Baranowicze: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
JCRZ (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 061 edycji
m poprawa linków
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
m Poprawiam szablon cytowania
Linia 68: Linia 68:


W drugiej połowie lat 40. XX wieku partyjne władze Białoruskiej SRR utrudniały proces przesiedleń osób narodowości polskiej z Baranowicz do Polski w jej nowych granicach. Wprowadziły one pojęcie „osób urodzonych na terenie Białorusi”. Osoby takie automatycznie uznawano za etnicznych Białorusinów, tym samym odmawiając im prawa do decydowania o swojej przynależności narodowej ze względu na używany język czy wyznanie. W konsekwencji uniemożliwiało to ich [[ekspatriacja|ekspatriację]]. Polscy członkowie komisji mieszanej w Baranowiczach pisali w sprawozdaniu:
W drugiej połowie lat 40. XX wieku partyjne władze Białoruskiej SRR utrudniały proces przesiedleń osób narodowości polskiej z Baranowicz do Polski w jej nowych granicach. Wprowadziły one pojęcie „osób urodzonych na terenie Białorusi”. Osoby takie automatycznie uznawano za etnicznych Białorusinów, tym samym odmawiając im prawa do decydowania o swojej przynależności narodowej ze względu na używany język czy wyznanie. W konsekwencji uniemożliwiało to ich [[ekspatriacja|ekspatriację]]. Polscy członkowie komisji mieszanej w Baranowiczach pisali w sprawozdaniu:
{{cytat|Strona białoruska (…) nie zważając na to, co sama widzi i słyszy (…) bezapelacyjnie orzeka, że oni są Białorusinami, ponieważ są tu urodzeni<ref>{{cytuj książkę | autor = pod red. S. Ciesielskiego| tytuł = Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931–1948| miejsce = [[Toruń]]| rok = [[2003]]| strony = 309| rozdział = Stosunki narodowościowe w latach 1939–1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi| nazwisko r = Ruchniewicz| imię r = M.| autor r link = || język = pl}}</ref>.}}
{{cytat|Strona białoruska (…) nie zważając na to, co sama widzi i słyszy (…) bezapelacyjnie orzeka, że oni są Białorusinami, ponieważ są tu urodzeni<ref>{{cytuj książkę | autor = pod red. S. Ciesielskiego| tytuł = Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931–1948| miejsce = [[Toruń]]| rok = [[2003]]| strony = 309| rozdział = Stosunki narodowościowe w latach 1939–1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi| nazwisko r = Ruchniewicz| imię r = M.| autor r link = | język = pl}}</ref>.}}


Na potrzeby miejscowego przemysłu w latach 60. XX wieku w Baranowiczach osiedlono robotników sprowadzonych z głębi Rosji. W 1987 roku w Baranowiczach powstała pierwsza na Białorusi polska szkoła<ref>http://www.polskiklub.org/teacher/teacher.php?teacher=12</ref>.
Na potrzeby miejscowego przemysłu w latach 60. XX wieku w Baranowiczach osiedlono robotników sprowadzonych z głębi Rosji. W 1987 roku w Baranowiczach powstała pierwsza na Białorusi polska szkoła<ref>http://www.polskiklub.org/teacher/teacher.php?teacher=12</ref>.

Wersja z 00:31, 3 lis 2018

Baranowicze
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

brzeski

Rejon

baranowicki

Zarządzający

Yuri Gromakowski

Powierzchnia

80,66 km²

Populacja (2013)
• liczba ludności
• gęstość


178 370
3350 os./km²

Nr kierunkowy

+375 163

Kod pocztowy

2254xx

Tablice rejestracyjne

1

Położenie na mapie obwodu brzeskiego
Mapa konturowa obwodu brzeskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Baranowicze”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Baranowicze”
Ziemia53°07′N 25°59′E/53,116667 25,983333
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Rozgłośnia Polskiego Radia z 1938 roku
Budynek z lat 30. XX wieku (przebudowany)
Cmentarz katolicki
Mapa Baranowicz z 1934 r.

Baranowicze[1] (biał. Баранавічы, jidysz באראנאוויטש, Baranowicz) – miasto w obwodzie brzeskim, siedziba rejonu baranowickiego Białorusi, do 1945[2] w Polsce, w województwie nowogródzkim, siedziba powiatu baranowickiego.

Baranowicze są ośrodkiem przemysłu metalowego i włókiennictwa[3].

Geografia

Baranowicze mają powierzchnię 50,22 km², w tym 3,18 km² stanowią lasy, 0,12 km² – bagna, a 0,40 km² – obiekty wodne[4].

Historia

Do 1914 roku

Wieś Baranowicze po raz pierwszy wzmiankowano w 1706 jako prywatną własność rodziny Rozwadowskich. W 1870 przez miejscowość przeprowadzono linie kolejowe Brześć nad Bugiem–Moskwa i Równe–Wilno, co doprowadziło do gospodarczego ożywienia w połowie lat 90-tych XIX w. Przyczyniło się do tego także przeniesienie garnizonów wojskowych z Nowogródka i Horodyszcza. Generał inż. baron von Dirschau wybudował tutaj dużą cukrownię, ponadto powstały 3 duże cegielnie, 3 fabryki urządzeń młyńskich, 2 młyny i 2 tartaki. W 1897 Baranowicze liczyły 4 tysiące mieszkańców (w tym 50% Żydów). W 1909 r. mieszkało tutaj już 9 tysięcy mieszkańców, a w 1914 r. ponad 31 tysięcy - w ten sposób Baranowicze stały się czwartym miastem pod wzglądem wielkości w guberni mińskiej, a wielkością przewyższyły Nowogródek, który dla Baranowicz był w tym czasie powiatem. Miasto w większości było drewniane, jedna ulica posiadała bruk, a pięć było pokryte nim częściowo[5]. W 1908 roku przez dwa miesiące w szpitalu w Baranowiczach przebywał pisarz Szolem Alejchem.

Między I i II wojną światową

W czerwcu 1916 pod Baranowiczami stoczona została jedna z najkrwawszych bitew I wojny światowej, w której zginęło prawie 100 000 żołnierzy

18 marca 1919 polski oddział kawalerii 13 Pułku Ułanów Wileńskich pod dowództwem mjr. Władysława Dąbrowskiego dokonał rajdu i przejściowo odbił Baranowicze z rąk bolszewików. Polacy zdobyli duże zapasy broni, amunicji i materiału wojennego oraz wzięli wielu bolszewickich jeńców, po czym wycofali się[6]. 18 kwietnia 1919 siły polskie ponownie zaatakowały Baranowicze, tym razem z zamiarem trwałego opanowania miasta. Zgrupowanie płk. Aleksandra Boruszczaka przez całą noc prowadziło walki o miasto z bolszewikami, w tym przy użyciu bagnetów. Wreszcie wczesnym świtem 19 kwietnia dokonano szturmu i do godziny 7:00 całkowicie oczyszczono miasto z nieprzyjaciela[7].

W 1919 Baranowiczom nadano prawa miejskie. W okresie międzywojennym były ważnym ośrodkiem gospodarczym II Rzeczypospolitej, największym miastem województwa nowogródzkiego, siedzibą Garnizonu Baranowicze i oddziału Korpusu Ochrony Pogranicza. W dniu 30 października 1922 r. miasto odwiedził marszałek Józef Piłsudski. Po 1922 roku przy ulicy Staszica wzniesiono kolonię urzędniczą oraz uruchomiono gimnazjum. W 1924 roku w mieście zbudowany został drewniany kościół katolicki pw. Podwyższenia Krzyża. Od 1925 roku na rogu ulic Szeptyckiego (Sowieckiej) i Mickiewicza został odsłonięty, drugi po warszawskim, Grób Nieznanego Żołnierza[8]. W tym samym powstało technikum kolejowe oraz szkoła kupiecka. W 1926 do budowanej lokalnej cerkwi przeniesiono elementy wyposażenia rozebranego soboru św. Aleksandra Newskiego w Warszawie. W 1927 roku zbudowano nowoczesną rzeźnię miejską. W 1929 roku otworzono muzeum powiatowe i zbudowano Bank Polski. Wkrótce oddano do użytku nowy budynek Ogniwa Polskiego, Poczty Polskiej, kino „Apollo” i remizę strażacką[9]. W 1938 roku uruchomiono lokalną rozgłośnię Polskiego Radia, Polskie Radio Baranowicze[8].

W Baranowiczach mieściło się dowództwo Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, którą od 1937 roku dowodził gen. Władysław Anders[8], a także stacjonowały 26 Pułk Ułanów, 78 Pułk Piechoty, 9 Dywizjon Artylerii Konnej, 9 Szwadron Pionierów i 9 Szwadron Łączności. W okresie międzywojennym jako dowódcy i oficerowie służyli w Baranowiczach m.in. Roman Abraham, Mieczysław Boruta-Spiechowicz, Stanisław Grzmot-Skotnicki, Bolesław Kontrym, Witold Pilecki, Nikodem Sulik[10].

15 września 1939 miasto i radiostacja zostały zbombardowane przez Luftwaffe[11].

Obrona Baranowicz 17 września 1939 roku

17 września 1939 roku, w dniu napaści ZSRR na Polskę, na teren powiatu baranowickiego wkroczyła Armia Czerwona. W tym samym czasie na terenie powiatu rozpoczęły się mordy i grabieże. Ich ofiarami padali zamożniejsi mieszkańcy, urzędnicy, policjanci i żołnierze Wojska Polskiego (zazwyczaj Polacy), sprawcami natomiast były zbrojne grupy skomunizowanych chłopów i kryminalistów, działające z inspiracji ZSRR (zazwyczaj Białorusini i Żydzi)[12].

Na wieść o sowieckiej napaści, 17 września 1939 roku we wczesnych godzinach rannych, kierownik baranowickiego magistratu Jan Węgrzyn podjął decyzję o utworzeniu milicji (tzn. Straży Obywatelskiej), w celu obrony miasta oraz zapobieżenia rozprzestrzeniania się anarchii i bezprawia z terenów wiejskich. Składała się ona ze 186 Polaków, których Jan Węgrzyn znał osobiście. Zostali oni wyposażeni w niebieskie opaski i karabiny. Tymczasem z terenu powiatu do Baranowicz zaczęły napływać tłumy białoruskich chłopów, a pod budynkiem magistratu zgromadził się tłum wznoszący antypaństwowe okrzyki. Około godziny 10. do budynku wtargnęła grupa robotników – członków Polskiej Partii Socjalistycznej, której przewodził mężczyzna o nazwisku Machaj. Grupa zażądała likwidacji milicji z niebieskimi opaskami. W wyniku burzliwych negocjacji osiągnięto porozumienie, w myśl którego służba porządkowa miała zostać utrzymana, jednak niebieskie opaski miały został zastąpione czerwonymi. W tym momencie jednak do magistratu wtargnęła grupa ok. 30 miejscowych komunistów, krzyczących „Dość waszych rządów, precz”. Również ich, pomimo dużego napięcia, udało się przekonać, że służby porządkowe są w mieście niezbędne do ochrony przed rabunkami i samosądami, przynajmniej do momentu wkroczenia wojsk sowieckich. W tej sytuacji jedynym żądaniem komunistów było aresztowanie przywódcy socjalistów, Machaja. O godzinie 14. miasto Baranowicze zostało zajęte przez Armię Czerwoną. Milicja Jana Węgrzyna, pomimo, iż nie podjęła walki z Sowietami, uratowała Baranowicze przed falą mordów i grabieży, które w tym czasie miały miejsce w powiecie i na całych ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej[12].

Okupacja sowiecka (1939–1941)

W październiku 1939 roku Baranowicze weszły w skład tzw. „Zachodniej Białorusi” – marionetkowego bytu państwowego utworzonego przez sowieckie władze okupacyjne. 2 listopada zostały włączone do Białoruskiej SRR. 4 grudnia 1939 roku stały się centrum administracyjnym nowo utworzonego obwodu baranowickiego.

Okupacja niemiecka (1941-1944)

W czasie okupacji niemieckiej 1941–1944 istniało tu getto, przez które przewinęło się ok. 13 tysięcy lokalnych Żydów (ocalało zaledwie ok. 250 z nich). W dniu 13 lipca 1942 roku Niemcy rozstrzelali 48 Polaków spośród miejscowych księży i inteligencji[13]. Miasto zostało ponownie zajęte przez Armię Czerwoną 6 lipca 1944 r.

ZSRR (1944–1991)

Po opanowaniu Nowogródczyzny, Sowieci wznowili wywózki do Kazachstanu i na Syberię. W wyniku polsko-sowieckiej umowy z 16 sierpnia 1945 r. całe województwo nowogródzkie przeszło pod władanie Białoruskiej SRR.

W drugiej połowie lat 40. XX wieku partyjne władze Białoruskiej SRR utrudniały proces przesiedleń osób narodowości polskiej z Baranowicz do Polski w jej nowych granicach. Wprowadziły one pojęcie „osób urodzonych na terenie Białorusi”. Osoby takie automatycznie uznawano za etnicznych Białorusinów, tym samym odmawiając im prawa do decydowania o swojej przynależności narodowej ze względu na używany język czy wyznanie. W konsekwencji uniemożliwiało to ich ekspatriację. Polscy członkowie komisji mieszanej w Baranowiczach pisali w sprawozdaniu:

Strona białoruska (…) nie zważając na to, co sama widzi i słyszy (…) bezapelacyjnie orzeka, że oni są Białorusinami, ponieważ są tu urodzeni[14].

Na potrzeby miejscowego przemysłu w latach 60. XX wieku w Baranowiczach osiedlono robotników sprowadzonych z głębi Rosji. W 1987 roku w Baranowiczach powstała pierwsza na Białorusi polska szkoła[15].

Od 1991 Baranowicze są częścią niepodległej Białorusi. W 1994 roku zakończono budowę Domu Polskiego mieszczącego Społeczną Szkołę Polską.

Zabytki

  • Kościół katolicki pw. Podwyższenia Krzyża – zbudowany w 1924 roku, nieprzerwanie czynny w okresie sowieckim, zachowany do dnia dzisiejszego. W czasach II Rzeczypospolitej i ZSRR stanowił główny ośrodek baranowickich Polaków[8].
  • Domy Kolonii urzędniczej z około 1925 roku, proj. arch. Teodor Bursze
  • Budynek rozgłośni Polskiego Radia uruchomionej 1 lipca 1938 roku w stylu funkcjonalistycznym, ul. Komsomolska.
  • Budynek Ogniwa Polskiego z około 1935 roku
  • Budynek Poczty Polskiej z około 1935 roku
  • Budynek Banku Polskiego z 1929 roku
  • Remiza strażacka z okresu II RP
  • Cerkiew prawosławna z okresu II RP (Sobór Opieki Matki Bożej)
  • Cmentarz katolicki z pomnikiem w kształcie wysokiego cokołu zwieńczonego krzyżem z lat 20. XX wieku. Do lat 60. XX wieku znajdował się na nim napis: ”Polsko, Matko nasza/W służbie twej wierni/ życie swe oddaliśmy/Pamięci 182 pracowników etapu repatriacyjnego w Baranowiczach/ Zmarłych w latach odrodzenia Ojczyzny/1920-1923”. Po odtworzeniu w latach 90. XX wieku, napis usunięto na żądanie władz i zastąpiono rosyjskim.
  • Cmentarz prawosławny ze zbiorową mogiłą ponad 100 Polaków spośród miejscowej inteligencji zamordowanych przez Niemców.
  • Rzeźnia miejska „Kres-Eksport” z 1927 roku
  • Kino Apollo z okresu II RP (zburzone)
  • grób nieznanego żołnierza z okresu II RP (zburzony)
  • Sobór Opieki Matki Bożej z lat 20. XX w
    Sobór Opieki Matki Bożej z lat 20. XX w
  • Kościół katolicki w stylu zakopiańskim z 1924 roku
    Kościół katolicki w stylu zakopiańskim z 1924 roku
  • Cerkiew św. Aleksandra Newskiego
    Cerkiew św. Aleksandra Newskiego
  • Cerkiew św. Niewiast Niosących Wonności
    Cerkiew św. Niewiast Niosących Wonności
  • Apteka
    Apteka
  • Stacja kolejowa
    Stacja kolejowa
  • Remiza
    Remiza
  • Bank
    Bank
  • Zabytkowy dom
    Zabytkowy dom
  • Zabytkowy dom
    Zabytkowy dom

Transport

Ważny węzeł kolejowy, stacja Baranowicze Centralne. Baranowicze mają połączenia kolejowe bezpośrednie z wieloma miastami:

Przez miasto przebiega też trasa międzynarodowa M1 Brześć nad Bugiem – Mińsk.

Demografia

Ludzie związani z Baranowiczami

Sport

Do 1939 roku w Baranowiczach funkcjonowały kluby piłkarskie takie jak m.in. WKS Baranowicze i Ognisko Baranowicze.

Galeria

  • Rakieta balistyczna pomnik
    Rakieta balistyczna pomnik
  • Lokomotywa pomnik ЭM 270-30
    Lokomotywa pomnik ЭM 270-30
  • Dawny cmentarz żydowski
    Dawny cmentarz żydowski

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
  2. ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
  3. ↑ Барановичи. ekskursii.by. [dostęp 2016-08-07]. (ros.).
  4. ↑ Gosudarstwiennyj ziemielnyj kadastr po sostojaniju na 1 janwaria 2011 g. [online], Państwowy Komitet ds. Nieruchomości Republiki Białorusi [dostęp 2011-05-19] [zarchiwizowane z adresu 2010-11-23] (ros.).
  5. ↑ Polskie Chicago na Wschodzie
  6. ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 70.
  7. ↑ Lech Wyszczelski: Wyprawa wileńska. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 103.
  8. ↑ a b c d Trwanie w Baranowiczach. W: Białoruś. Uparte trwanie polskości. s. 135–136.
  9. ↑ Historia m. Baranowicze od pierwszej wzmianki do II wojny światowej (lata 1706–1941) [online], bartrans.net [dostęp 2017-11-22].
  10. ↑ Miasto przy torze. Kolej i wojsko w dziejach Baranowicz
  11. ↑ Руслан Равяка, Бамбёжка Баранавіч 15 верасня 1939 года + фота, "Nasza Niwa" z 17 września 2009 (biał.)
  12. ↑ a b Marek Wierzbicki: Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 129–130, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
  13. ↑ Ludobójstwo Ludności Polskiej Na Kresach [online], www.stankiewicze.com [dostęp 2017-11-22].
  14. ↑ M. Ruchniewicz: Stosunki narodowościowe w latach 1939–1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi. W: pod red. S. Ciesielskiego: Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931–1948. Toruń: 2003, s. 309. (pol.).
  15. ↑ http://www.polskiklub.org/teacher/teacher.php?teacher=12
  16. ↑ Города-побратимы | Барановичский городской исполнительный комитет [online], www.baranovichy.by [dostęp 2017-05-19] (ros.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Stolice rejonów obwodu brzeskiego

Herb obwodu brzeskiego

Powiat nowogródzki (do 1939)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1919–39)
Gminy wiejskie (1919–39)
Powiat baranowicki (1919–1939)
Przynależność wojewódzka
Gminy miejskie
Gminy wiejskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Baranowicze&oldid=54925704”