Podwozie (lotnictwo): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
uzupełnienie danych, źródła/przypisy, ilustracja |
uzupelnione dane, źródła/przypisy |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
W przypadku [[wodnosamolot]]ów pływakowych, podwozie stanowią [[Pływak (lotnictwo)|pływaki]] (podwozie pływakowe). W [[łódź latająca|łodziach latających]] funkcję podwozia pełni dolna część [[Kadłub (lotnictwo)|kadłuba]], zwana podłodziem (samoloty [[amfibia (samolot)|amfibie]] mają oprócz tego chowane podwozie kołowe). |
W przypadku [[wodnosamolot]]ów pływakowych, podwozie stanowią [[Pływak (lotnictwo)|pływaki]] (podwozie pływakowe). W [[łódź latająca|łodziach latających]] funkcję podwozia pełni dolna część [[Kadłub (lotnictwo)|kadłuba]], zwana podłodziem (samoloty [[amfibia (samolot)|amfibie]] mają oprócz tego chowane podwozie kołowe). |
||
W [[śmigłowiec|śmigłowcach]] stosowane jest podwozie kołowe albo płozowe. Płozy występują tylko w lżejszych konstrukcjach. Podwozie kołowe w śmigłowcach występuje w różnych układach, najczęściej jest stałe. Jedynie nieliczne śmigłowce mają podwozie chowane (np. [[Mi-24]]). W śmigłowcach operujących z wody stosowane są pływaki do wodowania, albo wyprofilowany spód kadłuba (podłodzie), jak w łodziach latających (np. [[Mi-14]]). Pływaki mogą być albo stałe, zastępujące płozy, albo nadmuchiwane, uzupełniające podwozie lądowe (jak w morskich wersjach śmigłowca [[PZL W-3 Sokół|W-3 Sokół]]). |
W [[śmigłowiec|śmigłowcach]] stosowane jest podwozie kołowe albo płozowe. Płozy występują tylko w lżejszych konstrukcjach. Podwozie kołowe w śmigłowcach występuje w różnych układach, najczęściej jest stałe. Jedynie nieliczne śmigłowce mają podwozie chowane (np. [[Mi-24]]). Podwozie płozowe jest dużo tańsze w produkcji i mniej skomplikowane w utrzymaniu niż podwozie kołowe, dzięki czemu można znacznie obniżyć koszty budowy i eksploatacji śmigłowca<ref>{{Cytuj | url=http://ilot.edu.pl/prace_ilot/public/PDF/spis_zeszytow/232_2013/03.pdf| tytuł=Wybrane zagadnienia konstrukcji podwozia płozowego przeznaczonego do wiropłatowej platformy użytkowej ILX-27 | opublikowany=http://ilot.edu.pl | język=pl | data dostępu=2018-08-06}}</ref>. W śmigłowcach operujących z wody stosowane są pływaki do wodowania, albo wyprofilowany spód kadłuba (podłodzie), jak w łodziach latających (np. [[Mi-14]]). Pływaki mogą być albo stałe, zastępujące płozy, albo nadmuchiwane, uzupełniające podwozie lądowe (jak w morskich wersjach śmigłowca [[PZL W-3 Sokół|W-3 Sokół]]). |
||
W [[szybowiec|szybowcach]] podwozie często ogranicza się do jednego koła albo płozy pod kadłubem. |
W [[szybowiec|szybowcach]] podwozie często ogranicza się do jednego koła albo płozy pod kadłubem. |
||
W kołowym podwoziu lotniczym stosuje się bezdętkowe [[Opona pneumatyczna|opony]] półbalonowe, które z uwagi na niewielką szerokość są łatwe do schowanie w konstrukcji samolotu. Są one rzadko wypełniane powietrzem, najczęściej stosuje się [[azot]], który gwarantuje dłuższe utrzymanie właściwego [[Ciśnienie|ciśnienia]] w oponie. Ciśnienie w oponach dzieli się na cztery kategorie<ref>{{Cytuj | url=https://dlapilota.pl/wiadomosci/technologia/co-laczy-samolot-z-lotniskiem-o-oponach-lotniczych| tytuł=Co łączy samolot z lotniskiem - o oponach lotniczych | opublikowany=https://dlapilota.pl | język=pl | data dostępu=2018-08-06}}</ref>: |
|||
* ciśnienie bardzo małe – do 0,5 [[Paskal|MPa]], |
|||
* ciśnienie małe – do 1 MPa, |
|||
* ciśnienie średnie – do 1,5 MPa, |
|||
* ciśnienie duże – bez ograniczenia. |
|||
Na potrzeby budowy [[Droga startowa|pasa startowego]] kategorie opon stosowanych w lotnictwie oznaczono odpowiednio symbolami W, X, Y, Z. |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Linia 48: | Linia 55: | ||
Plik:Ju-52-landing gear.jpg|Stałe podwozie główne samolotu [[Junkers Ju 52]] |
Plik:Ju-52-landing gear.jpg|Stałe podwozie główne samolotu [[Junkers Ju 52]] |
||
Plik:Underc.a330.arp.750pix.jpg|Trójpodporowe chowane podwozie samolotu [[Airbus A330]] – widoczne wielokołowe wózki i luki podwozia |
Plik:Underc.a330.arp.750pix.jpg|Trójpodporowe chowane podwozie samolotu [[Airbus A330]] – widoczne wielokołowe wózki i luki podwozia |
||
Plik:Undercarriage.b747.arp.jpg|Chowane podwozie główne samolotu [[Boeing 747]] (w nietypowym układzie czterech goleni) |
|||
Plik:747-Gear.jpg|Podkadłubowa goleń podwozia z wózkiem samolotu [[Boeing 747]] |
Plik:747-Gear.jpg|Podkadłubowa goleń podwozia z wózkiem samolotu [[Boeing 747]] |
||
Plik:Su7 Płoza Radom.jpg|Płoza przy lewym kole samolotu [[Su-7]] wspomagająca operowanie z nawierzchni nieutwardzonych |
Plik:Su7 Płoza Radom.jpg|Płoza przy lewym kole samolotu [[Su-7]] wspomagająca operowanie z nawierzchni nieutwardzonych |
||
Linia 54: | Linia 60: | ||
Plik:Harrier.gr7.zg472.arp.jpg|Podwozie jednotorowe samolotu [[Hawker Siddeley Harrier|Harrier GR7]] |
Plik:Harrier.gr7.zg472.arp.jpg|Podwozie jednotorowe samolotu [[Hawker Siddeley Harrier|Harrier GR7]] |
||
Plik:Lifting.Wilga35A RA-0274G (12033736775).jpg|[[PZL-104 Wilga]] startująca z użyciem nart |
Plik:Lifting.Wilga35A RA-0274G (12033736775).jpg|[[PZL-104 Wilga]] startująca z użyciem nart |
||
Plik:Lublin R.XIII bis.jpg|[[Lublin R.XIII|Lublin R.XIII bis/hydro]] na pływakach |
Plik:Lublin R.XIII bis.jpg|[[Wodnosamolot|Hydroplan]] [[Lublin R.XIII|Lublin R.XIII bis/hydro]] na pływakach |
||
Plik:Macchi M.9 in polish service.jpg|Łódź latająca [[Macchi M.9]] |
Plik:Macchi M.9 in polish service.jpg|[[Łódź latająca]] [[Macchi M.9]] |
||
Plik:IS3 ABC.jpg|Szybowiec [[IS-3 ABC]] z przednią płozą, kółkiem głównym i [[Płoza ogonowa|płozą ogonową]] |
|||
</gallery> |
</gallery> |
||
Wersja z 13:29, 6 sie 2018
Podwozie – zespół płatowca (samolotu, śmigłowca lub szybowca) umożliwiający postój na podłożu oraz przejście ze stanu spoczynku do lotu w powietrzu i odwrotnie. Podwozie umożliwia postój płatowca na ziemi, wodzie lub konstrukcji (np. pokładzie okrętu), jego przemieszczanie po podłożu (kołowanie), start i lądowanie (lub wodowanie)[1].
W przypadku samolotów, podwozie najczęściej składa się z ogumionych kół, mocowanych na goleniach, ramach lub innych wspornikach, zwykle zaopatrzonych w elementy amortyzujące (amortyzatory), czasami podpieranych zastrzałami. Podwozie kołowe może być stałe lub chowane (wciągane) w locie. Podwozie chowane cechuje się bardziej skomplikowaną konstrukcją, lecz sprzyja zmniejszeniu oporów aerodynamicznych, dlatego jest stosowane na wszystkich samolotach rozwijających większe prędkości. Podwozie chowane najczęściej wciągane jest do luków w skrzydłach, kadłubie lub gondolach silnikowych.
Podstawowe zadania podwozia[1]:
- całkowite i nieodwracalne pochłanianie energii odpowiadającej energii opadania samolotu podczas lądowania oraz energii uderzenia pionowego podczas toczenia po nierównościach podłoża,
- zapewnienie małych oporów toczenia, zwłaszcza przy starcie,
- zapewnienie skuteczności hamowania, w celu skrócenia dobiegu samolotu podczas lądowania,
- zapewnienie wystarczającej stateczności samolotu, sterowności i zwrotności we wszystkich warunkach ruchu naziemnego, również podczas hamowania,
- zabezpieczenie samolotu przed niekontrolowanym zetknięciem z podłożem. Konstrukcja podwozia powinna, podczas nadmiernych przeciążeń, w pierwszej kolejności ulec odkształceniu lub zniszczeniu chroniąc w ten sposób pozostałe elementy płatowca,
- zapewnienie minimalnego przemieszczenia się kół wzdłuż osi samolotu i zachowanie niezmiennego rozstawu w celu zabezpieczenia ogumienia kół przed uszkodzeniem.
W zależności od masy samolotu stosowane są golenie z kołami pojedynczymi lub zespołami kół, w tym wózkami kilkukołowymi. W ciężkich samolotach transportowych stosowane są nawet zespoły wielokołowych goleni. Golenie podwozia można podzielić na: główne (przenoszące zasadniczą część masy płatowca), pomocnicze (przenoszące mniejszą część masy płatowca) i dodatkowe (nie przenoszące masy płatowca lub przenoszące niewielką część).
Podstawowe układy konstrukcyjne podwozia kołowego:
- klasyczny: dwie główne golenie podwozia znajdują się przed środkiem ciężkości płatowca, rozstawione na boki w linii poprzecznej do osi płatowca w celu zapewnienia stabilności na podłożu, a pod ogonem płatowca znajduje się pomocnicze kółko ogonowe lub płoza ogonowa. Płatowiec na ziemi jest przechylony na ogon w stosunku do swojej osi podłużnej i podparty na kółku ogonowym. W układzie tym golenie główne przenoszą 80-90% masy płatowca.
- trójpodporowy (trójkołowy): dwie główne golenie podwozia znajdują się za środkiem ciężkości płatowca, rozstawione na boki w linii poprzecznej do osi płatowca w celu zapewnienia stabilności na podłożu, a pod częścią dziobową płatowca znajduje się pomocnicza przednia goleń. W układzie tym golenie główne przenoszą 80-90% masy płatowca.
- jednotorowy: dwie główne golenie podwozia znajdują się w osi symetrii płatowca. Tylna główna goleń znajduje się za jego środkiem ciężkości, przenosząc ok. 50-60% masy płatowca, a przednia główna goleń podwozia znajduje się pod częścią dziobową płatowca, przenosząc ok. 40-50% masy płatowca. Dla stabilizacji na ziemi zwykle stosowane są podpierające koła dodatkowe pod skrzydłami. Układ ten jest rzadko stosowany.
- dwutorowy: sporadycznie stosowany układ podobny do jednotorowego, w którym golenie główne przednie i tylne podwozia umieszczone są w dwóch rzędach obok siebie, bez kół dodatkowych (np. B-52 Stratofortress)
- stosowane są również różne mniej typowe układy mieszane, np. w Boeing 747
Układ klasyczny podwozia stosowany był w większości samolotów śmigłowych do lat 50. XX wieku, stąd przyjęła się jego nazwa. Stosowany był jedynie w nielicznych samolotach odrzutowych (np. Jak-15). Obecnie układ klasyczny jest stosowany już tylko na niewielką skalę w lekkich samolotach śmigłowych. Układ trójkołowy był stosowany na małą skalę od początku lotnictwa (np. Caproni Ca.3), zaczął być jednak powszechnie stosowany dopiero w latach 40. (w tym okresie głównie w samolotach konstrukcji amerykańskiej). Stosowany był i jest nadal w zdecydowanej większości samolotów odrzutowych i, od lat 50., również w większości samolotów śmigłowych.
Rzadko stosowane jest podwozie na nartach lub płozach, głównie w warunkach zimowych, czasami do lądowania na trawiastej nawierzchni. Podwozie takie zwykle występowało w układzie klasycznym, analogicznym do kołowego (zwykle istniała możliwość wymiany nart na koła). Prowadzono także eksperymenty z podwoziem gąsienicowym lub na poduszce powietrznej.
W przypadku wodnosamolotów pływakowych, podwozie stanowią pływaki (podwozie pływakowe). W łodziach latających funkcję podwozia pełni dolna część kadłuba, zwana podłodziem (samoloty amfibie mają oprócz tego chowane podwozie kołowe).
W śmigłowcach stosowane jest podwozie kołowe albo płozowe. Płozy występują tylko w lżejszych konstrukcjach. Podwozie kołowe w śmigłowcach występuje w różnych układach, najczęściej jest stałe. Jedynie nieliczne śmigłowce mają podwozie chowane (np. Mi-24). Podwozie płozowe jest dużo tańsze w produkcji i mniej skomplikowane w utrzymaniu niż podwozie kołowe, dzięki czemu można znacznie obniżyć koszty budowy i eksploatacji śmigłowca[2]. W śmigłowcach operujących z wody stosowane są pływaki do wodowania, albo wyprofilowany spód kadłuba (podłodzie), jak w łodziach latających (np. Mi-14). Pływaki mogą być albo stałe, zastępujące płozy, albo nadmuchiwane, uzupełniające podwozie lądowe (jak w morskich wersjach śmigłowca W-3 Sokół).
W szybowcach podwozie często ogranicza się do jednego koła albo płozy pod kadłubem.
W kołowym podwoziu lotniczym stosuje się bezdętkowe opony półbalonowe, które z uwagi na niewielką szerokość są łatwe do schowanie w konstrukcji samolotu. Są one rzadko wypełniane powietrzem, najczęściej stosuje się azot, który gwarantuje dłuższe utrzymanie właściwego ciśnienia w oponie. Ciśnienie w oponach dzieli się na cztery kategorie[3]:
- ciśnienie bardzo małe – do 0,5 MPa,
- ciśnienie małe – do 1 MPa,
- ciśnienie średnie – do 1,5 MPa,
- ciśnienie duże – bez ograniczenia.
Na potrzeby budowy pasa startowego kategorie opon stosowanych w lotnictwie oznaczono odpowiednio symbolami W, X, Y, Z.
Przypisy
- ↑ a b Ryszard Cymerkiewicz: Budowa samolotów. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1982, s. 204-232.
- ↑ Wybrane zagadnienia konstrukcji podwozia płozowego przeznaczonego do wiropłatowej platformy użytkowej ILX-27 [online], http://ilot.edu.pl [dostęp 2018-08-06] (pol.).
- ↑ Co łączy samolot z lotniskiem - o oponach lotniczych [online], https://dlapilota.pl [dostęp 2018-08-06] (pol.).
Galeria
-
Stałe podwozie główne samolotu Junkers Ju 52
-
Trójpodporowe chowane podwozie samolotu Airbus A330 – widoczne wielokołowe wózki i luki podwozia
-
Podkadłubowa goleń podwozia z wózkiem samolotu Boeing 747
-
Płoza przy lewym kole samolotu Su-7 wspomagająca operowanie z nawierzchni nieutwardzonych
-
Podwozie gąsienicowe testowane na bombowcu B-36 Peacemaker
-
Podwozie jednotorowe samolotu Harrier GR7
-
PZL-104 Wilga startująca z użyciem nart
-
Hydroplan Lublin R.XIII bis/hydro na pływakach
-
Szybowiec IS-3 ABC z przednią płozą, kółkiem głównym i płozą ogonową