Brandenburgia: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mix321 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
87 945 edycji
→‎Królestwo Prus: drobne redakcyjne
Linia 83: Linia 83:
Plik:Postmeilensäule Uebigau Uebigau-Wahrenbrück 3.jpg |Słup dystansowy w [[Uebigau-Wahrenbrück|Uebigau]]
Plik:Postmeilensäule Uebigau Uebigau-Wahrenbrück 3.jpg |Słup dystansowy w [[Uebigau-Wahrenbrück|Uebigau]]
</gallery>
</gallery>
Brandenburgia składała się z dwóch rejencji: [[Rejencja poczdamska|poczdamskiej]] i frankfurckiej (Berlin stanowił wydzielony obszar Prus i nie był częścią Brandenburgii).
Brandenburgia składała się z dwóch [[Rejencja|rejencji]]: [[Rejencja poczdamska|poczdamskiej]] i [[Rejencja frankfurcka|frankfurckiej]] (Berlin stanowił wydzielony obszar Prus i nie był częścią Brandenburgii).


=== Okres powojenny ===
=== Okres powojenny ===

Wersja z 13:32, 8 sty 2019

Brandenburgia
Brandenburg
kraj związkowy
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Hymn: Märkische Heide (nieoficjalny)
Państwo

 Niemcy

Stolica

Poczdam

Kod ISO 3166-2

DE-BB

Premier

Dietmar Woidke (SPD)

Powierzchnia

29 478,61

Populacja (31 grudnia 2011)
• liczba ludności


2 453 180[1]

• gęstość

83

Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miast na prawach powiatu

4

Liczba powiatów

14

Liczba urzędów

53

Liczba gmin

419

Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Bundesracie

4

Położenie na mapie Niemiec
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Brandenburgia (niem. Brandenburg, dolnołuż. Bramborska, górnołuż. Braniborska) – jeden z 16 krajów związkowych Niemiec. Stolicą jest Poczdam. Obecny premier Brandenburgii to Dietmar Woidke (SPD), stojący na czele lokalnej koalicji SPD/Die Linke.

Geografia

Na terenie Brandenburgii leży Berlin, wydzielony jako osobny kraj związkowy. Brandenburgia graniczy z Polską oraz krajami związkowymi: Meklemburgią-Pomorzem Przednim, Saksonią, Saksonią-Anhalt i Dolną Saksonią.

Część granicy wschodniej tworzy rzeka Odra; podobną rolę na zachodzie pełni Łaba. Pozostałe ważniejsze rzeki to Sprewa i Hawela. Na południu znajduje się podmokły region zwany Spreewald; jest to najbardziej na północ wysunięta część Łużyc, do dzisiaj zamieszkiwanych przez potomków pierwotnych mieszkańców tych ziem, Serbołużyczan. W tej części oprócz języka niemieckiego jest również w użyciu język dolnołużycki.

Historia

Słowianie połabscy oraz postępy niemieckie

Tereny zamieszkane przez Słowian we wczesnym średniowieczu na niemieckiej mapie ukazującej przebieg Limes Sorabicus - granicy między Germanami, a Słowianami.

Na początku X wieku plemiona germańskie zaczęły przemieszczać się na wschód i zdobywać tereny pomiędzy Łabą i Odrą, zamieszkane dotąd przez Słowian połabskich. Dzisiejsi Serbołużyczanie i Pomorzanie są potomkami pierwotnych mieszkańców tych ziem.

W 948 król Otton I Wielki ustanowił niemiecką kontrolę nad w większości słowiańskimi mieszkańcami tych ziem i ustanowił biskupstwa w Havelbergu (ówczesna nazwa Hobolin) i Brandenburgu. Jednak po śmierci Ottona I (973), wybucha w 983 wielkie powstanie Słowian. Niemcy tracą wtedy znaczną część zdobytych terenów i zmuszeni są wycofać się na zachód od Łaby.

W 1134, po przeprowadzeniu skutecznej akcji przeciwko Słowianom, Marchię Północną otrzymuje od cesarza Lotara III Albrecht Niedźwiedź. W 1138 r. doszło w Polsce do rozbicia dzielnicowego i przeciągu kilkudziesięciu lat granica władztwa niemieckiego przesunęła się tak bardzo na wschód, że Brandenburgia stała się terenem granicznym między państwami Niemców i Słowian.

Kontrola Albrechta nad tym terytorium przez dziesięciolecia była tylko nominalna, ale zaangażował się on w wiele wypraw przeciwko Słowianom połabskim. Dzięki temu, a także dzięki wysiłkom dyplomatycznym jego władza stała się w połowie stulecia bardziej rzeczywista. W 1150 formalnie odziedziczył on Brandenburgię po ostatnim władcy połabskim, Przybysławie, a w 1157 została ostateczne utworzona Marchia Brandenburska. Równolegle istniało słowiańskie Księstwo Kopanickie, będące lennem Polski. Albert i jego następcy z dynastii Askańczyków uczynili dużo dla chrystianizacji i rozwoju gospodarczego tych ziem, jednak wiązało się to z systematyczną polityką ucisku słowiańskiej ludności i wynaradawianiem jej.

W latach 1249-1252 we władanie Marchii Brandenburskiej przeszła ziemia lubuska, będąca wcześniej częścią rozbitej dzielnicowo Polski, a w XV w. Marchia Wkrzańska kosztem Pomorza oraz Chociebuż kosztem Czech.

Elektorat Brandenburgii i epizod czeski

Władztwo czeskie za panowania Karola Luksemburskiego obejmowało prawie całą dzisiejszą Brandenburgię: ówczesną Brandenburgię i Łużyce Dolne z pominięciem Ruppina, Havelbergu i Marchii Wkrzańskiej

W 1320 wygasła brandenburska linia Askańczyków, stąd od 1323 do 1373 Brandenburgią władali przedstawiciele dynastii Wittelsbachów, znani bardziej jako władcy Bawarii. W 1356 Brandenburgię podniesiono do rangi elektoratu, którym pozostawała do końca istnienia Świętego Cesarstwa Rzymskiego w 1806. Po okresie rządów Luksemburgów, kiedy to w 1373 r. dzięki staraniom cesarza rzymskiego i króla czeskiego Karola IV Luksemburga Elektorat Brandenburgii stał się częścią Korony Królestwa Czech (władcy czescy uzyskali dzięki temu drugi głos elektorski), w 1415, marchia zostaje podarowana (ściślej – oddana w zastaw z prawem wykupu, który nigdy nie nastąpił) przez króla rzymskiego i węgierskiego oraz namiestnika Królestwa Czeskiego Zygmunta Luksemburskiego dynastii Hohenzollernów, którzy rządzą nią aż do końca I wojny światowej.

W XVI w. do Brandenburgii przyłączono państwo stanowe Ruppin i biskupstwo Havelbergu.

Brandenburgia była jednym z krajów niemieckich, który w XVI wieku (1539) przyjął wyznanie reformowane. W następnym stuleciu nastąpił rozwój terytorialny kraju – w 1618 nastąpiło połączenie jej w unii personalnej z Księstwem Prus, pozostającym lennem Królestwa Polskiego do 1657, a w 1614 przyłączenie terenów położonych wzdłuż Renu. Powstałe w rezultacie państwo było niespójne i trudne do obrony, co dało się we znaki podczas wojny trzydziestoletniej.

Pomimo zniszczeń wojennych, dzięki utalentowanym władcom Brandenburgia zdołała wyrosnąć na znaczącą potęgę militarną Europy. Pierwszym z tych władców był Fryderyk Wilhelm, zwany „Wielkim Elektorem”, który doprowadził do odbudowy i zjednoczenia kraju. Przeniósł on stolicę z Berlina do Poczdamu. Do Berlina stolica została była przeniesiona w roku 1417, dwa lata po utracie rzeczonego miasta przez Królestwo Czeskie.

Królestwo Prus

Po śmierci Fryderyka Wilhelma w 1688 r., władzę po nim przejął syn, również Fryderyk. W 1701 r. przyjął on tytuł króla Prus jako Fryderyk I. Odtąd Brandenburgia stała się formalnie częścią Królestwa Prus, w 1815 r. przekształconą w prowincję Brandenburgia. Nowa prowincja różniła się terytorialnie od Marchii - została pozbawiona tzw. Starej Marchii, włączonej w granice prowincji Saksonia, a uzyskała Łużyce Dolne, dotychczasowe północne ziemie Królestwa Saksonii, utracone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego. W efekcie w południowej części Brandenburgii w dziewiętnastu miastach można znaleźć osiemnastowieczne pocztowe słupy dystansowe, ozdobione herbami Polski i Saksonii, monogramem króla Polski oraz polską koroną królewską, postawione w czasach istnienia unii polsko-saskiej.

Brandenburgia składała się z dwóch rejencji: poczdamskiej i frankfurckiej (Berlin stanowił wydzielony obszar Prus i nie był częścią Brandenburgii).

Okres powojenny

Po 1945 roku tereny Brandenburgii zmniejszyły się o obszary położone na wschód od Odry, tzw. Nową Marchię (Neumark) (m.in. Gorzów Wielkopolski, Słubice i Kostrzyn nad Odrą), które jako ziemię lubuską przyłączono do Polski (jednakże Lubusz pozostał w rękach niemieckich). W latach 1947-1952 istniał niezależny kraj związkowy Brandenburgia jako część okupacyjnej strefy sowieckiej, a później NRD. Został on zlikwidowany w wyniku reformy administracyjnej centralizującej władzę w NRD na wzór sowiecki. W 1990 kraj związkowy Brandenburgia wskrzeszono – jego stolicą stał się jednak nie Berlin, a Poczdam. Jego granice (z wyjątkiem części wschodniej) kształtem są zbliżone do prowincji Brandenburgia istniejącej od 1815 r.

W 1995 władze Berlina i Brandenburgii postanowiły połączyć oba kraje związkowe (powstałby kraj związkowy Berlin-Brandenburgia), ale ten pomysł został odrzucony w referendum w 1996 r. (głosami mieszkańców Brandenburgii). Obecnie prowadzone są ponowne negocjacje nad połączeniem obu krajów związkowych (zwolennikiem tego był m.in. Klaus Wowereit). Jako uzasadnienie podkreśla się głównie argumenty finansowe oraz tradycje historyczne. Pojawiły się nawet pomysły by zjednoczony kraj związkowy nazwać Prusami.

Podział administracyjny

Powiaty Brandenburgii

Administracyjnie Brandenburgia dzieli się na czternaście powiatów i cztery miasta na prawach powiatu.

Powiaty ziemskie i ich siedziby

  1. Powiat Barnim, Eberswalde
  2. Powiat Dahme-Spreewald, Lubin (dolnołuż. Damna-Błota)
  3. Powiat Elbe-Elster, Herzberg (Elster)
  4. Powiat Havelland, Rathenow
  5. Powiat Märkisch-Oderland, Seelow
  6. Powiat Oberhavel, Oranienburg
  7. Powiat Oberspreewald-Lausitz, Senftenberg (dolnołuż. Gorne Błota-Łužyca)
  8. Powiat Oder-Spree, Beeskow
  9. Powiat Ostprignitz-Ruppin, Neuruppin
  10. Powiat Potsdam-Mittelmark, Bad Belzig
  11. Powiat Prignitz, Perleberg
  12. Powiat Spree-Neiße, Forst (Lausitz) (dolnołuż. Sprjewja-Nysa)
  13. Powiat Teltow-Fläming, Luckenwalde
  14. Powiat Uckermark, Prenzlau

Miasta na prawach powiatu

  1. Brandenburg an der Havel
  2. Chociebuż (niem. Cottbus, dolnołuż. Chóśebuz)
  3. Frankfurt nad Odrą (niem. Frankfurt an der Oder)
  4. Poczdam (niem. Potsdam)

Polityka

Koalicja rządząca: koalicja SPD/Die Linke
Ostatnie wybory: 14 września 2014
Najbliższe wybory: wrzesień 2019

Mniejszości narodowe

Dolnołużyckie gimnazjum w Chociebużu

W południowej części kraju, na Dolnych Łużycach, zamieszkują Serbołużyczanie, a język dolnołużycki ma status języka regionalnego. Głównym ośrodkiem kulturalnym regionu jest Chociebuż, w którym działają najważniejsze instytucje dolnołużyckich Serbów m.in. Dom Serbołużycki, Dolnołużyckie gimnazjum i Muzeum Serbołużyckie.

Turystyka

W Brandenburgii zachowało się wiele miast z historycznym centrum otoczonym murami miejskimi i basztami. Są to: Altlandsberg, Angermünde, Bad Belzig, Beelitz, Beeskow, Brandenburg an der Havel, Dahme/Mark, Gransee, Herzberg (Elster), Jüterbog, Königs Wusterhausen, Kremmen, Kyritz, Lenzen (Elbe), Luckau, Mühlberg/Elbe, Nauen, Neuruppin, Peitz, Perleberg, Potsdam, Rheinsberg, Templin, Treuenbrietzen, Uebigau-Wahrenbrück, Werder (Havel), Wittstock/Dosse i Ziesar.

Rozwinięta jest turystyka rowerowa. Długość wszystkich dróg rowerowych szacuje się na ponad 7000 kilometrów[2]. Do najpopularniejszych długodystansowych tras rowerowych Brandenburgii należą droga rowerowa Łaby, Międzynarodowy szlak rowerowy Odra - Nysa, droga rowerowa Berlin-Kopenhaga, droga rowerowa Berlin-Uznam i Tour Brandenburg. Noclegi rowerzystom oferuje sieć Bett+Bike, zorganizowana przez Powszechny Niemiecki Klub Rowerowy (ADFC).

Okręgi turystyczne

Dla potrzeb ruchu turystycznego Brandenburgię podzielono na 13 „okręgów turystycznych”. Podział ten nie pokrywa się z podziałem administracyjnym kraju związkowego.

Ochrona przyrody

W Brandenburgii duże znaczenie przywiązuje się do ochrony przyrody. W 2002 r. utworzono 15 stref ochrony przyrody: jeden park narodowy, trzy rezerwaty biosfery i jedenaście obszarów chronionego krajobrazu. Pod względem wielkości powierzchni chronionej Brandenburgia jest trzecim krajem związkowym w Niemczech.

Strefy ochrony przyrody w Brandenburgii:

  • Park Narodowy Doliny Dolnej Odry (Nationalpark Unteres Odertal), pow. 106 km²
  • Rezerwat biosfery Flusslandschaft Elbe-Brandenburg (Biosphärenreservat Flusslandschaft Elbe-Brandenburg), 533 km²
  • Rezerwat biosfery Schorfheide-Chorin, 1291 km²
  • Rezerwat biosfery Spreewald, 474 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Barnim (Naturpark Barnim), 750 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Dahme-Heideseen, 594 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Hoher-Fläming, 827 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Märkische Schweiz, 204 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Niederlausitzer Heidelandschaft, 490 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Niederlausitzer Landrücken, 580 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Nuthe-Nieplitz, 623 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Schlaubetal, 225 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Uckermärkische Seen, 895 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Westhavelland, 1315 km²
  • Obszar chronionego krajobrazu Stechlin-Ruppiner Land, 1080 km²

Współpraca

W ramach Partnerstwa-Odra Brandenburgia razem z landami Berlin, Meklemburgia-Pomorze Przednie i Saksonia współpracuje z zachodnimi województwami Polski: dolnośląskim, lubuskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim[5][6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Stan na 31 grudnia 2011 roku: Statistisches Bundesamt: Vorläufige Ergebnisse der Bevölkerungsfortschreibung auf Grundlage des Zensus 2011. [dostęp 2013-06-05]. (niem.).
  2. ↑ Północna Brandenburgia. Rowerowe Niemcy, „Znajkraj”, 23 maja 2016 [dostęp 2016-05-28].
  3. ↑ Fala kulminacyjna zbliża się do woj. lubuskiego. wprost.pl.
  4. ↑ Inne formy współpracy. lubuskie.pl.
  5. ↑ Pierwsze spotkanie na szczycie odnośnie Partnerstwa Odry. Land Brandenburg, 2008-11-02. [dostęp 2013-06-05]. (pol.).
  6. ↑ Czym jest Partnerstwo-Odra?. Partnerstwo-Odra/Oder-Partnerschaft. [dostęp 2013-06-05]. (pol. • niem.).

Linki zewnętrzne

Brandenburgia (Brandenburg)
  • Siedziba kraju związkowego: Poczdam (Potsdam)
Miasta na prawach powiatu
Powiaty

Flaga Brandenburgii

Podział administracyjny Niemiec
Kraje związkowe
(Bundesland)

Niemcy

Okręgi wyborcze Brandenburgii do Bundestagu

Wybory w Brandenburgii
Wybory regionalne
Wybory komunalne

Fortyfikacje Brandenburgii

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brandenburgia&oldid=55536869”