Szczuczyn (województwo podlaskie): Różnice pomiędzy wersjami
53°33′58″N 22°17′06″E/53,566111 22,285000| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Zbrodnia w Szczuczynie: drobne techniczne, WP:SK |
int. |
||
| Linia 51: | Linia 51: | ||
=== Zbrodnia w Szczuczynie === |
=== Zbrodnia w Szczuczynie === |
||
[[Zbrodnia|Zbrodni]] na jedenastu (a jak podają inne źródła |
[[Zbrodnia|Zbrodni]] na jedenastu (a jak podają inne źródła – dwunastu) młodych [[Żydzi|żydowskich]] [[kobieta]]ch<ref>Znane jest tylko jedno nazwisko ofiary: Gutka Rozental.</ref> pochodzących z [[Getto|getta]] w Szczuczynie dokonano u gospodyni Duda<ref> IPN celowo nie podaje nazwiska.</ref>. w Szczuczynie w sierpniu 1941 roku. Kobiety zostały zatrudnione przy pracach polowych. Zatłuczono je kosami, motykami i pałkami, jedną z nich przed zamordowaniem zbiorowo zgwałcono, a potem ciała wszystkich zakopano w dwóch zbiorowych grobach. [[Sprawstwo|Sprawcami]] byli mężczyźni ze Szczuczyna i okolic. Z sześciu oprawców, trzech z nich (Dominik Gąsiewski, Kazimierz Danowski i Jan Marczykowski) wcześniej brało udział w [[Mord w Bzurach|mordzie w Bzurach]]<ref>{{cytuj stronę |url= http://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/1,35241,11937426,Zbrodnia_sprzed_lat__Bili_kosami_i_motykami__Zydowki.html| tytuł= Zbrodnia sprzed lat, 2012-06-14| autor=Agnieszka Domanowska |opublikowany=Gazeta.pl |data dostępu=8.3.13 |strony=}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url= http://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/1,35235,13530774,Mord_na_Zydowkach_w_Bzurach_to_bylo_ludobojstwo__a.html#LokKrajTxt#ixzz2N4aPdyrD | tytuł=Mord na Żydówkach w Bzurach to było ludobójstwo, a śledztwo zostało umorzone |autor=Agnieszka Domanowska |opublikowany=bialystok.gazeta.pl |data dostępu=8.3.13 |strony=}}</ref>. Działali z pobudek rasistowskich i chęci zrabowania odzieży po zamordowanych. |
||
[[Plik:Urząd Miejski w Szczuczynie.jpg|mały|prawo|Urząd Miejski w Szczuczynie]] |
[[Plik:Urząd Miejski w Szczuczynie.jpg|mały|prawo|Urząd Miejski w Szczuczynie]] |
||
Wersja z 09:06, 6 paź 2018
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Park w Szczuczynie | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie | |||
| Burmistrz |
Artur Kuczyński | ||
| Powierzchnia |
13,23 km² | ||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
86 | ||
| Kod pocztowy |
19-230 | ||
| Tablice rejestracyjne |
BGR | ||
Położenie na mapie gminy Szczuczyn  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu grajewskiego  | |||
| 53°33′58″N 22°17′06″E/53,566111 22,285000
| |||
| TERC (TERYT) |
2004054 | ||
| SIMC |
0957560 | ||
Urząd miejski Plac Tysiąclecia 2319-230 Szczuczyn | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Szczuczyn – miasto w woj. podlaskim, w powiecie grajewskim, położone 57 km na północ od Łomży na historycznym Mazowszu. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szczuczyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. łomżyńskiego.
Przez miasto przepływa Wissa, niewielka rzeka, dopływ Biebrzy. Ośrodek usługowy; drobny przemysł: spożywczy, skórzany i ceramiczny.
Szczuczyn uzyskał lokację miejską w 1692 roku[2].
Historia
Około 1425 nad Wissą osiedlili się Szczukowie, pochodzący z północnego Mazowsza. Przywilejem z dnia 16 października 1436 książę Władysław ponownie nadał i sprzedał Falisławowi i Marcinowi Szczukom 55 włók ziemi po obu stronach Wissy. Na tych ziemiach powstała wieś Szczuki Litwa. Wieś ta w 1651 przeszła w ręce Jana Ławskiego. W 1683 ziemię odkupił Stanisław Antoni Szczuka, sekretarz i zaufany dyplomata króla Jana III Sobieskiego. Szlachcic zgromadził inne ziemie w tej okolicy. W latach 1689-1691 rozpoczął się pierwszy etap budowy miasta Szczuczyna. 9 listopada 1692 uznaje się za datę powstania miasta. Po wielkim pożarze w 1699 miasto zostało odbudowane przez S. A. Szczukę. Jan III Sobieski nadał Szczuczynowi prawa miejskie magdeburskie. Był on fundatorem barokowego zespołu kościoła, kolegium i klasztoru, jako wotum wdzięczności za wiktorię wiedeńską. W 1700 rozpoczęło tu działalność kolegium pijarskie. W 1721, już po śmierci S. A. Szczuki, powstała w Szczuczynie szkoła dla dziewcząt. Szczuczyńskie kolegium kończyli zasłużeni uczeni: Jakub Falkowski, Antoni Waga, Jakub Waga, Teodor Waga, Bronisław Trentowski. Uczył się tu Józef Andrzej Załuski. Istniał tutaj pierwszy w Polsce instytut dla głuchoniemych, który w 1816 r. przeniesiono do Warszawy.
W 1858 powstał w Szczuczynie szpital pw. św. Stanisława.
W Szczuczynie od wieków istniała prężna, zamożna i liczna wspólnota żydowska. Według danych z 1921 roku w Szczuczynie mieszkało 2506 Żydów, co stanowiło 56 % ludności miasteczka. W momencie wybuchu II wojny światowej liczebność szczuczyńskiego sztetlu wynosiła około 3 000 osób.
Zbrodnia w Szczuczynie
Zbrodni na jedenastu (a jak podają inne źródła – dwunastu) młodych żydowskich kobietach[3] pochodzących z getta w Szczuczynie dokonano u gospodyni Duda[4]. w Szczuczynie w sierpniu 1941 roku. Kobiety zostały zatrudnione przy pracach polowych. Zatłuczono je kosami, motykami i pałkami, jedną z nich przed zamordowaniem zbiorowo zgwałcono, a potem ciała wszystkich zakopano w dwóch zbiorowych grobach. Sprawcami byli mężczyźni ze Szczuczyna i okolic. Z sześciu oprawców, trzech z nich (Dominik Gąsiewski, Kazimierz Danowski i Jan Marczykowski) wcześniej brało udział w mordzie w Bzurach[5][6]. Działali z pobudek rasistowskich i chęci zrabowania odzieży po zamordowanych.
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Szczuczyna w 2014 roku [1].
Zabytki
- Zachowane
- klasztor barokowy zakonu Pijarów budowany w latach 1697–1711 (1743?), projektu Józefa Pioli, budowę prowadził Józef Fontana. Fundował go Stanisław Antoni Szczuka i król Jan III Sobieski
- kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny z 1701-1711 roku w stylu barokowym. Dekoracja sztukatorska wnętrza została wykonana przez Francesco Maino w 1708 roku.
- ołtarz z obrazem Madonny, barokowy z XVI-wieku ze srebrną sukienką przesłaną przez papieża Innocentego XIII
- obraz „Widzenie św. Józefa Kalasantego” namalowany przez Jerzego Siemiginowskiego, nadwornego malarza Jana III Sobieskiego, w ołtarzu prawej nawy.
- krucyfiks, barokowy z początku XVII w.
- kolegium Pijarów z 1706 (1708) roku w stylu barokowym dla 300 uczniów
- zespół Poczty Polskiej zbudowany w stylu klasycznym, w 1863 r. W skład zespołu wchodzą:
- poczta
- stajnia
- wozownia
- barokowe założenie miejskie z końca XVII wieku.
- najstarszy budynek w Szczuczynie pochodzi z 1690 r. Jednopiętrowy dom właścicieli miasta Szczuków, przy ul. Plac Tysiąclecia 1, mieści dziś 2 sklepy i mieszkania lokatorskie na piętrze.
- dom Żyda „Ozerowicza” z 1853 r. przy ul. Kościelnej 1 – po spaleniu odbudowany i użytkowany przez Ognisko Muzyczne (na piętrze) i Księgarnię od ul. Kościelnej i Gumiennej. Obecnie od ul. Gumiennej (od wschodu) mieści się Sklep Odzieży Używanej, od północnego wschodu (róg ul. Kościelnej i gumiennej) Księgarnia, na piętrze mieszkanie lokatorskie
- pomnik przyrody – 1 klon z 1918 r. stoi na Placu Tysiąclecia.
- cmentarz żydowski
- Niezachowane
- pałac rodu Szczuków w stylu barokowym z 1687-1690 roku, projektu Józefa Piola, budowę prowadził Józef Fontana. Przebudowany w latach 1705-1709 na pałac na planie prostokąta z dwoma narożnymi alkierzami. Zniszczony został w 1712 roku (Wojna Północna). Fundamenty odkryto w latach 1966-1967 i 1977-1979. Leżał na wschód od ulicy Kilińskiego i na północ od rz.Księżanki. Rezydencja Szczuków[7]. Obecnie są plany wyeksponowania ruin.
- ratusz w stylu barokowym z 12 kramnicami stał na Starym Rynku (dziś Plac Tysiąclecia) z początku XVIII wieku
- pomnik murowany wzniesiony na cześć komisarza dóbr szczuczyńskich Samuela Szpielowskiego Neronowicza z 1710 roku przy ul. Szczuki 1; pomnik zniszczono w czasie II wojny światowej
- dworek, w którym mieściła się szkoła żeńska prowadzona przez Siostry Miłosierdzia, rozebrany w 1817 r.
- fortyfikacje bastionowe otaczające miasto w XVIII wieku
- synagoga z 1820 roku. Bardzo bogata, najładniejsza z trzech byłych domów modlitw, stała obok poczty. Spalona razem z dwoma skromniejszymi 21.09.1939 r. przez wycofujące się wojska niemieckie. Pozostały po niej trzy słupy z ogrodzenia.
Transport
Miasto ma obwodnicę[8] a drogi wychodzące z obwodnicy to:
- 58 kierunek Pisz-Ruciane-Nida-Szczytno-Olsztynek
- 61 kierunek Augustów-Grajewo-Szczuczyn-Łomża-Ostrołęka-Warszawa
Przez Szczuczyn nie przebiega linia kolejowa. Najbliższa stacja kolejowa to Grajewo (18 km od miasta). Głównym przewoźnikiem autobusowym w mieście i okolicy jest PKS Łomża. Można spotkać tu również autobusy PKS Suwałki, PKS Warszawa oraz PKS Transkom Pisz. Szczuczyn ma bezpośrednie połączenia autobusowe z Białymstokiem, Łomżą, Warszawą, Grajewem, Ełkiem, Radziłowem, Jedwabnem, Suwałkami, Augustowem, Piszem, Białą Piską, Oleckiem, Giżyckiem, Gołdapią i in. W okresie letnim bywa uruchamiany dodatkowy kurs do Lublina i Władysławowa przez Gdańsk.
Nowe tereny inwestycyjne[9]
Podstrefa Szczuczyn w Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[10]
Lokalizacja: Szczuczyn, na styku dróg krajowych 61 (Warszawa – Ostrów Mazowiecka – Suwałki) oraz 58 (Pisz – Olsztyn)
Powierzchnia: 5 działek o łącznej powierzchni 12 ha
Znani ludzie pochodzący i związani ze Szczuczynem
- Bohdan Bocianowski – polski grafik i rysownik, karykaturzysta
- Jakub Fontana – polski architekt włoskiego pochodzenia, przedstawiciel baroku i klasycyzmu
- Teodora Kostka, herbu Dąbrowa (1693-1757) – przełożona klasztoru sióstr św. Wincentego á Paulo w Szczuczynie w latach 1732-1743
- Jacek Laszczkowski – śpiewak operowy, aktor
- Maciej Makuszewski – piłkarz, młodzieżowy reprezentant Polski, zawodnik Lecha Poznań
- Myer Prinstein – lekkoatleta, wielokrotny medalista olimpijski
- Bohdan Winiarski – sędzia i przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, poseł na Sejm II i III kadencji II RP
W filmie
- W Szczuczynie oraz w okolicznych miejscowościach realizowano zdjęcia do polskiego filmu fabularnego W imię.. z 2013 roku w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej.
Współpraca międzynarodowa
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Szczuczyn, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 74-75.
- ↑ Znane jest tylko jedno nazwisko ofiary: Gutka Rozental.
- ↑ IPN celowo nie podaje nazwiska.
- ↑ Agnieszka Domanowska: Zbrodnia sprzed lat, 2012-06-14. Gazeta.pl. [dostęp 8.3.13].
- ↑ Agnieszka Domanowska: Mord na Żydówkach w Bzurach to było ludobójstwo, a śledztwo zostało umorzone. bialystok.gazeta.pl. [dostęp 8.3.13].
- ↑ Rezydencja Szczuków - e-Grajewo.pl - Portal Internetowy Grajewo i okolice [online], www.e-grajewo.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ https://www.gddkia.gov.pl/pl/a/16157/Obwodnica-Szczuczyna, 7 października 2016.
- ↑ www.tereny.szczuczyn.pl/, 1 grudnia 2016.
- ↑ http://www.ssse.com.pl/zainwestuj/oferta-inwestycyjna/podstrefa-szczuczyn.html, 1 grudnia 2016.
Bibliografia
- Janusz Sobolewski, Irena Sobolewska: Prezentuje się Powiat Grajewski. Wyd. 2. Rajgród: Towarzystwo Miłośników Rajgrodu, 2006. ISBN 83-883710-6-1.
- Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 314. ISBN 978-83-89976-40-6
- Małgorzata Borkowska, Zakonnice pominięte przez Dworzaczka. Nasza Przeszłość, Wyd. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, tom 98. Kraków 2002, s. 274 i 275
Linki zewnętrzne
- Strona z bogatą historią miasta Szczuczyn. [dostęp 22 września 2008]. (ang.).
- Strona Urząd Miasta Szczuczyn
- Szczuczyn, Mazowieckim zwany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 862.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
