III Rzeczpospolita: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m dr. tech.
Linia 93: Linia 93:
==== Powstanie III RP ====
==== Powstanie III RP ====
{{osobny artykuł|Transformacja systemowa w Polsce}}
{{osobny artykuł|Transformacja systemowa w Polsce}}
Stale pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski, połączona z brakiem perspektyw realnej poprawy, doprowadziła do pogłębienia się kryzysu. Przyparty do muru rząd po nieudanej próbie wzmocnienia swojej pozycji poprzez [[Referendum w Polsce w 1987 roku|referendum z roku 1987]], zmuszony był podnieść ceny o 40 procent. Wywołało to natychmiastowe protesty, szybko ogarniające cały kraj. 25 VI 1988 protesty wybuchły w Bydgoszczy, szybko objęły Gdańsk i Nową Hutę, a także wiele innych miast. Fala strajków dała nowy oddech „Solidarności”, która od czasu delegalizacji tkwiła w impasie, teraz jej przywódcy stanęli na czele protestów. Nie zmieniło tego brutalne stłumienie strajku nowohuckiego, a także krótkotrwały areszt przywódców solidarnościowych. Strajki trwały do końca maja i zmusiły władzę do podjęcia rozmów. Lipcowa wizyta Gorbaczowa, zachęcającego władzę do legalizacji Solidarności i podjęcia rozmów, a także kolejna sierpniowa fala strajków, zakończona nieudaną demonstracją siły [[Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej|ZOMO]] i [[Milicja Obywatelska|milicji]], pozbawiła złudzeń przywódców partyjnych, że możliwe jest uspokojenie sytuacji bez ułożenia się z przywódcami Solidarności.
Stale pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski, połączona z brakiem perspektyw realnej poprawy, doprowadziła do pogłębienia się kryzysu. Przyparty do muru rząd po nieudanej próbie wzmocnienia swojej pozycji poprzez [[Referendum w Polsce w 1987 roku|referendum z roku 1987]], zmuszony był podnieść ceny o 40 procent. Wywołało to natychmiastowe protesty, szybko ogarniające cały kraj. 25 IV 1988 protesty wybuchły w Bydgoszczy, szybko objęły Gdańsk i Nową Hutę, a także wiele innych miast. Fala strajków dała nowy oddech „Solidarności”, która od czasu delegalizacji tkwiła w impasie, teraz jej przywódcy stanęli na czele protestów. Nie zmieniło tego brutalne stłumienie strajku nowohuckiego, a także krótkotrwały areszt przywódców solidarnościowych. Strajki trwały do końca maja i zmusiły władzę do podjęcia rozmów. Lipcowa wizyta Gorbaczowa, zachęcającego władzę do legalizacji Solidarności i podjęcia rozmów, a także kolejna sierpniowa fala strajków, zakończona nieudaną demonstracją siły [[Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej|ZOMO]] i [[Milicja Obywatelska|milicji]], pozbawiła złudzeń przywódców partyjnych, że możliwe jest uspokojenie sytuacji bez ułożenia się z przywódcami Solidarności.


Po rozmowach z ministrem spraw wewnętrznych Czesławem Kiszczakiem, [[Lech Wałęsa]], za cenę legalizacji Solidarności, podjął decyzję o zakończeniu strajków. Decyzja ta spotkała się z oporem zarówno protestujących, jak i Międzyzakładowego Komitetu Solidarności oraz Krajowej Komisji Wykonawczej „Solidarności”.
Po rozmowach z ministrem spraw wewnętrznych Czesławem Kiszczakiem, [[Lech Wałęsa]], za cenę legalizacji Solidarności, podjął decyzję o zakończeniu strajków. Decyzja ta spotkała się z oporem zarówno protestujących, jak i Międzyzakładowego Komitetu Solidarności oraz Krajowej Komisji Wykonawczej „Solidarności”.

Wersja z 17:08, 10 cze 2019

(III Rzeczpospolita[1])
Rzeczpospolita Polska
Od 31 grudnia 1989[a]
Flaga
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
Flaga Godło
Hymn:
Mazurek Dąbrowskiego
Położenie Rzeczypospolitej Polskiej
Konstytucja

Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1990–1997)
Mała Konstytucja (1992–1997)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (od 1997)

Język urzędowy

polski[b]

Stolica

Warszawa

Ustrój polityczny

republika (demokracja parlamentarna)

Typ państwa

państwo unitarne

Głowa państwa

prezydent RP Andrzej Duda

Marszałek Sejmu
Marszałek Senatu

Marek Kuchciński
Stanisław Karczewski

Szef rządu

prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki

Wicepremierzy

Piotr Gliński
Jacek Sasin
Jarosław Gowin

Powierzchnia
 • całkowita


312 679[c][3][4] km²

Liczba ludności (2014)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


38 483 957[5]
123 osób/km²
Polacy: 97,1%[d]
Ślązacy[e]: 2,2%[d]

PKB (2014)
 • całkowite 
 • na osobę


552,2 mld[6] USD
14 329[6] USD

PKB (PSN) (2014)
 • całkowite 
 • na osobę


941,4 mld[6] dolarów międzynar.
24 428[6] dolarów międzynar.

Waluta

złoty (zł, PLN)

Religia dominująca

rzymski katolicyzm

Strefa czasowa

UTC +1 – zima
UTC +2 – lato

Kod ISO 3166

PL

Domena internetowa

.pl

Kod samochodowy

PL

Kod samolotowy

SN i SP

Kod telefoniczny

+48

Mapa Rzeczypospolitej Polskiej

III Rzeczpospolita (III RP) – użyte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (1997)[7] określenie państwa polskiego po zasadniczych przemianach politycznych, jakie zaszły od 1989 roku. Podstawowa konstytucyjna nazwa państwa to Rzeczpospolita Polska.

Wymową tego określenia jest zerwanie z ustrojem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tzw. demokracja ludowa) i nawiązanie bezpośrednio do tradycji II Rzeczypospolitej. Symbolem III Rzeczypospolitej jest m.in. przywrócony w godle Polski po czasach Polski Ludowej orzeł w koronie, wzorowany na przedwojennym.

Szablon:HisPolski chronologia

Historia i polityka

1989–1997

Powstanie III RP

Stale pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski, połączona z brakiem perspektyw realnej poprawy, doprowadziła do pogłębienia się kryzysu. Przyparty do muru rząd po nieudanej próbie wzmocnienia swojej pozycji poprzez referendum z roku 1987, zmuszony był podnieść ceny o 40 procent. Wywołało to natychmiastowe protesty, szybko ogarniające cały kraj. 25 IV 1988 protesty wybuchły w Bydgoszczy, szybko objęły Gdańsk i Nową Hutę, a także wiele innych miast. Fala strajków dała nowy oddech „Solidarności”, która od czasu delegalizacji tkwiła w impasie, teraz jej przywódcy stanęli na czele protestów. Nie zmieniło tego brutalne stłumienie strajku nowohuckiego, a także krótkotrwały areszt przywódców solidarnościowych. Strajki trwały do końca maja i zmusiły władzę do podjęcia rozmów. Lipcowa wizyta Gorbaczowa, zachęcającego władzę do legalizacji Solidarności i podjęcia rozmów, a także kolejna sierpniowa fala strajków, zakończona nieudaną demonstracją siły ZOMO i milicji, pozbawiła złudzeń przywódców partyjnych, że możliwe jest uspokojenie sytuacji bez ułożenia się z przywódcami Solidarności.

Po rozmowach z ministrem spraw wewnętrznych Czesławem Kiszczakiem, Lech Wałęsa, za cenę legalizacji Solidarności, podjął decyzję o zakończeniu strajków. Decyzja ta spotkała się z oporem zarówno protestujących, jak i Międzyzakładowego Komitetu Solidarności oraz Krajowej Komisji Wykonawczej „Solidarności”.

Zazwyczaj przyjmuje się, że przegłosowanie przez tzw. Sejm kontraktowy przywrócenia nazwy państwa polskiego Rzeczpospolita Polska[8] i godła w postaci orła w koronie, które obowiązuje od 1 stycznia 1990, zapoczątkowało symbolicznie powstanie tak zwanej III Rzeczypospolitej.

Według innych opinii za początek III Rzeczypospolitej przyjmuje się różne fakty:

Konstytucja RP z kwietnia 1997 w swej preambule zawarła nazwę Trzeciej Rzeczypospolitej[7].

Wybory prezydenckie 1990

Pierwsze w pełni równe, wolne, powszechne, tajne wybory prezydenckie w Polsce miały miejsce w listopadzie 1990. Do tej pory prezydentów Polski wyłaniało Zgromadzenie Narodowe. W roku 1990 nie było jeszcze ostatecznego rozstrzygnięcia, czy przyszły ustrój Polski będzie oparty na systemie parlamentarno-gabinetowym, czy na systemie prezydenckim.

Kandydatami na urząd prezydenta byli:

Dwoma najbardziej liczącymi się kandydatami, którzy mieli największe poparcie, byli przedstawiciele obozu solidarnościowego: Lech Wałęsa i urzędujący premier Tadeusz Mazowiecki.

Kampania wyborcza przebiegała burzliwie, niedawni przyjaciele z Solidarności w czasie wyborów byli do siebie dosyć wrogo nastawieni. Poza tym pojawiało się niezadowolenie społeczne z efektów zmian, które nastąpiły w gospodarce. W roku 1990 wszedł w życie plan Balcerowicza, w ramach którego podjęty został szereg działań o charakterze antyinflacyjnym i rozpoczęto proces zmian struktury własnościowej w gospodarce.

Plan Balcerowicza sprawdził się w części dotyczącej obniżenia inflacji i uzdrowienia sytuacji na rynku towarowym. Późniejsze posunięcia rządu, jak chociażby postawienie wszystkich PGR-ów w stan likwidacji, niezależnie od ich indywidualnej kondycji finansowej, czy dyskryminacja przedsiębiorstw krajowych, preferowanie obcego kapitału i prowadzenie prywatyzacji bez względu na koszty społeczne, interes skarbu państwa czy wręcz rację stanu, wzbudzały pewną nieufność społeczeństwa. Załamanie gospodarcze, szybko rosnące bezrobocie i liczne afery finansowe zdążyły w ciągu półrocza zmniejszyć poparcie społeczne, jakim cieszył się rząd Tadeusza Mazowieckiego na początku swojego istnienia.

Wybory prezydenckie w 1990 r. stały się plebiscytem, a Tadeusz Mazowiecki żyrantem polityki własnego rządu, a w szczególności wicepremiera i ministra finansów w tym rządzie – Leszka Balcerowicza. Nie byłoby tego rządu ani planu Balcerowicza bez poparcia Lecha Wałęsy, bez Lecha Wałęsy nie byłoby także przyzwolenia Solidarności na jego politykę gospodarczą. Jednak w kampanii wyborczej Lech Wałęsa, mający doskonałe rozeznanie w nastrojach społecznych, ustawił się w roli recenzenta. W swoich wystąpieniach odciął się od działań rządu Tadeusza Mazowieckiego, starając się go krytykować. Rozpętując „wojnę na górze” zaatakował rząd, występując m.in. z hasłem 100 mln zł dla każdego (100 mln zł z roku 1990, przy średnim wynagrodzeniu nieprzekraczającym 1 mln zł)[10].

Lech Wałęsa Prezydent Polski w latach 1990–1995
Tadeusz Mazowiecki Pierwszy Prezes Rady Ministrów w latach 1989–1990

Celem kampanii Lecha Wałęsy było pokonanie Tadeusza Mazowieckiego, ale nikt, łącznie z jego otoczeniem, nie spodziewał się tak sensacyjnego rozstrzygnięcia, jakie zapadło w pierwszej turze wyborów. Tadeusz Mazowiecki został pokonany przez nieznanego kandydata – Stanisława Tymińskiego, który swoją kampanię kierował przede wszystkim do wyborców rozczarowanych efektami przemian po 1989 r. i podobnie jak Lech Wałęsa składał wyborcom wiele wątpliwych obietnic.

W pierwszej turze otrzymali:

Komitet wyborczy Przynależność partyjna Głosy w I turze % głosów w I turze
Lech Wałęsa bezpartyjny
(NSZZ „Solidarność”)
6 569 889 39,96%
Stanisław Tymiński Kanada Libertariańska Partia Kanady
(w Polsce bezpartyjny)
3 797 605 23,10%
Tadeusz Mazowiecki bezpartyjny
(kandydat Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna i Forum Prawicy Demokratycznej)
2 973 364 18,08%
Włodzimierz Cimoszewicz bezpartyjny
(kandydat Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej)
1 514 025 9,21%
Roman Bartoszcze PSL 1 176 175 7,15%
Leszek Moczulski KPN 411 516 2,50%

Frekwencja wyniosła 60%. Suma głosów oddanych na Włodzimierza Cimoszewicza, Romana Bartoszcze i Stanisława Tymińskiego stanowiła niemal 40% ważnie oddanych głosów.

Kampania wyborcza przed drugą turą wyborów prezydenckich w roku 1990 była dla wielu Polaków szokiem, jej brutalność, populizm i stronniczość mediów przywoływały wspomnienia najgorszych praktyk z poprzedniego ustroju. Przy niższej frekwencji (ok. 53,39%) druga tura przyniosła zwycięstwo Lechowi Wałęsie, który otrzymał ponad 74,25% ważnie oddanych głosów[11].

Po zaprzysiężeniu Lecha Wałęsy na prezydenta RP Ryszard Kaczorowski, ostatni prezydent na uchodźstwie, przekazał mu oficjalnie insygnia władzy prezydenta II RP, co dla wielu osób było symbolem ciągłości trwania Rzeczypospolitej oraz zakończeniem okresu braku systemu demokratycznego w Polsce. Były wśród nich m.in. tłoki pieczętne, chorągiew, a także dokumenty państwowe i oryginał Konstytucji z 1935 roku[12].

Chociaż wynik wyborów stanowił niewątpliwie wotum nieufności dla rządu Tadeusza Mazowieckiego i prowadzonej przez niego polityki gospodarczej, werdykt wyborców został w tej kwestii całkowicie zignorowany. Tadeusza Mazowieckiego zastąpił w funkcji premiera Jan Krzysztof Bielecki, a Leszek Balcerowicz pozostał na stanowisku wicepremiera i ministra finansów. W polityce gospodarczej zapoczątkowanej w roku 1990 nie nastąpiły żadne korekty, wręcz przeciwnie prowadzono ją bardziej zdecydowanie, nie napotykając na sprzeciw ze strony Lecha Wałęsy jako prezydenta RP.

Wybory w 1990 oznaczały dla Polski także odwrócenie sojuszy międzynarodowych, a w polityce wewnętrznej: kontynuację polityki gospodarczej zapoczątkowanej przez Leszka Balcerowicza, początek karier wielu polityków m.in. braci Lecha i Jarosława Kaczyńskich, Mieczysława Wachowskiego czy Piotra Kołodziejczyka.

Przesądziły także o podziale Solidarności na dwa zasadnicze nurty: liberalny i narodowokatolicki, a dla postkomunistycznej lewicy stanowiły punkt zwrotny. W styczniu 1990 rozwiązana została Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, utworzona przez część jej członków Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej zaczęła systematycznie zyskiwać społeczne zaufanie.

Wybory parlamentarne 1991

Jan Olszewski Prezes Rady Ministrów w latach 1991–1992
Hanna Suchocka Prezes Rady Ministrów w latach 1992–1993

Pierwsze po II wojnie światowej w pełni demokratyczne i wolne wybory parlamentarne w Polsce odbyły się 27 października 1991. Przy frekwencji wyborczej (43,2%) na 111 ugrupowań uczestniczących w wyborach[13] mandaty poselskie uzyskali reprezentanci 29 z nich. Wyniki tych ostatnich były następujące:

Komitet Wyborczy Udział w głosach Liczba uzyskanych mandatów poselskich Liczba uzyskanych mandatów senatorskich
Unia Demokratyczna 12,31% 62 21
Sojusz Lewicy Demokratycznej 11,98% 60 4
Wyborcza Akcja Katolicka 8,73% 49 9
Polskie Stronnictwo Ludowe – Sojusz Programowy 8,67% 48 8
Konfederacja Polski Niepodległej 7,5% 46 4
Porozumienie Obywatelskie Centrum 8,71% 44 9
Kongres Liberalno-Demokratyczny 7,48% 37 6
Porozumienie Ludowe 5,46% 28 7
NSZZ „Solidarność” 5,05% 27 11
Polska Partia Przyjaciół Piwa 3,27% 16 --
Chrześcijańska Demokracja 2,36% 5 --
Unia Polityki Realnej 2,26% 3 --
Solidarność Pracy 2,06% 4 --
Stronnictwo Demokratyczne 1,42% 1 --
Mniejszość Niemiecka 1,18% 7 --

Tak duże rozproszenie mandatów spowodowało kłopoty z utworzeniem stabilnej większości parlamentarnej i rządu. Po dwóch miesiącach konsultacji został utworzony pierwszy w pełni wolny rząd koalicyjny z Janem Olszewskim (PC) jako premierem. Marszałkiem Sejmu został Wiesław Chrzanowski (ZChN), a Senatu August Chełkowski (NSZZ „Solidarność”). Wybory te zakończyły proces formowania się demokratycznych władz w Polsce. Wskazały równocześnie na rosnącą siłę ugrupowań wywodzących się z epoki PRL: SLD i PSL.

Okres I kadencji Sejmu (1991–1993)

Po wyborach w 1991 roku 5 grudnia 1991 roku prezydent Lech Wałęsa (po niepowodzeniu misji tworzenia nowego rządu przez kandydata prezydenckiego Bronisława Geremka) desygnował na stanowisko prezesa rady ministrów Jana Olszewskiego. Olszewski zniechęcony brakiem możliwości utworzenia stałej koalicji złożył rezygnację, która jednak nie została przyjęta przez prezydenta. Ostatecznie po długich negocjacjach 23 grudnia 1991 roku został utworzony koalicyjny prawicowy rząd z Janem Olszewskim na czele[14]. Rząd Jana Olszewskiego pozostawał w konflikcie z prezydentem. Musiało to prędzej czy później doprowadzić do upadku tego gabinetu. Powodem do uchwalenia wotum nieufności stała się tzw. lista Macierewicza, czyli lista osób współpracujących z SB. Na liście znalazły się 64 nazwiska urzędujących ministrów, urzędników i posłów[15]. W tej sytuacji prezydent wysłał do Sejmu wniosek o natychmiastowe odwołanie rządu. Po burzliwej debacie w nocy 5 czerwca 1992 roku uchwalono w Sejmie wotum nieufności wobec rządu premiera Olszewskiego[16]. Prezydent Lech Wałęsa desygnował na premiera Waldemara Pawlaka, jednak ten nie zdołał utworzyć rządu i po 33 dniach podał się do dymisji[17]. W tej sytuacji nowym premierem w lipcu została Hanna Suchocka[18]. Jednak w 1993 roku Sejm uchwalił wobec jej rządu wotum nieufności[19]. W obliczu tych wydarzeń prezydent RP Lech Wałęsa na mocy swych uprawnień podjął decyzję o rozwiązaniu parlamentu i rozpisaniu przedterminowych wyborów[20].

Mała Konstytucja 1992

 Osobny artykuł: Mała Konstytucja z 1992.

Zmiany polityczne i ustrojowe, które zaszły w Polsce po 1989 wymagały uchwalenia nowej konstytucji. Nie zrealizowano tego w latach 1989–1991 ze względu na to, że większość ugrupowań wywodzących się z Solidarności uważała, że konstytucja powinna być przegłosowana przez w pełni demokratycznie wybrany parlament, którym Sejm Kontraktowy z całą pewnością nie był. Dopiero Sejm kadencji 1991–1993 utworzył Komisję Konstytucyjną i podjął działania zmierzające do rozwiązania tego problemu. Jednak udało mu się tylko uchwalić Małą Konstytucję – Ustawę konstytucyjną z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym[21]. Na jej mocy zostały uchylone przepisy Konstytucji PRL z 1952 r. dotyczące ustroju socjalistycznego i wprowadzone nowe, stanowiące podstawę ustroju politycznego i gospodarki rynkowej. Stanowiła ona, że „organami Państwa w zakresie władzy ustawodawczej są Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, w zakresie władzy sądowniczej – niezawisłe sądy”.

Wcześniejsze rozwiązanie parlamentu (1993) przez prezydenta Lecha Wałęsę uniemożliwiło zakończenie prac nad nową konstytucją i spowodowało przełożenie tego zadania na nowy parlament.

Wybory parlamentarne 1993

Waldemar Pawlak Prezes Rady Ministrów w latach 1993–1995
Józef Oleksy Prezes Rady Ministrów w latach 1995–1996

Kolejne w III RP wybory parlamentarne odbyły się 19 września 1993 w oparciu o nową ordynację ustalającą progi wyborcze dla partii politycznych (5%) i koalicji (8%). Przy 53% frekwencji w parlamencie znaleźli się przedstawiciele sześciu ugrupowań politycznych i mniejszości niemieckiej (nie obowiązywał jej próg wyborczy). Były to w kolejności: SLD z 20,41% głosów (171 posłów i 37 senatorów), PSL z 15,40% głosów (132 posłów i 36 senatorów), Unia Demokratyczna (Unia Wolności) z 10,49% głosów (74 posłów i 3 senatorów), Unia Pracy z 7,28% głosów (41 posłów), KPN z 5,77% głosów (22 posłów) Bezpartyjny Blok Wspierania Reform z 5,42% głosów (16 posłów i 2 senatorów) i Mniejszość Niemiecka z 4 posłami[22]. Wyniki wyborów były sukcesem ugrupowań postkomunistycznych, które zawarły umowę koalicyjną i powołały rząd z Waldemarem Pawlakiem (PSL) jako premierem[23]. Rząd ten utrzymał się do lutego 1995 r. i został zastąpiony przez rząd Józefa Oleksego (SLD), a następnie Włodzimierza Cimoszewicza (SLD). Marszałkiem Sejmu został Józef Oleksy (SLD) zastąpiony później przez Józefa Zycha (PSL), a marszałkiem Senatu Adam Struzik (PSL)[24].

Wybory prezydenckie 1995

Do wyborów prezydenckich w 1995 zgłoszono 17 kandydatur. Był to bardzo szeroki wachlarz kandydatów, m.in. Aleksander Kwaśniewski, Lech Wałęsa, Jacek Kuroń, Jan Olszewski, Waldemar Pawlak, Tadeusz Zieliński, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Janusz Korwin-Mikke, Lech Kaczyński, Adam Strzembosz, Leszek Moczulski; w wyborach startował także artysta kabaretowy Jan Pietrzak. Wybory odbyły się 5 listopada 1995; do drugiej tury przeszli Aleksander Kwaśniewski (35,11%) i Lech Wałęsa (33,11%[25]).

Zwyciężył Kwaśniewski (51,72%[26]), któremu w dużym stopniu pomogły dwie debaty telewizyjne i hasło „Wspólna Polska” rozumiane jako kraj normalności i bez podziałów politycznych.

1997–1999

Konstytucja 1997

Zgromadzenie Narodowe II Kadencji uchwaliło 2 kwietnia 1997 Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej[27], nad którą pracowano od 1989 r. W jej świetle ustrój polityczny RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), władzy wykonawczej (Prezydent RP i Rada Ministrów) i władzy sądowniczej (sądy i trybunały). Podstawą ustroju gospodarczego jest gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej. 25 maja 1997 w referendum konstytucyjnym Polacy wyrazili zgodę na wejście w życie konstytucji – za głosowało 52,71% (frekwencja 42,86%)[28].

Wybory parlamentarne 1997

Leszek Balcerowicz – wicepremier rządu koalicyjnego AWS-UW
Marian Krzaklewski – lider AWS

Wybory parlamentarne z 21 września 1997 zakończyły się sukcesem Akcji Wyborczej Solidarność, która zdobyła 33,83% głosów (202 posłów i 51 senatorów[29]). Kolejne ugrupowania, które znalazły się w parlamencie to: SLD z 27,13% głosów (164 posłów i 28 senatorów), UW z 13,37% głosów (60 posłów i 8 senatorów), PSL z 7,31% głosów (27 posłów i 3 senatorów), Ruch Odbudowy Polski z 5,56% głosów (6 posłów i 5 senatorów), Mniejszość Niemiecka 2 mandaty poselskie, a kandydaci niezależni 5 mandatów senatorskich[29]. Zwycięstwo Akcji Wyborczej Solidarność, która uzyskała 1/3 głosów potwierdza zdobycie nowej wiedzy o demokracji przez społeczeństwo polskie. Głosowało ono na duże ugrupowania polityczne, a odrzuciło niewielkie efemerydy nie dające nadziei na polepszenie sytuacji politycznej i gospodarczej. Akcja Wyborcza utworzyła rząd wraz z Unią Wolności. Na jego czele stanął Jerzy Buzek[30]. W późniejszym czasie UW wycofała się z koalicji[31]. Jednakże rząd dotrwał do końca kadencji Sejmu. Powodem tego stanu rzeczy było to iż UW, choć formalnie poza koalicją z AWS, w zamian za objęcie przez Leszka Balcerowicza stanowiska prezesa NBP, poparła projekt budżetu na 2001 nie doprowadzając do upadku gabinetu Jerzego Buzka[32].

Wstąpienie Polski do NATO

Minister Bronisław Geremek który podpisał dokumenty ratyfikacyjne NATO

Podczas głosowania nad przystąpieniem Polski do NATO polski Sejm zaakceptował warunki członkostwa w NATO. Przeciwko byli tylko posłowie Porozumienia Polskiego[33].

12 marca 1999 po wielu latach starań i zabiegów dyplomatycznych Polska została przyjęta do NATO[33].

2000–2004

Wybory prezydenckie 2000

8 października 2000 Aleksander Kwaśniewski po raz drugi wygrał wybory prezydenckie, tym razem już w pierwszej turze, uzyskując 53,9% głosów wygrywając m.in. z Andrzejem Olechowskim (17,3% głosów) i Marianem Krzaklewskim (15,57% głosów)[34].

Wybory parlamentarne 2001

Prezesi Rady Ministrów Leszek Miller (2001-2004) i Marek Belka (2004-2005)

W wyborach parlamentarnych z 23 września 2001 wygrała koalicja SLD/UP uzyskując 41,04% głosów. Do parlamentu weszły ponadto Platforma Obywatelska 12,68%, Samoobrona 10,2% Prawo i Sprawiedliwość 9,5%, Liga Polskich Rodzin 7,97%, Polskie Stronnictwo Ludowe 8,98%. Klęskę poniosły AWS (5,6%) i Unia Wolności (3,2%), które nie dostały się do parlamentu[35]. Porażka ugrupowań sprawujących władzę spowodowana była nieudolnym wprowadzaniem 4 reform: służby zdrowia, edukacji, podziału terytorialnego oraz ubezpieczeń społecznych, licznymi przypadkami korupcji oraz wyraźnym wzrostem bezrobocia. SLD/UP i PSL utworzyły rząd, na czele którego stanął Leszek Miller. W późniejszym czasie Leszek Miller za niezachowanie dyscypliny koalicyjnej w głosowaniach usunął PSL z koalicji[36]. Powstał rząd mniejszościowy. W czerwcu 2003 roku Leszek Miller zwrócił się do Sejmu o udzielenie mu wotum zaufania. Sejm udzielił wotum zaufania premierowi Leszkowi Millerowi[37].

Wejście Polski do UE (2004)

Podpisanie przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego traktatu dotyczącego przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

7 i 8 czerwca 2003 Polacy w referendum wyrazili zgodę na wstąpienie Polski do Unii Europejskiej[38]. 1 maja 2004 Rzeczpospolita Polska oficjalnie przystąpiła do UE. Dzień później rząd Leszka Millera podał się do dymisji[39].

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004

13 czerwca 2004 odbyły się pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego, które wygrała Platforma Obywatelska przed Ligą Polskich Rodzin, Prawem i Sprawiedliwością, Samoobroną, Sojuszem Lewicy Demokratycznej/Unią Pracy, Unią Wolności, Polskim Stronnictwem Ludowym i Socjaldemokracją Polską[40]. Polska otrzymała w Parlamencie Europejskim kilka stanowisk takich jak: wiceprzewodniczący (Jacek Saryusz-Wolski z PO i Janusz Onyszkiewicz z UW), kwestor (Genowefa Grabowska z SdPl) oraz przewodniczących i wiceprzewodniczących komisji (m.in. szefem komisji budżetu został Janusz Lewandowski z PO). Deputowany UW Bronisław Geremek ubiegał się o przewodnictwo w Parlamencie UE, ale przegrał batalię z Hiszpanem Josepem Borellem.

Powołano rząd Marka Belki, finansisty i polityka, który dopiero w drugiej próbie dostał wotum zaufania.

Wybory parlamentarne i prezydenckie 2005

W wyborach parlamentarnych z 2005 r., które odbyły się 25 września, wygrało Prawo i Sprawiedliwość uzyskując 26,99% głosów i 155 mandatów w Sejmie. Tuż za nią uplasowała się Platforma Obywatelska, która otrzymała 24,15% głosów (133 mandaty). Dalsze miejsca zajęły partie: Samoobrona RP 11,41% (56 mandatów), Sojusz Lewicy Demokratycznej 11,31% (55 mandatów), Liga Polskich Rodzin 7,98% (34 mandaty), Polskie Stronnictwo Ludowe 6,96% (25 mandatów) oraz Mniejszość Niemiecka 0,29% (2 mandaty). 5% progu wyborczego nie przekroczyły m.in. Socjaldemokracja Polska (3,89%), Partia Demokratyczna – demokraci.pl (2,45%)[41], Platforma Janusza Korwin-Mikke (1,57%), Ruch Patriotyczny (1,05%).

Wielu wyborców odsunęło się od Sojuszu Lewicy Demokratycznej, partii która osiągnęła najniższy wynik od 16 lat. Wpłynęły na to oskarżenia działaczy tej partii o korupcję i kontakty z przestępczością zorganizowaną (afera Rywina, afera starachowicka), upolitycznienie organów ścigania (afera Orlenu, zatrzymanie Szeremietiewa i Farmusa, afera Optimusa, JTT, Bestcomu, Polmozbytu oraz Krak-Meat), a także forsowanie niezwykle dotkliwego dla społeczeństwa planu oszczędnościowego, oraz utrzymywanie się wysokiego bezrobocia.

Po nieudanych rozmowach koalicyjnych między PO a PiS premierem został Kazimierz Marcinkiewicz[42].

Wybory prezydenckie wygrał Lech Kaczyński z PiS, pokonując w drugiej turze Donalda Tuska z Platformy Obywatelskiej. I tura odbyła się 9 października 2005[43], II tura 23 października 2005[44]. 23 grudnia 2005, został zaprzysiężony przed Zgromadzeniem Narodowym na prezydenta, a w swoim pierwszym przemówieniu zapowiedział aktywność w polityce wewnętrznej i zagranicznej.

Koalicja PiS-Samoobrona-LPR

 Osobny artykuł: Koalicja PiS-Samoobrona-LPR.
Wicepremier i minister rolnictwa Andrzej Lepper w latach 2006–2007

Wybory parlamentarne z jesieni 2005 nie wyłoniły większościowego rządu. Szybko okazało się, że współpraca pomiędzy największymi partiami w Sejmie – PO i PiS jest niemożliwa. Powstał gabinet mniejszościowy, który nie mógł sprawnie rządzić. Próbowano stwarzać zaplecze dla rządu poprzez różnego typu umowy, w tym najważniejszą tzw. Pakt stabilizacyjny. Pakt nie przetrwał próby czasu, unieważniono go po niecałym miesiącu.

5 maja 2006 roku zawiązano koalicję. Stanowiska wicepremierów otrzymali kontrowersyjni politycy – Roman Giertych i Andrzej Lepper[45]. Po kolejnych kryzysach, koalicja rządząca rozpadła się i 7 września 2007 roku Sejm podjął decyzję o skróceniu kadencji[46].

Wybory parlamentarne 2007

Donald Tusk premier w latach 2007–2014

Wybory parlamentarne przeprowadzone 21 października 2007 wygrała PO, uzyskując 41,51% głosów, co dało 210 mandatów w sejmie. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 32,11% głosów, co dało 166 posłów. Kolejne miejsca zajęła koalicja Lewica i Demokraci (SLD, SDPL, PD, UP), zdobywając 13,2% głosów – 53 mandaty. Do Sejmu weszło też PSL, uzyskując 8,91% głosów, co dało 31 mandatów poselskich[47]. W Sejmie nie znalazły się za to współrządzące w poprzedniej kadencji LPR i Samoobrona, które nie przekroczyły 5 procentowego progu wyborczego[48]. PO utworzyła rząd w koalicji z PSL. Premierem nowego rządu został Donald Tusk, a prezes PSL Waldemar Pawlak został wicepremierem i ministrem gospodarki[49]. W Senacie bezwzględną większość mandatów zdobyła PO[47].

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2009

Wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzone zostały 7 czerwca. Przy frekwencji 24,53% wygrała PO, uzyskując 44,43% głosów[50]. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 27,4% głosów, co dało 15 posłów[51]. Kolejne miejsca zajęła koalicja SLD-UP, zdobywając 12,34% głosów – 7 mandatów. Do europarlanentu weszło też PSL, uzyskując 7,01% głosów, co dało 3 mandaty[52].

Katastrofa lotnicza w Smoleńsku

Lech Kaczyński Prezydent Polski w latach 2005–2010
Szczątki samolotu na miejscu katastrofy (10 kwietnia 2010)

10 kwietnia 2010 samolot rządowy z polską delegacją na uroczystości związane z 70. rocznicą zbrodni katyńskiej, z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim na czele, rozbił się podchodząc do lądowania w Smoleńsku. Zginęli wszyscy uczestnicy lotu (96 osób)[53].

Zgodnie z Konstytucją RP, marszałek Sejmu Bronisław Komorowski przejął obowiązki prezydenta RP[54], a po jego rezygnacji marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, a następnie nowy marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna.

Wybory prezydenckie 2010

Bronisław Komorowski Prezydent Polski w latach 2010–2015

I tura przedterminowych wyborów prezydenckich odbyła się 20 czerwca i nie przyniosła ostatecznego rozstrzygnięcia. Najwięcej głosów (41,54%) otrzymał kandydat PO Bronisław Komorowski, drugi wynik osiągnął kandydat PiS Jarosław Kaczyński (36,46%). Kolejne miejsca zajęli Grzegorz Napieralski – kandydat SLD (13,68%) i Janusz Korwin-Mikke (Wolność i Praworządność) – 2,48%[55]. W II turze, która odbyła się 4 lipca zwyciężył Bronisław Komorowski uzyskując 53,01% głosów, Jarosław Kaczyński zdobył 46,99% głosów[56]. 6 sierpnia 2010 Bronisław Komorowski został zaprzysiężony przed Zgromadzeniem Narodowym na prezydenta RP.

Wybory parlamentarne 2011

Przewodnicząca PO, premier w latach 2014–2015 – Ewa Kopacz

Wybory parlamentarne przeprowadzone 9 października 2011 wygrała PO, uzyskując 39,18% głosów, co dało 207 mandatów w sejmie. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 29,89% głosów, co dało 157 posłów. Kolejne miejsca zajął Ruch Palikota, zdobywając 10,02% głosów – 40 mandatów. Do Sejmu weszło też PSL, uzyskując 8,36% głosów – 28 mandatów i SLD, uzyskując 8,24% głosów, co dało 27 mandatów poselskich. W Sejmie nie znalazło się za to PJN, które nie przekroczyło 5 procentowego progu wyborczego. PO utworzyła ponownie rząd w koalicji z PSL. Premierem nowego rządu powtórnie został Donald Tusk, a prezes PSL Waldemar Pawlak znów został wicepremierem i ministrem gospodarki. W Senacie bezwzględną większość mandatów, tak, jak w poprzednich wyborach, zdobyła PO.

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2014

Wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzone zostały 25 maja. Przy frekwencji 23,83% wygrała PO, uzyskując 32,13% głosów i 19 mandatów. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 31,78% głosów i także 19 posłów. Kolejne miejsca zajęła koalicja SLD-UP, zdobywając 9,44% głosów – 5 mandatów. Do Europarlamentu weszła też Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke, uzyskując 7,15% głosów, oraz PSL z wynikiem 6,80% co dało obu partiom po 4 mandaty[57].

Wybory prezydenckie 2015

Plik:Prezydent Andrzej Duda podczas Zgromadzenia Narodowego w Poznaniu (cropped).jpg
Andrzej Duda Prezydent Polski (od 2015)

I tura wyborów prezydenckich odbyła się 10 maja i nie przyniosła ostatecznego rozstrzygnięcia. Najwięcej głosów (34,76%) otrzymał kandydat PiS Andrzej Duda, drugi wynik osiągnął kandydat popierany przez PO i ubiegający się o reelekcję Bronisław Komorowski (33,77%). Kolejne miejsca zajęli Paweł Kukiz – kandydat bezpartyjny (20,8%) i Janusz Korwin-Mikke (KORWiN) – 3,26%[58]. W II turze, która odbyła się 24 maja zwyciężył Andrzej Duda uzyskując 51,55% głosów i wygrywając z urzędującym prezydentem Bronisławem Komorowskim, który zdobył 48,45% głosów[59]. Zaprzysiężenie Andrzeja Dudy na Prezydenta RP odbyło się 6 sierpnia 2015 roku przed Zgromadzeniem Narodowym.

Wybory parlamentarne 2015

Jarosław Kaczyński, prezes PiS, premier w latach 2006–2007
Mateusz Morawiecki premier od 2017 roku

Wybory zostały przeprowadzone 25 października 2015. Do Sejmu weszło 5 partii. Zwycięski komitet wyborczy Prawo i Sprawiedliwość, który uzyskał 37,58% głosów (235 mandatów), po raz pierwszy od 1989 roku zdobył większość umożliwiającą sformowanie samodzielnego rządu. Do Sejmu dostały się także: Platforma Obywatelska, Kukiz’15, Nowoczesna i Polskie Stronnictwo Ludowe. Poza parlamentem znalazła się lewica[60]. Premierem została Beata Szydło zastąpiona następnie w 2017 roku przez Mateusza Morawieckiego.

Gospodarka

Gospodarka w 1989

Przed wprowadzeniem planu Balcerowicza, w Polsce panowała hiperinflacja (roczna stopa inflacji w 1989: +639,6% która zaczęła narastać po wyborach od sierpnia 1989 roku), zadłużenie zagraniczne wynosiło 42,3 mld USD (64,8% PKB według Głównego Urzędu Statystycznego), występowały olbrzymie niedobory rynkowe.

Plan Balcerowicza

 Osobny artykuł: Plan Balcerowicza.

Ogłoszony pod koniec 1989 roku zakładał przejcie z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. W jego skład wchodziło 10 ustaw. Likwidował gwarancję istnienia wszystkich przedsiębiorstw państwowych wprowadzając możliwość ogłoszenia upadłości. Wprowadzał zakaz finansowania deficytu budżetowego przez Narodowy Bank Polski i emisji pustego pieniądza, powiązał stopę oprocentowania ze stopą inflacji. Wprowadzał również jednolity podatek we wszystkich sektorach gospodarczych. Wprowadzony został obowiązek dla zagranicznych przedsiębiorstw do odsprzedania państwu dewiz po ustalonym przez bank centralny kursie, jednocześnie przedsiębiorstwa te były zwolnione z płacenia popiwku. Z kolei nowe prawo dewizowe wprowadzało wymienialność wewnętrzną złotego, likwidowała państwowy monopol w handlu zagranicznym, likwidacji uległa sprzedaż w obrocie wewnętrznym (Pewex, Baltona), wprowadzono natomiast jednolite zasady clenia towarów. Usankcjonowane zostało istnienie bezrobocia, i wprowadzone zostały odprawy dla osób zwalnianych z pracy oraz zasiłki dla bezrobotnych.

Gospodarka w latach 1991–2004

Z końcem roku 1990 nastąpiło załamanie wymiany handlowej z krajami RWPG, handel w rublu transferowym został zastąpiony przez rozliczenia wolnodewizowe. Spowodowało to spadek importu do ZSRR o co najmniej połowę[61]. Wprowadzenie w życie planu Balcerowicza spowodowało spadek inflacji. W styczniu 1991 wynosiła ponad 12,7%. W kolejnych miesiącach systematycznie spadała, by w lipcu osiągnąć wartość 0,1%[62]. Na początku lat 90. gospodarka borykała się z wysokim deficytem budżetowym, bezrobociem, spadkiem produkcji przemysłowej, PKB i aferami gospodarczymi. Powstawało wiele przedsiębiorstw, np. Bezpieczna Kasa Oszczędności, czy Art-B, wykorzystujących niedoskonałe prawo dla osiągnięcia korzyści majątkowych. Deficyt budżetowy był kilkukrotnie powiększany, aby ostatecznie wynieść 31 bilionów złotych. Z kolei liczba bezrobotnych wzrosła do 12,2%. (tj. 2,1 mln bezrobotnych). Nastąpił także spadek dochodów realnych, najbardziej był odczuwalny w rolnictwie, gdzie wyniósł ok. 15%[62]. W gospodarce doszło także do przekształceń własnościowych, dokonywano prywatyzacji kapitałowej, likwidacyjnej lub sprzedawano przedsiębiorstwa. Akcje najlepszych przedsiębiorstw trafiły do obrotu na Giełdę Papierów Wartościowych[63]. We wrześniu 1992 roku Polska, Czechosłowacja i Węgry zwróciły się do Unii Europejskiej o podanie warunków rozmów i kalendarza członkostwa[64].

W kolejnych latach nastąpił wzrost PKB oscylujący w granicach 6%, osiągając w 1994 roku 7%. Obok wzrostu PKB w latach 1994–1998 nastąpił kolejny spadek bezrobocia z 16 do 10,3% oraz spadek inflacji do poziomu 15%. Korzystne wskaźniki ekonomiczne zaczęły przyciągać zagranicznych inwestorów, powodując wzrost inwestycji do wartości 2,51 mld $ w 1995 i 5,2 mld $ w 1996 roku[65]. Od 1999 roku ponownie nastąpił wzrost bezrobocia, osiągając w pierwszych miesiącach 2003 roku ponad 20%[66].

Gospodarka Polski w UE

W 2004 Polska została członkiem Unii Europejskiej, a tym samym unii celnej i jednolitego rynku. Zniesione zostały cła na towary importowane z zagranicy, obywatele Polscy otrzymali dostęp do rynków pracy państw UE (większość państw wprowadziła okresy przejściowe trwające od 2 do 7 lat). Z dniem wejścia do UE Polacy mogli legalnie pracować w Irlandii. Z kolei rolnicy z nowych krajów członkowskich uzyskali są beneficjentami dopłat bezpośrednich. W latach 2007–2008 Polska przystąpiła do Układu z Schengen. 1 maja 2009, po pięciu latach od przystąpienia Polski do UE, skończyły się okresy ochronne na zakup domów i mieszkań w Polsce przez cudzoziemców – obywateli UE.

W 2015 r. Polska była 6. gospodarką UE pod względem wielkości PKB w parytecie siły nabywczej i 24. gospodarką świata, a pod względem wielkości PKB nominalnego – 8. gospodarką UE i 25. gospodarką świata. W 2015 r. PKB per capita w parytecie siły nabywczej Polski wyniósł 19 700 PPS (68,6% średniej UE), a PKB per capita nominalny – 11 123 euro (38,7% średniej UE).

Od 2013 r. w Polsce utrzymuje się stały spadek bezrobocia, osiągając w 4. kwartale 2016 r. wartość 8,2%, co było najniższym poziomem od 1990 r. Według metodologii Eurostatu bezrobocie w Polsce w 4. kwartale 2016 r. spadło do 5,7% i było niższe od średniej w UE (8,2%)[67].

Prywatyzacja i reprywatyzacja

Po Okrągłym Stole i wyborach w 1989 roku, Polska weszła w okres transformacji wolnorynkowej. Aby sprostać światowej konkurencji kolejne rządy (Ministerstwo Skarbu Państwa, utworzone 1 października 1996) rozpoczęły akcję prywatyzacji. Przyjęła ona trzy formy:

Największe prywatyzacje miały miejsce w latach 90. XX wieku. W niektórych latach sprzedawano mienie wartości większej niż 10 mld złotych.

Prywatyzacja w Polsce wiązała się często ze sprzedażą mienia zagranicznym właścicielom. Największe polskie przedsiębiorstwa, jak monopolistyczny operator telekomunikacyjny, czy wiele banków trafiło w ręce kapitału zagranicznego. Dzięki restrukturyzacji nowe prywatne przedsiębiorstwa przetrwały na rynku, ale kosztem wzrostu bezrobocia. Sprywatyzowane sektory gospodarki zaczęły osiągać zyski i wpłacać do budżetu podatki.

Prywatyzacja następowała czasami nie z przesłanek mających na celu rozwój przedsiębiorstw, lecz dlatego, że rząd potrzebował pochodzących z niej pieniędzy do zmniejszenia deficytu budżetowego.

W Polsce największe kontrowersje wokół prywatyzacji dotyczyły korupcji. Na początku lat 90. byli członkowie PZPR utworzyli szereg spółek, które dzięki zręcznym manipulacjom przejmowały po zaniżonych cenach państwowe mienie. Proces ten nazwano „uwłaszczeniem nomenklatury”. Utarło się powiedzenie, że „pierwszy milion trzeba ukraść”, aby założyć własny biznes. Podczas wielkich prywatyzacji politycy czasami żądali od inwestorów „prowizji”. Pewien procent wartości przedsiębiorstw trafiał na konta zaprzyjaźnionych biznesmenów, którzy potem wspierali niektóre partie polityczne. Największa prywatyzacja, której dotyczyły tego typu zarzuty, to sprzedaż PZU. Do wyjaśnienia kulisów tej transakcji Sejm powołał komisję śledczą.

W Polsce nigdy nie uporządkowano procesu reprywatyzacji. Od upadku PRL odbywa się ona na podstawie ostatecznych decyzji administracyjnych czy prawomocnych orzeczeń sądu. Jednakże dotyczy to jedynie tych przypadków, gdy przejęcie mienia było bezprawne (np. brak podstawy prawnej czy przekroczenie granic nacjonalizacji). W Ministerstwie Skarbu Państwa już od 1990 r. prowadzi się prace nad projektami prawnej regulacji powyższego problemu, który bliski był rozwiązania w 2001 r. w związku z uchwaleniem przez Sejm RP ustawy o reprywatyzacji. Nie została ona jednak podpisana przez ówczesnego Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego, który skorzystał z przysługującego mu na podstawie art. 122 ust. 4 Konstytucji RP prawa „weta”. Ostatnia tego typu próba miała miejsce w 2008 roku (ustawa o zadośćuczynieniu z tytułu krzywd doznanych w wyniku procesów nacjonalizacyjnych w latach 1944–1962)[68], ale również zakończyła się niepowodzeniem. 17 września 2016 roku weszła w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1271), zwana także małą ustawą reprywatyzacyjną, której zadaniem jest uporządkowanie wybranych kwestii związanych z realizacją roszczeń byłych właścicieli gruntów warszawskich[69]. 5 maja 2017 roku weszła w życie ustawa z dnia 9 marca 2017 roku o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa (Dz.U. z 2018 r. poz. 2267), która powołała Komisję do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa (Komisję Weryfikacyjną) będącą organem administracji publicznej podejmującym sprawy w zakresie postępowań w przedmiocie wydania decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości na terenie m.st. Warszawy[70].

Wojsko

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej (Wojsko Polskie) to struktura obronna Państwa Polskiego.

SZ RP stoją na straży suwerenności Narodu Polskiego oraz jego bezpieczeństwa i pokoju. Mogą brać także udział w misjach zagranicznych w ramach NATO i ONZ, w zwalczaniu klęsk żywiołowych, działaniach antyterrorystycznych, akcjach poszukiwawczych, a także ratowania życia ludzkiego. Biorą też udział w oczyszczaniu terenów z materiałów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego i unieszkodliwiają je[71].

Zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi sprawuje prezydent RP, lub w nadzwyczajnych przypadkach marszałek Sejmu, a ogólne kierownictwo zapewnia minister ON.

Od 11 lutego 2009 roku w Polsce nie stosuje się przymusowego poboru do wojska, i 22 stycznia 2010 roku zakończył się proces całkowitego uzawodowienia armii.

Stosunki państwo–kościół

Uwagi

  1. Jest to data wejścia w życie Noweli grudniowej. Nowelizacja ta określa oficjalną nazwę państwa polskiego jako Rzeczpospolita Polska.
  2. Dodatkowo za języki pomocnicze oficjalne uznane zostały: niemiecki w 22 gminach, białoruski w 5 gminach, kaszubski w 5 gminach i litewski w 1 gminie[2].
  3. Jest to powierzchnia administracyjnego terytorium Polski. Powierzchnia obszaru lądowego (łącznie z wodami śródlądowymi) – 311 888 km², powierzchnia obszaru morskich wód wewnętrznych – 2005 km² (łącznie: 313 893 km²), a morza terytorialnego – 8682 km² (łącznie 322 575 km²). Powierzchnia administracyjna Polski (312 679 km²) to powierzchnia w granicach administracyjnych województw, poza obszarem lądowym obejmująca część morskich wód wewnętrznych (Zalew Wiślany, Zalew Szczeciński, obszary wód portów).
  4. a b Włącznie z osobami deklarującymi również inną narodowość.
  5. Społeczność deklarująca narodowość śląską nie są oficjalnie uznawana za mniejszość narodową lub etniczną, ponieważ nie została uwzględnione w ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. 2005 nr 17, poz. 141).

Przypisy

  1. Określenie III Rzeczpospolita jest zawarte w preambule Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku.
  2. Lista gmin wpisanych na podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym do Urzędowego Rejestru Gmin, w których jest używany język pomocniczy. mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl. [dostęp 2018-12-28].
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. , s. 17, 2011. Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów. GUS. 
  4. Halina (red.) Dmochowska. Warunki naturalne i ochrona środowiska. „Mały Rocznik Statystyczny Polski 2011”, s. 25–26, 2011-07-21. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1640-3630. [dostęp 2011-10-29]. (pol.). 
  5. Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność Polski. Stan na 30.06.2014. [1].
  6. a b c d Dane dotyczące PKB Międzynarodowego Funduszu Walutowego za rok 2014: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, October 2014. [dostęp 2015-01-01]. (ang.).
  7. a b W Konstytucji z roku 1997 napisano w preambule m.in.:
    ...nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej,
    (...)
    Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali...
  8. Wyrazistym przejawem woli obywateli zerwania z Polską Rzecząpospolitą Ludową i powrotu do nazwy Rzeczpospolita Polska było upowszechnienie się w latach 1989–1990 nalepek identyfikacyjnych na samochody z literami „RP” (często wzbogaconych dodatkowo w wizerunek orła w koronie) w miejsce kojarzonych z Polską Ludową liter „PL”; osoby kupujące nalepki „RP” najczęściej nie wiedziały w ogóle, że zgodnie z międzynarodowym kodem samochodowym kod „PL”, przydzielony Polsce jeszcze w okresie międzywojennym, nie wywodzi się wcale ze skrótu nazwy Polski Ludowej i że zastępowanie go literami „RP” pozbawione jest sensu, gdyż kod „RP” przydzielony został już wiele lat wcześniej Filipinom (Republic of the Philippines).
  9. Prof. Jerzy EISLER: Skrócona historia III RP [online], Wszystko co Najważniejsze, 30 czerwca 2018 [dostęp 2019-03-07] (pol.).
  10. Dudek 2013 ↓, s. 130.
  11. Dudek 2013 ↓, s. 139.
  12. Jerzy Piątek: Insygnia władzy w galerii. Polska.pl, 5 listopada 2004. [dostęp 20 maja 2009]. (pol.).
  13. Dudek 2013 ↓, s. 184.
  14. Dudek 2013 ↓, s. 192.
  15. Dudek 2013 ↓, s. 218.
  16. Dudek 2013 ↓, s. 220.
  17. Dudek 2013 ↓, s. 230.
  18. Dudek 2013 ↓, s. 233.
  19. Dudek 2013 ↓, s. 272.
  20. Dudek 2013 ↓, s. 273.
  21. Dudek 2013 ↓, s. 258–259.
  22. Dudek 2013 ↓, s. 286.
  23. Dudek 2013 ↓, s. 291.
  24. Dudek 2013 ↓, s. 292.
  25. Dudek 2013 ↓, s. 341.
  26. Dudek 2013 ↓, s. 347.
  27. Dudek 2013 ↓, s. 358.
  28. Dudek 2013 ↓, s. 361.
  29. a b Dudek 2013 ↓, s. 374–375.
  30. Dudek 2013 ↓, s. 377.
  31. Dudek 2013 ↓, s. 408.
  32. Dudek 2013 ↓, s. 430.
  33. a b Polska droga do NATO.
  34. Dudek 2013 ↓, s. 423.
  35. Dudek 2013 ↓, s. 441–442.
  36. Paszkiewicz 2004 ↓, s. 164.
  37. Dudek 2013 ↓, s. 494.
  38. Dudek 2013 ↓, s. 452.
  39. Dudek 2013 ↓, s. 504.
  40. Dudek 2013 ↓, s. 508.
  41. Dudek 2013 ↓, s. 535–536.
  42. Dudek 2013 ↓, s. 546.
  43. Dudek 2013 ↓, s. 542.
  44. Dudek 2013 ↓, s. 540.
  45. Dudek 2013 ↓, s. 559.
  46. Dudek 2013 ↓, s. 590.
  47. a b Dudek 2013 ↓, s. 599.
  48. Dudek 2013 ↓, s. 598.
  49. Dudek 2013 ↓, s. 601.
  50. Dudek 2013 ↓, s. 614.
  51. Dudek 2013 ↓, s. 614–615.
  52. Dudek 2013 ↓, s. 615.
  53. Dudek 2013 ↓, s. 618.
  54. Dudek 2013 ↓, s. 623.
  55. Dudek 2013 ↓, s. 626.
  56. Dudek 2013 ↓, s. 628.
  57. Wyniki głosowania. pkw.gov.pl, 26 kwietnia 2014. [dostęp 26 maja 2014].
  58. Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 11 maja 2015 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 10 maja 2015 r.. pkw.gov.pl. [dostęp 2015-05-26].
  59. Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 25 maja 2015 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl, 25 maja 2015. [dostęp 2015-05-26].
  60. PKW | Wybory do Sejmu RP i Senatu RP. parlament2015.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-11-01].
  61. Dudek 2013 ↓, s. 155.
  62. a b Dudek 2013 ↓, s. 154.
  63. Dudek 2013 ↓, s. 157.
  64. Dudek 2013 ↓, s. 265.
  65. Dudek 2013 ↓, s. 321.
  66. Stopa bezrobocia według GUS w latach 1990–2018. stat.gov.pl.. [dostęp 2018-02-23].
  67. „Unemployment rate – quarterly data, seasonally adjusted”, Eurostat.
  68. Projekt ustawy o zadośćuczynieniu z tytułu nacjonalizacji nieruchomości w latach 1944–1962 – Projekty aktów prawnych – 2008 r. – BIP – Ministerstwo Skarbu Państwa. [dostęp 2017-11-26].
  69. Wchodzi w życie tzw. mała ustawa reprywatyzacyjna – Zmiany w prawie, Aktualności – Czytaj – www.lex.pl. lex.pl, 2016-09-17. [dostęp 2017-07-28].
  70. Status i podstawa prawna Komisji / Informacje ogólne / Komisja weryfikacyjna / Biuletyn Informacji Publicznej. bip.ms.gov.pl. [dostęp 2017-07-18].
  71. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2021 r. poz. 372).

Bibliografia