Operator wirtualny

Operator wirtualny, MVNO (od ang. mobile virtual network operator, operator wirtualnej sieci komórkowej) – podmiot gospodarczy oferujący swoim klientom usługi związane z telefonią komórkową na bazie infrastruktury telekomunikacyjnej należącej do innego operatora telekomunikacyjnego, zwanego w tym kontekście operatorem infrastrukturalnym.

W Polsce rynek operatorów wirtualnych rozwija się wolno: według danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej w marcu 2014 ich udział w liczbie kart SIM wynosił około 0,8%.

Według stanu na 30 września 2016 r. udział MVNO w liczbie kart SIM wynosił ok. 1,7%.

Na świecie największym operatorem wirtualnym jest Lycamobile który oferuje swoje usługi w dwudziestu dwóch państwach położonych na czterech kontynentach .

Kwestie prawne i finansowe

Działalność operatorów wirtualnych w poszczególnych krajach regulują przepisy dotyczące lokalnych rynków telekomunikacyjnych. W Polsce, MVNO muszą działać zgodnie z ustawą Prawo telekomunikacyjne. Aby rozpocząć działalność jako MVNO należy złożyć w okręgowym oddziale UKE wniosek o wpis do ‘’rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych’’ zgodnie z przepisami artykułu 10 wyżej wymienionej ustawy. W ciągu tygodnia powinno się otrzymać zaświadczenie o wpisie do rejestru. Nie potrzeba dodatkowych zezwoleń ani koncesji, każdy przedsiębiorca telekomunikacyjny może rozpocząć działalność jako MVNO, po zawarciu odpowiedniej umowy z operatorem komórkowym, który zgodzi się udostępnić do tego celu swoją infrastrukturę teleinformatyczną.

Urząd Komunikacji Elektronicznej rozpoczął w 2007 roku konsultacje z zainteresowanymi uczestnikami rynku telekomunikacyjnego na temat kształtowania reguł dotyczących rozliczeń pomiędzy operatorami wirtualnymi i infrastrukturalnymi. Zarządy Polkomtelu, PTK Centertel oraz Polskiej Telefonii Cyfrowej przedstawiły podobne stanowiska. Wskazywały pełną swobodę umów pomiędzy MVNO a MNO jako najlepsze rozwiązanie. Argumentowały, że trudno byłoby tworzyć jakiekolwiek jednolite ramy warunków wzajemnych rozliczeń z operatorami wirtualnymi, ponieważ nie sposób objąć nimi wszystkich możliwych strategii i sytuacji w jakich chciałyby prowadzić działalność MVNO. Przekonywały, że taka próba ograniczałaby innowacyjność rozwiązań i strategii poszczególnych MVNO oraz rozwój konkurencyjności na rynku wirtualnych operatorów.

Obecnie nie ma żadnych reguł narzuconych przez UKE w związku z rozliczeniami pomiędzy operatorami infrastrukturalnymi i wirtualnymi. Każda umowa jest wynikiem negocjacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami i nie musi opierać się na wytycznych regulatora rynku telekomunikacyjnego.

Modele biznesowe związane z działalnością MVNO

Podstawową zasadą związaną z działalnością operatora wirtualnego jest oferowanie swoim klientom usług na bazie wykupionych hurtowo usług hostingowych oferowanych przez operatorów infrastrukturalnych. Poszczególne MVNO różnią się jednak przyjętą strategią związaną z wybranym przez siebie modelem biznesowym. Poniżej podano kilka przykładów:

• Niektóre podmioty gospodarcze wchodzą na rynek z nową marką, nie kojarzoną z żadną inną działalnością. Często próbują zagospodarować jakąś niszę na rynku, szukają klientów wśród pewnej grupy społecznej, do której kierują akcję marketingową. Przykładem może być operator Mobilking, który swoje usługi określał jako „ofertę dla prawdziwych facetów” (wspierając się dodatkowo reklamami, uznawanymi przez niektóre środowiska za „seksistowskie”, operujące stereotypami na temat kobiet i mężczyzn). Jako usługi dodatkowe oferował tapety i MMSy o zabarwieniu erotycznym.
• Wiele firm posiada dobrze znaną na rynku markę zbudowaną dzięki działalności niezwiązanej z telekomunikacją. Mogą one jako wirtualny operator skierować swoją ofertę do dotychczasowych, stałych klientów oraz wykorzystać globalny zasięg swojej marki do pozyskania nowych. Zyski związane z MVNO nie są tutaj jedynym celem, chodzi także o wpływ na podstawowy obszar działalności, w którym generowana jest większość przychodów: powiększenie oferty, przywiązanie klientów itp. Na przykład płacąc kartą kredytową wydaną przez mBank można otrzymać darmowe minuty jako klient operatora mBank Mobile, a robiąc zakupy w sieci Carrefour można było otrzymać darmowe minuty będąc klientem sieci Carrefour Mova.
• Są firmy, dla których działalność jako MVNO jest naturalnym rozszerzeniem ich dotychczasowej oferty. Można zaliczyć do nich operatorów stacjonarnych, innym przykładem jest Polsat, który oferuje usługi telefonii komórkowej jako Cyfrowy Polsat, operator sieci "Rodzinna Telefonia Komórkowa". Obecnie są to usługi związane z przesyłaniem głosu i danych, w przyszłości telefonia może stać się dla niego kolejnym kanałem dystrybucji treści multimedialnych.

Aspekty techniczne

Operatorzy wirtualni w zależności od przyjętego modelu działalności mogą korzystać w 100% z infrastruktury innego operatora lub posiadać niektóre elementy związane z komutacją i obsługą połączeń. Głównym czynnikiem charakteryzującym MVNO w kontekście używanej infrastruktury jest brak własnej sieci dostępowej i przyznanych częstotliwości. Urząd Komunikacji Elektronicznej zaproponował trzy profile działalności wirtualnych operatorów w kontekście posiadanej przez nich infrastruktury teleinformatycznej:

• dostawca usług (ang. service provider) – nie posiada własnej infrastruktury sieciowej, zakresu numeracyjnego ani kart SIM. Może posiadać własny system billingowy.
• zaawansowany dostawca usług (ang. enhanced service provider) – posiada własny system billingowy oraz platformę usług dodanych. Ma możliwość zarządzania dostępem do poszczególnych usług dla swoich abonentów (baza HLR). Posiada własny zakres numeracyjny, indywidualny kod sieci (National Destination Code, NDC), dysponuje własnymi kartami SIM.
• pełen MVNO (ang. full MVNO) – posiada całą infrastrukturę telekomunikacyjną oprócz sieci radiowej.

W Polsce model pełnego MVNO będzie realizował Polsat, operator Rodzinnej Telefonii Komórkowej. Podpisana z firmą Nokia Siemens Networks umowa zakłada wdrożenie kompletnej sieci szkieletowej oraz platformy usług dodanych.

Wirtualni operatorzy na rynku polskim

Szacuje się, że z końcem trzeciego kwartału 2016 roku pod markami operatorów sieci wirtualnych działało około 1 mln 6 tys. kart SIM (1,7% rynku), w tym w sieci:

• Orange – 6 tys. kart SIM
• Polkomtela – ok. 300 tys. kart SIM
• P4 – niecałe 700 tys. kart SIM.

Poniżej znajduje się lista operatorów wirtualnych (MVNO) oferujących usługi na terenie Polski oraz powiązanych z nimi operatorów infrastrukturalnych (MNO).

Istniejący

MVNO	Marka	MNO	Data uruchomienia
Cyfrowy Polsat	Cyfrowy Polsat	Polkomtel, Orange Polska, T-Mobile Polska, Aero2	30 czerwca 2008
Netia	Netia	P4	24 września 2008
FM GROUP Mobile	FM GROUP Mobile	Polkomtel	5 października 2009
INEA	Inea	P4	18 stycznia 2010
Telefonia Dialog (Grupa Netia)	Diallo	Polkomtel	1 lutego 2010
Vectra	Vectra	P4	23 sierpnia 2010 9 maja 2016
Toya	TOYAmobilna	P4	13 grudnia 2010
Lycamobile	Lycamobile	Polkomtel	1 listopada 2011
Polskie Sieci Cyfrowe Sp. z o.o.	w naszej Rodzinie	Polkomtel	3 grudnia 2011
Virgin Mobile Polska Sp. z o.o.	Virgin Mobile	P4, T-Mobile Polska	16 sierpnia 2012
Sat Film Sp. z o.o. i Wspólnicy Sp. k.	Sat Film	Polkomtel	21 września 2012
Ahmes Sp. z o.o.	IZZI mobile (wcześniej jako Tele25)	P4	28 grudnia 2012 (Tele25) 30 września 2014 (IZZI mobile)
Klucz Telekomunikacja Sp. z o.o.	Klucz Mobile	Polkomtel	17 kwietnia 2013
Telestrada S.A.	Lajt Mobile (wcześniej jako White Mobile)	Polkomtel	2 maja 2013 (White Mobile) 15 maja 2015 (Lajt Mobile)
Telgam Mobile	Telgam	P4	01 luty 2018
VikingCo Poland	Mobile Vikings	P4, T-Mobile Polska	4 grudnia 2013
Multimedia Polska	multiMOBILE	Polkomtel	7 stycznia 2014
Sferia	Sferia	Polkomtel	1 kwietnia 2014
Premium Mobile Sp. z o.o.	Premium Mobile	Polkomtel	1 stycznia 2016
ITI Neovision	nc+ MOBiLE	P4	30 marca 2016
Nowa Telefonia	Moja GSM	Polkomtel	24 października 2016
Otvarta Sp. z o.o.	OTVARTA	Polkomtel	1 marca 2018
UPC Polska Sp. z o.o.	UPC	P4	17 lipca 2019

MVNO	MNO	Data uruchomienia	Data likwidacji
WPmobi	Orange Polska	29 sierpnia 2007	31 maja 2009
MyAvon	Orange Polska	29 sierpnia 2007	31 maja 2010
Hyperfonia	Orange Polska	29 lipca 2010	31 marca 2011
GaduAIR	Polkomtel	18 maja 2009	31 października 2011
ASTER Sp. z o.o	Orange Polska	24 czerwca 2008	5 marca 2012
Mobilking	T-Mobile Polska	25 lutego 2008	16 maja 2012
Carrefour Mova	Polkomtel	9 kwietnia 2008	30 września 2012
FreeM	Polkomtel	21 listopada 2010	30 września 2012
DobryTel	Polkomtel oraz Teleena (w Holandii i Wielkiej Brytanii)	grudzień 2012	27 maja 2014
mBank mobile	Polkomtel	13 grudnia 2006	30 listopada 2014
Simfonia, Mobilking mobi	Orange Polska	19 grudnia 2007	9 lutego 2015
Lebara Mobile	Polkomtel	1 grudnia 2013	31 marca 2015
Vectone Mobile	T-Mobile Polska	styczeń 2015	1 października 2015
Folx	P4	1 grudnia 2017	30 września 2018

Marka	MNO	Data uruchomienia	Data likwidacji
Heyah	T-Mobile Polska	26 lutego 2004
tuBiedronka	T-Mobile Polska	19 stycznia 2009
wRodzinie	Aero2, Polkomtel	11 lipca 2009
Red Bull Mobile	P4	2 września 2011
MTV Mobile	T-Mobile Polska	29 marca 2012	11 października 2014
nju mobile	Orange Polska	25 kwietnia 2013
Plush	Polkomtel	9 września 2014
Fakt Mobile	P4	11 czerwca 2015
a2mobile	Premium Mobile Sp. z o.o. (wcześniej Aero2)	7 września 2016