Cmentarze w Toruniu: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Cmentarze parafialne: drobne merytoryczne |
→Cmentarze parafialne: zabytek |
||
Linia 223: | Linia 223: | ||
| [[Podgórz (Toruń)|Podgórz]] |
| [[Podgórz (Toruń)|Podgórz]] |
||
| |
| |
||
| [[Plik:Obiekt zabytkowy znak.svg|center|24px]] ([[gminna ewidencja zabytków]]) |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[Cmentarz Opatrzności Bożej w Toruniu|Cmentarz Opatrzności Bożej]] |
| [[Cmentarz Opatrzności Bożej w Toruniu|Cmentarz Opatrzności Bożej]] |
||
Linia 231: | Linia 231: | ||
| [[Stawki (Toruń)|Stawki]] |
| [[Stawki (Toruń)|Stawki]] |
||
| |
| |
||
| [[Plik:Obiekt zabytkowy znak.svg|center|24px]] ([[gminna ewidencja zabytków]]) |
|||
| |
|||
|- |
|- |
||
| [[Cmentarz na Rudaku w Toruniu|Cmentarz ewangelicki]] |
| [[Cmentarz na Rudaku w Toruniu|Cmentarz ewangelicki]] |
Wersja z 16:52, 8 lip 2019
Cmentarze w Toruniu – nekropolie znajdujące się zarówno na prawym, jak i lewym brzegu Wisły w Toruniu.
Lokalizacja
Historia
Na terenie Torunia znajduje się kilkanaście cmentarzy różnych wyznań, co wiąże się z wielokulturową historią miasta. W pierwszych wiekach Torunia jego mieszkańców grzebano na cmentarzach przy kościołach, a bogatych mieszczan w ich podziemiach. Na szczególną uwagę zasługuje tu kościół św. św. Janów (obecnie katedra). Od XV wieku chowano tu osoby z rodzin patrycjuszowskich i duchowieństwo, lecz do naszych czasów zachowały się jedynie tablice, epitafia i płyty nagrobne wewnątrz świątyni oraz kilkadziesiąt trumien w jego podrzeniach, pochodzące prawdopodobnie z XIX w. Natomiast cmentarz wokół świątyni dzisiaj nie istnieje[1]. Kolejnym kościołem, który warto wymienić jest świątynia pw. WNMP, w której pochowano m.in. królewnę Annę Wazównę, zaś przy kościele św. Jakuba zachowały się do naszych czasów tablice nagrobne.
Pod koniec XVIII wieku władze miasta zakazały pochówków zmarłych na terenie Starego i Nowego Miasta, stąd założono wówczas nowe miejsca grzebalne na obrzeżach. W tym okresie powstał przy szpitalu dla trędowatych i kościele św. Jerzego tzw. stary cmentarz św. Jerzego, na którym spoczęli m.in. zamożni patrycjusze, a w 1724 roku pochowano tu m.in. burmistrza J.G. Rosnera. Po likwidacji kościoła i cmentarza w 1811 roku część płyt nagrobnych przeniesiono m.in. do kościoła św. Ducha. Drugim miejscem pochówków na ówczesnych przedmieściach Torunia był nieistniejący już kościół i cmentarz św. Wawrzyńca. W XIX wieku chowano tu m.in. mieszkańców z Chełmińskiego Przedmieścia[2].
W 1811 roku otwarto tzw. nowy cmentarz św. Jerzego, który jest najstarszą zachowaną nekropolią Torunia. Pochowani są tam wybitni torunianie: rajcowie miejscy, notable, naukowcy, duchowieństwo, a także zwykli mieszkańcy miasta[3]. Z kolei największą toruńską nekropolią jest założony w 1973 roku Centralny Cmentarz Komunalny, mieszczący się w północnej części miasta i zajmujący powierzchnię 27, 84 ha[4].
Najmłodszym cmentarzem Torunia jest nekropolia parafialna przy ul. Szczecińskiej 38 na Bielawach[5].
Cmentarze w dzielnicach prawobrzeżnych
Cmentarze komunalne
Nazwa | Administrator | Rok założenia | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz Komunalny nr 1 | Gmina Miasta Toruń | 1839 | ul. Grudziądzka 22-30 | Centrum | nieczynny, dawniej wojskowy | |
Cmentarz Komunalny nr 2 | Gmina Miasta Toruń | 1891 | ul. Grudziądzka 129-137 | Mokre | ||
Centralny Cmentarz Komunalny | Gmina Miasta Toruń | 1976 | ul. Grudziądzka 192 | Katarzynka |
Cmentarze parafialne
Nazwa | Administrator | Rok założenia | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz św. Jerzego | parafia katedralna, parafia ewangelicko-augsburska, parafia prawosławna i parafia WNMP | 1811 | ul. Gałczyńskiego | Chełmińskie Przedmieście | ||
Cmentarz św. Jakuba | parafia św. Jakuba Apostoła | 1817 (część ewangelicka) 1838 (część katolicka) | ul. Antczaka | Jakubskie Przedmieście | (gminna ewidencja zabytków) | |
Cmentarz św. Barbary | parafia św. Antoniego | 1842 | ul. Przysiecka 12 | Barbarka | ||
Cmentarz Podwyższenia Krzyża Świętego | parafia Podwyższenia Krzyża Świętego | 1843 | ul. Turystyczna 49-51 | Kaszczorek | (gminna ewidencja zabytków) | |
Cmentarz Matki Bożej Królowej Polski | parafia MBKP | I poł. XIX w. | ul. Rydygiera 21 | Rubinkowo I | nieczynny | |
Cmentarz św. Antoniego | parafia św. Antoniego | 1892 | ul. Owsiana 57 | Wrzosy | ||
Cmentarz Najświętszej Marii Panny | parafia WNMP | 1919 | ul. Wybickiego 78-80 | Chełmińskie Przedmieście | ||
Cmentarz Matki Bożej Nieustającej Pomocy | parafia MBNP | po 2005 | ul. Wymarzona 22 | Bielawy |
Cmentarze nieistniejące
Nazwa | Rok założenia | Rok likwidacji | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz Staroluterański | 1854 | 1992 | ul. Matejki | Chełmińskie Przedmieście | od 2011 roku teren nosi nazwę: Skwer Inwalidów Wojennych | |
Cmentarz Benedyktynek | 1667 | 1837 | ul. Winnica | Jakubskie Przedmieście | teren zielony | |
Cmentarz Elsnerów | 1811 | 1866 | ul. św. Józefa | Bielany | pozostałości po nekropoli znajdują się na terenie Muzeum Techniki i Inżynierii Komunalnej. Na początku latach 90. XX w. dokonano uprzątnięcia terenu (postawiono krzyż i wykonano ogrodzenie kwater) W 2005 roku z inicjatywy Toruńskich Wodociągów odnowiono ponownie miejsce pochówku | |
Cmentarz Bawarczyków | 1813 | ul. Legionów | Chełmińskie Przedmieście | miejsce dawnego pochówku Bawarczyków upamiętnia niewielki pomnik. W II połowie XX w. na terenie nekropoli wybudowano szkołę (Zespół Szkół Technicznych) | ||
Cmentarz Boża Męka | 1924 | ul. Staszica, Gogi i Podgórna | Mokre | zurbanizowana część miasta |
Cmentarze w dzielnicach lewobrzeżnych
Cmentarze parafialne
Nazwa | Administrator | Rok założenia | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz św. św. Piotra i Pawła | parafia św. św. Piotra i Pawła | 1651 | ul. Poznańska 104 | Podgórz | ||
tzw. nowy Cmentarz św. św. Piotra i Pawła | parafia św. św. Piotra i Pawła | 1937 | ul. Poznańska 146–148 | Podgórz | (gminna ewidencja zabytków) | |
Cmentarz Opatrzności Bożej | parafia Opatrzności Bożej | 1947 | ul. Włocławska 56-58 | Stawki | (gminna ewidencja zabytków) | |
Cmentarz ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | XVII w. | ul. Rudacka 27 | Rudak | nieczynny | |
Cmentarz ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | 1845 | ul. Poznańska 114 | Podgórz | nieczynny | |
Cmentarz ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | 1878 | ul. Łączna 38 | Stawki | nieczynny | |
Cmentarz tzw. nowy ewangelicki | Gmina Miasta Toruń | po koniec XIX w. | ul. Poznańska 313 | Podgórz | nieczynny |
Cmentarze nieistniejące
Nazwa | Rok założenia | Rok likwidacji | Adres | Dzielnica | Uwagi | Zabytek |
---|---|---|---|---|---|---|
Cmentarz komunalny | 1912 | 1945 | ul. Turkusowa 24 | Stawki | w 2006 roku władze miasta uporządkowały teren. Obecnie obszar zielony |
Kolumbarium
W Toruniu oprócz tradycyjnych grobów na dwóch cmentarzach (Centralny Cmentarz Komunalny i św. Jerzego) założono kolumbaria, w których składa się urny z prochami zmarłych. Od czasu wybudowania w mieście spopielarni zwłok (2013 rok) ta forma pochówku staje się coraz bardziej popularna[6].
Kwesta
Od 2003 roku 1 listopada Towarzystwo Miłośników Torunia oraz władze miasta organizują kwestę, której celem jest ratowanie najbardziej zniszczonych, a cennych nagrobków cmentarza św. Jerzego[7].
Dochód z kwesty, która odbyła się 1 listopada 2016 roku, zostanie przeznaczony na odrestaurowanie nagrobku toruńskich rzemieślników i przedsiębiorców Araczewskich[8].
Miejsca Pamięci Narodowej
Galeria
Cmentarze istniejące
-
Cmentarz garnizonowy, groby białych emigrantów
-
Cmentarz garnizonowy, brama wjazdowa
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobek prof. Elżbiety Zawackiej
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobek malarza prof. Bronisława Jamontta
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobki z XIX wieku
-
Cmentarz św. Jerzego, nagrobek prof. Janiny Hurynowicz
-
Centralny Cmentarz Komunalny, Kolumbaria
-
Cmentarz Komunalny nr 2, groby ofiar "Szmalcówki"
-
Cmentarz św. Jakuba, aleja główna
-
Cmentarz św. Antoniego, nowe groby
-
Cmentarz św. Barbary, najstarsza część cmentarza
Cmentarze nieistniejące
-
Dawny cmentarz staroluterański przy ulicy Matejki
-
Dawny cmentarz Bawarczyków przy ulicy Legionów
-
Dawny cmentarz żydowski przy ulicy Pułaskiego
-
Dawny cmentarz ewangelicki przy ulicy św. Józefa
-
Dawny cmentarz Benedyktynek przy ulicy Winnica
Zobacz też
- Zabytki w Toruniu
- Cmentarz żydowski w Toruniu
- Historia Rosjan w Toruniu
- Historia Ukraińców w Toruniu
Przypisy
- ↑ Rozmowa Dnia - wtorek 4.12.2018 [online], www.toruntv.pl [dostęp 2019-01-05] (pol.).
- ↑ JW Web Development , Historia - Cmentarze Toruń [online], www.torunskiecmentarze.pl [dostęp 2019-01-05] (pol.).
- ↑ [http://historicus.umk.pl/cmentarz/ Toru�skie Nekropolie - Cmentarz Swi�tego Jerzego - Strona G��wna] [online], historicus.umk.pl [dostęp 2019-01-05] .
- ↑ Szymon Spandowski , Nowa aplikacja ułatwi szukanie miejsc pochówku bliskich na toruńskich cmentarzach komunalnych [online], nowosci.com.pl [dostęp 2019-01-05] (pol.).
- ↑ Cmentarnik.net [online], cmentarnik.net [dostęp 2019-01-05] .
- ↑ Kremacja możliwa w Toruniu. torun.pl. [dostęp 2013-02-05]. (pol.).
- ↑ Kwesta na cmentarzu św. Jerzego. torun.pl. [dostęp 2014-10-27]. (pol.).
- ↑ Kwesta na cmentarzu św. Jerzego 2016 | www.torun.pl [online], www.torun.pl [dostęp 2016-11-22] .