Oskar Lange: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne redakcyjne
m drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 33: Linia 33:
W [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] i [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko wrócił na katedrę statystyki do [[Kraków|Krakowa]], a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na [[Uniwersytet Stanforda]]. W latach 1938–1945 wykładał na [[University of Chicago|Uniwersytecie Chicagowskim]]. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z [[Komitet Zagraniczny PPS|emigracyjnym PPS]], jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił ''Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce''.
W [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] i [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko wrócił na katedrę statystyki do [[Kraków|Krakowa]], a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na [[Uniwersytet Stanforda]]. W latach 1938–1945 wykładał na [[University of Chicago|Uniwersytecie Chicagowskim]]. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z [[Komitet Zagraniczny PPS|emigracyjnym PPS]], jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił ''Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce''.


W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach [[Projekt Venona|Projektu Venona]]<ref>http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.</ref>. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega, [[Bolesław Gebert|Bolesława Geberta]] do współpracy z [[NKWD]], jako [[agent wpływu]] o pseudonimie ''Friend'' (z [[język angielski|ang.]] przyjaciel)<ref>Sławomir Cenckiewicz, [http://niniwa22.cba.pl/oskar_lange_po_stronie_sowietow.htm ''Oskar Lange po stronie Sowietów''], „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.</ref>. W 1944 na zaproszenie [[Związek Patriotów Polskich|Związku Patriotów Polskich]] przyleciał do [[Moskwa|Moskwy]], gdzie spotkał się z [[Józef Stalin|Józefem Stalinem]]<ref>[http://www.tomaszow-maz.pl/gazeta/nr12/gazeta12.pdf ''Tomaszowianin profesor Oskar Lange''], „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.</ref>. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych spotkał się z [[Prezes Rady Ministrów|premierem]] [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisławem Mikołajczykiem]] i poinformował o przebiegu misji w ZSRR [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydenta Stanów Zjednoczonych]] [[Franklin Delano Roosevelt|Franklina Delano Roosevelta]].
W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. W depeszach wywiadu sowieckiego [[NKGB]] rozszyfrowanych w ramach [[Projekt Venona|Projektu Venona]] występuje jako [[agent wpływu]] o pseudonimie ''Friend'' (w [[język angielski|ang.]] ''Przyjaciel'')<ref>http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.</ref>, zwerbowany do współpracy przez[[Bolesław Gebert|Bolesława Geberta]]<ref>Sławomir Cenckiewicz, [http://niniwa22.cba.pl/oskar_lange_po_stronie_sowietow.htm ''Oskar Lange po stronie Sowietów''], „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.</ref>. W 1944 na zaproszenie [[Związek Patriotów Polskich|Związku Patriotów Polskich]] przyleciał do [[Moskwa|Moskwy]], gdzie spotkał się z [[Józef Stalin|Józefem Stalinem]]<ref>[http://www.tomaszow-maz.pl/gazeta/nr12/gazeta12.pdf ''Tomaszowianin profesor Oskar Lange''], „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.</ref>. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych spotkał się z [[Prezes Rady Ministrów|premierem]] [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisławem Mikołajczykiem]] i poinformował o przebiegu misji w ZSRR [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydenta Stanów Zjednoczonych]] [[Franklin Delano Roosevelt|Franklina Delano Roosevelta]].


W latach 1945–1947 pełnił funkcję [[Przedstawiciele dyplomatyczni Polski#Stany Zjednoczone|ambasadora]] w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] i [[Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych|jej Radzie Bezpieczeństwa]]. Uchwałą Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]]<ref>{{Monitor Polski|1947|16|35}}</ref>.
W latach 1945–1947 pełnił funkcję [[Przedstawiciele dyplomatyczni Polski#Stany Zjednoczone|ambasadora]] w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] i [[Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych|jej Radzie Bezpieczeństwa]]. Uchwałą Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]]<ref>{{Monitor Polski|1947|16|35}}</ref>.

Wersja z 12:36, 27 lip 2019

Oskar Lange
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 lipca 1904
Tomaszów Mazowiecki

Data i miejsce śmierci

2 października 1965
Londyn

Zastępca przewodniczącego Rady Państwa
Okres

od 20 lutego 1957
do 2 października 1965

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Członek Rady Państwa
Okres

od 5 kwietnia 1955
do 20 lutego 1957

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Tomaszów Mazowiecki, Farbiarska 7. Dom w którym urodził się i dorastał Oskar Lange
I LO im. J. Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim do którego uczęszczał Oskar Lange. Od lat odnotowywane w rankingu najlepszych polskich liceów miesięcznika "Perspektywy"
Grób Oskara Langego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Oskar Ryszard Lange (ur. 27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 2 października 1965 w Londynie) – polski ekonomista i polityk, członek Komitetu Centralnego PZPR, poseł na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek (1955–1957) i zastępca przewodniczącego (1957–1965) Rady Państwa, członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1958 roku[1].

Życiorys

W II Rzeczypospolitej

Był synem przemysłowca. „Twórczość Jego nierozerwalnie była związana z rozwojem idei socjalizmu zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami”[2]. W 1912 roku rozpoczął edukację w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego, a następnie w Gimnazjum Filologicznym w Tomaszowie Mazowieckim. W przeciągu lat 1922–1926 przez rok studiował na Uniwersytecie Poznańskim i przez dwa lata na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1928 roku obronił rozprawę doktorską pt. Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924–1932 uzyskując stopień naukowy doktora. W 1931 roku przedstawił na Uniwersytecie Jagiellońskim swoją pracę habilitacyjną Statystyczne badania koniunktury gospodarczej. Studiował również na uniwersytecie w Londynie.

W latach 1926–1937 był pracownikiem naukowym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się teorią statystyki. Z ruchem socjalistycznym związany od 1918 roku. Był jednym z najbardziej aktywnych działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej[3] Od 1927 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej.

Za granicą

W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko wrócił na katedrę statystyki do Krakowa, a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na Uniwersytet Stanforda. W latach 1938–1945 wykładał na Uniwersytecie Chicagowskim. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z emigracyjnym PPS, jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce.

W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. W depeszach wywiadu sowieckiego NKGB rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona występuje jako agent wpływu o pseudonimie Friend (w ang. Przyjaciel)[4], zwerbowany do współpracy przezBolesława Geberta[5]. W 1944 na zaproszenie Związku Patriotów Polskich przyleciał do Moskwy, gdzie spotkał się z Józefem Stalinem[6]. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych spotkał się z premierem Stanisławem Mikołajczykiem i poinformował o przebiegu misji w ZSRR prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta.

W latach 1945–1947 pełnił funkcję ambasadora w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej Radzie Bezpieczeństwa. Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[7].

W Polsce Ludowej

Należał do Rady Naczelnej PPS w kraju (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) i Komisji Politycznej CKW PPS (1948). W 1947 roku został wybrany na korespondenta Polskiej Akademii Nauk. Od 1948 roku był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i jej Komitetu Centralnego.

W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Po śmierci Stalina, wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.

W latach 1949–1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1957 członek, a następnie do śmierci w 1965 zastępca przewodniczącego Rady Państwa. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych[8]. Od 1956 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1957–1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej, a w latach 1957–1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Był doradcą ekonomicznym rządu Indii (1955–1956) i Cejlonu (1959).

Od 1947 roku był posłem na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL-u: I, II, III i IV kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – był przewodniczącym Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (1948), przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR (1948–1952), przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych (1949–1952), przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951–1952), przewodniczącym Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej (1955–1956) i przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 roku został pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego.

W 1964 roku został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej[9] i przyznano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia[10].

Zajmował się ekonomią polityczną, statystyką, ekonometrią i cybernetyką ekonomiczną. Obok Michała Kaleckiego był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964).

Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach[11].

Upamiętnienie

Popiersie Langego w kampusie Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

Jego imieniem nazwana została główna aula Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i reprezentacyjna sala na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Do czasu wejścia w życie ustawy dekomunizacyjnej z 1 kwietnia 2016 imieniem Langego nazwane były ulice w Warszawie (zmieniona na ulicę Tomasza Arciszewskiego[12]), Częstochowie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Żołnierzy Niezłomnych), Koszalinie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Bukową), Jeleniej Górze (zmieniona w 2017 roku na ulicę św. Jadwigi Śląskiej), Bydgoszczy (zmieniona w 2017 roku na ulicę mjr. Jana Henryka Żychonia)[13], Jaworznie (zmieniona w 2017 roku na ulicę gen. Feliksa Kamińskiego) i w rodzinnym Tomaszowie Mazowieckim (zmieniona po konsultacjach społecznych w 2017 na ulicę Wandy Panfil). W 2017 ulicę jego imienia w Katowicach przemianowano na ul. ks. Wiktora Matejczyka (w Murckach)[14]. Lange był patronem także techników ekonomicznych w: Gdyni, Kielcach, Szczecinie, Zielonej Górze, Bytomiu, Chorzowie, Wodzisławiu Śląskim, Ciechanowie (do marca 2015), Elblągu, Grudziądzu (do 2018), Mogilnie, Nowym Sączu, Siedlcach, Zamościu i Zawierciu.

Imię Oskara Langego nosiła do czasu przekształcenia się w Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu także Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu[15]. Na terenie kampusu uczelni nadal stoi pomnik ekonomisty[16].

W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara Langego, w Pałacu Staszica w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję naukową Współczesne modele gospodarki a myśl Oskara Langego.

Związki z NKWD i wywiadem ZSRR

W 2010 roku powstał film dokumentalny pt. New Poland w reżyserii Roberta Kaczmarka i Grzegorza Brauna, który porusza wątek pracy Oskara Langego oraz Bolesława Geberta dla wywiadu radzieckiego podczas ich działalności w Stanach Zjednoczonych.

Przypisy

  1. ↑ Trybuna Robotnicza, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958 roku, s. 2.
  2. ↑ Komitet Wydana Dzieł Oskara Langego: Przedmowa. W: Oskar Lange Dzieła. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1973, s. 21.
  3. ↑ Oskar Lange Dzieła; Tom 1 kapitalizm, PWE 1973; s. 21.
  4. ↑ http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.
  5. ↑ Sławomir Cenckiewicz, Oskar Lange po stronie Sowietów, „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.
  6. ↑ Tomaszowianin profesor Oskar Lange, „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.
  7. ↑ M.P. z 1947 r. nr 16, poz. 35
  8. ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 62. ISBN 83-7066-208-0.
  9. ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1, nr 170 z 20 lipca 1964. 
  10. ↑ „Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.
  11. ↑ Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 44–45. ISBN 83-217-2641-0.
  12. ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10130.
  13. ↑ Nowi patroni ulic 13/12/2017 [online], Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy [dostęp 2017-12-23].
  14. ↑ UCHWAŁA NR XLVIII/894/17 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 26 października 2017 r. w sprawie zmiany nazw ulic położonych na terenie miasta Katowice bip.katowice.eu (pol.) [dostęp 2017-12-31]
  15. ↑ Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o nadaniu nowej nazwy Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu (Dz.U. z 2008 r. nr 66, poz. 401).
  16. ↑ Rafał Święcki, Wybitny ekonomista Oskar Lange ma zniknąć z nazwy ulicy - tak chce IPN, „Gazetawroclawska.pl” [dostęp 2018-07-23] (pol.).

Linki zewnętrzne

Rada Państwa IV kadencji Sejmu (1965–1969)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa III kadencji Sejmu (1961–1965)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa II kadencji Sejmu (1957–1961)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa I kadencji Sejmu (1952–1957)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oskar_Lange&oldid=57148682”