Frankfurt nad Odrą: Różnice pomiędzy wersjami
Na mapach: 
52°21′N 14°33′E/52,350000 14,550000
52°21′N 14°33′E/52,350000 14,550000| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Po pierwsze nie usuwamy źródeł, po drugie jest też mapa Koleje Pomorza+kolejne źródło z 1934 roku. |
m Tworzę Szablon:Cytuj |
||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
* 1479 – ślub królewny polskiej [[Zofia Jagiellonka (1464-1512)|Zofii Jagiellonki]] z księciem [[Fryderyk Starszy Hohenzollern|Fryderykiem Starszym Hohenzollernem]] |
* 1479 – ślub królewny polskiej [[Zofia Jagiellonka (1464-1512)|Zofii Jagiellonki]] z księciem [[Fryderyk Starszy Hohenzollern|Fryderykiem Starszym Hohenzollernem]] |
||
* 1506 – powstanie [[Europejski Uniwersytet Viadrina|''Alma Mater'' Viadrina]], działającego do 1811; tu studiowali m.in. [[Krzysztof Szlichtyng]], [[Teodor Konstanty Orzechowski]], [[Jan Godfryd Roesner]], [[Jan Władysław Suchodolec]], [[Alojzy Prosper Biernacki]], [[Stanisław Kaczkowski]], [[Atanazy Raczyński]], [[Ulrich von Hutten]], [[Carl Philipp Emanuel Bach]], [[Alexander von Humboldt]], [[Wilhelm von Humboldt]], [[Michael Praetorius]], [[Caspar Stein]] oraz [[Heinrich von Kleist]] |
* 1506 – powstanie [[Europejski Uniwersytet Viadrina|''Alma Mater'' Viadrina]], działającego do 1811; tu studiowali m.in. [[Krzysztof Szlichtyng]], [[Teodor Konstanty Orzechowski]], [[Jan Godfryd Roesner]], [[Jan Władysław Suchodolec]], [[Alojzy Prosper Biernacki]], [[Stanisław Kaczkowski]], [[Atanazy Raczyński]], [[Ulrich von Hutten]], [[Carl Philipp Emanuel Bach]], [[Alexander von Humboldt]], [[Wilhelm von Humboldt]], [[Michael Praetorius]], [[Caspar Stein]] oraz [[Heinrich von Kleist]] |
||
* 1574 – w drodze na [[Koronacja na Króla Polski|koronację królewską]] Odrę w mieście przekroczył pierwszy elekcyjny [[król Polski]] [[Henryk III Walezy|Henryk Walezy]]<ref>[http://www.zso.kamienna-gora.pl/strona/gazetki-szkolne/pliki-kgml/skan-kgml-09-10-2003-pdf.pdf]</ref><ref>[[Jerzy Besala]] |
* 1574 – w drodze na [[Koronacja na Króla Polski|koronację królewską]] Odrę w mieście przekroczył pierwszy elekcyjny [[król Polski]] [[Henryk III Walezy|Henryk Walezy]]<ref>[http://www.zso.kamienna-gora.pl/strona/gazetki-szkolne/pliki-kgml/skan-kgml-09-10-2003-pdf.pdf]</ref><ref>{{Cytuj|autor = [[Jerzy Besala]]; |tytuł = Stanisław Żółkiewski |data = 1988 |isbn = 83-06-01583-5 |miejsce = Warszawa |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |s = 27 |oclc = 830086205 }}</ref> |
||
* 1631 – zwycięska bitwa Szwedów przeciw siłom [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]] |
* 1631 – zwycięska bitwa Szwedów przeciw siłom [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]] |
||
* 1662 – pierwsze wzmianki o Frankfurcie – stolicy i centrum handlu |
* 1662 – pierwsze wzmianki o Frankfurcie – stolicy i centrum handlu |
||
Wersja z 09:17, 10 cze 2018
 Frankfurt nad Odrą oraz Słubice z lotu ptaka | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||
| Data założenia |
XIII wiek | ||||
| Prawa miejskie |
1253 | ||||
| Burmistrz |
Martin Wilke (bezpartyjny) | ||||
| Powierzchnia |
147,85 km² | ||||
| Wysokość |
19-135 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31 grudnia 2015) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
0335 | ||||
| Kod pocztowy |
15201-15236 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
FF | ||||
Położenie na mapie Brandenburgii  | |||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||
| 52°21′N 14°33′E/52,350000 14,550000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Frankfurt nad Odrą[2] (niem. Frankfurt (Oder), dawniej Frankfurt an der Oder, pol. hist. Słubice[3][4][5]) – miasto na prawach powiatu, leżące na zachodnim brzegu Odry, we wschodniej części Niemiec w kraju związkowym Brandenburgia. Leży na wysokości od 19 do 135 m n.p.m. i wraz z polskimi Słubicami (które do 1945 roku stanowiły jego prawobrzeżną część) tworzy aglomerację transgraniczną liczącą ok. 80 tys. mieszkańców. Miasto jest siedzibą Europejskiego Uniwersytetu Viadrina.
Historia
Kalendarium:
- 1225 – Henryk I Brodaty nadał prawo składu słowiańskiej osadzie handlowej po obu stronach Odry zwanej prawdopodobnie Zliwitz[6]
- 1226 – budowa kościoła katolickiego pw. Świętego Mikołaja (niem. St. Nicolai-Kirche) (obecnie Kościół Pokoju), który jest najstarszym kościołem i zarazem budynkiem murowanym Frankfurtu i Słubic;
- 1249 – utrata ziemi lubuskiej przez Polskę na rzecz Marchii Brandenburskiej
- 1253 – w wyniku rozwoju wywołanego napływem kupców z terenów obecnej Holandii i północno-zachodnich Niemiec osada uzyskała prawa miejskie (w tym także prawobrzeżna część, czyli dzisiejsze Słubice). W dokumencie nadania praw miejskich występowała nazwa Vrankenvorde[6];
- XIV-XV w. – przynależność miasta do Hanzy;
- 1373-1415 – miasto wraz z Marchią Brandenburską pod panowaniem Królestwa Czech
- 1477 lub 1478 – pod Frankfurt dotarł najazd piastowskiego księcia głogowskiego Jana II Szalonego
- 1479 – ślub królewny polskiej Zofii Jagiellonki z księciem Fryderykiem Starszym Hohenzollernem
- 1506 – powstanie Alma Mater Viadrina, działającego do 1811; tu studiowali m.in. Krzysztof Szlichtyng, Teodor Konstanty Orzechowski, Jan Godfryd Roesner, Jan Władysław Suchodolec, Alojzy Prosper Biernacki, Stanisław Kaczkowski, Atanazy Raczyński, Ulrich von Hutten, Carl Philipp Emanuel Bach, Alexander von Humboldt, Wilhelm von Humboldt, Michael Praetorius, Caspar Stein oraz Heinrich von Kleist
- 1574 – w drodze na koronację królewską Odrę w mieście przekroczył pierwszy elekcyjny król Polski Henryk Walezy[7][8]
- 1631 – zwycięska bitwa Szwedów przeciw siłom Świętego Cesarstwa Rzymskiego
- 1662 – pierwsze wzmianki o Frankfurcie – stolicy i centrum handlu
- ok. 1672 – studia we Frankfurcie podjął ostatni Piast Jerzy Wilhelm legnicki
- 1701 – miasto częścią Królestwa Prus
- 1777 – we Frankfurcie na świat przyszedł pisarz Heinrich von Kleist
- 1811 – przeniesienie uniwersytetu z Frankfurtu do Wrocławia
- 1815 – miasto stało się siedzibą rządu nowo utworzonego okręgu administracyjnego Nowa Marchia oraz Naczelnego Sądu Krajowego (Oberlandesgericht)
- 1826 – miasto weszło w skład rejencji rejencji frankfurckiej w prowincji Brandenburgia
- 1842 – początki uprzemysłowienia – linia kolejowa Berlin – Frankfurt (Oder), przemysł metalowy, oddanie do eksploatacji gazowni
- 1871 – miasto częścią Cesarstwa Niemieckiego
- 1898 – pierwsze tramwaje elektryczne we Frankfurcie[9]
- 1919 – bombardowanie lotnicze Frankfurtu przez polskich powstańców wielkopolskich[10]
- 1923 – nowe ukierunkowanie po I wojnie światowej; Dyrekcja Kolejowa Wschód (Reichsbahndirektion Osten) przeniosła się do Frankfurtu; nowy teren przemysłowy na wschodzie miasta
- 1933 – przejęcie władzy przez narodowych socjalistów; budowa nowych koszar oraz przemieszczenie wojsk do Frankfurtu
- 1945 – zniszczenia wojenne; śródmieście zostało całkowicie zrujnowane (w dobrym stanie zachowała się jedynie zabudowa dzielnic południowych, a spośród zabytków najstarszej części miasta odbudowano tylko nieliczne); po podpisaniu układu poczdamskiego Frankfurt stał się miastem granicznym; dotychczasowa dzielnica Dammvorstadt przeobraził się w sąsiedzkie miasto polskie – Słubice
- 1946–1950 – Frankfurt jest (do roku 1950) centralnym punktem migracji przegnanej oraz powracającej ludności
- 1949–1990 – miasto częścią NRD
- 1952–1990 – Frankfurt stał się miastem okręgowym okręgu Frankfurt nad Odrą
- 1959 – powstanie największego producenta mikroelektroniki w NRD – Halbleiterwerk Frankfurt (Oder) zatrudniającego ok. 8 tys. pracowników
- 1973 – założono Polsko-Niemiecką Orkiestrę Młodzieżową[11]
- 1989 – początek przemian ustrojowych w mieście
- 1990 – po zjednoczeniu Niemiec Frankfurt stał się „nadcentrum”, upadek największych zakładów w mieście i tego typu w NRD – Halbleiterwerk Frankfurt (Oder)
- 1991 – otwarcie Europejskiego Uniwersytetu Viadrina
- 1998 – otwarcie Collegium Polonicum w Słubicach
Demografia
Liczba ludności miasta przed zjednoczeniem Niemiec wynosiła 87 863 (1988 r.), w roku 2000 miasto zamieszkiwało 72 131 osób, w 2008 roku 60 588, natomiast w 2015 r. 58 092[1]. Według danych z września 2013 roku w mieście było zameldowanych 1285 Polaków[12]. W roku akademickim dodatkowo ponad 6 tys. studentów.
Dzielnice miasta
| |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Język niemiecki |
 Język polski | ||||||||||||||
| 1 | Stadtmitte | dosł. Śródmieście | |||||||||||||
| 2 | Gubener Vorstadt | dosł. Przedmieście Gubińskie | |||||||||||||
| 3 | Obere Stadt | dosł. Górne Miasto | |||||||||||||
| 4 | Altberesinchen | dosł. Stara Barszynka | |||||||||||||
| 5 | Neuberesinchen | dosł. Nowa Barszynka | |||||||||||||
| 6 | Güldendorf | pol. hist. Cieszonowo[4] | |||||||||||||
| 7 | Lossow | pol. hist. Łosowo[4] | |||||||||||||
| 8 | Lebuser Vorstadt | dosł. Przedmieście Lubuskie | |||||||||||||
| 9 | Hansaviertel | dosł. Dzielnica Hansy | |||||||||||||
| 10 | Klingetal | dosł. Ostra Dolina[6] | |||||||||||||
| 11 | Kliestow | pol. hist. Kleszczów[6] | |||||||||||||
| 12 | Booßen | pol. hist. Bożeń[4] | |||||||||||||
| 13 | Nuhnenvorstadt | dosł. Przedmieście Nutnicowskie | |||||||||||||
| 14 | Rosengarten | dosł. Ogród Różany | |||||||||||||
| 14 | Pagram | pol. hist. Pielgrzym[4] | |||||||||||||
| 15 | Lichtenberg | pol. hist. Orlica[4] | |||||||||||||
| 16 | Süd | dosł. Południe | |||||||||||||
| 17 | Markendorf | pol. hist. Słubia[4] | |||||||||||||
| 18 | Markendorf-Siedlung | dosł. Słubia-Osiedle[6] | |||||||||||||
| 19 | Hohenwalde | dosł. Wysoki Las |
Sąsiadujące z Frankfurtem nad Odrą polskie miasto Słubice do 1945 r. było częścią Frankfurtu i nazywało się Dammvorstadt (dosł. przedmieście za wałem).
.jpg)
.JPG)
Zabytki
Kościoły
Głównymi kościołami w mieście są:
- Kościół Mariacki (St. Marien Kirche)
- Kościół Nowoapostolski (Neoapostolische Kirche)
- Kościół Pokoju (Friedenskirche)
- Kościół św. Gertrudy (St. Gertrauden-Kirche)
- Kościół św. Jerzego (St. Georg Kirche)
- Kościół Świętego Krzyża (Heilig-Kreuz-Kirche)
Pomniki
W mieście znajduje się wiele pomników m.in.:
- pomnik Ewalda Christiana von Kleista
- pomnik Heinricha von Kleista
- pomnik Mikołaja Kopernika
- pomnik Friedricha Loefflera
- pomnik Karola Marksa
- pomnik matki i dziecka
- pomnik poległych żołnierzy radzieckich
- pomnik rodzeństwa
- pomnik Wilhelma Spiekera
- pomnik Ericha Weinerta
Edukacja
We Frankfurcie nad Odrą znajduje się założony 15 lipca 1991 Uniwersytet Viadrina, który od 1998 jest obok UAM w Poznaniu drugą uczelnią macierzystą dla Collegium Polonicum w Słubicach.
Transport
Transport kolejowy
Stacje i przystanki
- Frankfurt (Oder)
- Frankfurt (Oder)-Güldendorf
- Frankfurt (Oder)-Rosengarten
- Frankfurt(Oder)-Neuberesinchen
Połączenia kolejowe
- RE 1: Eisenhüttenstadt – Frankfurt nad Odrą – Berlin – Poczdam – Brandenburg an der Havel/Magdeburg
- RE 11: Chociebuż – Frankfurt nad Odrą
- OE 36: Frankfurt nad Odrą – Beeskow – Wendisch Rietz – Königs Wusterhausen – Berlin Schöneweide
- OE 60: Frankfurt nad Odrą – Werbig – Wriezen – Bad Freienwalde (Oder) – Eberswalde – Berlin-Lichtenberg
- linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia – Poznań Główny – Rzepin – Frankfurt nad Odrą
- Kolej Dolnośląsko-Marchijska – Niederschlesisch-Märkische Eisenbahn (NME) (hist.)
Byłe przejścia graniczne
- Kolejowe przejście graniczne Rzepin-Frankfurt (Oder)
- Przejście graniczne Słubice-Frankfurt nad Odrą
- Przejście graniczne Świecko-Frankfurt nad Odrą: na przejściu tym łączą się polska droga krajowa nr 2 i niemiecka autostrada A12 należące do trasy europejskiej E30.
Wojsko
- 12 Pułk Grenadierów im. Księcia Karola Pruskiego (2 Brandenburski)
- 18 Pułk Artylerii Polowej (2 Brandenburski)
- 5 Dywizja Cesarstwa Niemieckiego
- 8 Przyboczny Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III (1 Brandenburski)
- Dywizja Forteczna Frankfurt nad Odrą
- Dywizja Grenadierów Pancernych Kurmark
Sport
W mieście swoją siedzibę ma powstały w 1951 roku FC „Vorwärts” Frankfurt, który obecnie występuje pod nazwą 1. FC Frankfurt. Sukcesami klubu są m.in. sześciokrotne mistrzostwo NRD oraz dwukrotnie zdobyty Puchar NRD. W sezonie 2016/2017 zespół występuje w Oberlidze Nordost (V poziom rozgrywek). Domowym obiektem drużyny jest Stadion der Freundschaft o pojemności 12 tys. miejsc[13].
Miasto jest siedzibą niemiecko-polskiej drużyny koszykówki męskiej 1. ASC Red Cocks Frankfurt nad Odrą[14]. Frankfurt jest też siedzibą niemiecko-polskiego klubu piłki ręcznej kobiet – BSV Iskra Frankfurt Oder/Kowalów.
We Frankfurcie nad Odrą swoją siedzibę ma Muzeum Sportu.
Osoby
Urodzeni we Frankfurcie nad Odrą
- Heinrich von Kleist – niemiecki pisarz, poeta i dramaturg;
- Victor von Podbielski – polskiego pochodzenia królewsko-pruski generał-lejtnant, sekretarz stanu, szef Reichspostamtu, pruski minister rolnictwa;
- Martin Patzelt – wieloletni nadburmistrz miasta
Związani z miastem
- Carl Philipp Emanuel Bach – niemiecki kompozytor
- Alojzy Prosper Biernacki – minister skarbu Rządu Narodowego w 1831
- Karl Georg von Hoym – minister Śląska i Prus Południowych
- Alexander von Humboldt – niemiecki przyrodnik i podróżnik
- Wilhelm von Humboldt – niemiecki filozof i językoznawca
- Ulrich von Hutten – niemiecki rycerz, pisarz i humanista
- Paul Lütkemann – niemiecki kompozytor epoki wczesnego baroku
- Teodor Konstanty Orzechowski – działacz kalwiński, prawnik i urzędnik
- Michael Praetorius – niemiecki kompozytor przełomu renesansu i baroku
- Atanazy Raczyński – ziemianin wielkopolski, dyplomata pruski
- Gesine Schwan – rektor Viadriny 1999–2008
- Johann Tetzel – niemiecki duchowny, inkwizytor generalny Polski
- Hans Weiler – rektor Viadriny 1993–1999
Współpraca
Miejscowości partnerskie[15]:
Polska: Gorzów Wielkopolski, Słubice
Badenia-Wirtembergia: Heilbronn
Izrael: Kadima
Francja: Nîmes (Nimes)
Finlandia: Vantaa
Bułgaria: Wraca
Białoruś: Witebsk
Stany Zjednoczone: Yuma
_durch_die_Schweden_1631.png){kind=link}
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/publikationen/stat_berichte/2016/SB_A01-07-00_2015m12_BB.xlsx
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II, 1880, s. 402.
- ↑ Ks. Stanisław Kozierowski, Atlas nazw geograficznych słowiańszczyzny zachodniej, Poznań 1934
- ↑ a b c d e f g Mapa Polski 1:500 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1947 [1]
- ↑ [Koleje Pomorza 1:1100 000, marzec 1946 http://web.archive.org/web/20131023055353/http://www.kolej.one.pl/mapy/1/1099510834.jpg]
- ↑ a b c d e Märkische Oderzeitung/Frankfurter Stadtbote, 7. Juli 2006, S. 15.
- ↑ [2]
- ↑ Jerzy Besala, Stanisław Żółkiewski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 27, ISBN 83-06-01583-5, OCLC 830086205.
- ↑ W tym samym roku [online], www.historia-polski.com [dostęp 2018-03-19].
- ↑ Polscy powstańcy zbombardowali Frankfurt nad Odrą - WP Opinie [online], historia.wp.pl [dostęp 2017-12-02] (pol.).
- ↑ Tourismusverein Frankfurt Oder [online], www.frankfurt-oder-tourist.de [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Tysiące Polaków przenosi się na niemiecką stronę Odry | Echa polskie | DW | 29.10.2013 [online], www.dw.com [dostęp 2017-11-23] (pol.).
- ↑ Historie. fcfrankfurt.de. [dostęp 10-09-2016].
- ↑ Koguty znowu zwycięskie. slubice24.pl. [dostęp 2017].
- ↑ Partnerstädte
![[1]](http://web.archive.org/web/20160304091731/http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/500K_post-WW2/MAPA_POLSKI_1_500_000_LEGNICA_5.jpg){kind=link}
Bibliografia
- Monika Kilian/ Ulrich Knefelkamp (wyd.): Frankfurt Oder Słubice. Sieben Spaziergänge durch die Stadtgeschichte. Berlin: scrîpvaz-Verlag 2003.
- Ulrich Knefelkamp/ Siegfried Griesa (wyd.): Frankfurt an der Oder 1253–2003, Berlin 2003, ISBN 3-89700-367-8.
- Sibylle Gramlich/ Anrdreas Bernhard/ Andreas Cante/ Irmelin Küttner: Stadt Frankfurt (Oder) (Denkmaltopographie der Bundesrepupblik Deutschland, Denkmale in Brandenburg, tom 3), Worms am Rhein 2002, ISBN 3-88462-190-4.
- Hans Nauschütz: Frankfurt wie es war und ist: Wanderungen durch Frankfurt (Oder), Die Furt 2003, ISBN 3-933416-01-9.
- Wolfgang Stribrny/ Fritz Zäpke: Frankfurt/Oder. Porträt einer Brückenstadt, Westkreuz-Verlag Berlin/Bonn, 1991, ISBN 3-922131-75-1.
- Fritz Timme: Die Entstehung von Frankfurt an der Oder, 1954, in Zeitschrift für Ostforschung, 3. Jahrgang 1954, S. 497-517.
- Stadtplan „Frankfurt an der Oder 1909“. Reprint des großformatigen mehrfarbigen historischen Stadtplanes. Guben 2005, ISBN 3-935881-24-X.
Linki zewnętrzne
- Frankfurt nad Odrą, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 402.
- Uniwersytet Europejski Viadrina
Panorama miasta
Jeziora Frankfurtu nad Odrą
Wzgórza Frankfurtu nad Odrą
.png)
Dzielnice Frankfurtu nad Odrą
| Dzielnice |
|
|---|---|
| Części miasta |
|
Brandenburgia (Brandenburg)
- Siedziba kraju związkowego: Poczdam (Potsdam)
| Miasta na prawach powiatu |
|
|---|---|
| Powiaty |
|
Podział administracyjny Prowincji Brandenburgia (Provinz Brandenburg) 1815–1946
| Region nadreński (Ren – Moza) | |
|---|---|
| Region IJssel i Zuiderzee | |
| Wybrzeże Morza Północnego | |
| Między Renem i Wezerą (Westfalia) |
|
| Między Wezerą i Łabą (Dolna Saksonia) | |
| Niemcy środkowe (na południe do Harzu między górną Wezerą i Soławą) | |
| Brandenburgia | |
| Południowe wybrzeże Bałtyku w granicach cesarstwa | |
| Prusy, Polska | |
| Inflanty | |
| Szwecja |
Kontrola autorytatywna (miasto akademickie):