Andora: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
m Wycofano edycje użytkownika 83.9.179.30 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to AndrzeiBOT. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Inne znaczenia|państwa Andora|Miejscowość we Włoszech o nazwie [[Andora (Włochy)|Andora]] oraz stolica Andory – [[Andora (miasto)|Andora]]}} |
|||
{{Inne znaczenia|państwa Podlasie|memy Podlasie}} |
|||
{{Państwo infobox |
{{Państwo infobox |
||
|nazwa_oryginalna |
|nazwa_oryginalna = Principat d’Andorra |
||
|nazwa_polska |
|nazwa_polska = Księstwo Andory |
||
|flaga_obraz |
|flaga_obraz = Flag of Andorra.svg |
||
|herb_obraz |
|herb_obraz = Coat of arms of Andorra.svg |
||
|nazwa_dopełniacz |
|nazwa_dopełniacz = Andory |
||
|dewiza |
|dewiza = Virtus Unita Fortior |
||
|dewiza_język |
|dewiza_język = [[Łacina|łac.]] |
||
|dewiza_polski |
|dewiza_polski = Jedność wzmacnia<br/><small>''dosł.: ''cnota zjednoczona jest silniejsza''</small> |
||
|lokalizacja_obraz |
|lokalizacja_obraz = Andorra in Europe.svg |
||
|konstytucja |
|konstytucja = [[Konstytucja Andory]] |
||
|państwo |
|państwo = |
||
|język_urzędowy |
|język_urzędowy = [[język kataloński|kataloński]] |
||
|język_używany |
|język_używany = [[język francuski|francuski]], [[język portugalski|portugalski]], [[język kastylijski|kastylijski]] |
||
|stolica |
|stolica = [[Andora (miasto)|Andora]] |
||
|ustrój_polityczny |
|ustrój_polityczny = [[monarchia konstytucyjna]] |
||
|typ_państwa |
|typ_państwa = [[księstwo]] |
||
|głowa_państwa = [[Współksiążęta Andory|Współksiążęta]]:<br/>1) [[współksiążę francuski]]:<br/>[[Emmanuel Macron]]<br/>2) [[współksiążę episkopalny]]:<br/>[[Joan Enric Vives Sicília]] |
|||
|głowa_państwa = Wielki Książę [[Ziemcisław lll]] |
|||
|głowa_państwa_opis |
|głowa_państwa_opis = |
||
|status_terytorium |
|status_terytorium = |
||
|zależne_od |
|zależne_od = |
||
|głowa_terytorium |
|głowa_terytorium = |
||
|głowa_terytorium_opis |
|głowa_terytorium_opis = |
||
|w_imieniu_tekst |
|w_imieniu_tekst = |
||
|w_imieniu_urząd |
|w_imieniu_urząd = |
||
|w_imieniu |
|w_imieniu = |
||
|szef_rządu |
|szef_rządu = [[Antoni Martí]] |
||
|szef_rządu_opis |
|szef_rządu_opis = [[premierzy Andory|premier]] |
||
|w_imieniu_tekst2 |
|w_imieniu_tekst2 = |
||
|w_imieniu_urząd2 |
|w_imieniu_urząd2 = |
||
|w_imieniu2 |
|w_imieniu2 = |
||
|powierzchnia |
|powierzchnia = 468{{u|infobox1}} |
||
|powierzchnia_wód |
|powierzchnia_wód = ~0% |
||
|powierzchnia_miejsce |
|powierzchnia_miejsce = 179 |
||
|ludność |
|ludność = 78 014{{r|staty}} |
||
|gęstość |
|gęstość = 164,42 |
||
|gęstość_miejsce |
|gęstość_miejsce = |
||
|ludność_rok |
|ludność_rok = 2015 |
||
|narodowości |
|narodowości = |
||
|ludność_miejsce |
|ludność_miejsce = 201 |
||
|pkb |
|pkb = 4,8 mld [[dolar amerykański|USD]] |
||
|pkb_rok |
|pkb_rok = 2012 |
||
|pkb_osoba |
|pkb_osoba = 56 168 [[dolar amerykański|USD]] |
||
|pkb_ppp |
|pkb_ppp = 3,2 mld [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]] |
||
|pkb_ppp_rok |
|pkb_ppp_rok = 2012 |
||
|pkb_ppp_osoba |
|pkb_ppp_osoba = 37 445 [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]] |
||
|utworzenie_sposób |
|utworzenie_sposób = |
||
|od_kogo |
|od_kogo = |
||
|utworzenie_data |
|utworzenie_data = |
||
|likwidacja_sposób |
|likwidacja_sposób = |
||
|przez_kogo |
|przez_kogo = |
||
|likwidacja_data |
|likwidacja_data = |
||
|religia_dominująca |
|religia_dominująca = [[rzymski katolicyzm]] |
||
|waluta_nazwa = 1 [[euro]] = 100 [[cent]]ów (EUR, €)<ref>Do roku 1999 używano walut sąsiadów:<br />1 [[frank francuski]] = 100 [[centym]]ów oraz<br />1 [[peseta hiszpańska]] = 100 centymów<br />w obiegu jest też pamiątkowy bilon 1 [[diner]] = 100 centymów.</ref> |
|||
|waluta_nazwa = Brak |
|||
|waluta_symbol |
|waluta_symbol = |
||
|UTC |
|UTC = +1 – zima<br/>[[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] +2 – lato |
||
|hymn |
|hymn = [[Hymn Andory|El Gran Carlemany]] |
||
|hymn_nazwa_polska |
|hymn_nazwa_polska = Karol Wielki |
||
|kod_ISO |
|kod_ISO = AD |
||
|domena |
|domena = [[.ad]] |
||
|kod_samochodowy |
|kod_samochodowy = AND |
||
|kod_samolotowy |
|kod_samolotowy = C3 |
||
|numer_kierunkowy |
|numer_kierunkowy = +376 |
||
|terytoria_zależne |
|terytoria_zależne = |
||
|terytoria_autonomiczne |
|terytoria_autonomiczne = |
||
|mapa_obraz |
|mapa_obraz = Andorramap.png |
||
|uwagi |
|uwagi = |
||
|commons |
|commons = Category:Andorra |
||
|wikinews |
|wikinews = |
||
|quote |
|quote = |
||
|wikisłownik |
|wikisłownik = Andora |
||
}} |
}} |
||
'''Andora''', '''Księstwo Andory''' ([[język kataloński|katal.]] ''Principat d’Andorra'' [{{IPA|prinsiˈpat dənˈdorə}}]), nazwa historyczna (tradycyjna): ''Doliny Andory'' (katal. ''Les Valls d’Andorra'')<ref>[http://web.archive.org/web/20120401001451/http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0003858 Andorra: l’Enciclopèdia – enciclopedia.cat]; D. Kacała, ''Historia Andory'', [w:] ''Historia małych krajów Europy: Andora, Liechtenstein, Luksemburg, Malta, Monako, San Marino'', red. J. Łaptos, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002, {{ISBN|83-04-04590-7}}, s. 11: nazwa ta figuruje tam błędnie jako współczesna nazwa oficjalna.</ref> – małe państwo w południowo-zachodniej [[Europa|Europie]], bez dostępu do morza. Leży w [[Pireneje|Pirenejach]], granicząc od północy z [[Francja|Francją]], a od południa z [[Hiszpania|Hiszpanią]]. |
|||
'''Podlasie''', '''Wielkie Księstwo Podlaskie''' ([[język kataloński|podl. Podilcke kniastwo]])– małe państwo w północno-wschodniej [[Europa|Europie]], bez dostępu do morza. Leży na nizinie Polskiej, granicząc od północy z [[Francja|Litwą]] i [[Francja|Rosją]], na wschodzie z [[Francja|Białorusią]], a od południa i zachodu z [[Hiszpania|Polską]]. |
|||
== Geografia == |
== Geografia == |
||
{{Osobny artykuł|Geografia Andory|Podział administracyjny Andory|miejscowości Andory}} |
|||
'' |
''Andora'' to kraj leżący w [[Pireneje|Pirenejach]] i całkowicie pokryty górami. Ma powierzchnię 462 km². Średnia wysokość terenu to 1996 m n.p.m. Na licznych zboczach często występują wysokogórskie łąki i lasy. Najwyższy punkt w państwie to szczyt góry [[Coma Pedrosa|Pic Alt de la Coma Pedrosa]] (2942 m n.p.m.), najniższym jest [[Riu Runer]], który leży w pobliżu granicy z [[Hiszpania|Hiszpanią]] na wysokości 840 m n.p.m. Andora graniczy z [[Francja|Francją]] na północy, północnym wschodzie i północnym zachodzie i z Hiszpanią na południu, południowym wschodzie i zachodzie. Najdłuższą rzeką jest [[Valira]], będąca dopływem hiszpańskiej rzeki [[Segre]]. |
||
Andora dzieli się na 7 parafii (kat. ''parròquia''). |
|||
Najważniejsze miejscowości tego kraju to: |
Najważniejsze miejscowości tego kraju to: |
||
* [[Andora (miasto)| |
* [[Andora (miasto)|Andora]] – 19,6 tys. mieszk. |
||
* [[Escaldes-Engordany |
* [[Escaldes-Engordany]] – 14,0 tys. mieszk. |
||
* [[Sant Julià de Lòria (miasto)| |
* [[Sant Julià de Lòria (miasto)|Sant Julià de Lòria]] – 7,7 tys. mieszk. |
||
* [[Encamp (miasto)|Encamp]] – 7,5 tys. mieszk. |
|||
* |
|||
* [[La Massana (miasto)|La Massana]] – 5,0 tys. mieszk. |
|||
* |
|||
* [[Santa Coloma]] – 3,0 tys. mieszk. |
|||
* |
|||
* [[Ordino (miasto)|Ordino]] – 3,0 tys. mieszk. |
|||
* . |
|||
* [[Pas de la Casa]] – 2,4 tys. mieszk. |
|||
* |
|||
* |
|||
W |
W Andorze panuje klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski. |
||
Do zasobów naturalnych kraju zalicza się |
Do zasobów naturalnych kraju zalicza się żelazo, miedź, ołów, drewno. |
||
=== Granice === |
=== Granice === |
||
Andora graniczy z dwoma państwami: |
|||
<br/>{{Flaga|ESP}} [[Hiszpania| |
<br/>{{Flaga|ESP}} [[Hiszpania|Hiszpanią]] – 65 km<br/>{{Flaga|FRA}} [[Francja|Francją]] – 60 km |
||
[[Plik:Andorra topographic map-pl.svg|alt=Mapa topograficzna Andory|lewo|mały|835x835px|Mapa topograficzna Andory]] |
|||
<br />{{Flaga|FRA}} [[Francja|Białorusią]] – 236,3 km |
|||
[[Francja|Litwą]] – 100,3 km |
|||
[[Francja|Rosją]] – 16,5 km |
|||
{{clear}} |
{{clear}} |
||
Wersja z 21:07, 26 lis 2018
| |||||
Dewiza: (łac.) Virtus Unita Fortior (Jedność wzmacnia dosł.: cnota zjednoczona jest silniejsza) | |||||
Hymn: El Gran Carlemany (Karol Wielki) | |||||
Konstytucja | |||||
---|---|---|---|---|---|
Język urzędowy | |||||
Stolica | |||||
Ustrój polityczny | |||||
Typ państwa | |||||
Głowa państwa |
Współksiążęta: | ||||
Szef rządu | |||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
| ||||
Liczba ludności (2015) • całkowita • gęstość zaludnienia |
| ||||
PKB (2012) • całkowite • na osobę |
|||||
PKB (PSN) (2012) • całkowite • na osobę |
| ||||
Waluta | |||||
Religia dominująca | |||||
Strefa czasowa | |||||
Kod ISO 3166 |
AD | ||||
Domena internetowa | |||||
Kod samochodowy |
AND | ||||
Kod samolotowy |
C3 | ||||
Kod telefoniczny |
+376 | ||||
Andora, Księstwo Andory (katal. Principat d’Andorra [prinsiˈpat dənˈdorə]), nazwa historyczna (tradycyjna): Doliny Andory (katal. Les Valls d’Andorra)[3] – małe państwo w południowo-zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią.
Geografia
- Osobne artykuły:
Andora to kraj leżący w Pirenejach i całkowicie pokryty górami. Ma powierzchnię 462 km². Średnia wysokość terenu to 1996 m n.p.m. Na licznych zboczach często występują wysokogórskie łąki i lasy. Najwyższy punkt w państwie to szczyt góry Pic Alt de la Coma Pedrosa (2942 m n.p.m.), najniższym jest Riu Runer, który leży w pobliżu granicy z Hiszpanią na wysokości 840 m n.p.m. Andora graniczy z Francją na północy, północnym wschodzie i północnym zachodzie i z Hiszpanią na południu, południowym wschodzie i zachodzie. Najdłuższą rzeką jest Valira, będąca dopływem hiszpańskiej rzeki Segre.
Andora dzieli się na 7 parafii (kat. parròquia).
Najważniejsze miejscowości tego kraju to:
- Andora – 19,6 tys. mieszk.
- Escaldes-Engordany – 14,0 tys. mieszk.
- Sant Julià de Lòria – 7,7 tys. mieszk.
- Encamp – 7,5 tys. mieszk.
- La Massana – 5,0 tys. mieszk.
- Santa Coloma – 3,0 tys. mieszk.
- Ordino – 3,0 tys. mieszk.
- Pas de la Casa – 2,4 tys. mieszk.
W Andorze panuje klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski.
Do zasobów naturalnych kraju zalicza się żelazo, miedź, ołów, drewno.
Granice
Andora graniczy z dwoma państwami:
Hiszpanią – 65 km
Francją – 60 km
Historia
- Osobny artykuł:
W nagrodę za waleczność mieszkańców podczas walk z Maurami Karol Wielki nadał Andorze prawa miejskie. Następnie stała się ona lennem hrabiów Urgell, aby ostatecznie w 1133 r. przejść pod władanie biskupa z La Seu d’Urgell. W XII wieku była przedmiotem sporu pomiędzy biskupami a ich francuskimi sąsiadami z północy, hrabiami z Foix. W 1278 r. udało się rozwiązać konflikt – na mocy zawartego porozumienia biskup i hrabia zostali współrządcami. Andora natomiast zobowiązała się płacić obu stronom daniny: biskupom Urgell w wysokości 460 peset rocznie, hrabiom Foix w wysokości 960 franków rocznie[4]. W 1419 r. na wniosek ludności Andory został powołany lokalny parlament nazywany Radą Terytorialną (Consell de la Terra), później przekształcony w Radę Generalną (Consell General). W 1607 król Henryk IV, hrabia Foix wydał edykt, na mocy którego przekazał swe prawa do współrządzenia Andorą francuskiemu władcy.
W okresie 1812–1813 Cesarstwo Francuskie zajęło Katalonię i podzieliło ją na cztery departamenty. Wówczas Andora weszła w skład jednego z nich (départament de Sègre). W 1933 r. Francja zajęła Andorę wobec społecznych zamieszek przed wyborami.
12 lipca 1934 r. rosyjski awanturnik Boris M. Skosyriew ogłosił się Borisem I, niepodległym księciem Andory, równocześnie ogłaszając wojnę przeciwko biskupowi z Urgel. 20 lipca został aresztowany przez policję hiszpańską i wydalony z Hiszpanii. W latach 1936–1940 w Andorze stacjonował francuski garnizon, aby przeciwdziałać wpływom hiszpańskiej wojny domowej.
W czasie II wojny światowej Andora pozostawała neutralna, ale dopiero w 1958 r. ogłosiła pokój z Niemcami po I wojnie (1914-1918), z którymi pozostawała w stanie formalnej wojny, co zostało pominięte w traktacie wersalskim. Pozostawiona w stanie pewnej izolacji Andora była niejako poza głównym nurtem europejskiej historii. W ostatnich czasach, dzięki kwitnącej turystyce oraz rozwojowi transportu, udało się jej wyjść z tej izolacji oraz gruntownie zmienić swój system polityczny w 1993 roku, gdy została członkiem ONZ.
Etymologia nazwy
Nazwa Andora wywodzi się prawdopodobnie z nawarryjskiego słowa anduriall, oznaczającego kraj pokryty zaroślami; według innych teorii jest pochodzenia baskijskiego.
Legendarne pochodzenie nazwy kraju wiązane jest z wymienianym w Starym Testamencie miastem Endor, a jej upowszechnienie przypisuje się bądź Saracenom, którzy schronili się w tutejszych górach, uciekając ku północy, bądź Ludwikowi Pobożnemu, synowi Karola Wielkiego. Miał on ujrzeć w krajobrazie dolin Andory podobieństwo do doliny leżącej między górą Hermon a górą Tabor w Palestynie i nazwał nowo ujrzane terytorium Endor.
Inna wersja wyprowadza nazwę państwa od hiszpańskiego „ando” (wysoki) i „oro” (złoto, żelazo). Nazwa może pochodzić od celtyckich wyrazów „an” (wiatr) i „dor” (brama), co oznacza „brama wiatrów”. Trzecia etymologia nawiązuje do wyrazu „andar”, po hiszpańsku chodzić, wędrować, przemieszczać się[5].
Demografia
Jeszcze w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku Andora liczyła zaledwie 22 tysiące mieszkańców, niemal w całości Andorczyków. Gwałtowne przemiany gospodarcze i rozwój turystyki spowodował znaczny napływ imigrantów, którzy w 2002 roku stanowili aż 62% mieszkańców, z czego 26 tys. Hiszpanów, ponad 7 tys. Portugalczyków, 4,3 tys. Francuzów. Rdzenni Andorczycy są mniejszością we własnym kraju. Językiem urzędowym jest kataloński, choć mówi się także po hiszpańsku i francusku. Średnia gęstość zaludnienia wynosi ok. 150 osób na km², ale zasadnicza część ludności skupia się w dolinie rzeki Envaliry, gdzie leży stolica. Większość ludności jest wyznania rzymskokatolickiego. Główne zajęcia mieszkańców to obsługa ruchu turystycznego, handel i praca w szybko rozwijającej się bankowości. Tradycyjne zajęcia, jak rękodzielnictwo czy rolnictwo, mają obecnie bardzo małe znaczenie.
Narodowość | % całej populacji |
---|---|
Andorczycy (Katalończycy) | 36,2% |
Hiszpanie | 30,4% |
Portugalczycy | 15,9% |
Francuzi | 5,8% |
inni | 11,7% |
Liczba mieszkańców
Liczba ludności w latach 1947–2014[1]:
Religia
- Osobne artykuły:
- chrześcijaństwo – 90%:
- katolicyzm – 85%
- inni chrześcijanie – 4,7%
- protestantyzm i niezależne kościoły – 0,3%
- niereligijni – 7,8%
- islam – 0,8%
- inne religie – 0,5%
- hinduizm – 0,4%
- Świadkowie Jehowy – 0,21%
- tradycyjne religie – 0,2%
Źródło: Joshua Project, 2010[7].
Ustrój polityczny
- Osobny artykuł:
To jest artykuł z cyklu Katalonia |
Język: |
Podstawowe informacje |
Gramatyka |
Ortografia i fonologia |
Institut d’Estudis Catalans |
Acadèmia Valenciana de la Llengua |
Historia: |
historia Katalonii · Hrabiowie Barcelony |
Królestwo Aragonii · Pokój pirenejski |
Konstytucje katalońskie |
Nueva Planta |
Geografia: |
Kraje katalońskie |
Katalonia · Predomini Linguistic Catala · Baleary |
Roussillon · La Franja |
Andora · Alghero · El Carche |
Zgodnie z konstytucją z 1993 r. Andora jest określona jako niezależne, demokratyczne, parlamentarne współksięstwo. Głową państwa są dwaj współksiążęta: każdy kolejny biskup katalońskiej diecezji Urgel oraz każdy kolejny prezydent Francji. Pełnią funkcje reprezentacyjne i mają prawo weta wobec międzynarodowych traktatów. Władza ustawodawcza należy do 28-osobowego parlamentu – Rady Generalnej, w którym jedna połowa posłów wybierana jest z listy krajowej, a druga z siedmiu dwumandatowych okręgów wyborczych. Władzę wykonawczą sprawuje powoływany przez parlament i stojący na czele rządu premier. Do 1992 r. obowiązywał zakaz działalności partii politycznych.
Gospodarka
Do lat siedemdziesiątych XX w. Andora była ubogim krajem pasterskim z dość dobrze rozwiniętym rękodzielnictwem. Działania podjęte od początku lat 90. w ciągu ćwierćwiecza zmieniły zasadniczo strukturę gospodarczo-społeczną tego minipaństwa. Do kraju napłynęło ponad 30 tys. imigrantów, zatrudnionych głównie w obsłudze żywiołowo rozwijającego się ruchu turystycznego i finansach. Aż 80% PKB stanowią wpływy z turystyki, w tym z handlu towarami, na które państwo wcale lub prawie wcale nie nakłada podatków, głównie paliwem, alkoholami i wyrobami tytoniowymi – każdego roku Andora jest odwiedzana przez 9 milionów turystów. Dzięki korzystnym prawom fiskalnym i celnym Andora ma opinię raju podatkowego, co wspomaga rozwój banków i skłania zagranicznych przedsiębiorców do zakładania tam swoich siedzib. Przemysł jest rozwinięty słabo, głównie wydobycie surowców naturalnych (ruda żelaza, ołów, marmur, granit). Rolnictwo, ze względu na brak ziemi ornej, to prawie wyłącznie hodowla owiec i bydła domowego, z czym związana jest wytwórczość odzieży, produkcja galanterii skórzanej i biżuterii oraz pamiątkarstwo. Sieć drogowa obejmuje 380 km znakomitych dróg powiązanych z siecią państw ościennych. Bilans handlowy jest wybitnie ujemny. W 2002 wyeksportowano towarów za 111 mln euro, zaś sprowadzono za 1,2 mld euro. PKB w tym samym roku wyniósł 1,3 mld euro, czyli około 20 tys. na mieszkańca.
W 2013 roku kraj ten odwiedziło 2,329 mln. turystów (4,1% więcej niż w roku poprzednim)[8].
Transport
Andora nie posiada transportu kolejowego ani lotniska, ale ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć dróg i prywatnych linii autobusowych. Z Barcelony do Andory jest około 3 godzin jazdy samochodem.
Istnieje natomiast transport powietrzny oparty głównie na śmigłowcach. Komercyjne lądowiska znajdują się m.in. w La Massana, Arinsal i Escaldes-Engordany[9].
Armia i nakaz posiadania broni
W czasach obecnych (od reformy w 1934 roku[10]) armia Andory to kilkunastu ochotników w kompanii reprezentacyjnej. Poza tym wszyscy mieszkańcy (przede wszystkim mężczyźni) w wieku produkcyjnym traktowani są jako rezerwiści[11]. Obrona Księstwa Andory jest obowiązkiem Francji i Hiszpanii.
Zgodnie z prawem Andory na wypadek wojny w każdym domu musi być co najmniej jeden karabin. Jeśli właściciel domu nie posiada własnej broni, policja dostarcza ją z zapasów państwowych[12][13].
Uwagi
- ↑ Dane podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (ang.).
Przypisy
- ↑ a b Total Population. Govern d’Andorra. Departament d’Estadística. [dostęp 9 lipca 2016].
- ↑ Do roku 1999 używano walut sąsiadów:
1 frank francuski = 100 centymów oraz
1 peseta hiszpańska = 100 centymów
w obiegu jest też pamiątkowy bilon 1 diner = 100 centymów. - ↑ Andorra: l’Enciclopèdia – enciclopedia.cat; D. Kacała, Historia Andory, [w:] Historia małych krajów Europy: Andora, Liechtenstein, Luksemburg, Malta, Monako, San Marino, red. J. Łaptos, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002, ISBN 83-04-04590-7, s. 11: nazwa ta figuruje tam błędnie jako współczesna nazwa oficjalna.
- ↑ Kowalski Kazimierz: Państewko nad Valirą, w: „Poznaj Świat” R. X, nr 4 (113), kwiecień 1962, s. 8–10.
- ↑ Historia małych krajów Europy, Ossolineum, Wrocław 2002.
- ↑ Joshua Project.
- ↑ Andorra – Religions. Joshua Project. [dostęp 2013-10-28].
- ↑ UNWTO Tourism Highlights, 2014 Edition. UNWTO, 2014. s. 8. [dostęp 2015-02-17]. (ang.).
- ↑ Inici – Heliand – Helicopters a Andorra.
- ↑ The Times, 05.01.1934.
- ↑ US Dept of State website.
- ↑ turisme.andorralavella.ad.
- ↑ recarrega.net.