Hipolit Cegielski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
image |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Biogram infobox |
{{Biogram infobox |
||
|imię i nazwisko = Hipolit Cegielski |
|imię i nazwisko = Hipolit Cegielski |
||
|imię i nazwisko org = |
|imię i nazwisko org = |
||
|grafika = Hipolit Cegielski.jpg |
|grafika = Hipolit Cegielski portret.jpg |
||
|opis grafiki = |
|opis grafiki = Portret Hipolita Cegielskiego, ok. 1863 r. |
||
|podpis = |
|podpis = |
||
|data urodzenia = [[6 stycznia]] [[1813]]<ref name="data" /> |
|data urodzenia = [[6 stycznia]] [[1813]]<ref name="data" /> |
Wersja z 14:00, 24 mar 2018
Portret Hipolita Cegielskiego, ok. 1863 r. | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
Gaspar Józef Hipolit Cegielski (ur. 6 stycznia 1813[1] w Ławkach, zm. 30 listopada 1868 w Poznaniu) – polski filolog, przemysłowiec, działacz społeczny, dziennikarz i polityk.
Życiorys
Urodził się 6 stycznia 1813[1] w Ławkach koło Trzemeszna jako syn dzierżawcy majątku ziemskiego – Michała Cegielskiego i Józefy z Palkowskich. W dzieciństwie stracił matkę, a ojciec zbankrutował, co uznaje się za główną przyczynę dużej samodzielności młodego Hipolita. W latach 1827–1830 uczył się w Gimnazjum w Trzemesznie, a od 1830 do 1835 w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Po zdaniu matury rozpoczął studia na uniwersytecie berlińskim, które zakończył broniąc pracę doktorską De negatione z filozofii.
Następnie wrócił do Poznania, gdzie został nauczycielem języka polskiego i języków starożytnych (greki i łaciny) w gimnazjum, którego był absolwentem. W 1841 ożenił się z Walentyną Motty (córką Jana Mottego i siostrą Marcelego); z tego małżeństwa miał troje dzieci: Stefana, Karolinę i Zofię. W tym czasie prowadził również intensywną pracę naukową publikując liczne artykuły z zakresu lingwistyki i dydaktyki, w tym rozprawę O słowie polskim i koniugacjach jego z 1842. Napisał też podręcznik do gramatyki języka greckiego (w 1843) i Naukę poezji w 1845, która była wiele razy wznawiana.
Podczas niepokojów w 1846 odmówił władzom szkoły przeprowadzania kontroli mieszkań swoich uczniów, co zakończyło jego karierę nauczyciela. Deputowany do Pruskiego Zgromadzenia Narodowego[2]. Pozbawiony środków do życia, dzięki pomocy przyjaciół otworzył w poznańskim Bazarze sklep z narzędziami rolniczymi, który następnie przekształcił w warsztat remontujący pługi i radła. Szybko rozwijający się zakład przekształcił się w małą fabrykę narzędzi i maszyn rolniczych, która w 1855 przeniosła się na ulicę Kozią. Następnie, gdy władze miejskie sprzeciwiły się dalszej rozbudowie, stale rosnący zakład częściowo przeniósł się w 1859 na ul. Strzelecką, gdzie powstała między innymi odlewnia.
Pomimo doskonale rozwijającego się przedsiębiorstwa Hipolit Cegielski nie zaprzestał pracy naukowej, wydając w 1852 poszerzone wydanie rozprawy O języku polskim... Był też jednym z pierwszych autorów literatury o tematyce technicznej wydając w 1858 Narzędzia i machiny rolnicze.
Działalność społeczną Hipolit Cegielski rozpoczął od współpracy z Karolem Marcinkowskim pełniąc w latach 1850–1868 funkcję wiceprezesa założonego przez niego Towarzystwa Pomocy Naukowej. Ważną rolę odegrał też w takich organizacjach jak Towarzystwo Przemysłowe Polskie w Poznaniu (współtwórca i prezes), Centralne Towarzystwo Gospodarcze (prezes w latach 1865–1868), Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (wiceprezes). Był również zwolennikiem reformy szkolnictwa średniego. Jego zasługą było powstanie szkoły realnej w Poznaniu.
W 1848 założył w Poznaniu pierwszy niezależny dziennik – „Gazetę Polską”, której był redaktorem naczelnym. Po jej upadku pisał do „Gońca Polskiego”. Zmarł 30 listopada 1868 o godzinie 9:15 w Poznaniu. Opiekę nad majątkiem i nieletnimi dziećmi przekazał bliskiemu przyjacielowi, Władysławowi Bentkowskiemu.
Został pochowany na cmentarzu świętomarcińskim, w bezpośrednim sąsiedztwie grobowca Karola Marcinkowskiego oraz swojej żony. Na pogrzebie specjalną kantatę okolicznościową odśpiewał chór pod batutą Bolesława Dembińskiego[3]. Jego grób się nie zachował, gdyż Niemcy w czasie okupacji całkowicie zdewastowali nekropolię. W początku lat 80. XX wieku reporter Adam Kochanowski ustalił dokładne położenie mogiły Cegielskiego i podczas prac budowlanych przy ul. Towarowej, mogących zniszczyć pozostałości, wpłynął (wsparty przez prezydenta Andrzeja Wituskiego) na podjęcie decyzji o ekshumacji. W miejscu mogiły znaleziono kości, jednak ówczesne metody nie pozwalały na wiarygodną ich identyfikację. Przyjęto, że są to szczątki rodziny Cegielskiego. Obelisk wraz z ziemią z miejsca pochówku umieszczono na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, po jego rewitalizacji w 1981. W skromnej uroczystości, oprócz Wituskiego, Czesława Knolla (uczestnika Bitwy nad Bzurą) i drużyn harcerskich, nie wzięły udziału żadne znaczące osobistości. Zaproszenie na powtórny pogrzeb zignorowały także władze Zakładów Cegielskiego (delegacja HCP złożyła kwiaty kilka dni później)[4][5].
W październiku 2012 Sejmik Województwa Wielkopolskiego nazwał rok 2013 rokiem Hipolita Cegielskiego. Sejm RP w grudniu 2012 przyjął okolicznościową uchwałę, związaną z 200. rocznicą narodzin Cegielskiego[6].
Zobacz też
- H. Cegielski – Poznań S.A.
- Centralne Towarzystwo Gospodarcze dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego
- Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego
Przypisy
- ↑ a b c Rok 1813 podaje Wielkopolski słownik biograficzny i encyklopedia PWN (4-tomowa, z lat 70.), a rok 1815 podaje encyklopedia PWN 12-tomowa oraz przedwojenna Encyklopedia Gutenberga, Słownik polskich pionierów techniki (z 1984), Polski Słownik Biograficzny.
- ↑ Lech Trzeciakowski: Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928. Warszawa: Wyd. Sejmowe: Kancelaria Sejmu, 2003, s. 481. ISBN 83-7059-572-3.
- ↑ Wybór Jan Data, Listy z Poznania. Wybór felietonów z drugiej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1988, s. 155, ISBN 83-210-0718-X.
- ↑ Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 731-732. ISBN 83-901625-0-4.
- ↑ Przecież to mój Poznań. Andrzej Wituski w rozmowie z Dorotą Ronge-Juszczyk, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2014, s. 202-203, ISBN 978-83-7818-643-4.
- ↑ Miały być ogólnopolski, będzie wojewódzki. Rok Hipolita Cegielskiego w Wielkopolsce. historia.org.pl, 2 stycznia 2013.
Bibliografia
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, PWN, ISBN 83-01-02722-3.
- Zdzisław Grot, „Hipolit Cegielski” w: Polski Słownik Biograficzny, t. III, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1937; s. 217 i nn.
- Zdzisław Grot, Hipolit Cegielski, Poznań 2000, Wydawnictwo Miejskie, ISBN 83-87847-32-1.
Linki zewnętrzne
- Absolwenci Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
- Członkowie Centralnego Towarzystwa Gospodarczego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego
- Członkowie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
- Członkowie Towarzystwa Przemysłowego Polskiego w Poznaniu
- Deputowani do Pruskiego Zgromadzenia Narodowego
- Hipolit Cegielski
- Ludzie związani z Wielkopolską
- Polscy nauczyciele
- Polscy przedsiębiorcy XIX wieku
- Polscy przemysłowcy
- Urodzeni w 1813
- Zmarli w 1868