Brama Starotoruńska w Toruniu: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m →‎Historia: drobne redakcyjne
Mateuszgdynia (dyskusja | edycje)
23 289 edycji
Linia 31: Linia 31:
}}
}}
[[Plik:Fontanna on Plac Rapackiego in Toruń Skyway09.JPG|thumb|240px|Bezpośrednie sąsiedztwo dawnej bramy – fontanna (stan obecny)]]
[[Plik:Fontanna on Plac Rapackiego in Toruń Skyway09.JPG|thumb|240px|Bezpośrednie sąsiedztwo dawnej bramy – fontanna (stan obecny)]]
[[Plik:Mur wysoki, ul. Pod Krzywą Wieżą (Ola Z.).jpg|thumb|240px|Mur miejski pomiędzy dawną bramą a [[Krzywa Wieża w Toruniu|Krzywą Wieżą]] (stan obecny) ]]
[[Plik:Mur wysoki, ul. Pod Krzywą Wieżą (Ola Z.).jpg|thumb|240px|Mur miejski pomiędzy dawną bramą a [[Krzywa Wieża w Toruniu|Krzywą Wieżą]] (stan obecny)]]
'''Brama Starotoruńska w Toruniu''' – jedna z ośmiu [[Mury miejskie w Toruniu|bram]] [[Stare Miasto (Toruń)|Starego Miasta]]. Obecnie nie istnieje.
'''Brama Starotoruńska w Toruniu''' – jedna z ośmiu [[Mury miejskie w Toruniu|bram]] [[Stare Miasto (Toruń)|Starego Miasta]]. Obecnie nie istnieje.
== Historia ==
== Historia ==
Linia 38: Linia 38:
Brama została wzniesiona w drugiej połowie [[XIII wiek]]u, w okolicy skrzyżowania obecnych ulic Fosa Staromiejska i Pod Krzywą Wieżą z ulicą Kopernika zamykając tę ostatnią. Brama była typową czterokondygnacyjną basztą, od której odróżniał ją jednak fakt, że pod spodem przebito przejście. Kształt bramy uległ poważnej zmianie, kiedy w 1635 roku część bramy uległa zawaleniu. Efektem tej katastrofy było przebudowanie budowli w taki sposób, że od strony zewnętrznej ponad przejściem pozostały dwie kondygnacje, zaś od strony miasta jedna. Całość przykryto spadzistym dachem.
Brama została wzniesiona w drugiej połowie [[XIII wiek]]u, w okolicy skrzyżowania obecnych ulic Fosa Staromiejska i Pod Krzywą Wieżą z ulicą Kopernika zamykając tę ostatnią. Brama była typową czterokondygnacyjną basztą, od której odróżniał ją jednak fakt, że pod spodem przebito przejście. Kształt bramy uległ poważnej zmianie, kiedy w 1635 roku część bramy uległa zawaleniu. Efektem tej katastrofy było przebudowanie budowli w taki sposób, że od strony zewnętrznej ponad przejściem pozostały dwie kondygnacje, zaś od strony miasta jedna. Całość przykryto spadzistym dachem.


Dla wzmocnienia obrony bramy wybudowano barbakan projektu mistrzów Anzelma i Mikołaja Vynkentzayla. Powstał on w 1429 roku i połączony był z bramą oraz głównym ciągiem murów [[Szyja (fortyfikacja)|szyją bramną]] o długości 26, a szerokości 8 metrów. Półtorametrowej grubości mur szyi zapewniał bezpieczne poruszanie się na linii brama – barbakan. Dodatkowo sam barbakan chroniony był własną suchą fosą o szerokości 10 metrów. Sama, okrągła w przekroju, budowla liczyła 17 metrów wysokości i składała się z czterech części. Dolna kondygnacja miała około 25 metrów średnicy. Część druga była węższa, natomiast kondygnacja trzecia, jako że mieściła [[machikuły]], znów była szersza. Machikułem nazywano wysunięty przed [[Ściana (budownictwo)|lico muru]] ganek z otworami w podłodze umożliwiający wyrzucanie pocisków. Ostatnie piętro zakończone spiczastym dachem ponowne zwężenie, bowiem mieścił się tam jedynie punkt obserwacyjny. Innowacyjnym elementem obronnym było połączenie z jednopiętrowym [[przedbramie]]m, które skierowano pod pewnym kątem w stosunku do szyi bramnej w stronę [[Wisła|Wisły]]. Celem takiego rozwiązania było uniknięcie sytuacji, kiedy to nieprzyjaciel atakowałby jednocześnie i barbakan i bramę, a także umożliwienie ostrzału z murów miejskich bez niebezpieczeństwa uszkodzenia własnego barbakanu. Co więcej, most ponad fosą barbakanu był drewniany, co pozwalało na spalenie gdyby zaszła taka potrzeba. Rozwój technik artyleryjskich spowodował również wzrost znaczenia Barbakanu Starotoruńskiego, który był wówczas w stanie bronić cały zachodni odcinek murów: od Wisły, poprzez tamę spiętrzającą wodę w fosie, aż po stojąca na północno-zachodnim rogu murów basztę Koci Ogon.
Dla wzmocnienia obrony bramy wybudowano barbakan projektu mistrzów Anzelma i Mikołaja Vynkentzayla. Powstał on w 1429 roku i połączony był z bramą oraz głównym ciągiem murów [[Szyja (fortyfikacja)|szyją bramną]] o długości 26, a szerokości 8 metrów. Półtorametrowej grubości mur szyi zapewniał bezpieczne poruszanie się na linii brama – barbakan. Dodatkowo sam barbakan chroniony był własną suchą fosą o szerokości 10 metrów. Sama, okrągła w przekroju, budowla liczyła 17 metrów wysokości i składała się z czterech części. Dolna kondygnacja miała około 25 metrów średnicy. Część druga była węższa, natomiast kondygnacja trzecia, jako że mieściła [[machikuły]], znów była szersza. Machikułem nazywano wysunięty przed [[Ściana|lico muru]] ganek z otworami w podłodze umożliwiający wyrzucanie pocisków. Ostatnie piętro zakończone spiczastym dachem ponowne zwężenie, bowiem mieścił się tam jedynie punkt obserwacyjny. Innowacyjnym elementem obronnym było połączenie z jednopiętrowym [[przedbramie]]m, które skierowano pod pewnym kątem w stosunku do szyi bramnej w stronę [[Wisła|Wisły]]. Celem takiego rozwiązania było uniknięcie sytuacji, kiedy to nieprzyjaciel atakowałby jednocześnie i barbakan i bramę, a także umożliwienie ostrzału z murów miejskich bez niebezpieczeństwa uszkodzenia własnego barbakanu. Co więcej, most ponad fosą barbakanu był drewniany, co pozwalało na spalenie gdyby zaszła taka potrzeba. Rozwój technik artyleryjskich spowodował również wzrost znaczenia Barbakanu Starotoruńskiego, który był wówczas w stanie bronić cały zachodni odcinek murów: od Wisły, poprzez tamę spiętrzającą wodę w fosie, aż po stojąca na północno-zachodnim rogu murów basztę Koci Ogon.


Barbakan Starotoruński, podobnie jak [[Brama Chełmińska w Toruniu|Chełmiński]] uległ zniszczeniu podczas tragicznego dla Torunia oblężenia przez wojska [[Szwecja|szwedzkie]] [[Karol XII|Karola XII]] w 1703 roku – został wysadzony. Brama przetrwała aż do drugiej połowy [[XIX wiek]]u i została rozebrana z polecenia władz [[Cesarstwo Niemieckie|pruskich]], prawdopodobnie w 1887 roku. Ostatecznie niwelację terenu po barbakanie zakończono na początku 1920 r.
Barbakan Starotoruński, podobnie jak [[Brama Chełmińska w Toruniu|Chełmiński]] uległ zniszczeniu podczas tragicznego dla Torunia oblężenia przez wojska [[Szwecja|szwedzkie]] [[Karol XII|Karola XII]] w 1703 roku – został wysadzony. Brama przetrwała aż do drugiej połowy [[XIX wiek]]u i została rozebrana z polecenia władz [[Cesarstwo Niemieckie|pruskich]], prawdopodobnie w 1887 roku. Ostatecznie niwelację terenu po barbakanie zakończono na początku 1920 r.
Linia 56: Linia 56:
{{Mury Torunia}}
{{Mury Torunia}}


[[Kategoria:Mury miejskie Torunia|Starotoruńska]]
{{SORTUJ:Starotoruńska}}
[[Kategoria:Wyburzone budynki i obiekty w Toruniu|Starotoruńska]]
[[Kategoria:Mury miejskie Torunia]]
[[Kategoria:Wyburzone budynki i obiekty w Toruniu]]

Wersja z 15:44, 7 cze 2018

Brama Starotoruńska
Ilustracja
Brama Starotoruńska i elementy szyi bramnej widziane od zewnętrznej strony murów
Państwo

 Polska

Miejscowość

Toruń
(w 1887 borderd II Rzesza)

Typ budynku

Brama

Styl architektoniczny

Gotyk

Kondygnacje

4

Ukończenie budowy

2. połowa XIII wieku

Ważniejsze przebudowy

1635

Zniszczono

ok. 1887

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Brama Starotoruńska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Brama Starotoruńska”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Brama Starotoruńska”
Ziemia53°00′33,01″N 18°36′05,86″E/53,009169 18,601628
Bezpośrednie sąsiedztwo dawnej bramy – fontanna (stan obecny)
Mur miejski pomiędzy dawną bramą a Krzywą Wieżą (stan obecny)

Brama Starotoruńska w Toruniu – jedna z ośmiu bram Starego Miasta. Obecnie nie istnieje.

Historia

Brama Starotoruńska była pierwszą bramą wybudowaną w pierścieniu murów średniowiecznego Torunia, a zarazem jedyną bramą Starego Miasta wychodzącą w kierunku zachodnim. Swoją nazwę zawdzięcza Staremu Toruniowi, osadzie położonej około 10 kilometrów od obecnego centrum, gdzie w 1233 roku lokowano pierwotne krzyżackie miasto Toruń; nie zaś od Starego Miasta Torunia, stanowiącego część toruńskiego Zespołu Staromiejskiego.

Brama została wzniesiona w drugiej połowie XIII wieku, w okolicy skrzyżowania obecnych ulic Fosa Staromiejska i Pod Krzywą Wieżą z ulicą Kopernika zamykając tę ostatnią. Brama była typową czterokondygnacyjną basztą, od której odróżniał ją jednak fakt, że pod spodem przebito przejście. Kształt bramy uległ poważnej zmianie, kiedy w 1635 roku część bramy uległa zawaleniu. Efektem tej katastrofy było przebudowanie budowli w taki sposób, że od strony zewnętrznej ponad przejściem pozostały dwie kondygnacje, zaś od strony miasta jedna. Całość przykryto spadzistym dachem.

Dla wzmocnienia obrony bramy wybudowano barbakan projektu mistrzów Anzelma i Mikołaja Vynkentzayla. Powstał on w 1429 roku i połączony był z bramą oraz głównym ciągiem murów szyją bramną o długości 26, a szerokości 8 metrów. Półtorametrowej grubości mur szyi zapewniał bezpieczne poruszanie się na linii brama – barbakan. Dodatkowo sam barbakan chroniony był własną suchą fosą o szerokości 10 metrów. Sama, okrągła w przekroju, budowla liczyła 17 metrów wysokości i składała się z czterech części. Dolna kondygnacja miała około 25 metrów średnicy. Część druga była węższa, natomiast kondygnacja trzecia, jako że mieściła machikuły, znów była szersza. Machikułem nazywano wysunięty przed lico muru ganek z otworami w podłodze umożliwiający wyrzucanie pocisków. Ostatnie piętro zakończone spiczastym dachem ponowne zwężenie, bowiem mieścił się tam jedynie punkt obserwacyjny. Innowacyjnym elementem obronnym było połączenie z jednopiętrowym przedbramiem, które skierowano pod pewnym kątem w stosunku do szyi bramnej w stronę Wisły. Celem takiego rozwiązania było uniknięcie sytuacji, kiedy to nieprzyjaciel atakowałby jednocześnie i barbakan i bramę, a także umożliwienie ostrzału z murów miejskich bez niebezpieczeństwa uszkodzenia własnego barbakanu. Co więcej, most ponad fosą barbakanu był drewniany, co pozwalało na spalenie gdyby zaszła taka potrzeba. Rozwój technik artyleryjskich spowodował również wzrost znaczenia Barbakanu Starotoruńskiego, który był wówczas w stanie bronić cały zachodni odcinek murów: od Wisły, poprzez tamę spiętrzającą wodę w fosie, aż po stojąca na północno-zachodnim rogu murów basztę Koci Ogon.

Barbakan Starotoruński, podobnie jak Chełmiński uległ zniszczeniu podczas tragicznego dla Torunia oblężenia przez wojska szwedzkie Karola XII w 1703 roku – został wysadzony. Brama przetrwała aż do drugiej połowy XIX wieku i została rozebrana z polecenia władz pruskich, prawdopodobnie w 1887 roku. Ostatecznie niwelację terenu po barbakanie zakończono na początku 1920 r.

Stan obecny

Do dziś zachowały się fragmenty szyi bramnej, murów fosy barbakanu i murów fosy pomiędzy dawną bramą a Krzywą Wieżą. Prócz tego w miejscu fosy, w bezpośrednim sąsiedztwie dawnej bramy, znajduje się fontanna. W pierwszych latach XXI wieku postawiono pamiątkową tablicę upamiętniającą istnienie Bramy Starotoruńskiej.

Galeria

  • Widok Bramy Starotoruńskiej od wschodu, z obecnej ulicy Kopernika; 1867 r.
    Widok Bramy Starotoruńskiej od wschodu, z obecnej ulicy Kopernika; 1867 r.
  • Plan Torunia z 1641 roku z widocznymi na zachodzie zabudowaniami Bramy i Barbakanu Starotoruńskiego
    Plan Torunia z 1641 roku z widocznymi na zachodzie zabudowaniami Bramy i Barbakanu Starotoruńskiego

Linki zewnętrzne

Mury miejskie w Toruniu
Mury Starego Miasta
Mury Nowego Miasta

  1. ↑ a b c d e Kolejność i numeracja budowli za Jerzym Stankiewiczem
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brama_Starotoruńska_w_Toruniu&oldid=53650007”