Języki zachodniosłowiańskie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne techniczne |
drobne redakcyjne |
||
Linia 43: | Linia 43: | ||
:::: [[języki lechickie|lechickie]] (ok. 46 mln) |
:::: [[języki lechickie|lechickie]] (ok. 46 mln) |
||
::::: [[język polski|polski]] (ok. 46 mln) |
::::: [[język polski|polski]] (ok. 46 mln) |
||
:::::: [[etnolekt śląski|śląski]] (ok. 509 tys) – uznawany za [[język polski|dialekt języka polskiego]] lub za odrębny język |
:::::: [[etnolekt śląski|śląski]] (ok. 509 tys.) – uznawany za [[język polski|dialekt języka polskiego]] lub za odrębny język |
||
::::: [[język kaszubski|kaszubski]] (ok. 50 tys) – uznawany za odrębny język lub za dialekt języka polskiego |
::::: [[język kaszubski|kaszubski]] (ok. 50 tys.) – uznawany za odrębny język lub za dialekt języka polskiego |
||
:::::: [[etnolekt słowiński|słowiński]] – † |
:::::: [[etnolekt słowiński|słowiński]] – † |
||
::::: [[język połabski|połabski]] † |
::::: [[język połabski|połabski]] † |
||
:::: [[języki łużyckie|łużyckie]] (ok. 70 tys) |
:::: [[języki łużyckie|łużyckie]] (ok. 70 tys.) |
||
::::: [[język dolnołużycki|dolnołużycki]] (ok. 15 tys) |
::::: [[język dolnołużycki|dolnołużycki]] (ok. 15 tys.) |
||
:::::: [[Ponaschemu (język)|Ponaschemu]] – † |
:::::: [[Ponaschemu (język)|Ponaschemu]] – † |
||
::::: [[język górnołużycki|górnołużycki]] (ok. 55 tys) |
::::: [[język górnołużycki|górnołużycki]] (ok. 55 tys.) |
||
::::: [[Język wschodniołużycki|wschodniołużycki]] – † |
::::: [[Język wschodniołużycki|wschodniołużycki]] – † |
||
:::: [[języki czesko-słowackie|czesko-słowackie]] (ok. 18 mln) |
:::: [[języki czesko-słowackie|czesko-słowackie]] (ok. 18 mln) |
Wersja z 21:39, 11 wrz 2019
Obszar | |
---|---|
Użytkownicy |
ok. 64 mln |
Klasyfikacja genetyczna |
|
Podział |
• języki czesko-słowackie |
Kody rodziny językowej | |
ISO 639-5 | zlw |
Glottolog | west2792 |
Występowanie | |
Języki zachodniosłowiańskie polski kaszubski śląski połabski † dolnołużycki górnołużycki czeski słowacki | |
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. |
Języki zachodniosłowiańskie – jeden z trzech zespołów języków słowiańskich (obok języków wschodnio- i południowosłowiańskich), którymi posługuje się około 56 mln mówiących w Europie Środkowej.
Języki zachodniosłowiańskie odróżniają się od wschodnio- i południowosłowiańskich przede wszystkim na podstawie różnic fonetycznych, np. w grupie zachodniej zachowały się zbitki /tl/ i /dl/ (ze względu na wczesną utratę tendencji do zgłosek otwartych[1]), które w pozostałych zespołach słowiańszczyzny przyjęły uproszczoną postać /l/[2]. Ponadto języki zachodniosłowiańskie wyróżnia stały akcent wyrazowy, natomiast większość innych przedstawicieli słowiańszczyzny charakteryzuje się akcentem ruchomym[2].
Według najczęstszej koncepcji klasyfikacyjnej języki zachodniosłowiańskie dzielą się na trzy grupy: lechicką, łużycką i czesko-słowacką[2]. Podgrupę czesko-słowacką kontynuują języki czeski i słowacki, łużycką – dwa języki łużyckie, a lechicką – polski i kaszubski. Z tej ostatniej podgrupy wymarły w XVIII wieku języki pomorskie (z wyjątkiem kaszubskiego i słowińskiego, który zaniknął w XX wieku). W przeszłości pojawiały się próby bliższego łączenia języków łużyckich z lechickimi lub czesko-słowackimi, ale propozycje te mają mniejszą akceptację[2].
Języki zachodniosłowiańskie cechują się wysokim stopniem fleksyjności: ich morfemy gramatyczne mają charakter wielofunkcyjny i tworzą całość z cząstkami leksykalnymi[3]. Zjawisko fleksji zdecydowanie przeważa nad aglutynacją oraz izolacją, które znajdują zastosowanie tylko w kilku ograniczonych funkcjach (do tworzenia trybu przypuszczającego oraz form czasu przeszłego i przyszłego)[3]. Języki zachodniosłowiańskie są zachowawcze pod względem fonetycznym, bardziej konserwatywne od południowych i wschodnich[4].
Klasyfikacja języków zachodniosłowiańskich
- indoeuropejskie
- słowiańskie (ok. 317 mln)
- zachodniosłowiańskie (ok. 64 mln)
- lechickie (ok. 46 mln)
- łużyckie (ok. 70 tys.)
- dolnołużycki (ok. 15 tys.)
- Ponaschemu – †
- górnołużycki (ok. 55 tys.)
- wschodniołużycki – †
- dolnołużycki (ok. 15 tys.)
- czesko-słowackie (ok. 18 mln)
- zachodniosłowiańskie (ok. 64 mln)
- słowiańskie (ok. 317 mln)
† – język wymarły
Przykłady
Poniższa tabelka ukazuje porównanie postaci niektórych słów w wybranych językach zachodniosłowiańskich:
polski | dolnołużycki | górnołużycki | czeski | słowacki | połabski drzewiański | kaszubski | śląski |
---|---|---|---|---|---|---|---|
człowiek | cłowjek | čłowjek | člověk | človek | clawak, clôwak | człowiek | czowjek |
wieczór | wjacor | wječor | večer | večer | vicer | wieczer | uodwjeczyrz |
brat | bratš | bratr | bratr | brat | brot | bracyn | braćik |
dzień | źeń | dźeń | den | deň | dôn | dzéń | dźyń |
ręka | ruka | ruka | ruka | ruka | ręka | rãka | rynka |
jesień | nazymje | nazyma | podzim | jeseň | prenja zaima, jisin | jeséń | podźim |
śnieg | sněg | sneh | sníh | sneh | sneg | snieg | śńyg |
lato | lěśe | lěćo | léto | leto | lato | lato | lato |
siostra | sotša | sotra | sestra | sestra | sestra | sostra | śestra |
ryba | ryba | ryba | ryba | ryba | ryba | rëba | ryba |
ogień | wogeń | woheń | oheň | oheň | widin | òdżiń | uogyń |
woda | woda | woda | voda | voda | wôda | wòda | woda |
wiatr | wětš | wětřik, wětr | vítr | vietor | wjôter | wiater | wjater |
zima | zymje | zyma | zima | zima | zaima | zëma | źyma |
Przykład tekstu
Poniżej znajduje się treść pierwszego artykułu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w niektórych językach i dialektach zachodniosłowiańskich.
- czeski:
- Všichni lidé rodí se svobodní a sobě rovní co do důstojnosti a práv. Jsou nadáni rozumem a svědomím a mají spolu jednat v duchu bratrství.
- górnołużycki:
- Wšitcy čłowjekojo su wot naroda swobodni a su jenacy po dostojnosći a prawach. Woni su z rozumom a swědomjom wobdarjeni a maja mjezsobu w duchu bratrowstwa wobchadźeć.
- kaszubski:
- Wszëtczi lëdze rodzą sã wòlny ë równy w swòji czëstnoce ë prawach. Mają òni dostóne rozëm ë sëmienié ë nôlégô jima pòstãpòwac wobec drëdzich w dëchù bracënotë.
- polski:
- Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
- słowacki:
- Všetci ľudia sa rodia slobodní a sebe rovní, čo sa týka ich dôstojnosti a práv. Sú obdarení rozumom a majú navzájom jednať v bratskom duchu.
- śląski:
- Wszyjske ludźe rodzům śe swobodne a růwne we swojim werće a prawach. Sům uůne uobdarzůne filipym a sůmńyńym a majům powinność wzglyndym inkszych jak brat s bratym postympować.
Przypisy
- ↑ Jerzy Nalepa , Slowianszczyzna pólnocno-zachodnia, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych, 1967, s. 37 .
- ↑ a b c d Philipp Strazny , Encyclopedia of Linguistics, Routledge, 1 lutego 2013, s. 83, ISBN 978-1-135-45522-4 [dostęp 2019-09-07] (ang.).
- ↑ a b Slavia Occidentalis, tom 58, Sprzedaż: Czytelnik, 2001, s. 43 .
- ↑ Leszek Bednarczuk , Związki i paralele fonetyczne języków słowiańskich, Slawisticzny Ośrodek Wydawniczy, 2007, s. 129, ISBN 978-83-89191-62-5 .