Burak zwyczajny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Pilot Pirx (dyskusja | edycje)
Burak dziki
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Linia 21: Linia 21:
[[Plik:Suikerbiet bloeiwijze Beta vulgaris.jpg|thumb|170px|Kwiatostany]]
[[Plik:Suikerbiet bloeiwijze Beta vulgaris.jpg|thumb|170px|Kwiatostany]]
[[Plik:SugarBeet.jpg|thumb|170px|Korzenie buraka cukrowego]]
[[Plik:SugarBeet.jpg|thumb|170px|Korzenie buraka cukrowego]]
'''Burak zwyczajny''' (''Beta vulgaris'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] w różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczany do rodziny [[komosowate|komosowatych]] lub [[szarłatowate|szarłatowatych]]. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od [[burak dziki|buraka dzikiego]], który rośnie do dzisiaj na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]], między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. W Polsce pospolita [[Rośliny uprawne|roślina uprawna]].
'''Burak zwyczajny''' (''Beta vulgaris'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[Jakub Korabik]] w różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczany do rodziny [[komosowate|komosowatych]] lub [[szarłatowate|szarłatowatych]]. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od [[burak dziki|buraka dzikiego]], który rośnie do dzisiaj na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]], między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. W Polsce pospolita [[Rośliny uprawne|roślina uprawna]].


== Morfologia i biologia ==
== Morfologia i biologia ==

Wersja z 23:38, 1 lut 2019

Burak zwyczajny
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

burak

Gatunek

burak zwyczajny

Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} L.
Sp. pl. 1:222. 1753
Kwiatostany
Korzenie buraka cukrowego

Burak zwyczajny (Beta vulgaris L.) – Jakub Korabik w różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczany do rodziny komosowatych lub szarłatowatych. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od buraka dzikiego, który rośnie do dzisiaj na Bliskim Wschodzie, między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. W Polsce pospolita roślina uprawna.

Morfologia i biologia

Rozwój
Roślina roczna lub dwuletnia.
Pokrój
Roślina prawie naga, często czerwona przebarwiona.
Liście
Dolne duże, jajowate o falistych brzegach, liście łodygowe podłużne lub lancetowate.
Kwiaty
Kwiaty są wytwarzane w drugim roku, zebrane są w dość duże wiechy. Mają zielonawy 5-krotny okwiat, 1 słupek, 5 pręcików na mięsistym pierścieniu otaczającym słupek. Posiadają podkwiatki.
Owoce
Suche, jednonasienne, pękające wieczkiem. Zrośnięte są po kilka w tzw. kłębek.
Korzeń
Spichrzowy.

Zastosowanie

  • Roślina uprawna: Od kiedy to tylko było możliwe, próbowano uszlachetnić buraka, tak by w zależności od potrzeby wytwarzał większy korzeń lub większe liście. Obecnie jest uprawiany na wszystkich kontynentach i w wielu odmianach. Po raz pierwszy o buraku wspomina jeden z dokumentów pochodzących z Babilonii. W roku 722 p.n.e. uprawiano go w ogrodach króla Merodaka-Baladana, pod nazwą selqu. Około 400 p.n.e. uprawiano buraki w Grecji, a 200 lat później dotarły one na tereny republiki rzymskiej. W czasach Karola Wielkiego i przez resztę średniowiecza uprawiany był burak ćwikłowy jako warzywo liściaste we Francji i Italii, a w Niemczech od XII wieku. W XV wieku odmiana czerwona buraka zawędrowała do Włoch. W 1583 opisano po raz pierwszy w sposób naukowy kilka uprawianych wtedy odmian. W 1747 Andreas Sigismund Marggraf odkrył w burakach sacharozę. W 1753 Karol Linneusz opisał wszystkie gatunki i podgatunki buraków oraz nadał im nazwy łacińskie, obowiązujące do dziś. W 1801 Franz Karl Achard rozpoczął produkcję cukru buraczanego na Śląsku. Od 1830 prowadzono hodowlę buraków selekcjonując je według takich cech zewnętrznych takich jak wielkość korzenia i jego forma. Olbrzymi wpływ na produkcję buraków miała teoria mineralnego odżywiania roślin, którą ogłosił Justus von Liebig (1803-1873). W 1924 r. Austriak Waldecker rozpoczął pierwsze doświadczenia z otoczkowaniem nasion buraka. W latach 30. XX w. w ZSRR wyhodowano po raz pierwszy pojedyncze jednonasienne rośliny buraków (prace Marii G. Bordonos)[2].
  • Warzywo uprawiane w celach spożywczych.
  • Roślina pastewna.
  • Wykorzystywany w przemyśle cukrowniczym do produkcji cukru
Ładowarko-czyszczarka pobiera buraki z pryzmy, oczyszcza je i ładuje na pojazd

Zmienność

  • Botanicy wyróżniają 3 podgatunki[3]:
    • Beta vulgaris L. subsp. adanensis (Pamukç. ex Aellen) Ford-Lloyd & J. T. Williams
    • Beta vulgaris L. subsp. maritima (L.) Arcang. – burak dziki
    • Beta vulgaris L. subsp. vulgaris
  • Wszystkie uprawiane buraki pochodzą od podgatunku Beta vulgaris L. subsp. vulgaris. Wyróżnia się wśród nich następujące grupy:

Nie są to jednak w sensie botanicznym odmiany, lecz grupy kultywarów, stąd też wszystkie dawniej używane nazwy łacińskie zostały uznane za synonimy Beta vulgaris subsp. vulgaris[3][4].

Choroby

Przypisy

  1. Stevens P.F.: Caryophyllales. Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  2. Сахарная свекла – Достижения селекции. Селекция полевых культур, 2011. [dostęp 2013-10-06]. (ros.).
  3. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
  4. The Plant List Beta. [dostęp 2011-03-30].