a b c d e Notatnik rolnika. Podagrycznik pospolity. [dostęp 2018-03-04].
  4. ↑ a b c d e f g h František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
  5. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-04].
  6. ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  7. ↑ Marian Nowiński: Chwasty łąk i pastwisk. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966.
  8. ↑ a b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  10. ↑ Malcolm Storey: Aegopodium podagraria L. (Ground Elder, Ground-elder, Goutweed, Bishop’S Weed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-04].
  11. ↑ a b c Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 83-8331-1916-0.
  12. ↑ a b Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Podagrycznik_pospolity&oldid=52708068”