Spółgłoska drżąca dziąsłowa dźwięczna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
wikizacja |
m poprawa przek., WP:SK, drobne techniczne |
||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
|sound=alveolar trill.ogg |
|sound=alveolar trill.ogg |
||
}} |
}} |
||
'''Spółgłoska drżąca dziąsłowa''' – rodzaj dźwięku [[spółgłoska|spółgłoskowego]] występujący w [[Język (mowa)|językach naturalnych]]. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej [[Międzynarodowy |
'''Spółgłoska drżąca dziąsłowa''' – rodzaj dźwięku [[spółgłoska|spółgłoskowego]] występujący w [[Język (mowa)|językach naturalnych]]. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]] oznaczanej symbolem: [{{IPA|r}}]. Głoska ta jest jednym z trudniejszych dźwięków mowy. Jest zazwyczaj ostatnią głoską opanowywaną przez dzieci, a zaburzenia jej artykulacji są jedną z najczęstszych wad wymowy ([[reranie]]) |
||
== Artykulacja == |
== Artykulacja == |
||
| Linia 15: | Linia 15: | ||
* tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to [[spółgłoska ustna]], |
* tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to [[spółgłoska ustna]], |
||
* prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to [[spółgłoska środkowa]] |
* prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to [[spółgłoska środkowa]] |
||
* [[Język (anatomia)|Język]] styka się z [[ |
* [[Język (anatomia)|Język]] styka się z [[Spółgłoska przedniojęzykowo-dziąsłowa|dziąsłami]] w periodyczny sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć – jest to [[spółgłoska drżąca]]. |
||
* wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest [[dźwięczność|dźwięczna]]. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie "wiatr"). |
* wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest [[dźwięczność|dźwięczna]]. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie "wiatr"). |
||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
W języku czeskim występuje jako odrębny fonem głoska drżąca dziąsłowa, która w odróżnieniu od [{{IPA|r}}] cechuje się podniesieniem miejsca artykulacji [{{IPA|r̝}}] i zwężeniem przestrzeni między językiem a podniebieniem twardym przez co przyjmuje charakter głoski szczelinowej. Głoska drżąca dziąsłowa [{{IPA|r}}] ma 1-3 uderzeń, podczas gdy głoska podniesiona [{{IPA|r̝}}] ma 3–5 słabszych uderzeń. Głoska jest dźwięczna, ale może tracić dźwięczność przy głoskach bezdźwięcznych, przy czym taka głoska bezdźwięczna jest w języku czeskim traktowana jako alofon. Głoska stanowi dość duży problem dla obcokrajowców. Jej nieprawidłowa wymowa nazywa się ''[[rotacismus bohemicus]]''. |
W języku czeskim występuje jako odrębny fonem głoska drżąca dziąsłowa, która w odróżnieniu od [{{IPA|r}}] cechuje się podniesieniem miejsca artykulacji [{{IPA|r̝}}] i zwężeniem przestrzeni między językiem a podniebieniem twardym przez co przyjmuje charakter głoski szczelinowej. Głoska drżąca dziąsłowa [{{IPA|r}}] ma 1-3 uderzeń, podczas gdy głoska podniesiona [{{IPA|r̝}}] ma 3–5 słabszych uderzeń. Głoska jest dźwięczna, ale może tracić dźwięczność przy głoskach bezdźwięcznych, przy czym taka głoska bezdźwięczna jest w języku czeskim traktowana jako alofon. Głoska stanowi dość duży problem dla obcokrajowców. Jej nieprawidłowa wymowa nazywa się ''[[rotacismus bohemicus]]''. |
||
Głoska występuje w języku czeskim, w innych językach czy dialektach jej występowanie jest dokumentowane rzadko, a jej występowanie nie jest głęboko przebadane (przypuszczalne występowanie w niektórych dialektach języka norweskiego w okolicy [[Narwik]]u<ref> |
Głoska występuje w języku czeskim, w innych językach czy dialektach jej występowanie jest dokumentowane rzadko, a jej występowanie nie jest głęboko przebadane (przypuszczalne występowanie w niektórych dialektach języka norweskiego w okolicy [[Narwik]]u<ref>{{cytuj | url = http://is.muni.cz/auth/th/260991/ff_b/prace_Bc._Fabianova.pdf | tytuł = Fabianova| s= 34-35 | dostęp= z}}</ref>). |
||
W alfabecie fonetycznym oznaczana jest jako ⟨r⟩ ze znakiem podwyższenia [{{IPA|r̝}}]. Przed rokiem 1989 miała swój specjalny symbol ⟨{{IPA|ɼ}}⟩. |
W alfabecie fonetycznym oznaczana jest jako ⟨r⟩ ze znakiem podwyższenia [{{IPA|r̝}}]. Przed rokiem 1989 miała swój specjalny symbol ⟨{{IPA|ɼ}}⟩. |
||
| Linia 37: | Linia 37: | ||
{{Listen|filename=Cs-řeka.ogg|title=Spółgłoska drżąca dziąsłowa podwyższona w czeskim słowie 'řeka'|description=|format=[[Ogg]]}} |
{{Listen|filename=Cs-řeka.ogg|title=Spółgłoska drżąca dziąsłowa podwyższona w czeskim słowie 'řeka'|description=|format=[[Ogg]]}} |
||
{{ Listen |filename=cs-ř.ogg|title=[r̝]}} |
{{ Listen |filename=cs-ř.ogg|title=[r̝]}} |
||
{{Spółgłoski}} |
{{Spółgłoski}} |
||
Wersja z 10:57, 10 mar 2018
| Numer IPA | 122 |
|---|---|
| {{{1. zapis}}} | |
| Jednostka znakowa |
{{{1. zapis}}} |
| Unikod |
U+007b U+007b U+007b U+0031 U+002e U+0020 U+007a U+0061 U+0070 U+0069 U+0073 U+007d U+007d U+007d |
| UTF-8 (hex) |
7b 7b 7b 31 2e 20 7a 61 70 69 73 7d 7d 7d |
| Inne systemy | |
| X-SAMPA | r |
| Kirshenbaum | r<trl> |
| IPA Braille↗ | ⠗ |
| Przykład | |
| [[Plik:{{{dźwięk}}}|240px|Przykład dźwięku]][[:c:File:{{{dźwięk}}}|informacje]] • pomoc | |
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |
Spółgłoska drżąca dziąsłowa – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [r]. Głoska ta jest jednym z trudniejszych dźwięków mowy. Jest zazwyczaj ostatnią głoską opanowywaną przez dzieci, a zaburzenia jej artykulacji są jedną z najczęstszych wad wymowy (reranie)
Artykulacja
Opis
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [r]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to spółgłoska ustna,
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa
- Język styka się z dziąsłami w periodyczny sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć – jest to spółgłoska drżąca.
- wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie "wiatr").
Przykłady
- w języku polskim: ręka [rεŋka]
- w języku abchaskim: ашəара [aʃʷara] "mierzyć"
- w języku arabskim: ﺭأﺱ [ræʔs] "głowa"
- w języku hiszpańskim: rey [rej] "król"
- w języku serbsko-chorwackim: srna [sr̩:na] "sarna"
- w szkockiej odmianie języka angielskiego, gdzie zastępuje głoskę [ɹ], typową dla standardowej angielszczyzny.
Spółgłoska drżąca dziąsłowa podniesiona
W języku czeskim występuje jako odrębny fonem głoska drżąca dziąsłowa, która w odróżnieniu od [r] cechuje się podniesieniem miejsca artykulacji [r̝] i zwężeniem przestrzeni między językiem a podniebieniem twardym przez co przyjmuje charakter głoski szczelinowej. Głoska drżąca dziąsłowa [r] ma 1-3 uderzeń, podczas gdy głoska podniesiona [r̝] ma 3–5 słabszych uderzeń. Głoska jest dźwięczna, ale może tracić dźwięczność przy głoskach bezdźwięcznych, przy czym taka głoska bezdźwięczna jest w języku czeskim traktowana jako alofon. Głoska stanowi dość duży problem dla obcokrajowców. Jej nieprawidłowa wymowa nazywa się rotacismus bohemicus.
Głoska występuje w języku czeskim, w innych językach czy dialektach jej występowanie jest dokumentowane rzadko, a jej występowanie nie jest głęboko przebadane (przypuszczalne występowanie w niektórych dialektach języka norweskiego w okolicy Narwiku[1]).
W alfabecie fonetycznym oznaczana jest jako ⟨r⟩ ze znakiem podwyższenia [r̝]. Przed rokiem 1989 miała swój specjalny symbol ⟨ɼ⟩.
