Karol Olszewski: Różnice pomiędzy wersjami

Karol Olszewski
Data i miejsce urodzenia	29 stycznia 1846 ; Broniszów Tarnowski
Data i miejsce śmierci	24 marca 1915 ; Kraków
Miejsce spoczynku	Cmentarz Rakowicki w Krakowie
Miejsce zamieszkania	ul. Jagiellońska 22 w Krakowie
Narodowość	Polska
Tytuł naukowy	profesor
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:30, 11 sie 2018

Karol Stanisław Olszewski (ur. 29 stycznia 1846 w Broniszowie Tarnowskim, zm. 24 marca 1915 w Krakowie) – polski fizyk i chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów.

Życie i badania

Był synem Jana (ziemianina, zabitego wkrótce po narodzinach Karola podczas rabacji galicyjskiej) i Anny ze Zwolińskich^[1]. Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego w Tarnowie. Studiował chemię i fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1866–1872), później kształcił się w Heidelbergu. Po powrocie do Krakowa został docentem, od 1876 był profesorem; kierował Katedrą Chemii Ogólnej, następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej. Od 1888 był członkiem korespondentem, od 1896 członkiem rzeczywistym Akademii Umiejętności w Krakowie. Był także członkiem czeskiej Akademii Umiejętności w Pradze, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im. Mikołaja Kopernika oraz członkiem innych stowarzyszeń naukowych polskich i zagranicznych. Otrzymał tytuł c. k. radcy dworu.

Wraz z Zygmuntem Wróblewskim dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie skroplenia tlenu, zaś 13 kwietnia 1883 azotu. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i metanol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił argon. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni^[2]. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni^[3].

Karol Olszewski przyczynił się do rozwoju rentgenografii. Pierwsze zdjęcie wykonał wraz z profesorem Alfredem Obalińskim w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1896 r., w rok po odkryciu Röntgena.

Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie^[4]. Uroczystości żałobne odbyły się 27 marca w gmachu „Collegium Chemicum” z udziałem władz miasta i UJ. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[5] (kwatera 9)^[6].

Opinie

Był zgłaszany do Nagrody Nobla z fizyki^[7]. Na XXXV. Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW) przedstawił referat nt. „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” – krótką charakterystykę fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wskaźniki bibliometryczne, liczby dotyczące stopni i tytułów naukowych oraz liczby studentów fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polaków do światowej fizyki XX w., wyodrębniając przede wszystkim – poza Marią Skłodowską-Curie – czterech fizyków, którzy dokonali odkryć na miarę Nagrody Nobla: Mariana Smoluchowskiego, Mariana Danysza, Jerzego Pniewskiego i Karola Olszewskiego^[8].

Cieszył się bardzo dużym uznaniem w międzynarodowym środowisku naukowym. Uznawany był za jeden z największych na świecie autorytetów w dziedzinie skraplania gazów. Przed uzyskaniem nagrody Nobla angielski uczony William Ramsay wysłał mu próbkę helu oraz 30 mg nowo odkrytego przez siebie argonu z prośbą o ich skroplenie^[2]. Właściwości tych skroplonych przez polskiego naukowca gazów w następnym roku zbadane zostały przez Królewskie Towarzystwo Naukowe w Londynie^[3].

Odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – pośmiertnie (11 listopada 1936, za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905-1918)^[9].
Order Korony Żelaznej III klasy – Austro-Węgry

Upamiętnienie

W zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego z siedzibą w Collegium Maius znajduje się sala imienia Karola Olszewskiego, w której mieści się wyposażenie pracowni naukowej profesora, w tym jeden z najstarszych w Europie aparat do skraplania gazów z 1884 r. jego projektu^[2].
W Krakowie jego imieniem nazwano jedną z ulic na krakowskim Starym Mieście.

Zobacz też

Przypisy

↑ Zdzisław Wojtaszek, Olszewski Karol Stanisław, Polski Słownik Biograficzny, tom XXIV, 1979, s. 27.
↑ ^a ^b ^c Praca zbiorowa: Collegium Maius. Przewodnik Ilustrowany. Kraków: Foto liner s.c., 2013, s. 70-71. ISBN 978-83-62559-10-7.
↑ ^a ^b Bolesław Orłowski: Polacy światu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987, s. 200-202.
↑ Nekrologia. Karol Olszewski. „Czas”. nr 170, s. 2, 26 marca 1915. [dostęp 2018-08-11].
↑ Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego. „Czas”, s. 1, Nr 173 z 28 marca 1915.
↑ Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 130. ISBN 83-08-01428-3.
↑ Andrzej Kajetan Wróblewski: Historia fizyki. Od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 362.
↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).
↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464.

Bibliografia

Zdzisław Wojtaszek, Olszewski Karol Stanisław, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXIV, 1979, s. 27–30.
Andrzej Śródka, Uczeni polscy XIX-XX stulecia, tom III: M–R, Warszawa 1997, s. 301–303 (z fotografią).
Nekrologia. Dr Karol Olszewski. „Czas”, s. 1, Nr 168 z 26 marca 1915.
Kronika. † Dr Karol Olszewski. „Czas”, s. 2, Nr 170 z 26 marca 1915.

Linki zewnętrzne

Prace Karola Olszewskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)

[1] Zdzisław Wojtaszek, Olszewski Karol Stanisław, Polski Słownik Biograficzny, tom XXIV, 1979, s. 27.

[Przewodnik-2] Praca zbiorowa: Collegium Maius. Przewodnik Ilustrowany. Kraków: Foto liner s.c., 2013, s. 70-71. ISBN 978-83-62559-10-7.

[Orlowski-3] Bolesław Orłowski: Polacy światu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987, s. 200-202.

[4] Nekrologia. Karol Olszewski. „Czas”. nr 170, s. 2, 26 marca 1915. [dostęp 2018-08-11].

[5] Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego. „Czas”, s. 1, Nr 173 z 28 marca 1915.

[6] Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 130. ISBN 83-08-01428-3.

[7] Andrzej Kajetan Wróblewski: Historia fizyki. Od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 362.

[AKWróblewski-8] Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31]. (pol.).

[9] M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 52: / Linia 52: @@
 Karol Olszewski przyczynił się do rozwoju rentgenografii. Pierwsze zdjęcie wykonał wraz z profesorem [[Alfred Obaliński|Alfredem Obalińskim]] w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1896 r., w rok po odkryciu Röntgena.
-Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Nekrologia. Karol Olszewski | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 2 | data = Nr 170 z 26 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/48024}}</ref>. Jego pogrzeb odbył się 27 marca 1915 w jego domu przy [[Ulica Jagiellońska w Krakowie|ul. Jagiellońskiej]] 22, był kontynuowany w gmachu „[[Collegium Chemicum]]”, po czym został pochowany na [[Cmentarz Rakowicki|Cmentarzu Rakowickim w Krakowie]] (kwatera 9)<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 1 | data = Nr 173 z 28 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/47926}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Karolina Grodziska|Karolina Grodziska–Ożóg]] | tytuł = Cmentarz Rakowicki w Krakowie | wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] | miejsce = Kraków | data = 1987 | strony = 130 | isbn = 83-08-01428-3 | rozdział = Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939)}}</ref>.
+Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Nekrologia. Karol Olszewski | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 2 | wolumin = nr 170 |data = 26 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/48024|data dostępu=2018-08-11}}</ref>. Uroczystości żałobne odbyły się 27 marca w gmachu „[[Collegium Chemicum w Krakowie|Collegium Chemicum]]” z udziałem władz miasta i UJ. Został pochowany na [[Cmentarz Rakowicki|Cmentarzu Rakowickim w Krakowie]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 1 | data = Nr 173 z 28 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/47926}}</ref> (kwatera 9)<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Karolina Grodziska|Karolina Grodziska–Ożóg]] | tytuł = Cmentarz Rakowicki w Krakowie | wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] | miejsce = Kraków | data = 1987 | strony = 130 | isbn = 83-08-01428-3 | rozdział = Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939)}}</ref>.
 == Opinie ==