Stanisław Herakliusz Lubomirski: Różnice pomiędzy wersjami

Stanisław Herakliusz Lubomirski
	; Drużyna (Szreniawa bez krzyża)
Rodzina	Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża
Data urodzenia	1642
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 1702 ; Ujazdów
Ojciec	Jerzy Sebastian Lubomirski
Matka	Konstancja z Ligęzów
Żona	Zofia Opalińska; Elżbieta Denhoff
Dzieci	Elżbieta Lubomirska (z Zofią); Teodor Lubomirski, Franciszek Lubomirski, Józef Lubomirski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 01:23, 8 kwi 2019

Stanisław Herakliusz Lubomirski (ur. 4 marca^[1] 1642 w okolicach Krakowa, zm. 17 stycznia 1702 w Ujazdowie) – polski magnat (książę, herbu Szreniawa bez Krzyża), podstoli koronny (1669), marszałek wielki koronny w latach 1676–1702, marszałek nadworny koronny 1673–1676, starosta spiski (do 1700); poeta tzw. baroku dworskiego (z powodu swojej erudycji literackiej zwany Polskim Salomonem), mecenas sztuki.

Rodzina

Był synem Jerzego Sebastiana, bratem Hieronima Augustyna i Aleksandra Michała (zm. 1673), starosty perejasławskiego i sandeckiego, ożenionego z Katarzyną Anną Sapiehą.

Miał siostrę Krystynę (zm. 1689), żonę Feliksa Kazimierza Potockiego, hetmana wielkiego koronnego, starosty krasnystawskiego i hrubieszowskiego

Ojciec jego Jerzy Sebastian Lubomirski, po śmierci matki Konstancji Ligęzy, ożenił się w 1654 z Barbarą Tarło (zm. 1689), córką kasztelana wiślickiego Jana Karola Tarły, wdową po Janie Aleksandrze Daniłowiczu, herbu Sas, (zm. 1654).

Żoną jego była od 1669 Zofia Opalińska (1642–1675), córka marszałka nadwornego Łukasza Opalińskiego, a od 1676 Elżbieta Denhoff (zm. 1702), córka podkomorzego wielkiego koronnego Teodora Denhoffa.

Życiorys

W 1673 za obronę Spisza dostał propozycję objęcia korony węgierskiej, jednak jej nie przyjął. Był stronnikiem Michała Korybuta Wiśniowieckiego, należał do opozycji magnackiej spiskującej przeciw Janowi III Sobieskiemu, po jego śmierci występował przeciw kandytaturze Jakuba Ludwika Sobieskiego.

W czasie elekcji 1674 roku został sędzią generalnego sądu kapturowego^[2]. Gruntownie wykształcony, należał obok Wacława Potockiego do najwybitniejszych pisarzy polskich XVII wieku.

Wraz z królem polskim Janem III Sobieskim oraz kanclerzem wielkim koronnym Janem Wielopolskim należał do pierwszego na świecie towarzystwa geograficznego Akademii Agronautów^[3]^[4].

Pochowany w czerniakowskim kościele Bernardynów w Warszawie.

Posiadłości

W latach 1676–1679 wybudował letnią rezydencję w Puławach. W 1678 otrzymał fragment ziemi na terenie Mokotowa, następnie wykupił okoliczne wsie Służew i Służewiec. Należała do niego Arkadia koło Królikarni, zwana „pasterskim domkiem”, a od 1683 także Czerniakowo (Czerniaków), gdzie w 1691 ufundował klasztor i kościół bernardyński (porównywane z Bielanami miejsce odpustów i kultu świętego Bonifacego). Zajmował się odbudową zamku w Łańcucie po pożarze w 1688. Pracował dla niego, m.in. właśnie w Puławach, przy klasztorze oraz przy odbudowie zamku, architekt Tylman z Gameren.

Właściciel Ujazdowa; za jego czasów (ok. 1680–90) zbudowano barokową Łazienkę, rozbudowaną w latach 1772–93 przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na klasycystyczny Pałac Na Wyspie. Na terenie posiadłości ujazdowskiej powstał także przeznaczony na miejsce rozmyślań i medytacji Ermitaż.

Twórczość

Pozostawił po sobie wiele dramatów i poezji.

Pierwsze utwory poetyckie, wzorowane przeważnie na literaturze włoskiej, znane są w rękopisach. Do nich należy m.in. poemat Piram i Tyzbe (wydał Roman Pollak z rękopisu biblioteki kórnickiej, 1929). Z późniejszych dzieł polskich i łacińskich ważniejsze to:

Ermida albo Królewna pasterska, to jest ten szczęśliwy, który się swym stanem kontentuje (Komedyja Anno 1664)
Muza polska na triumfalny wjazd Najjaśniejszego Jana III (1674),
Melodia duchowna o przesłodkiej narodzenia naszego Zbawiciela tajemnicy (1682, wiele wydań pod różnymi tytułami),
Theomusa albo nauka wiary Chrystusowej (1683, kilka wydań),
Rozmowy Artaksessa i Ewandra (1683, kilka wydań),
De vanitate consiliorum (1699, kilkanaście wydań, przekład polski: Próżność i prawda rady 1705, kilka wydań, nowe wyd. Ant. Marylskiego pt. O znikomości rad 1916, przekł. niem. 1746),
Tobiasz wyzwolony (poemat, 1683, kilka wydań),
Adverbiorum moralium sive de virtute et fortuna libellus (1688, kilka wydań, przekład polski 1714, III. wyd. 1737 pt. Salomon polski),
Ecclesiastes po hebrajsku nazwany Coheleth (1706, wierszem),
Repertorum opuscula latini sacra et moralia (1701, przekłady polskie 1707, 1728 i Franciszka Bohomolca 1771: Księgi moralne, polityczne i pobożne),
Wiersze zebrane i przedrukowane (1782),
Genii veridici (data nieznana, dialog polityczny).

Był autorem m.in. sielanki Ermida albo królewna pasterska, w której krytycznie analizował mit arkadyjski i rozważał nieosiągalność szczęścia, Tobiasz wyzwolony (romans biblijny oparty na Księdze Tobiasza) czy De vanitate cansiliorum liber unus, in quo vanitas et veritas rerum humonarum politicis et moralibus rationibus clare demonstratur et dialogice exhibiteur (O ułudzie rad księga jedna, w której ułudę i prawdę spraw ludzkich jasno udowadnia się racjami politycznymi i moralnymi i wykłada się pod postacią dialogu) z 1699 w którym odradzając reformy pesymistycznie opisywał sejmy Rzeczypospolitej (do dzieła tego nawiązał polemicznie Stanisław Konarski w traktacie O skutecznym rad sposobie).

Autor komedii Don Alvares, albo niesforna w miłości kompanija, oraz Komedyja Lopesa starego, opartych na wątkach z Dekamerona i popularnych włoskich sztuk.

Zobacz też

chorągiew husarska koronna Stanisława Herakliusza Lubomirskiego

Przypisy

↑ Kotarska i inni, S·lownik literatury polskiej / 1 Średniowiecze, renesans, barok., Wyd. 1, Gdańsk: Wydawn. Harmonia, 2002, ISBN 83-7134-121-0, OCLC 237879698 [dostęp 2019-01-23] .
↑ Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey Między Warszawą a Wolą, przez opisane Artykuły do samego tylko Aktu Elekcyey należące, uchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego Tysiąc Szesc Set Siedmdziesiat Czwartego, dnia Dwudziestego Miesiaca Kwietnia, s. 7.
↑ Coronelli 1687 ↓.
↑ Targosz 2012 ↓, s. 208.

Bibliografia

Stanisława Jasińska, Stanisława Herakliusza Lubomirskiego „Myśli o wieczności”, 1968.
De vanitate consiliorum liber unus Warszawa 1712
Księgi moralne, polityczne y pobożne, z łacińskiego na polski język przełożone, 1771.
Opis historyczny parafii i miasta Staszów do 1918 r. Staszów, 1990, Parafia Rzymsko-Katolicka.
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 471–476
Vincenzo Maria Coronelli: Impresa dell’Accademia Cosmografica degli Argonauti, catalogo degli associati, et indice dell’opere, publicate dal p. Coronelli cosmografo della Serenissima Republica di Venetia. Venetia: Accademia degli Argonauti, 1687.
Karolina Targosz: Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych. Warszawa: Muzeum Pałacu w Wilanowie, 2012. ISBN 978-83-60959-51-0.

Linki zewnętrzne

[1] Kotarska i inni, S·lownik literatury polskiej / 1 Średniowiecze, renesans, barok., Wyd. 1, Gdańsk: Wydawn. Harmonia, 2002, ISBN 83-7134-121-0, OCLC 237879698 [dostęp 2019-01-23] .

[2] Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey Między Warszawą a Wolą, przez opisane Artykuły do samego tylko Aktu Elekcyey należące, uchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego Tysiąc Szesc Set Siedmdziesiat Czwartego, dnia Dwudziestego Miesiaca Kwietnia, s. 7.

[CITEREFCoronelli1687-3] Coronelli 1687 ↓.

[CITEREFTargosz2012208-4] Targosz 2012 ↓, s. 208.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 48: / Linia 48: @@
 == Posiadłości ==
-W latach [[1676]]–[[1679]] wybudował letnią rezydencję w [[Puławy|Puławach]]. W [[1678]] otrzymał fragment ziemi na terenie [[Mokotów|Mokotowa]], następnie wykupił okoliczne wsie [[Służew (Warszawa)|Służew]] i [[Służewiec]]. Należała do niego Arkadia koło [[Królikarnia|Królikarni]], zwana „pasterskim domkiem”, a od [[1683]] także Czerniakowo ([[Czerniaków]]), gdzie w [[1691]] ufundował [[kościół św. Antoniego Padewskiego w Warszawie (Czerniaków)|klasztor i kościół bernardyński]] (porównywane z [[Bielany (Warszawa)|Bielanami]] miejsce [[odpust]]ów i kultu [[Bonifacy z Tarsu|świętego Bonifacego]]). Zajmował się odbudową zamku w [[Łańcut|Łańcucie]] po pożarze w [[1688]]. Pracował dla niego, m.in. właśnie w [[Puławy|Puławach]], przy klasztorze oraz przy odbudowie zamku, architekt [[Tylman z Gameren]].
+W latach [[1676]]–[[1679]] wybudował letnią rezydencję w [[Puławy|Puławach]]. W [[1678]] otrzymał fragment ziemi na terenie [[Mokotów|Mokotowa]], następnie wykupił okoliczne wsie [[Służew]] i [[Służewiec]]. Należała do niego Arkadia koło [[Królikarnia|Królikarni]], zwana „pasterskim domkiem”, a od [[1683]] także Czerniakowo ([[Czerniaków]]), gdzie w [[1691]] ufundował [[kościół św. Antoniego Padewskiego w Warszawie (Czerniaków)|klasztor i kościół bernardyński]] (porównywane z [[Bielany (Warszawa)|Bielanami]] miejsce [[odpust]]ów i kultu [[Bonifacy z Tarsu|świętego Bonifacego]]). Zajmował się odbudową zamku w [[Łańcut|Łańcucie]] po pożarze w [[1688]]. Pracował dla niego, m.in. właśnie w [[Puławy|Puławach]], przy klasztorze oraz przy odbudowie zamku, architekt [[Tylman z Gameren]].
 Właściciel [[Ujazdów (Warszawa)|Ujazdowa]]; za jego czasów (ok. 1680–90) zbudowano barokową [[Łazienka Ujazdowska|Łazienkę]], rozbudowaną w latach 1772–93 przez króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]] na klasycystyczny [[Pałac Na Wyspie]]. Na terenie posiadłości ujazdowskiej powstał także przeznaczony na miejsce rozmyślań i medytacji [[Ermitaż w Warszawie|Ermitaż]].
@@ Linia 69: / Linia 69: @@
 * ''[[Genii veridici]]'' (data nieznana, dialog polityczny).
 Był autorem m.in. [[sielanka|sielanki]] ''Ermida albo królewna pasterska'', w której krytycznie analizował [[mit arkadyjski]] i rozważał nieosiągalność szczęścia, ''Tobiasz wyzwolony'' (romans [[Biblia|biblijny]] oparty na [[Księga Tobiasza|Księdze Tobiasza]]) czy ''De vanitate cansiliorum liber unus, in quo vanitas et veritas rerum humonarum politicis et moralibus rationibus clare demonstratur et dialogice exhibiteur'' (O ułudzie rad księga jedna, w której ułudę i prawdę spraw ludzkich jasno udowadnia się racjami politycznymi i moralnymi i wykłada się pod postacią dialogu) z [[1699]] w którym odradzając reformy pesymistycznie opisywał [[Sejm walny|sejmy Rzeczypospolitej]] (do dzieła tego nawiązał polemicznie [[Stanisław Konarski]] w traktacie [[O skutecznym rad sposobie]]).
 Autor komedii ''Don Alvares, albo niesforna w miłości kompanija'', oraz ''Komedyja Lopesa starego'', opartych na wątkach z ''[[Dekameron]]a'' i popularnych włoskich sztuk.
@@ Linia 100: / Linia 100: @@
 {{marszałkowie nadworni koronni}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-{{ka}}
 {{SORTUJ:Lubomirski, Stanisław Herakliusz}}