Julian Przyboś: Różnice pomiędzy wersjami

Julian Przyboś
	;
Data i miejsce urodzenia	5 marca 1901 ; Gwoźnica Dolna
Data i miejsce śmierci	6 października 1970 ; Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
	Odznaczenia
	; Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 22:50, 16 cze 2019

Julian Przyboś (ur. 5 marca 1901 w Gwoźnicy Dolnej, zm. 6 października 1970 w Warszawie) – polski poeta, eseista i tłumacz.

Życiorys

Urodził się w Gwoźnicy pod Strzyżowem w rodzinie chłopskiej jako piąte dziecko Józefa i Heleny z Petyniaków^[1]^[2]. Od 1912 uczył się w I Gimnazjum w Rzeszowie, które ukończył 5 czerwca 1920^[2]. Podczas nauki studiował literaturę socjalistyczną i anarchistyczną.

Dwudziestolecie międzywojenne

W 1918 wstąpił do POW i brał udział w przeciwaustriackich akcjach sabotażowych i dywersyjnych, a od listopada 1918 do stycznia 1919 wraz z ochotniczą kompanią studencką w obronie Lwowa przed Ukraińcami; poznał tam pisarza i mistyka Hieronima Niegosza, który wywarł duży wpływ na jego ówczesną postawę i wczesną twórczość. Po uzyskaniu matury w czerwcu 1920 wstąpił ochotniczo do WP i uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej pod Lwowem i pod Krasnem, gdzie dostał się do niewoli, skąd zbiegł.

W latach 1920–1923 studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czerwcu 1921 wraz z bratem Stefanem odtworzył akademickie Koło Literacko-Artystyczne, które bracia Przybosiowie następnie przekształcili w Klub Akademicki "Dionizy". W 1922 związany był z grupą młodych poetów krakowskich, określających się jako negatywiści^[3].

Następnie pracował jako nauczyciel gminny w latach 1923–1925 w Sokalu, w latach 1925–1927 w Chrzanowie i w latach 1927–1939 w Cieszynie, gdzie uczył w Państwowym Gimnazjum im. A. Osuchowskiego, a później w Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym. W 1937 oraz w roku szkolnym 1938/1939 przebywał na studiach w Paryżu (otrzymał dwukrotnie płatny urlop od władz szkolnych). W latach międzywojennych współpracował z licznymi pismami, w których drukowane były jego manifesty m.in. w "Zwrotnicy" i "Linii".

II wojna światowa

W grudniu 1939 przeniósł się z Bogumina do Lwowa, gdzie pracował w bibliotece Ossolineum. W 1940 został członkiem Komitetu Mickiewiczowskiego i uczestniczył w obchodach 85 rocznicy śmierci Mickiewicza; wszedł również w skład kolegium redakcyjnego "Nowych Widnokręgów" i wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. Był współautorem wydanego w 1940 w Kijowie podręcznika literatury polskiej dla 10 klas szkoły sowieckiej.

14 października 1941 został aresztowany przez gestapo. Po uwolnieniu (dzięki staraniom żony) następne lata spędził w rodzinnej wsi, zajmując się pracą na roli.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Rzeszowa w sierpniu 1944 przystąpił do budowy "władzy ludowej"; nawiązał kontakt z delegatami PKWN i wszedł w skład Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Rzeszowie, w której został kierownikiem Wydziału Informacji i Propagandy. We wrześniu przybył do Lublina, gdzie został członkiem Krajowej Rady Narodowej (KRN), a w październiku 1944 – zastępcą przewodniczącego Komisji Oświaty KRN. Został pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich. W styczniu 1945 po zajęciu przez Armię Czerwoną przeniósł się do Krakowa. Zapisał się do PPR (potem PZPR).

Lata powojenne

W latach 1947–1951 pracował jako dyplomata w Szwajcarii. Potem pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. W 1953 podpisał tzw. Apel Krakowski. W 1955 zamieszkał w Warszawie i rozpoczął pracę w Przeglądzie Kulturalnym.

Po inwazji ZSRR na Węgry wystąpił z PZPR 21 czerwca 1958, protestując przeciwko wykonaniu wyroku śmierci na Imrem Nagyu. W 1966 objął stanowisko wiceprezesa PEN Clubu; w tym samym roku jako jego przedstawiciel wyjechał do USA, a także do Francji i Gruzji. Publikował swoją twórczość w wielu periodykach poświęconych literaturze współczesnej. Brał udział w wielu imprezach kulturalnych w Polsce i za granicą, m.in. w Belgii i Jugosławii, w kolejnych festiwalach młodej poezji w Poznaniu, zjazdach pisarzy Ziem Zachodnich i Północnych, sesjach naukowych i kolejnych zjazdach Związku Literatów Polskich. W 1968 związał się z "Miesięcznikiem Literackim"; w tymże roku zwiedzał na Litwie rodzinne strony Adama Mickiewicza i na Ukrainie rodzinne strony Juliusza Słowackiego, gdzie wraz z delegacją polskich pisarzy brał udział w rocznicowych obchodach poświęconych Słowackiemu.

Był dwukrotnie żonaty, miał trzy córki. Został pochowany w rodzinnej miejscowości na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Antoniego Padewskiego w Gwoźnicy Górnej.

Odznaczenia, nagrody i upamiętnienie

Był odznaczony Dyplomem Honorowym Orląt Lwowskich, Dyplomem Krzyż Obrony Lwowa, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955)^[4], Złotym Krzyżem Zasługi (1946)^[5], Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964)^[6], Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” i Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego. W 1961 otrzymał nagrodę twórczą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie w dziedzinie upowszechniania nauki i oświaty za twórczość związaną z ziemią rzeszowską^[7]. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia^[8].

W okresie PRL został ustanowiony Ogólnopolski Konkurs Poezji Współczesnej im. Juliana Przybosia „O Złoty Lemiesz”^[9]. Imieniem Juliana Przybosia została nazwana m.in. Miejska Biblioteka Publiczna w Przeworsku.

Twórczość

Julian Przyboś był jednym z najwybitniejszych poetów Awangardy Krakowskiej. Twórczość poetycką Juliana Przybosia można podzielić na dwa etapy.

Poezja wczesna

Pierwsze zbiory wierszy opublikował w połowie lat dwudziestych. Widać w tej twórczości ogromny wpływ teorii Peipera. Poezja tego okresu wyraża fascynację świadomym wysiłkiem twórczym, pracą dzięki której opanowuje się materię. Bohaterami jego poezji często są robotnicy, rzemieślnicy. Wiersze mówią o procesie twórczym, co zdaje się być metaforą pracy poety. W tym okresie odnajdziemy również fascynację techniką, którą wyraża Przyboś w wierszach używając często typowego naukowego języka.

Poezja dojrzała

Dojrzała poezja krystalizuje się w latach trzydziestych. Przyboś publikuje w tym czasie trzy tomy wierszy. W miejsce cywilizacji i miasta wkrada się liryka pejzażowa i refleksyjna. Przyboś realizuje założenia poetyki awangardowej. Wiersze cechuje dyscyplina słowa i obrazu. Staje się mistrzem w wykorzystywaniu i spiętrzaniu metafor.

W poezji Przybosia powracają motywy autobiograficzne związane z chłopskim dzieciństwem artysty.

Dorobek poety

Dorobek poety stanowią tomy:

Śruby (1925)
Oburącz (1926)
Z ponad (inna spotykana wersja tytułu – Sponad) (1930)
W głąb las (1932)
Równanie serca (1938)
Póki my żyjemy (1944)
Miejsce na ziemi (1945)
Rzut pionowy (1952)
Najmniej słów (1955)
Narzędzie ze światła (1958)
Próba całości (1961)
Więcej o manifest (1962)
Na znak (1965)
Kwiat nieznany (1968)

Julian Przyboś jest również autorem niezrealizowanego scenariusza filmowego pt. Łuk. Opublikował zbiory esejów: Czytając Mickiewicza, Linia i gwar oraz Sens poetycki, a także dziennik poetycki pt. Zapiski bez daty.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Julian Przyboś – biografie.eu.interia.pl

Przypisy

↑ Julian Przyboś. culture.pl. [dostęp 2019-03-29].
↑ ^a ^b Spis maturzystów w latach 1860–1938. W: Sprawozdanie Dyrekcji I Państwowego Gimnazjum im. ks. St. Konarskiego w Rzeszowie za rok szkolny 1937/38. Rzeszów: 1938, s. XXXXIX.
↑ Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Grzegorz Gazda (redaktor). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 374. ISBN 978-83-01-15724-1.
↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298
↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 233.
↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964.
↑ Nagrody twórcze za osiągnięcia w dziedzinie nauki, oświaty, kultury i sztuki za rok 1960. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 166, s. 3, 15-16 lipca 1961.
↑ Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.
↑ Ogólnopolski Konkurs Poezji Współczesnej – rozstrzygnięty. „Nowiny”, s. 3, Nr 196 z 5 października 1981.

Bibliografia

Polski Słownik Biograficzny t. XXIX, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.
Wspomnienia o Julianie Przybosiu opr. Janusz Sławiński, Warszawa 1976.
Agnieszka Kwiatkowska Tradycja, rzecz osobista. Julian Przyboś wobec dziedzictwa poezji Poznań 2012.
Stanisław Burkot: Literatura polska 1939-2009. Wyd. III. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 128-130. ISBN 978-83-01-16289-4.

[1] Julian Przyboś. culture.pl. [dostęp 2019-03-29].

[G-2] Spis maturzystów w latach 1860–1938. W: Sprawozdanie Dyrekcji I Państwowego Gimnazjum im. ks. St. Konarskiego w Rzeszowie za rok szkolny 1937/38. Rzeszów: 1938, s. XXXXIX.

[slownik-kierunkow-i-grup-3] Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Grzegorz Gazda (redaktor). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 374. ISBN 978-83-01-15724-1.

[4] M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298

[5] M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 233.

[6] Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964.

[7] Nagrody twórcze za osiągnięcia w dziedzinie nauki, oświaty, kultury i sztuki za rok 1960. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 166, s. 3, 15-16 lipca 1961.

[8] Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.

[9] Ogólnopolski Konkurs Poezji Współczesnej – rozstrzygnięty. „Nowiny”, s. 3, Nr 196 z 5 października 1981.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 137: / Linia 137: @@
 [[Kategoria:Polscy pisarze dwudziestolecia międzywojennego]]
 [[Kategoria:Polscy pisarze współcześni]]
-[[Kategoria:Polscy poeci]]
 [[Kategoria:Posłowie do Krajowej Rady Narodowej]]
 [[Kategoria:Sygnatariusze rezolucji Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego]]
@@ Linia 144: / Linia 143: @@
 [[Kategoria:Zmarli w 1970]]
 [[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)]]
+[[Kategoria:Polscy poeci XX wieku]]