Oskar Lange

Oskar Lange

Data i miejsce urodzenia	27 lipca 1904 Tomaszów Mazowiecki
Data i miejsce śmierci	2 października 1965 Londyn
Zastępca przewodniczącego Rady Państwa
Okres	od 20 lutego 1957 do 2 października 1965
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Członek Rady Państwa
Okres	od 5 kwietnia 1955 do 20 lutego 1957
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Odznaczenia

I LO im. J. Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim do którego uczęszczał Oskar Lange. Od lat odnotowywane w rankingu najlepszych polskich liceów miesięcznika "Perspektywy"

Grób Oskara Langego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Oskar Ryszard Lange (ur. 27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 2 października 1965 w Londynie) – polski ekonomista i polityk, członek Komitetu Centralnego PZPR, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek (1955–1957) i zastępca przewodniczącego (1957–1965) Rady Państwa, członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1958 roku.

Życiorys

W II Rzeczypospolitej

Był synem przemysłowca. „Twórczość Jego nierozerwalnie była związana z rozwojem idei socjalizmu zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami”. W 1912 roku rozpoczął edukację w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego, a następnie w Gimnazjum Filologicznym w Tomaszowie Mazowieckim. W przeciągu lat 1922–1926 przez rok studiował na Uniwersytecie Poznańskim i przez dwa lata na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1928 roku obronił rozprawę doktorską pt. Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924–1932 uzyskując stopień naukowy doktora. W 1931 roku przedstawił na Uniwersytecie Jagiellońskim swoją pracę habilitacyjną Statystyczne badania koniunktury gospodarczej. Studiował również na uniwersytecie w Londynie.

W latach 1926–1937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się teorią statystyki. Z ruchem socjalistycznym związany od 1918 roku. Był jednym z najbardziej aktywnych działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej Od 1927 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej.

Za granicą

W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko powrócił na katedrę statystyki do Krakowa, a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na Uniwersytet Stanforda. W latach 1938–1945 wykładał na Uniwersytecie Chicagowskim. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z emigracyjnym PPS, jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce.

W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega Bolesława Geberta do współpracy z Ludowym Komisariatem Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD) jako agent wpływu o pseudonimie Friend (z ang. przyjaciel). W 1944 na zaproszenie Związku Patriotów Polskich przyleciał do Moskwy, gdzie spotkał się z Józefem Stalinem. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych spotkał się z premierem Stanisławem Mikołajczykiem i poinformował o misji w Związku Radzieckim prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta.

W latach 1945–1947 pełnił funkcję ambasadora RP w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej Radzie Bezpieczeństwa. Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W Polsce Ludowej

Należał do Rady Naczelnej PPS w kraju (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) oraz Komisji Politycznej CKW PPS (1948). W 1947 roku został wybrany na korespondenta Polskiej Akademii Nauk. Od 1948 roku był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i jej Komitetu Centralnego.

W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Po śmierci Stalina wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.

W latach 1949–1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1957 członek, a następnie do śmierci w 1965 zastępca przewodniczącego Rady Państwa. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych. Od 1956 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1957–1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej, a w latach 1957–1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Był doradcą ekonomicznym rządu Indii (1955–1956) i Cejlonu (1959).

Od 1947 roku był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I, II, III i IV kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – był przewodniczącym Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (1948), przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR (1948–1952), przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych (1949–1952), przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951–1952), przewodniczącym Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej (1955–1956) oraz przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 roku został pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego.

W 1964 roku został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej oraz przyznano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia.

Zajmował się ekonomią polityczną, statystyką, ekonometrią i cybernetyką ekonomiczną. Obok Michała Kaleckiego był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964).

Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Upamiętnienie

Popiersie Langego w kampusie Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

Jego imieniem nazwana została główna aula Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i reprezentacyjna sala na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Do czasu wejścia w życie ustawy dekomunizacyjnej z 1 kwietnia 2016 imieniem Langego nazwane były ulice w Warszawie (zmieniona na ulicę Tomasza Arciszewskiego), Częstochowie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Żołnierzy Niezłomnych), Koszalinie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Bukową), Jeleniej Górze (zmieniona w 2017 roku na ulicę św. Jadwigi Śląskiej), Bydgoszczy (zmieniona w 2017 roku na ulicę mjr. Jana Henryka Żychonia), Jaworznie (zmieniona w 2017 roku na ulicę gen. Feliksa Kamińskiego) oraz w rodzinnym Tomaszowie Mazowieckim (zmieniona po konsultacjach społecznych w 2017 na ulicę Wandy Panfil). W 2017 ulicę jego imienia w Katowicach przemianowano na ul. ks. Wiktora Matejczyka (w Murckach). Lange był patronem także techników ekonomicznych w Gdyni, Kielcach, Szczecinie, Zielonej Górze, Bytomiu, Chorzowie, Wodzisławiu Śląskim, Ciechanowie (do marca 2015), Elblągu, Grudziądzu, Mogilnie, Nowym Sączu, Siedlcach, Zamościu i Zawierciu.

Imię Oskara Langego nosiła do czasu przekształcenia się w Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu także Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu. Przed wejściem do uczelnii nadal stoi pomnik ekonomisty

W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara Lange w Pałacu Staszica w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję naukową Współczesne modele gospodarki a myśl Oskara Langego.

Związki z NKWD i wywiadem ZSRR

W 2010 roku powstał film dokumentalny pt. New Poland w reżyserii Roberta Kaczmarka i Grzegorza Brauna, który porusza wątek pracy Oskara Langego oraz Bolesława Geberta dla wywiadu radzieckiego podczas ich działalności w Stanach Zjednoczonych.

Linki zewnętrzne

• Biografia w Encyclopædia Britannica (ang.)
• Biografia w Concise Encyclopedia of Economics (ang.)
• Biografia w New School for Social Research (ang.)
• Biografia w International Institute of Social Studies of Erasmus University Rotterdam (ang.)
• Lange podczas wojny
• Lange a PKWN
• Powojenna kariera Langego
• Co to jest ekonomia