Śląsk (prowincja): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Qqerim (dyskusja | edycje)
Qqerim (dyskusja | edycje)
Linia 462: Linia 462:
| align="center" | [[Plik:POL Dzierżoniów COA.svg|20px]]
| align="center" | [[Plik:POL Dzierżoniów COA.svg|20px]]
| [[Dzierżoniów]]
| [[Dzierżoniów]]
| Reichenbach
| Reichenbach in Eulengebirge
| {{L|f=tak|15984}}
| {{L|f=tak|15984}}
| [[Rejencja wrocławska|wrocławska]]
| [[Rejencja wrocławska|wrocławska]]
Linia 750: Linia 750:
| align="center" | [[Plik:POL Olesno COA.svg|20px]]
| align="center" | [[Plik:POL Olesno COA.svg|20px]]
| [[Olesno]]
| [[Olesno]]
| Rosenberg
| Patschkau
| {{L|f=tak|5222}}
| {{L|f=tak|5222}}
| [[Rejencja opolska|opolska]]
| [[Rejencja opolska|opolska]]
Linia 774: Linia 774:
| align="center" | [[Plik:POL Środa Śląska COA.svg|20px]]
| align="center" | [[Plik:POL Środa Śląska COA.svg|20px]]
| [[Środa Śląska]]
| [[Środa Śląska]]
| Neumarkt
| Wohlau
| {{L|f=tak|5118}}
| {{L|f=tak|5118}}
| [[Rejencja wrocławska|wrocławska]]
| [[Rejencja wrocławska|wrocławska]]
Linia 1094: Linia 1094:
| align="center" | [[Plik:POL Twardogóra COA.svg|20px]]
| align="center" | [[Plik:POL Twardogóra COA.svg|20px]]
| [[Twardogóra]]
| [[Twardogóra]]
| Festenberg
| Wansen
| {{L|f=tak|2338}}
| {{L|f=tak|2338}}
| [[Rejencja wrocławska|wrocławska]]
| [[Rejencja wrocławska|wrocławska]]
Linia 1166: Linia 1166:
| align="center" | [[Plik:Wappen wittichenau.png|20px]]
| align="center" | [[Plik:Wappen wittichenau.png|20px]]
| [[Wittichenau|Kulów]]
| [[Wittichenau|Kulów]]
| Wittichenau
| Ruhland
| {{L|f=tak|2087}}
| {{L|f=tak|2087}}
| [[Rejencja legnicka|legnicka]]
| [[Rejencja legnicka|legnicka]]
Linia 1174: Linia 1174:
| align="center" | [[Plik:Reichenbach-OL-Wappen.png|20px]]
| align="center" | [[Plik:Reichenbach-OL-Wappen.png|20px]]
| [[Reichenbach/O.L.|Rychbach]]
| [[Reichenbach/O.L.|Rychbach]]
| Reichenbach
| Reichenbach in Oberlausitz
| {{L|f=tak|2085}}
| {{L|f=tak|2085}}
| [[Rejencja legnicka|legnicka]]
| [[Rejencja legnicka|legnicka]]

Wersja z 15:06, 15 wrz 2018

Prowincja Śląsk
Provinz Schlesien
1742/1815-1918
1938-1941
Flaga
Godło
Flaga Godło
Położenie
Stolica

Wrocław

Powierzchnia
 • całkowita


40.319 km²

Liczba ludności (1939)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


4.868.764[1]
120,75 osób/km²

Podział śląska między Prusy i monarchię habsburską

1742

Data likwidacji

1941

Prowincja Śląsk (niem. Provinz Schlesien) – prowincja Prus powstała po kongresie wiedeńskim i istniejąca w latach 1815–1919 i 1938-1941. Jej stolicą był Wrocław (niem. Breslau). Po przegraniu przez Niemcy II wojny światowej niemal całe terytorium, na którym leżała prowincja, należy do Polski, natomiast już od 1920 niewielki fragment prowincji znalazł się w granicach Czechosłowacji (Ziemia hulczyńska).

Prowincja śląska powstała w wyniku reformy administracyjnej państwa pruskiego, przeprowadzonej w obliczu zmian terytorialnych po wojnach napoleońskich i kongresie wiedeńskim. Po przejęciu przez Prusy północnej części Królestwa Saksonii część zajętych ziem obejmujących Łużyce Górne przyłączono do śląskiej jednostki administracyjnej, która objęła wówczas Lubań (niem. Lauban), Zgorzelec (niem. Görlitz), Rózbork (niem. Rothenburg), aż po Hoyerswerda. Poza jej granicami znalazły się jednak leżące już wcześniej w granicach Prus północne ziemie śląskie Krosno (dawne księstwo krośnieńskie), Sulechów i Świebodzin.

W niemieckiej tradycji granice prowincji śląskiej utrwaliły się jako tradycyjne granice Śląska, podczas gdy w polskiej – opartej o pierwotne granice diecezji wrocławskiej – jego zachodni kraniec wyznacza Kwisa, a ziemie przyłączone w 1815 postrzega się jako część historycznych Łużyc[2]. Różnice te przyczyniają się do różnych sporów.

Historia

Górny Śląsk i część Dolnego na mapie z 1746

Po wojnach śląskich teren Śląska został podzielony (ostatecznie w 1763) pomiędzy Prusy i Austrię (formalnie Królestwo Czech). Do państwa Hohenzollernów włączono większą część Śląska, który został nazwany Śląskiem Pruskim. Przy Habsburgach pozostały jedynie południowe fragmenty księstwa nyskiego, karniowskiego oraz opawskiego, a także niemal całe Księstwo Cieszyńskie. Habsburgowie stracili również należącą do historycznych Czech ziemię kłodzką, włączoną administracyjnie do pruskiego Śląska.

Prusy zdobyty teren nazwały Prowincją Śląską i w 1741 podzieliły na 2 departamenty kameralne ze stolicami we Wrocławiu (Śląsk Górny i tzw. Średni, 32 powiaty) i Głogowie (Śląsk Dolny, 16 powiatów). Granice dawnych księstw i powiatów pozostały w większości przypadków bez zmian, chociaż niektóre mniejsze jednostki wcielano do większych. Z trzech małych powiatów Nowogród, Przewóz i Żagań utworzono jeden duży w Żaganiu, z powiatów Prudnik, Biała i Głogówek jeden w Prudniku (choć początkowo stolica znajdowała się w Głogówku). Z powiatów Toszek i Gliwice powstał „podwójny” Toszek-Gliwice. Z dawnych wolnych państw stanowych swą rangę utrzymały tylko Bytom, Milicz i Pszczyna, stając się stolicami nowo utworzonych powiatów.

Do pruskiego Śląska należały 4 enklawy – w Brandenburgii wokół Świebodzina oraz na Łużycach – wsie Kromlau, Jämlitz i Tzschernitz, wieś Lieskau oraz wieś Bloischdorf. Liczne enklawy występowały wewnątrz Śląska – w granicach powiatów znajdowały się ziemie z innych, niekoniecznie sąsiednich powiatów.

W 1741 wolne państwo stanowe Żmigród zostało podniesione do rangi księstwa. W 1793, po II rozbiorze Polski, do Prowincji Śląskiej włączono ziemię wschowską, przez 450 lat położoną w granicach Polski. Dwa lata później z części zachodniej Małopolski powstały dwa kolejne powiaty – pilicki i siewierski, które przyłączono jako Nowy Śląsk. Nabytki te odpadły już w 1807, najpierw na rzecz Księstwa Warszawskiego, a później Królestwa Polskiego (tzw. Kongresowego). W 1809 Francuzi przenieśli siedzibę departamentu kameralnego z Głogowa do Legnicy z uwagi na jej bardziej centralne położenie.

Największe zmiany przyniósł rok 1815. Na Kongresie Wiedeńskim ustalono, że północne rejony Królestwa Saksonii zaanektują Prusy. Tereny te, historycznie należące do Górnych Łużyc, włączono do nowo utworzonej prowincji Śląsk (Provinz Schlesien). Były to trzy powiaty – Zgorzelec, Lubań i Rózbork (Rothenburg). W 1825 po raz kolejny przesunięto administracyjną granicę Śląska na zachód – o około 50 kilometrów. Był to wąski i długi pas łużyckiego powiatu Hoyerswerda, otoczony z trzech stron Saksonią. Takie rozszerzenie terytorium prowincji było decyzją sztuczną – nowe obszary nie miały przedtem ze Śląskiem nic wspólnego[3].

Prowincja Śląsk w roku 1905

Enklawę Świebodzina włączono do Brandenburgii (w 1815), podobnie jak wspomniane 3 mniejsze enklawy. Chcąc wyrównać północną granicę prowincji przesunięto ją bliżej Odry, włączając do niej fragmenty Brandenburgii – Czerwieńsk (Rothenburg) i Nietków (Polnisch Nettkow). Przydzielono je do powiatu zielonogórskiego, podobnie jak kolejny nabytek – wieś Drzonów.

W miejsce dawnych departamentów wprowadzono rejencje (Regierungsbezirk), które dzieliły się na powiaty. Na początku utworzono 4 rejencje: legnicką (13 powiatów), wrocławską (14), dzierżoniowską (11) i opolską (14). Dzierżoniowską w 1820 zlikwidowano i podzielono między rejencję wrocławską i legnicką. Do rejencji opolskiej włączono tereny dawnego księstwa nyskiego oraz niektóre inne ziemie, należące historycznie do Dolnego Śląska (Kluczbork, Byczyna). Hrabstwo kłodzkie, posiadające do tej pory dużą samodzielność administracyjną, włączono do rejencji wrocławskiej. Tak ukształtowane rejencje pozostały w niemal niezmienionych granicach aż do 1945.

Wraz z reformą administracyjną zlikwidowano większość enklaw. W 1818 ze wschodniej części powiatu Racibórz, ziemi wodzisławskiej, żorskiej oraz południowych fragmentów powiatu gliwickiego utworzono powiat Rybnik. Z większych powiatów wykrojono mniejsze, samodzielne – np. Kamienna Góra, Świerzawa, Wałbrzych. Powstało też kilka całkowicie nowych – Lubań, Ziębice, Złotoryja-Chojnów. W 1820 powiat Kluczbork przeniesiono z rejencji wrocławskiej do opolskiej. Po reformach w rejencji wrocławskiej były 22 powiaty, w legnickiej 19, a w opolskiej 16. Powierzchnie były podobne – 13600, 13500 oraz 13200 kilometrów kwadratowych. Równolegle oprócz oficjalnych nazw stosowano też nazwy zwyczajowe – Śląsk Dolny na rejencję legnicką, Śląsk Średni lub Środkowy na wrocławską (Mittelschlesien) i Śląsk Górny na opolską[4].

W późniejszych dekadach doszło już tylko do niewielkich zmian wewnętrznych. W 1855 powstał powiat Nowa Ruda, w 1873 powiaty Katowice, Tarnowskie Góry i Zabrze. Na przełomie XIX i XX wieku miastami wydzielonymi (powiatami grodzkimi) były: Wrocław, Legnica, Opole, Zgorzelec, Bytom, Królewska Huta, Katowice i Świdnica. Największym powiatem był opolski (1424 km kwadratowe), najmniejszym Królewska Huta (6 kilometrów kwadratowych).

Podział administracyjny

Mapa prowincji śląskiej z 1905
Mapa prowincji śląskiej z 1905
Dom Krajowy Prowincji Śląskiej we Wrocławiu

Przez większość czasu prowincja Śląsk podzielona była na rejencje: legnicką, wrocławską, opolską. W początkowych latach (1815-1820) istniała także zachodnia rejencja z ośrodkiem w Reichenbach. W 1816 do rejencji dzierżoniowskiej (później wrocławskiej) włączono hrabstwo kłodzkie[5]. Podział ten istniał w praktycznie niezmienionej formie aż do końca I wojny światowej[6]. W 1919 została rozdzielona na dwie prowincje: Dolny i Górny Śląsk. W 1938 obie prowincje ponownie połączono, ale w 1941 znowu dokonano podziału. W czasie II wojny światowej utworzono dodatkowo rejencję katowicką, a rejencja opolska objęła anektowane tereny powiatów Blachownia i Zawiercie z województwa kieleckiego II Rzeczypospolitej.

Podział administracyjny w roku 1910

Rejencja wrocławska

(niem. Regierungsbezirk Breslau)

Powiaty miejskie

  1. Breslau (Wrocław)
  2. Brieg (Brzeg) (od 1907)
  3. Schweidnitz (Świdnica)

Powiaty ziemskie

  1. Breslau (Wrocław)
  2. Brieg (Brzeg)
  3. Frankenstein (Ząbkowice Śl.)
  4. Glatz (Kłodzko)
  5. Groß Wartenberg (Syców)
  6. Guhrau (Góra)
  7. Habelschwerdt (Bystrzyca Kł.)
  8. Militsch (Milicz)
  9. Münsterberg (Ziębice)
  1. Namslau (Namysłów)
  2. Neumarkt (Środa Śląska)
  3. Neurode (Nowa Ruda)
  4. Nimptsch (Niemcza)
  5. Oels (Oleśnica)
  6. Ohlau (Oława)
  7. Reichenbach (Dzierżoniów)
  8. Schweidnitz (Świdnica)
  9. Steinau (Ścinawa)
  10. Strehlen (Strzelin)
  11. Striegau (Strzegom)
  12. Trebnitz (Trzebnica)
  13. Waldenburg (Wałbrzych)
  14. Wohlau (Wołów)

Rejencja legnicka

(niem. Regierungsbezirk Liegnitz)

Powiaty miejskie

  1. Görlitz (Zgorzelec)
  2. Liegnitz (Legnica)

Powiaty ziemskie

  1. Bolkenhain (Bolków)
  2. Bunzlau (Bolesławiec)
  3. Freystadt (Kożuchów)
  4. Glogau (Głógów)
  5. Goldberg-Haynau (Złotoryja-Chojnów)
  6. Görlitz (Zgorzelec)
  7. Grünberg (Zielona Góra)
  8. Hirschberg (Jelenia Góra)
  1. Hoyerswerda (Wojrowice)
  2. Jauer (Jawor)
  3. Landeshut (Kamienna Góra)
  4. Lauban (Lubań)
  5. Liegnitz (Legnica)
  6. Löwenberg (Lwówek Śląski)
  7. Lüben (Lubin)
  8. Rothenburg/Oberlausitz (Rozbork)
  9. Sagan (Żagań)
  10. Schönau (Świerzawa)
  11. Sprottau (Szprotawa)

Rejencja opolska

(niem. Regierungsbezirk Oppeln)

Powiaty miejskie

  1. Beuthen (Bytom)
  2. Gleiwitz (Gliwice)
  3. Kattowitz (Katowice)
  4. Königshütte (Królewska Huta)
  5. Oppeln (Opole)
  6. Ratibor (Racibórz) (od 1.04.1903)

Powiaty ziemskie

  1. Beuthen (Bytom)
  2. Cosel (Koźle)
  3. Falkenberg (Niemodlin)
  4. Groß Strehlitz (Strzelce Opolskie)
  5. Grottkau (Grodków)
  1. Kattowitz (Katowice)
  2. Kreuzburg (Kluczbork)
  3. Leobschütz (Głubczyce)
  4. Lublinitz (Lubliniec)
  5. Neiße (Nysa)
  6. Neustadt (Prudnik)
  7. Oppeln (Opole)
  8. Pleß (Pszczyna)
  9. Ratibor (Racibórz)
  10. Rosenberg (Olesno)
  11. Rybnik (Rybnik)
  12. Beuthen-Tarnowitz (Tarnowskie Góry)
  13. Tost-Gleiwitz (Toszek-Gliwice)
  14. Zabrze (Zabrze)

Nadprezydenci prowincji

Ludność

1817[7] 1849[7] 1939[8]
Regierungsbezirk Breslau 510 617 1 174 679 1 970 856
Regierungsbezirk Liegnitz 499 788 921 002 1 316 588
Regierungsbezirk Reichenbach 465 575
Regierungsbezirk Oppeln 516 618 965 912 1 350 202
Regierungsbezirk Kattowitz 2 824 415
Razem 1 992 598 3 061 593 7 462 061

W grudniu 1939 roku ludność prowincji Śląsk wynosiła 7 462 061, co przy powierzchni 47 597 km² daje 156,8 mieszkańca na km²[8].

Narodowość i język ludności rejencji katowickiej w 1940 roku[9]
Narodowość
niemiecka polska śląska żydowska inne czeska
1 089 600 931 121 157 057 88 746 3939 46 877
47,02% 40,18% 6,78% 3,83% 0,17% 2,02%
Język
niemiecki polski śląski żydowski inne czeski
897 812 1 007 014 288 445 83 624 4128 30 312
38,74% 43,45% 12,45% 3,61% 0,18% 1,57%

Wykaz miast (stan na 1 grudnia 1905)

Herb Miasto Nazwa niem. 1905 Ludność 1905 Rejencja 1905 Powiat 1905 Obecna lokacja
Wrocław Breslau 470 904 wrocławska Wrocław-Miasto (Breslau-Stadt) Polska
Zgorzelec (+Zgorzelec) Görlitz 83 766 legnicka Zgorzelec-Miasto (Görlitz-Stadt) NiemcyPolska
Królewska Huta (miasto od 1869) Königshütte 66 042 opolska Królewska Huta-Miasto (Königshütte-Stadt) Polska
Gliwice Gleiwitz 61 326 opolska Gliwice-Miasto (Gleiwitz-Stadt) Polska
Bytom Beuthen 60 273 opolska Bytom-Miasto (Beuthen-Stadt) Polska
Legnica Liegnitz 59 749 legnicka Legnica-Miasto (Liegnitz-Stadt) Polska
Katowice (miasto od 1865) Kattowitz 35 772 opolska Katowice-Miasto (Kattowitz-Stadt) Polska
Racibórz Ratibor 32 690 opolska Racibórz-Miasto (Ratibor-Stadt) Polska
Opole Oppeln 30 765 opolska Opole-Miasto (Oppeln-Stadt) Polska
Świdnica Schweidnitz 30 540 wrocławska Świdnica-Miasto (Schweidnitz-Stadt) Polska
Brzeg Brieg 27 486 wrocławska Brzeg-Miasto (Brieg-Stadt) Polska
Nysa Neisse 25 390 opolska Nysa-Miasto (Neisse-Stadt) Polska
Zielona Góra Grünberg 21 630 legnicka zielonogórski (Grünberg) Polska
Prudnik Neustadt 20 190 opolska prudnicki (Neustadt) Polska
Jelenia Góra Hirschberg 19 317 legnicka jeleniogórski (Hirschberg) Polska
Wałbrzych Waldenburg 16 435 wrocławska wałbrzyski (Waldenburg) Polska
Kłodzko Glatz 16 052 wrocławska kłodzki (Glatz) Polska
Dzierżoniów Reichenbach in Eulengebirge 15 984 wrocławska dzierżoniowski (Reichenbach) Polska
Mysłowice (miasto od 1861) Myslowitz 15 838 opolska katowicki (Kattowitz-Land) Polska
Bolesławiec Bunzlau 15 782 legnicka bolesławiecki (Bunzlau) Polska
Lubań Lauban 14 624 legnicka lubański (Lauban) Polska
Żagań Sagan 14 208 legnicka żagański (Sagan) Polska
Strzegom Striegau 13 427 wrocławska strzegomski (Striegau) Polska
Jawor Jauer 13 307 legnicka jaworski (Jauer) Polska
Kamienna Góra Landeshut 13 125 legnicka kamiennogórski (Landeshut) Polska
Nowa Sól Neusalz 13 002 legnicka kożuchowski (Freystadt) Polska
Tarnowskie Góry Tarnowitz 12 721 opolska tarnogórski (Tarnowitz) Polska
Głubczyce Leobschütz 12 700 opolska głubczycki (Leobschütz) Polska
Oleśnica Oels 10 944 wrocławska oleśnicki (Oels) Polska
Kluczbork Kreuzburg 12 700 opolska kluczborski (Kreuzburg) Polska
Boguszów Gottesberg 10 536 wrocławska wałbrzyski (Waldenburg) Polska
Rybnik Rybnik 10 445 opolska rybnicki (Rybnik) Polska
Chojnów Haynau 10 119 legnicka złotoryjsko-chojnowski (Goldberg-Haynau) Polska
Świebodzice Freiburg 9606 wrocławska świdnicki (Schweidnitz) Polska
Oława Ohlau 9233 wrocławska oławski (Ohlau) Polska
Strzelin Strehlen 8999 wrocławska strzeliński (Strehlen) Polska
Głuchołazy Ziegenhals 8673 opolska nyski (Neisse-Land) Polska
Ziębice Münsterberg 8475 wrocławska ziębicki (Münsterberg) Polska
Ząbkowice Śląskie Frankenstein 8404 wrocławska ząbkowicki (Frankenstein) Polska
Szprotawa Sprottau 7900 legnicka szprotawski (Sprottau) Polska
Mikołów Nikolai 7720 opolska pszczyński (Pleß) Polska
Koźle Kosel 7499 opolska kozielski (Kosel) Polska
Nowa Ruda Neurode 7298 wrocławska noworudzki (Neurode) Polska
Głogówek Oberglogau 7010 opolska prudnicki (Neustadt) Polska
Trzebnica Trebnitz 6853 wrocławska trzebnicki (Trebnitz) Polska
Złotoryja Goldberg 6804 legnicka złotoryjsko-chojnowski (Goldberg-Haynau) Polska
Lubin Lüben 6568 legnicka lubiński (Lüben) Polska
Namysłów Namslau 6183 wrocławska namysłowski (Namslau) Polska
Paczków Patschkau 6153 opolska nyski (Neisse-Land) Polska
Lwówek Śląski Löwenberg 5682 legnicka lwówecki (Löwenberg) Polska
Kowary Schmiedeberg 5675 legnicka jeleniogórski (Hirschberg) Polska
Strzelce Opolskie Groß Strehlitz 5656 opolska strzelecki (Groß Strehlitz) Polska
Wołów Wohlau 5311 wrocławska wołowski (Wohlau) Polska
Olesno Rosenberg 5222 opolska oleski (Rosenberg) Polska
Pszczyna Pleß 5190 opolska pszczyński (Pleß) Polska
Wojrowice Hoyerswerda 5136 legnicka wojrowicki (Hoyerswerda) Niemcy
Środa Śląska Neumarkt 5118 wrocławska średzki (Neumarkt) Polska
Mieroszów Friedland in Niederschlesien 4947 wrocławska wałbrzyski (Waldenburg) Polska
Lubawka Liebau 4892 legnicka kamiennogórski (Landeshut) Polska
Pyskowice Peiskretscham 4865 opolska toszecko-gliwicki (Tost-Gleiwitz) Polska
Góra Guhrau 4798 wrocławska górowski (Guhrau) Polska
Kożuchów Freystadt 4675 legnicka kożuchowski (Freystadt) Polska
Żory Sohrau 4642 opolska rybnicki (Rybnik) Polska
Grodków Grottkau 4537 opolska grodkowski (Grottkau) Polska
Bierutów Bernstadt 4480 wrocławska oleśnicki (Oels) Polska
Ścinawa Steinau an der Oder 4337 wrocławska ścinawski (Steinau) Polska
Chocianów (miasto od 1895) Kotzenau 4118 legnicka lubiński (Lüben) Polska
Mużaków (+Łęknica[10]) Muskau 4077 legnicka różbarski (Rothenburg) Niemcy
(Polska[10])
Kietrz Katscher 4026 opolska głubczycki (Leobschütz) Polska
Bolków Bolkenhain 3959 legnicka bolkowski (Bolkenhain) Polska
Milicz Militsch 3692 wrocławska milicki (Militsch) Polska
Lubliniec Lublinitz 3656 opolska lubliniecki (Lublinitz) Polska
Otmuchów Ottmachau 3650 opolska grodkowski (Grottkau) Polska
Wołczyn Konstadt 3561 opolska kluczborski (Kreuzburg) Polska
Lądek-Zdrój Landeck 3481 wrocławska bystrzycki (Habelschwerdt) Polska
Lewin Brzeski Löwen 3450 wrocławska brzeski (Brieg-Land) Polska
Gryfów Śląski Greiffenberg 3415 legnicka lwówecki (Löwenberg) Polska
Żmigród Trachenberg 3361 wrocławska milicki (Militsch) Polska
Krapkowice Krappitz 3230 opolska opolski (Oppeln-Land) Polska
Duszniki-Zdrój Reinerz 3139 wrocławska kłodzki (Glatz) Polska
Wodzisław Śląski Loslau 3126 opolska rybnicki (Rybnik) Polska
Bytom Odrzański Beuthen an der Oder 3706 legnicka kożuchowski (Freystadt) Polska
Hulczyn Hultschin 2942 opolska raciborski (Ratibor) Czechy
Międzylesie Mittelwalde 2932 wrocławska bystrzycki (Habelschwerdt) Polska
Kąty Wrocławskie Kanth 2914 wrocławska średzki (Neumarkt) Polska
Dobrodzień Guttentag 2884 opolska lubliniecki (Lublinitz) Polska
Przemków Primkenau 2850 legnicka szprotawski (Sprottau) Polska
Biała Zülz 2816 opolska prudnicki (Neustadt) Polska
Baborów Bauerwitz 2771 opolska głubczycki (Leobschütz) Polska
Radków Wünschelburg 2769 wrocławska noworudzki (Neurode) Polska
Zawidów Seidenberg 2707 legnicka lubański (Lauban) Polska
Mirsk Friedeberg 2644 legnicka lwówecki (Löwenberg) Polska
Rolany Ruhland 2476 legnicka wojrowicki (Hoyerswerda) Niemcy
Leśna Marklissa 2466 legnicka lubański (Lauban) Polska
Toszek Tost 2414 opolska toszecko-gliwicki (Tost-Gleiwitz) Polska
Wiązów Wansen 2355 wrocławska oławski (Ohlau) Polska
Twardogóra Festenberg 2338 wrocławska sycowski (Groß Wartenberg) Polska
Byczyna Pitschen 2306 opolska kluczborski (Kreuzburg) Polska
Syców Groß Wartenberg 2299 wrocławska sycowski (Groß Wartenberg) Polska
Sobótka Zobten 2280 wrocławska świdnicki (Schweidnitz) Polska
Niemcza Nimptsch 2216 wrocławska niemczański (Nimptsch) Polska
Ujazd Ujest 2214 opolska strzelecki (Groß Strehlitz) Polska
Psie Pole (miasto do 1928) Hundsfeld 2168 wrocławska oleśnicki (Oels) Polska
Niemodlin Falkenberg 2158 opolska niemodliński (Falkenberg) Polska
Bieruń (miasto od 1865) Berun 2145 opolska pszczyński (Pleß) Polska
Kulów Wittichenau 2087 legnicka wojrowicki (Hoyerswerda) Niemcy
Rychbach Reichenbach in Oberlausitz 2085 legnicka zgorzelecki (Görlitz) Niemcy
Korfantów (miasto od 1867) Friedland in Oberschlesien 2074 opolska niemodliński (Falkenberg) Polska
Prochowice Parchwitz 2069 legnicka legnicki (Liegnitz-Land) Polska
Złoty Stok Reichenstein 2064 wrocławska ząbkowicki (Frankenstein) Polska
Miasteczko Śląskie (miasto od 1866) Georgenberg 2040 opolska tarnogórski (Tarnowitz) Polska
Nowogrodziec Naumburg am Queis 1954 legnicka bolesławiecki (Bunzlau) Polska
Wąsosz Herrnstadt 1864 wrocławska górowski (Guhrau) Polska
Leśnica Leschnitz 1830 opolska strzelecki (Groß Strehlitz) Polska
Wińsko Winzig 1814 wrocławska wołowski (Wohlau) Polska
Prusice Prausnitz 1805 wrocławska milicki (Militsch) Polska
Chełmsko Śląskie Schömberg 1716 legnicka kamiennogórski (Landeshut) Polska
Świerzawa Schönau an der Katzbach 1706 legnicka świerzawski (Schönau) Polska
Polkowice Polkwitz 1654 legnicka głogowski (Glogau) Polska
Lubomierz Liebenthal 1624 legnicka lwówecki (Löwenberg) Polska
Nowe Miasteczko Neustädtel 1418 legnicka kożuchowski (Freystadt) Polska
Woźniki (miasto od 1858) Woischnik 1411 opolska lubliniecki (Lublinitz) Polska
Przewóz Priebus 1394 legnicka żagański (Sagan) Polska
Lewin Kłodzki Hummelstadt 1346 wrocławska kłodzki (Glatz) Polska
Uraz Auras 1345 wrocławska wołowski (Wohlau) Polska
Rudna Raudten 1337 wrocławska ścinawski (Steinau) Polska
Bardo Wartha 1312 wrocławska ząbkowicki (Frankenstein) Polska
Sulików Schönberg 1302 legnicka lubański (Lauban) Polska
Brzeg Dolny Dyhernfurth 1294 wrocławska wołowski (Wohlau) Polska
Różbark Rothenburg in Oberlausitz 1263 legnicka różbarski (Rothenburg) Niemcy
Międzybórz Neumittelwalde 1229 wrocławska sycowski (Groß Wartenberg) Polska
Srebrna Góra Silberberg 1125 wrocławska ząbkowicki (Frankenstein) Polska
Chobienia Köben an der Oder 1114 wrocławska ścinawski (Steinau) Polska
Gorzów Śląski Landsberg 1107 opolska oleski (Rosenberg) Polska
Czerwieńsk Rothenburg an der Oder 1104 legnicka zielonogórski (Grünberg) Polska
Wleń Lähn 1104 legnicka lwówecki (Löwenberg) Polska
Sułów Sulau 1085 wrocławska milicki (Militsch) Polska
Rychtal Reichthal 1083 wrocławska namysłowski (Namslau) Polska
Sośnicowice (miasto od 1853) Kieferstädtel 961 opolska toszecko-gliwicki (Tost-Gleiwitz) Polska
Skorogoszcz Schurgast 949 opolska niemodliński (Falkenberg) Polska
Otyń Deutsch Wartenberg 820 legnicka zielonogórski (Grünberg) Polska
Nowogród Bobrzański Naumburg am Bober 804 legnicka żagański (Sagan) Polska
Sława Schlawa 766 legnicka kożuchowski (Freystadt) Polska
Karłowice (miasto do 18??) Karlsmarkt 728 wrocławska brzeski (Brieg-Land) Polska
Dobroszyce (miasto do 1928) Juliusburg 715 wrocławska oleśnicki (Oels) Polska
Dobromierz Hohenfriedeberg 706 legnicka bolkowski (Bolkenhain) Polska
Czernina Tschirnau 686 wrocławska górowski (Guhrau) Polska
Lubiąż (miasto do 1844) Leubus 675 wrocławska wołowski (Wohlau) Polska
Strupina Stroppen 631 wrocławska trzebnicki (Trebnitz) Polska
Cieszków (miasto do 1843) Freyhan 565 wrocławska milicki (Militsch) Polska
Bolesławów (miasto do 1892) Wilhelmsthal 552 wrocławska bystrzycki (Habelschwerdt) Polska
Miedzianka Kupferberg 507 legnicka świerzawski (Schönau) Polska

Miasta

Wrocław, 1890-1900
Zgorzelec, ok. 1905

Największe miasta prowincji na przełomie XIX i XX wieku:

miasto pop. 1900 pop. 1910 rejencja 2014
1. Wrocław 422,709 512,105[11] wrocławska Polska
2. Görlitz/Zgorzelec 80,931 85,806[12] legnicka Niemcy/Polska
3. Królewska Huta 57,919 72,641[13] opolska Polska
4. Bytom 51,404 67,718[14] opolska Polska
5. Gliwice 52,362 66,981[15] opolska Polska
6. Legnica 54,882 66,620[16] legnicka Polska
7. Katowice 31,738 43,173[17] opolska Polska
8. Racibórz 25,250 38,424[18] opolska Polska
9. Opole 30,112 33,907[19] opolska Polska
10. Świdnica 28,439 31,329[20] wrocławska Polska

Zobacz też

Przypisy

  1. Preußische Provinz Schlesien. [dostęp 2015-04-18]. (niem.).
  2. W tym przypadku rozszerzenie terytorium Śląska było sztuczne, gdyż zostały do niego włączone obszary czysto łużyckie, które ze Śląskiem nie miały historycznie nic wspólnego. Było to czysto administracyjne rozszerzenie zakresu terytorialnego pojęcia Śląsk – cytat za: R. Pysiewicz-Jędrusik, A. Pustelnik, B. Konopska, Granice Śląska, Wrocław 1998, ISBN 83-911532-0-7, s. 30.
  3. R. Pysiewicz-Jędrusik, A. Pustelnik, B. Konopska, Granice Śląska, Wrocław 1998, ISBN 83-911532-0-7, s. 30, „włączono obszary czysto łużyckie”.
  4. A. Scheer, Zmiany granic Śląska na przestrzeni wieków, Świdnica 2002, s. 36.
  5. Marek Czapliński: Historia Śląska. Wrocław: 2002, s. 254. ISBN 83-229-2213-2.
  6. Jedyną dodatkową zmianą było przeniesienie okręgów Neisse i Grottkau do rejencji opolskiej.
  7. a b Stefi Jersch-Wenzel, Die Juden als Bestandteil der oberschlesischen Bevölkreung in der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts, tabela 1, s. 194.
  8. a b Helmut Neubach, Die Verwaltung Schlesiens zwischen 1848 und 1945, s. 936.
  9. M. Błaszczak-Wacławik, W. Błasiak, T. Nawrocki Górny Śląsk szczególny przypadek kulturowy, Warszawa 1990, s. 63.
  10. a b Łęknica była częścią Mużakowa jedynie w latach 1940–1945
  11. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-03] (niem.).
  12. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-03] (niem.).
  13. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (niem.).
  14. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-25] (niem.).
  15. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Gleiwitz [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-08].
  16. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-03] (niem.).
  17. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-14] (niem.).
  18. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] (niem.).
  19. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-15].
  20. Informationsseite - DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] (niem.).

Linki zewnętrzne