Ruch Młodej Polski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz wykonuje inne drobne poprawki |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Ruch Młodej Polski''' – ugrupowanie polskiej opozycji antykomunistycznej, skupione wokół [[Aleksander Hall|Aleksandra Halla]] i pisma |
'''Ruch Młodej Polski''' – ugrupowanie polskiej opozycji antykomunistycznej, skupione wokół [[Aleksander Hall|Aleksandra Halla]] i pisma „[[Bratniak (czasopismo)|Bratniak]]”, powstałe w 1979, nawiązujące do prawicowej myśli politycznej, podkreślające jako swój pierwszoplanowy cel kwestię odzyskania przez Polskę pełnej niepodległości. |
||
== Początki == |
== Początki == |
||
RMP utworzony został w lipcu 1979 przez środowisko niektórych młodszych uczestników [[Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela|Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela]], częściowo w reakcji na kryzys organizacyjny i personalny w ROPCiO<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=30| isbn = 9788322731581}}</ref>. Planowane na 25-26 lipca w Hucie Kalnej spotkanie założycielskie zostało uniemożliwione przez Służbę Bezpieczeństwa, która zatrzymała większość uczestników. O powołaniu Ruchu poinformowano pod koniec lipca 1979, antydatując komunikat z tym związany na 19 lipca 1979. |
RMP utworzony został w lipcu 1979 przez środowisko niektórych młodszych uczestników [[Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela|Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela]], częściowo w reakcji na kryzys organizacyjny i personalny w ROPCiO<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=30| isbn = 9788322731581}}</ref>. Planowane na 25-26 lipca w Hucie Kalnej spotkanie założycielskie zostało uniemożliwione przez Służbę Bezpieczeństwa, która zatrzymała większość uczestników. O powołaniu Ruchu poinformowano pod koniec lipca 1979, antydatując komunikat z tym związany na 19 lipca 1979. |
||
Deklarację założycielską RMP ogłoszono 18 sierpnia 1979. Podpisało ją 25 osób: [[Aleksander Hall]], [[Arkadiusz Rybicki]], [[Mirosław Rybicki]], [[Bożena Rybicka-Grzywaczewska|Bożena Rybicka]], [[Magdalena Modzelewska]], [[Jan Samsonowicz ( |
Deklarację założycielską RMP ogłoszono 18 sierpnia 1979. Podpisało ją 25 osób: [[Aleksander Hall]], [[Arkadiusz Rybicki]], [[Mirosław Rybicki]], [[Bożena Rybicka-Grzywaczewska|Bożena Rybicka]], [[Magdalena Modzelewska-Rybicka|Magdalena Modzelewska]], [[Jan Samsonowicz (1944–1983)|Jan Samsonowicz]], [[Dariusz Kobzdej]], [[Piotr Dyk]], [[Andrzej Słomiński]], [[Grzegorz Grzelak]], [[Danuta Grzelak]], [[Ireneusz Gust]], [[Zofia Kruszyńska-Gust]], [[Gabriela Turzyńska]], [[Andrzej Jarmakowski]], [[Zbigniew Dulkiewicz]], [[Izabella Dulkiewicz]], [[Piotr Bystrzanowski]], [[Leszek Jankowski]] (wszyscy Trójmiasto), [[Maciej Grzywaczewski]] (Warszawa, ale pochodzący z Gdańska), [[Jacek Bartyzel]] (Łódź), [[Marek Jurek]], [[Piotr Mierecki]], [[Krzysztof Nowak (ur. 1959)|Krzysztof Nowak]] i [[Edward Maliszewski (działacz RMP)|Edward Maliszewski]] (wszyscy Poznań)<ref name="ReferenceA">{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=31| isbn = 9788322731581}}</ref>. |
||
W deklaracji podkreślono jako główne cele: kwestię obrony praw człowieka oraz odzyskanie przez Polskę pełnej suwerenności. Jej twórcy odwoływali się przy tym do inspiracji narodowo-katolickiej oraz personalizmu chrześcijańskiego. Inspiracją koncepcji politycznej była myśl [[endecja|endecji]] [[Roman Dmowski|Romana Dmowskiego]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=34| isbn = 9788322731581}}</ref><ref>Jarosław Tomasiewicz, ''Ugrupowania neoendeckie w Trzeciej Rzeczpospolitej'', Toruń, Wyd. Adam Marszałek, 2003, {{ISBN|83-7322-668-0}}, s. 61-62</ref>. Zagadnienia ustrojowe i gospodarcze zostały w zasadzie pominięte. Podkreślono jedynie konieczność doboru realistycznych środków w dążeniu do postawionych celów. |
W deklaracji podkreślono jako główne cele: kwestię obrony praw człowieka oraz odzyskanie przez Polskę pełnej suwerenności. Jej twórcy odwoływali się przy tym do inspiracji narodowo-katolickiej oraz personalizmu chrześcijańskiego. Inspiracją koncepcji politycznej była myśl [[endecja|endecji]] [[Roman Dmowski|Romana Dmowskiego]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=34| isbn = 9788322731581}}</ref><ref>Jarosław Tomasiewicz, ''Ugrupowania neoendeckie w Trzeciej Rzeczpospolitej'', Toruń, Wyd. Adam Marszałek, 2003, {{ISBN|83-7322-668-0}}, s. 61-62</ref>. Zagadnienia ustrojowe i gospodarcze zostały w zasadzie pominięte. Podkreślono jedynie konieczność doboru realistycznych środków w dążeniu do postawionych celów. |
||
| Linia 15: | Linia 15: | ||
Swoim autorytetem i radą wspierał działaczy RMP [[Wiesław Chrzanowski (1923–2012)|Wiesław Chrzanowski]]. |
Swoim autorytetem i radą wspierał działaczy RMP [[Wiesław Chrzanowski (1923–2012)|Wiesław Chrzanowski]]. |
||
Ruch organizował razem z innymi środowiskami niezależnymi Trójmiasta, przed wszystkim z [[Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża|Wolnymi Związkami Zawodowymi]] manifestacje z okazji rocznic: odzyskania niepodległości 11 listopada 1918, Konstytucji 3 Maja, wydarzeń grudnia 1970. Inne ważne inicjatywy to tworzenie grup samokształceniowych dla młodzieży licealnej (Gdańsk), prowadzenie klubu dyskusyjnego (Łódź). Sekcję techniczną, która zajmowała się drukiem i kolportażem ulotek związanych z działalnością ugrupowania stworzył Mirosław Rybicki, kierował nią następnie [[Sławomir Soból]]. Z ugrupowaniem związane było pismo |
Ruch organizował razem z innymi środowiskami niezależnymi Trójmiasta, przed wszystkim z [[Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża|Wolnymi Związkami Zawodowymi]] manifestacje z okazji rocznic: odzyskania niepodległości 11 listopada 1918, Konstytucji 3 Maja, wydarzeń grudnia 1970. Inne ważne inicjatywy to tworzenie grup samokształceniowych dla młodzieży licealnej (Gdańsk), prowadzenie klubu dyskusyjnego (Łódź). Sekcję techniczną, która zajmowała się drukiem i kolportażem ulotek związanych z działalnością ugrupowania stworzył Mirosław Rybicki, kierował nią następnie [[Sławomir Soból]]. Z ugrupowaniem związane było pismo „Bratniak” oraz [[Wydawnictwo „Młoda Polska”]]. |
||
Po wybuchu strajków w sierpniu 1980 członkowie RMP włączyli się aktywnie w działalność [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|NSZZ Solidarność]]. Arkadiusz Rybicki, Grzegorz Grzelak, Maciej Grzywaczewski, Sławomir Czarlewski, Andrzej Jarmakowski i Bożena Rybicka pracowali np. w strukturach Komisji Krajowej NSZZ |
Po wybuchu strajków w sierpniu 1980 członkowie RMP włączyli się aktywnie w działalność [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|NSZZ Solidarność]]. Arkadiusz Rybicki, Grzegorz Grzelak, Maciej Grzywaczewski, Sławomir Czarlewski, Andrzej Jarmakowski i Bożena Rybicka pracowali np. w strukturach Komisji Krajowej NSZZ Solidarność”<ref>Jarosław Tomasiewicz, ''Ugrupowania neoendeckie w Trzeciej Rzeczpospolitej'', Toruń, Wyd. Adam Marszałek, 2003, {{ISBN|83-7322-668-0}}, s. 63-64</ref>. |
||
W grudniu 1980 w miejsce M. Grzywaczewskiego i J. Samsonowicza rzecznikami RMP zostali Marian Piłka, Lech Jeziorny i Piotr Ogiński. W lipcu 1981 powołano nową radę rzeczników, której członkami zostali Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Lech Jeziorny, Krzysztof Nowak, Janusz Majewski i Piotr Ogiński oraz radę programową (w składzie Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Piotr Mierecki, Janusz Pierzchała, Marian Piłka, Arkadiusz Rybicki, Wiesław Urbański i Tomasz Wołek). Ta ostatnia nie odegrała większej roli. |
W grudniu 1980 w miejsce M. Grzywaczewskiego i J. Samsonowicza rzecznikami RMP zostali Marian Piłka, Lech Jeziorny i Piotr Ogiński. W lipcu 1981 powołano nową radę rzeczników, której członkami zostali Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Lech Jeziorny, Krzysztof Nowak, Janusz Majewski i Piotr Ogiński oraz radę programową (w składzie Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Piotr Mierecki, Janusz Pierzchała, Marian Piłka, Arkadiusz Rybicki, Wiesław Urbański i Tomasz Wołek). Ta ostatnia nie odegrała większej roli. |
||
W styczniu 1982 pozostający na wolności działacze Ruchu zawiesili jego działalność, ogłaszając, że oddają się do dyspozycji podziemnej |
W styczniu 1982 pozostający na wolności działacze Ruchu zawiesili jego działalność, ogłaszając, że oddają się do dyspozycji podziemnej „Solidarności”<ref name="ReferenceA"/>. m.in. Aleksander Hall został członkiem podziemnych władz Regionu Gdańskiego związku. W 1983 większość ukrywających się członków zdecydowała się na wyjście z podziemia i zrezygnowała z angażowania się w działalność „Solidarności”, poszukując innych form aktywności. |
||
Środowisko RMP wydawało w latach 80. periodyk |
Środowisko RMP wydawało w latach 80. periodyk „[[Polityka Polska]]”, angażowało się w klub polityczny „Dziekania”, Klub im. Lecha Bądkowskiego (Gdańsk), Wielkopolski Klub „Ład i Wolność” (Poznań)<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=53| isbn = 9788322731581}}</ref><ref>Jarosław Tomasiewicz, ''Ugrupowania neoendeckie w Trzeciej Rzeczpospolitej'', Toruń, Wyd. Adam Marszałek, 2003, {{ISBN|83-7322-668-0}}, s. 85-86</ref>. Wśród nowych członków RMP byli m.in. [[Marek Gadzała]], [[Jarosław Sellin]], [[Rafał Matyja]], Kazimierz Michał Ujazdowski. Do Ruchu należał także [[Michał Wojciechowicz]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/historia-michala-wojciechowicza-kiedys-strajkowal-w-stoczni-dzis-pod-sejmem/k16bq9z | autor = Elżbieta Turlej | tytuł = Ze Stoczni pod Sejm. Najmłodszy ze strajkujących w Stoczni Gdańskiej dziś znów wychodzi na ulice | opublikowany = newsweek.pl | data = 19 lipca 2017 | data dostępu = 2018-12-30}}</ref>. |
||
Po 1989 członkowie RMP nie stworzyli jednego wspólnego środowiska, natomiast wielu jego członków było aktywnych w polskiej polityce w ramach nowo powstałych ugrupowań (ZChN, Forum Prawicy Demokratycznej)<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=53-55| isbn = 9788322731581}}</ref>. |
Po 1989 członkowie RMP nie stworzyli jednego wspólnego środowiska, natomiast wielu jego członków było aktywnych w polskiej polityce w ramach nowo powstałych ugrupowań (ZChN, Forum Prawicy Demokratycznej)<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Borowik | imię=Bogdan | autor= Bogdan Borowik | tytuł= Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001 | data=2011 | wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej | miejsce=Lublin| strony=53-55| isbn = 9788322731581}}</ref>. |
||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
* Sławomir Cenckiewicz ''Oczami bezpieki'', wyd. Arcana, Kraków 2004 |
* Sławomir Cenckiewicz ''Oczami bezpieki'', wyd. Arcana, Kraków 2004 |
||
* Tomasz Sikorski, ''O kształt polityki polskiej. Oblicze ideowo-polityczne i działalność Ruchu Młodej Polski (1979-1989)'', Toruń 2011 |
* Tomasz Sikorski, ''O kształt polityki polskiej. Oblicze ideowo-polityczne i działalność Ruchu Młodej Polski (1979-1989)'', Toruń 2011 |
||
* ''Polska naszych pragnień, Polska naszych możliwości. Antologia |
* ''Polska naszych pragnień, Polska naszych możliwości. Antologia „Polityki Polskiej”'' (red.) Wołek, Artur; (red.) Bartyzel, Małgorzata, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2013, dostęp w repozytorium NGOteki: https://ngoteka.pl/handle/item/286 |
||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Wersja z 01:40, 16 sty 2019
Ruch Młodej Polski – ugrupowanie polskiej opozycji antykomunistycznej, skupione wokół Aleksandra Halla i pisma „Bratniak”, powstałe w 1979, nawiązujące do prawicowej myśli politycznej, podkreślające jako swój pierwszoplanowy cel kwestię odzyskania przez Polskę pełnej niepodległości.
Początki
RMP utworzony został w lipcu 1979 przez środowisko niektórych młodszych uczestników Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, częściowo w reakcji na kryzys organizacyjny i personalny w ROPCiO[1]. Planowane na 25-26 lipca w Hucie Kalnej spotkanie założycielskie zostało uniemożliwione przez Służbę Bezpieczeństwa, która zatrzymała większość uczestników. O powołaniu Ruchu poinformowano pod koniec lipca 1979, antydatując komunikat z tym związany na 19 lipca 1979.
Deklarację założycielską RMP ogłoszono 18 sierpnia 1979. Podpisało ją 25 osób: Aleksander Hall, Arkadiusz Rybicki, Mirosław Rybicki, Bożena Rybicka, Magdalena Modzelewska, Jan Samsonowicz, Dariusz Kobzdej, Piotr Dyk, Andrzej Słomiński, Grzegorz Grzelak, Danuta Grzelak, Ireneusz Gust, Zofia Kruszyńska-Gust, Gabriela Turzyńska, Andrzej Jarmakowski, Zbigniew Dulkiewicz, Izabella Dulkiewicz, Piotr Bystrzanowski, Leszek Jankowski (wszyscy Trójmiasto), Maciej Grzywaczewski (Warszawa, ale pochodzący z Gdańska), Jacek Bartyzel (Łódź), Marek Jurek, Piotr Mierecki, Krzysztof Nowak i Edward Maliszewski (wszyscy Poznań)[2].
W deklaracji podkreślono jako główne cele: kwestię obrony praw człowieka oraz odzyskanie przez Polskę pełnej suwerenności. Jej twórcy odwoływali się przy tym do inspiracji narodowo-katolickiej oraz personalizmu chrześcijańskiego. Inspiracją koncepcji politycznej była myśl endecji Romana Dmowskiego[3][4]. Zagadnienia ustrojowe i gospodarcze zostały w zasadzie pominięte. Podkreślono jedynie konieczność doboru realistycznych środków w dążeniu do postawionych celów.
Działalność
Ugrupowanie nie miało sformalizowanej struktury, w tym organów kierowniczych, ani formalnego członkostwa. Wyznaczyło sześciu rzeczników, którzy mieli występować w imieniu Ruchu, bez określonych bliżej kompetencji. Byli to Aleksander Hall, Arkadiusz Rybicki, Jan Samsonowicz, Marek Jurek, Maciej Grzywaczewski i Jacek Bartyzel. Nieformalnym liderem był Aleksander Hall. Ruch pozostawał najbardziej aktywny w Trójmieście, w mniejszym zakresie w Poznaniu, Łodzi i Lublinie.
Wśród uczestników RMP poza sygnatariuszami deklaracji założycielskiej byli m.in. Marian Piłka, Wiesław Parchimowicz, Sławomir Czarlewski, Lech Jeziorny, Wiesław Urbański, Bogusław Kiernicki, Tomasz Wołek, Zdzisław Bradel, Zbigniew Trafalski, Zenon Kwoka, Piotr Ogiński, Janusz Pierzchała, Janusz Majewski, Antoni Wręga, Konrad Turzyński, Jarosław Kapsa. Wśród licealistów zaangażowanych w grupy samokształceniowe Ruchu byli m.in. Adam Pawłowicz, Wiesław Walendziak, Jarosław Kurski, Wojciech Turek, Piotr Semka, Piotr Adamowicz.
Swoim autorytetem i radą wspierał działaczy RMP Wiesław Chrzanowski.
Ruch organizował razem z innymi środowiskami niezależnymi Trójmiasta, przed wszystkim z Wolnymi Związkami Zawodowymi manifestacje z okazji rocznic: odzyskania niepodległości 11 listopada 1918, Konstytucji 3 Maja, wydarzeń grudnia 1970. Inne ważne inicjatywy to tworzenie grup samokształceniowych dla młodzieży licealnej (Gdańsk), prowadzenie klubu dyskusyjnego (Łódź). Sekcję techniczną, która zajmowała się drukiem i kolportażem ulotek związanych z działalnością ugrupowania stworzył Mirosław Rybicki, kierował nią następnie Sławomir Soból. Z ugrupowaniem związane było pismo „Bratniak” oraz Wydawnictwo „Młoda Polska”.
Po wybuchu strajków w sierpniu 1980 członkowie RMP włączyli się aktywnie w działalność NSZZ Solidarność. Arkadiusz Rybicki, Grzegorz Grzelak, Maciej Grzywaczewski, Sławomir Czarlewski, Andrzej Jarmakowski i Bożena Rybicka pracowali np. w strukturach Komisji Krajowej NSZZ Solidarność”[5].
W grudniu 1980 w miejsce M. Grzywaczewskiego i J. Samsonowicza rzecznikami RMP zostali Marian Piłka, Lech Jeziorny i Piotr Ogiński. W lipcu 1981 powołano nową radę rzeczników, której członkami zostali Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Lech Jeziorny, Krzysztof Nowak, Janusz Majewski i Piotr Ogiński oraz radę programową (w składzie Aleksander Hall, Jacek Bartyzel, Zdzisław Bradel, Piotr Mierecki, Janusz Pierzchała, Marian Piłka, Arkadiusz Rybicki, Wiesław Urbański i Tomasz Wołek). Ta ostatnia nie odegrała większej roli.
W styczniu 1982 pozostający na wolności działacze Ruchu zawiesili jego działalność, ogłaszając, że oddają się do dyspozycji podziemnej „Solidarności”[2]. m.in. Aleksander Hall został członkiem podziemnych władz Regionu Gdańskiego związku. W 1983 większość ukrywających się członków zdecydowała się na wyjście z podziemia i zrezygnowała z angażowania się w działalność „Solidarności”, poszukując innych form aktywności.
Środowisko RMP wydawało w latach 80. periodyk „Polityka Polska”, angażowało się w klub polityczny „Dziekania”, Klub im. Lecha Bądkowskiego (Gdańsk), Wielkopolski Klub „Ład i Wolność” (Poznań)[6][7]. Wśród nowych członków RMP byli m.in. Marek Gadzała, Jarosław Sellin, Rafał Matyja, Kazimierz Michał Ujazdowski. Do Ruchu należał także Michał Wojciechowicz[8].
Po 1989 członkowie RMP nie stworzyli jednego wspólnego środowiska, natomiast wielu jego członków było aktywnych w polskiej polityce w ramach nowo powstałych ugrupowań (ZChN, Forum Prawicy Demokratycznej)[9].
Bibliografia
- Piotr Zaremba Młodopolacy, wyd. Arche, Gdańsk 2000
- Anna Mueller Geneza powstania Ruchu Młodej Polski w: Studia i materiały z dziejów opozycji i oporu społecznego. Tom II, wyd. Gajt, Wrocław 1999
- Anna Mueller Działalność Ruchu Młodej Polski w latach 1979-1982 w: Studia i materiały z dziejów opozycji i oporu społecznego. Tom III, wyd. Gajt, Wrocław 2000
- Sławomir Cenckiewicz Oczami bezpieki, wyd. Arcana, Kraków 2004
- Tomasz Sikorski, O kształt polityki polskiej. Oblicze ideowo-polityczne i działalność Ruchu Młodej Polski (1979-1989), Toruń 2011
- Polska naszych pragnień, Polska naszych możliwości. Antologia „Polityki Polskiej” (red.) Wołek, Artur; (red.) Bartyzel, Małgorzata, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2013, dostęp w repozytorium NGOteki: https://ngoteka.pl/handle/item/286
Przypisy
- ↑ Bogdan Borowik: Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2011, s. 30. ISBN 978-83-227-3158-1.
- ↑ a b Bogdan Borowik: Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2011, s. 31. ISBN 978-83-227-3158-1.
- ↑ Bogdan Borowik: Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2011, s. 34. ISBN 978-83-227-3158-1.
- ↑ Jarosław Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie w Trzeciej Rzeczpospolitej, Toruń, Wyd. Adam Marszałek, 2003, ISBN 83-7322-668-0, s. 61-62
- ↑ Jarosław Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie w Trzeciej Rzeczpospolitej, Toruń, Wyd. Adam Marszałek, 2003, ISBN 83-7322-668-0, s. 63-64
- ↑ Bogdan Borowik: Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2011, s. 53. ISBN 978-83-227-3158-1.
- ↑ Jarosław Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie w Trzeciej Rzeczpospolitej, Toruń, Wyd. Adam Marszałek, 2003, ISBN 83-7322-668-0, s. 85-86
- ↑ Elżbieta Turlej: Ze Stoczni pod Sejm. Najmłodszy ze strajkujących w Stoczni Gdańskiej dziś znów wychodzi na ulice. newsweek.pl, 19 lipca 2017. [dostęp 2018-12-30].
- ↑ Bogdan Borowik: Partie Konserwatywne w Polsce 1989–2001. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2011, s. 53-55. ISBN 978-83-227-3158-1.