Ukraińska polityka historyczna: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Linia 69: Linia 69:
Krytyce i negatywnej ocenie podlegają przede wszystkim te wątki ukraińskiej polityki historycznej, podjęte przez prezydenta Juszczenkę, które dotyczą historii UON-UPA, a polityka historyczna dotycząca okresu II wojny światowej budzi stosunkowo największe zainteresowanie. Krytycy twierdzą, że dokonywana jest sakralizacji ofiar tej formacji, co skutkuje wykluczeniem ze zbiorowej pamięci Ukraińców ofiar innych narodowości (np. nieukraińskich ofiar wielkiego głodu czy [[Żydzi|Żydów]] zamordowanych podczas Holokaustu)., wyklucza możliwość podejrzewania ich o jakiekolwiek przestępstwa i powoduje negację dokonywanych przez nich zbrodni<ref group="uwaga">''The emphasis on Ukrainians as victims was intended to counter the image of them as perpetrators.'' – J.P. Himka, ''A Central European diaspora ...'', s. 30</ref>, bądź wręcz odwrócenie ról – ofiary nacjonalistów przedstawiane są jako winne własnego losu<ref>Per A. Rudling, ''The OUN, the UPA and the Holocaust...'', s.22</ref>. David R. Marples uważa, że gloryfikacja OUN i UPA stanowi przejaw [[Propaganda|propagandy]] i wymienia przeszkody, które utrudniają wykonawcom tej polityki stworzenie przekonującego przekazu: skrajną ideologię OUN ([[nacjonalizm integralny]]), kolaborację z III Rzeszą, [[antysemityzm]] tego ruchu oraz zwalczanie politycznych rywali z użyciem [[terror]]u<ref group="uwaga">''Można napisać historię w odmienny sposób, ale tylko w formie propagandy.'' – David R. Marples, ''Heroes and Villains...'', s. 179</ref>. W celu dostosowania obrazu OUN-UPA do zachodnich, liberalnych wzorców, dokonuje się zabiegów przemilczania lub negacji tych niewygodnych kwestii oraz wyolbrzymia się znaczenie tych elementów programu i działalności OUN, które pasują do obranej koncepcji<ref name="rudlingmyths28" />. Skutkuje to negacjonizmem na poziomie państwowym. W 2007 Wiktor Juszczenko ogłosił podczas wizyty w [[Izrael]]u, że UPA nie była zaangażowana w żadne antyżydowskie akcje. W tym samym roku, powołując się na stanowisko Rządowej Komisji, zaprzeczył oskarżeniom o zbrodnie na Polakach<ref group="uwaga">''Dotychczas oficjalne stanowisko administracji Juszczenki w tej kwestii było przeczące.'' – Sofia Graczowa, ''Unknown victims...'', s.8</ref>. Instytucjom realizującym politykę pamięci stawia się zarzuty, że publikują one dokumenty selektywnie, wybierając te, które potwierdzają lansowaną przez instytucje interpretację historii<ref name="grachowa9" /><ref name="rudlingmyths27" />, czego przejawem ma być [[Księga faktów]]. Należy jednak zwrócić uwagę, że takie działania demontowano w samej Ukrainie. Krytycy polityki prezydenta Juszczenki wskazywali, że na przykład stawiając ukraińskich weteranów [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] po wrogiej stronie<ref group="uwaga">Sofia Graczowa analizując treść przemówień Wiktora Juszczenki zauważyła, że po pierwszych, nieudanych próbach pojednania weteranów Armii Czerwonej z weteranami UPA, prezydent porzucił ten zamiar. Zdaniem autorki, w celu uniknięcia zadrażnień, walka ukraińskich czerwonoarmistów jest wpasowywana w narrację o cierpieniu i zmaganiach narodu ukraińskiego z okupacją. – Sofia Graczowa, ''Unknown Victims...'', s. 5</ref> nie łączy ona, lecz dzieli, i pogłębia antagonizm pomiędzy wschodnią a zachodnią Ukrainą. W odpowiedzi na wznoszone pomniki nacjonalistów ukraińskich, samorządy w centralnej i wschodniej Ukrainie fundują pomniki ofiar OUN i UPA (tzw. wojna pomników)<ref group="uwaga">Pomniki takie powstały w [[Symferopol]]u, Swatowem, Ługańsku i Ulanowie – Sofia Graczowa, ''Unknown Victims...'', ss. 14–16</ref>. Ponadto gloryfikacja OUN, UPA i ich działaczy wywołuje negatywne reakcje na arenie międzynarodowej – w Izraelu, w Polsce, w Rosji, na [[Białoruś|Białorusi]], a także w [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]<ref group="uwaga">''Zamiast zjednoczyć kraj, juszczenkowski kult faszystów doprowadził do jeszcze większej jego polaryzacji: między wschodem a zachodem, między lewicą a prawicą, między Ukrainą a sąsiadami.'' – [[Per Anders Rudling|Пер А. Рудлінґ]], ''Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', s. 280</ref>.
Krytyce i negatywnej ocenie podlegają przede wszystkim te wątki ukraińskiej polityki historycznej, podjęte przez prezydenta Juszczenkę, które dotyczą historii UON-UPA, a polityka historyczna dotycząca okresu II wojny światowej budzi stosunkowo największe zainteresowanie. Krytycy twierdzą, że dokonywana jest sakralizacji ofiar tej formacji, co skutkuje wykluczeniem ze zbiorowej pamięci Ukraińców ofiar innych narodowości (np. nieukraińskich ofiar wielkiego głodu czy [[Żydzi|Żydów]] zamordowanych podczas Holokaustu)., wyklucza możliwość podejrzewania ich o jakiekolwiek przestępstwa i powoduje negację dokonywanych przez nich zbrodni<ref group="uwaga">''The emphasis on Ukrainians as victims was intended to counter the image of them as perpetrators.'' – J.P. Himka, ''A Central European diaspora ...'', s. 30</ref>, bądź wręcz odwrócenie ról – ofiary nacjonalistów przedstawiane są jako winne własnego losu<ref>Per A. Rudling, ''The OUN, the UPA and the Holocaust...'', s.22</ref>. David R. Marples uważa, że gloryfikacja OUN i UPA stanowi przejaw [[Propaganda|propagandy]] i wymienia przeszkody, które utrudniają wykonawcom tej polityki stworzenie przekonującego przekazu: skrajną ideologię OUN ([[nacjonalizm integralny]]), kolaborację z III Rzeszą, [[antysemityzm]] tego ruchu oraz zwalczanie politycznych rywali z użyciem [[terror]]u<ref group="uwaga">''Można napisać historię w odmienny sposób, ale tylko w formie propagandy.'' – David R. Marples, ''Heroes and Villains...'', s. 179</ref>. W celu dostosowania obrazu OUN-UPA do zachodnich, liberalnych wzorców, dokonuje się zabiegów przemilczania lub negacji tych niewygodnych kwestii oraz wyolbrzymia się znaczenie tych elementów programu i działalności OUN, które pasują do obranej koncepcji<ref name="rudlingmyths28" />. Skutkuje to negacjonizmem na poziomie państwowym. W 2007 Wiktor Juszczenko ogłosił podczas wizyty w [[Izrael]]u, że UPA nie była zaangażowana w żadne antyżydowskie akcje. W tym samym roku, powołując się na stanowisko Rządowej Komisji, zaprzeczył oskarżeniom o zbrodnie na Polakach<ref group="uwaga">''Dotychczas oficjalne stanowisko administracji Juszczenki w tej kwestii było przeczące.'' – Sofia Graczowa, ''Unknown victims...'', s.8</ref>. Instytucjom realizującym politykę pamięci stawia się zarzuty, że publikują one dokumenty selektywnie, wybierając te, które potwierdzają lansowaną przez instytucje interpretację historii<ref name="grachowa9" /><ref name="rudlingmyths27" />, czego przejawem ma być [[Księga faktów]]. Należy jednak zwrócić uwagę, że takie działania demontowano w samej Ukrainie. Krytycy polityki prezydenta Juszczenki wskazywali, że na przykład stawiając ukraińskich weteranów [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] po wrogiej stronie<ref group="uwaga">Sofia Graczowa analizując treść przemówień Wiktora Juszczenki zauważyła, że po pierwszych, nieudanych próbach pojednania weteranów Armii Czerwonej z weteranami UPA, prezydent porzucił ten zamiar. Zdaniem autorki, w celu uniknięcia zadrażnień, walka ukraińskich czerwonoarmistów jest wpasowywana w narrację o cierpieniu i zmaganiach narodu ukraińskiego z okupacją. – Sofia Graczowa, ''Unknown Victims...'', s. 5</ref> nie łączy ona, lecz dzieli, i pogłębia antagonizm pomiędzy wschodnią a zachodnią Ukrainą. W odpowiedzi na wznoszone pomniki nacjonalistów ukraińskich, samorządy w centralnej i wschodniej Ukrainie fundują pomniki ofiar OUN i UPA (tzw. wojna pomników)<ref group="uwaga">Pomniki takie powstały w [[Symferopol]]u, Swatowem, Ługańsku i Ulanowie – Sofia Graczowa, ''Unknown Victims...'', ss. 14–16</ref>. Ponadto gloryfikacja OUN, UPA i ich działaczy wywołuje negatywne reakcje na arenie międzynarodowej – w Izraelu, w Polsce, w Rosji, na [[Białoruś|Białorusi]], a także w [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]<ref group="uwaga">''Zamiast zjednoczyć kraj, juszczenkowski kult faszystów doprowadził do jeszcze większej jego polaryzacji: między wschodem a zachodem, między lewicą a prawicą, między Ukrainą a sąsiadami.'' – [[Per Anders Rudling|Пер А. Рудлінґ]], ''Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', s. 280</ref>.


Pojawia się także zarzut, że polityka, w zamierzeniach prozachodnia i prodemokratyczna, jest realizowana według starych sowieckich wzorców, przy pomocy wyspecjalizowanych państwowych instytucji<ref group="uwaga">''Juszczenko kontynuuje postsowieckie polityczne i martyrologiczne praktyki, przede wszystkim próby manipulowania masową świadomością historyczną poprzez działania państwowych instytucji.'' – Sofia Graczowa, ''Unknown Victims...'', s. 18</ref>, włącznie z [[Służba Bezpieczeństwa Ukrainy|Służbą Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU)]] <ref group="uwaga">''Podczas gdy mity otaczające OUN-UPA są wytworem wyobraźni diaspory, są one propagowane przez następców ukraińskiej KGB. Inspiracja ustanowienia Instytutu Pamięci Narodowej przez Juszczenkę pochodzi ze współczesnej Polski, lecz jego instytuty do produkcji mitów i zarządzania pamięcią wyraźnie przypominają stare sowieckie organy propagandowe.'' – Per A. Rudling, ''The OUN, the UPA and the Holocaust...'', s. 35</ref>. [[Timothy Snyder]] i Per Anders Rudling uważają, że tytuł ''Bohatera Ukrainy'' nadany m.in. Banderze, jest wzorowany na orderze [[Bohater Związku Radzieckiego|Bohatera Związku Radzieckiego]]<ref>Тімоті Снайдер, ''Проголошення героями – радянська ідея'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', s. 220</ref><ref group="uwaga">''Sama ceremonia, jaką telewizja pokazywała na żywo, przypominała bizantyjską pompatyczność epoki Breżniewa. W. Juszczenko wręczył nagrodę wnukowi Stepana Bandery z Kanady...'' – Пер А. Рудлінґ, ''Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', s. 250</ref>
Pojawia się także zarzut, że polityka, w zamierzeniach prozachodnia i prodemokratyczna, jest realizowana według starych sowieckich wzorców, przy pomocy wyspecjalizowanych państwowych instytucji<ref group="uwaga">''Juszczenko kontynuuje postsowieckie polityczne i martyrologiczne praktyki, przede wszystkim próby manipulowania masową świadomością historyczną poprzez działania państwowych instytucji.'' – Sofia Graczowa, ''Unknown Victims...'', s. 18</ref>, włącznie z [[Służba Bezpieczeństwa Ukrainy|Służbą Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU)]] <ref group="uwaga">''Podczas gdy mity otaczające OUN-UPA są wytworem wyobraźni diaspory, są one propagowane przez następców ukraińskiej KGB. Inspiracja ustanowienia Instytutu Pamięci Narodowej przez Juszczenkę pochodzi ze współczesnej Polski, lecz jego instytuty do produkcji mitów i zarządzania pamięcią wyraźnie przypominają stare sowieckie organy propagandowe.'' – Per A. Rudling, ''The OUN, the UPA and the Holocaust...'', s. 35</ref>. [[Timothy Snyder]] i Per Anders Rudling uważają, że tytuł ''Bohatera Ukrainy'' nadany m.in. Banderze, jest wzorowany na orderze [[Bohater Związku Radzieckiego|Bohatera Związku Radzieckiego]]<ref>Тімоті Снайдер, ''Проголошення героями – радянська ідея'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', s. 220</ref><ref group="uwaga">''Sama ceremonia, jaką telewizja pokazywała na żywo, przypominała bizantyjską pompatyczność epoki Breżniewa. W. Juszczenko wręczył nagrodę wnukowi Stepana Bandery z Kanady...'' – Пер А. Рудлінґ, ''Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', s. 250</ref>.


[[John-Paul Himka]] podnosi natomiast względem ukraińskiej polityki historycznej zarzuty natury [[moralność|moralnej]]. Według niego nie można głosić apologii organizacji skrajnych, które popełniały zbrodnie, zaś narodową mitologię należy odrzucić, ponieważ "prawda jest wartością samą w sobie"<ref>Himka, Interventions: Challenging the Myths, ss. 5–6</ref>. Podobne zdanie ma [[Tarik Cyril Amar]]<ref group="uwaga">''...zadaniem historyka jest badanie prawdziwego obrazu przeszłości, a nie pisanie [[panegiryk]]ów. Nie można budować pamięci historycznej na bazie systematycznego zapominania. Można próbować to robić i przez pewien czas to może wydawać się skuteczne. Lecz wcześniej czy później – biada krajowi, którego pamięć jest w rękach zagorzałych ideologów.'' – Tarik Cyril Amar, ''Roman Szuchewycz. Fantazja'', zaxid.net, 26 sierpnia 2008 [cyt. za:] John-Paul Himka, ''Debates in Ukraine over nationalist involvement in the Holocaust, 2004–2008'', Nationalities Papers, 39: 3, s. 365 [http://ualberta.academia.edu/JohnPaulHimka/Papers/608323/Debates_in_Ukraine_over_Nationalist_Involvement_in_the_Holocaust_2004–2008 wersja elektroniczna]</ref>. John-Paul Himka i Per Anders Rudling uważają takie podejście za [[relatywizm|relatywistyczne]]<ref name="himkamyths3">J.P. Himka, ''Myths of National Consolidation, the Holodomor, and the Holocaust: A Response to Roman Serbyn'', s. 3 [http://ualberta.academia.edu/JohnPaulHimka/Papers/991086/Myths_of_National_Consolidation_the_Holodmor_and_the_Holocaust_A_Response_to_Roman_Serbyn wersja elektroniczna]</ref><ref>Пер А. Рудлінґ, ''Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', ss. 271–276</ref>.
[[John-Paul Himka]] podnosi natomiast względem ukraińskiej polityki historycznej zarzuty natury [[moralność|moralnej]]. Według niego nie można głosić apologii organizacji skrajnych, które popełniały zbrodnie, zaś narodową mitologię należy odrzucić, ponieważ "prawda jest wartością samą w sobie"<ref>Himka, Interventions: Challenging the Myths, ss. 5–6</ref>. Podobne zdanie ma [[Tarik Cyril Amar]]<ref group="uwaga">''...zadaniem historyka jest badanie prawdziwego obrazu przeszłości, a nie pisanie [[panegiryk]]ów. Nie można budować pamięci historycznej na bazie systematycznego zapominania. Można próbować to robić i przez pewien czas to może wydawać się skuteczne. Lecz wcześniej czy później – biada krajowi, którego pamięć jest w rękach zagorzałych ideologów.'' – Tarik Cyril Amar, ''Roman Szuchewycz. Fantazja'', zaxid.net, 26 sierpnia 2008 [cyt. za:] John-Paul Himka, ''Debates in Ukraine over nationalist involvement in the Holocaust, 2004–2008'', Nationalities Papers, 39: 3, s. 365 [http://ualberta.academia.edu/JohnPaulHimka/Papers/608323/Debates_in_Ukraine_over_Nationalist_Involvement_in_the_Holocaust_2004–2008 wersja elektroniczna]</ref>. John-Paul Himka i Per Anders Rudling uważają takie podejście za [[relatywizm|relatywistyczne]]<ref name="himkamyths3">J.P. Himka, ''Myths of National Consolidation, the Holodomor, and the Holocaust: A Response to Roman Serbyn'', s. 3 [http://ualberta.academia.edu/JohnPaulHimka/Papers/991086/Myths_of_National_Consolidation_the_Holodmor_and_the_Holocaust_A_Response_to_Roman_Serbyn wersja elektroniczna]</ref><ref>Пер А. Рудлінґ, ''Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді'', [w:] ''Страсті за Бандерою...'', ss. 271–276</ref>.


Obrońcy ukraińskiej polityki historycznej ([[Mykoła Riabczuk]], [[Jarosław Hrycak]], [[Roman Serbyn]]) uważają, że Ukraina jest krajem, który dla skonsolidowania potrzebuje mitów. Ich zdaniem narodowe mity są dopuszczalne, o ile wiążą się z pochwałą pozytywnych wartości, a nie zbrodni<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.russkiivopros.com/?pag=one&id=315&kat=9&csl=46#_edn13 | tytuł = BANDERA’S CONTROVERSY AND UKRAINE’S FUTURE | data dostępu = 2012-01-07 | autor = Mykoła Riabczuk| opublikowany = Russkiivopros.com| data = | język = en}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url = http://zaxid.net/home/showSingleNews.do?klopoti_z_pamyattyu&objectId=1097756 | tytuł = Клопоти з пам’яттю | data dostępu = 2012-01-07 | autor = Jarosław Hrycak| opublikowany = Zachid.net | data = 2010-03-08| język = uk}}</ref>; mity te powinno oceniać się nie tylko pod względem prawdomówności, lecz użyteczności.
Obrońcy ukraińskiej polityki historycznej ([[Mykoła Riabczuk]], [[Jarosław Hrycak]], [[Roman Serbyn]]) uważają, że Ukraina jest krajem, który dla skonsolidowania potrzebuje mitów. Ich zdaniem narodowe mity są dopuszczalne, o ile wiążą się z pochwałą pozytywnych wartości, a nie zbrodni<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.russkiivopros.com/?pag=one&id=315&kat=9&csl=46#_edn13 | tytuł = BANDERA’S CONTROVERSY AND UKRAINE’S FUTURE | data dostępu = 2012-01-07 | autor = Mykoła Riabczuk| opublikowany = Russkiivopros.com| data = | język = en}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url = http://zaxid.net/home/showSingleNews.do?klopoti_z_pamyattyu&objectId=1097756 | tytuł = Клопоти з пам’яттю | data dostępu = 2012-01-07 | autor = Jarosław Hrycak| opublikowany = Zachid.net | data = 2010-03-08| język = uk}}</ref>; mity te powinno oceniać się nie tylko pod względem prawdomówności, lecz użyteczności.


== Zobacz także ==
== Zobacz także ==

Wersja z 15:52, 28 sty 2020

Wiktor Juszczenko składa kwiaty na grobie Symona Petlury w Paryżu (2006)

Ukraińska polityka historyczna – działania władz państwowych na rzecz kształtowania pamięci zbiorowej (świadomości historycznej) ukraińskiego społeczeństwa.

W latach 1991–1994, bezpośrednio po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości, trudno jest mówić o świadomie prowadzonej przez władze polityce historycznej. Siłą inercji kontynuowano na przykład programy szkolne pozostałe z czasów ZSRR, jedynie w zachodniej Ukrainie starano się o ich modyfikację. W ocenie badaczy polityki historycznej zaczęła się ona kształtować dopiero ok. 1994 r.[1], początkowo łącząc się ściśle z zagadnieniem dekomunizacji. W okresie prezydentury Łeonida Kuczmy (1994–2005) ustalono obchody takich rocznic jak powstania Ukraińskiej Centralnej Rady, urodzin ojca ukraińskiej historiografii Hruszewskiego, chrztu Rusi, a także urodzin Tarasa Szewczenki. W latach 2005–2010, za prezydentury Wiktora Juszczenki politykę historyczną prowadzono intensywniej. Najważniejszym jej składnikiem w pierwszych latach jego kadencji stało się upamiętnienie Hołodomoru, a pod koniec jego prezydentury podjęto problematykę OUN-UPA[2]. Podjęto też decyzję o utworzeniu Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej. W latach 2010–2014, w okresie prezydentury Wiktora Janukowycza, doszło do rewizji polityki historycznej, którą krytykowano za zwrot w kierunku dawnych radzieckich wzorców [3][4]. Dokonano zmian w kierownictwie Instytutu i zamrożono jego działalność[5]. Po rewolucji godności, prezydentura Petra Poroszenki charakteryzowała się ponownie intensywną polityką historyczną. Nowym wątkiem stała się kwestia dziejów ukraińskiego prawosławia. Agresja rosyjska w Donbasie zintensyfikowała konflikt narracji i tradycji historiografii rosyjskiej i ukraińskiej dotyczący dziejów Rusi Kijowskiej i Europy wschodniej w całości.

Geneza i kierunki zmian

Zdaniem Davida R. Marplesa rewizja sowieckiej interpretacji przeszłości przez rządy Ukrainy pojawiła się w połowie lat 90. XX wieku, natomiast tworzenie zupełnie nowej polityki pamięci jest widoczne od 2001 roku[6]. Większość badaczy jest zgodni, że najbardziej dynamicznie i konsekwentnie realizowano tę politykę w latach 2005–2010 za sprawą osobistego zaangażowania Wiktora Juszczenki.W chwili uzyskania niepodległości w roku 1991 ukraiński oficjalny dyskurs dotyczący przeszłości był niemal całkowicie zdominowany przez wzorce radziecko-rosyjskie. Społeczna pamięć dotycząca przede wszystkim represji w okresie komunistycznym zachowywana była w kręgu rodzinnym i prywatnym. Wyobrażenie dziejów Ukrainy podporządkowane było rosyjskiej narracji, wedle której Ukraina jest jedynie składową częścią Wszechrusi.

Do zasadniczych kierunków polityki historycznej należą zarówno kwestie kształtowania obrazu przeszłości Rusi Kijowskiej, Kozaczyzny z powstaniem Chmielnickiego jak i okresem hetmanatu Mazepy, procesach narodotwórczych w XIX wieku, walce o niepodległość w okresie II wojny jak i późniejszych wydarzeniach w historii Ukrainy w XX wieku: walce OUN-UPA, sowietyzacji, katastrofie w Czarnobylu oraz wielkim głodzie. Niekiedy pojawiają się także odniesienia do wydarzeń wcześniejszych, takich jak Kozaczyzna[7]. W swoich zamierzeniach polityka ta ma oderwać Ukraińców od sowieckiej spuścizny i rosyjskich wpływów, podnieść ich świadomość narodową, co ma w konsekwencji wzmocnić niepodległość Ukrainy i zwrócić ją ku Zachodowi[8].

Niektórzy badacze tego zagadnienia dostrzegali w pierwszym dążenie do wiktymizacji i gloryfikacji, jako istotnych składników polityki historycznej [9][10]. Komentatorzy zachodni ulegają często naporowi narracji rosyjskiej wedle której wzorców dla polityki historycznej Ukrainy po 1991 roku dostarczyć miały publikacje ukraińskich autorów emigracyjnych[11], związanych z UPA. Powojenni emigranci, wśród których było wielu nacjonalistów ukraińskich, mieli dominowali życie ukraińskiej diaspory[12] . Zdaniem Pera A. Rudlinga interpretacja historii opracowana przez diasporę była gotowym wzorcem, po który z czasem sięgnęły ukraińskie władze[a].

Jeśli jednak wziąć pod uwagę, że amerykańsko-ukraińska szkoła historiografii, której najbardziej eksponowaną instytucją jest Instytut Historii Ukrainy w Uniwersytecie Harvarda szybko zdobyła dominujący wpływ na ukraińską historiografię[potrzebny przypis] pogląd taki trudno jest podtrzymywać. Miała ona zdecydowanie antynacjonalistyczne nastawienie. Wydarzeniem o dużym znaczeniu stało się wydanie w roku 1993 książki wybitnego przedstawiciela tej szkoły Oresta Subtelnego "Historia Ukrainy"[13], która miała wiele wydań i stała pracą niemal kanoniczną. Innym historykiem, który oddziaływał bardzo silnie był Iwan Łysiak-Rudnickij. [14][potrzebny przypis] Inne głośne nazwiska ukraińskich historyków związane z Harvardem to Serhy Yekelchyk, Roman Szporluk, czy Jarosław Hrycak. Prace tych historyków miały silny wpływ na zmiany w nauczaniu historii na ukraińskich uniwersytetach, co z kolei wpływało na politykę władz i zmianę programów szkolnych[potrzebny przypis].

Dekomunizacja i derusyfikacja

Demontaż pomnika Lenina w Owruczu w roku 2014

Badacze problematyki ukraińskiej polityki historycznej zgodnie podkreślają[kto?], że jej najistotniejsze motywy to dekomunizacja i derusyfikacja. Polityka dekomunizacji dotyczy między innymi usuwania symboli systemu komunistycznego z przestrzeni publicznej. Głośnym wydarzeniem był masowy demontaż pomników Lenina w okresie i po rewolucji godności w roku 2014. W 2015 r. Rada Najwyższa przyjęła ustawę o zakazie symboliki totalitarnej, na mocy której w kolejnych miesiącach dokonano usunięcia pomników Lenina i innych działaczy komunistycznych, demontażu tablic pamiątkowych i zmian nazw ulic[15].

Derusyfikacja dotyczy dotyczy pamięci zarówno okresu radzieckiego, jak i czasów dawniejszych. Wiąże się to z przywracaniem rocznic wydarzeń i bitew, które związane były z walką z sowiecką i rosyjską dominacją, jak np. bitwy pod Krutami[16], zniszczenia stolicy Hetmanatu – Baturyna w 1708). Przywracana jest pamięć o takich postaciach, jak kozaccy hetmani Iwan Mazepa czy Filip Orlik[17]. Przykładem takich działań jest rekonstrukcja fortu i stworzenie muzeum w Baturynie, stolicy Hetmanatu w czasach Iwana Mazepy[18].

Krzyż poświęcony ofiarom rzezi Baturyna w 1708 roku przy zrekonstruowanym w 2015 forcie kozackim

Pamięć o ofiarach reżymu komunistycznego

Kijów. Aleja prowadząca do Muzeum Wielkiego Głodu

W tym ujęciu historia Ukrainy jest przedstawiana jako pasmo prześladowań ze strony Rosji, ZSRR, a także Niemiec[9]. Podkreśla się cierpienia doznawane przez ludność Ukrainy. Szczególny sposób poświęca się uwagę kwestii Tatarów krymskich. Ukraińcy stanowią "naród-ofiarę"; ich cierpienie daje im moralną wyższość nad oprawcami i przez to ma stanowić legitymizację dla niepodległości państwa[19]. Zdaniem Wiktora Juszczenki doświadczenie Hołodomoru "pozwoli sformować nowoczesny naród ukraiński, w podobny sposób, w jaki formowano współczesny naród żydowski, odwołując się do Holocaustu"[20].

W 2006 roku Rada Najwyższa Ukrainy uznała wielki głód za ludobójstwo narodu ukraińskiego[21]. 13 stycznia 2010 przez kijowski Apelacyjny Sąd Administracyjny Józefa Stalina, Wiaczesława Mołotowa, Łazara Kaganowicza, Pawła Postyszewa, Stanisława Kosiora, Własa Czubara i Mendla Chatajewicza uznał za winnych zbrodni ludobójstwa określonych w art. 442 #.1 kodeksu karnego Ukrainy[22][23]. Drogą dyplomatyczną uzyskano podjęcie podobnych rezolucji przez parlamenty Polski, Estonii, Gruzji oraz USA[b]. Obecnie (2012) za ludobójstwo uznają wielki głód na Ukrainie rządy lub parlamenty 26 państw, oprócz wymienionych także Argentyna, Australia (30 października 2003), Azerbejdżan, Kanada (28 maja 2008)[24] Hiszpania (30 maja 2007), Mołdawia, Belgia, Węgry (24 listopada 2003)[25], Litwa (24 listopada 2005)[26], Meksyk (19 lutego 2008), Paragwaj (25 października 2007), Łotwa (13 marca 2008)[27], Czechy (30 listopada 2007), Kolumbia (21 grudnia 2007)[28], Watykan.

Pod patronatem W. Juszczenki wybudowano w centrum Kijowa Kalinowy Gaj, mający być centralnym miejscem kultywowania pamięci o ukraińskiej martyrologii. W każdym obwodzie założono księgi pamięci ofiar Hołodomoru, w których zbiera się dokumenty, zdjęcia i relacje świadków. Zebrano w nich informacje dotyczące około 1 mln osób[29].

Jako męczenników sprawy narodowej niekiedy przedstawia się także poległych członków nacjonalistycznego podziemia, jednak w przekazie o nich panuje tendencja ku gloryfikacji a nie wiktymizacji[30]. Ruch nacjonalistyczny bywa określany jako niepokonany.

Polityka historyczna dotycząca okresu II wojny światowej

Narracja II wojny światowej była istotnym czynnikiem sowieckiej polityki historycznej w konsekwencji rusyfikacji. Pakt Ribbentrop-Mołotow albo był przemilczany albo przedstawiany jako zjednoczenie Ukrainy. Periodyzacja II wojny światowej posługiwała się datami 1941–1945. Ogromną rolę odgrywał kult weteranów II wojny światowej.

Jedną z zasadniczych zmian, która wprowadziła ukraińska polityka historyczna było uznanie daty 1 września 1939 za początek II wojny światowej, w miejsce przyjętej w czasach sowieckich daty 22 czerwca 1941 – daty ataku Niemiec na ZSRR, jako początku tzw. Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. W okresie prezydentury Kuczmy nie podejmowano jednak problematyki II wojny światowej w sposób intensywny m.in. ze względu na złożoność tej problematyki a także silnego zakorzenienia sowieckiej narracji w starszym pokoleniu[31]. Kwestie te w bardziej intensywny sposób podjęto w okresie prezydentury Wiktora Janukowicza. W szczególny sposób dotyczyło to kwestii dziejów UPA w okresie wojny a także powojennym. Wcześniej podejmowane próby uznania żołnierzy UPA za weteranów II wojny, przez długi czas nieskuteczne ze względu na opór organizacji weteranów Armii Czerwonej (często wspieranych z Moskwy), zakończyły się powodzeniem.

Na pozytywny wzorzec patriotycznych postaw wybrano walkę OUN i UPA na dwa fronty z dwoma największymi totalitarnymi reżimami, czyli z ZSRR i III Rzeszą jednocześnie[32]. Nie zdecydowano się na eksponowanie motywu walki tych organizacji z Polską[33]. OUN i UPA niezgodnie z faktami przedstawiane są jako organizacje demokratyczne, tolerancyjne i przychylne wieloetnicznej Ukrainie[34], które położyły podwaliny obecnej ukraińskiej demokracji[35], sojusznik zachodnich aliantów[36]. Uczestników nacjonalistycznego podziemia przedstawia się jako bohaterów gotowych bezinteresownie oddać życie za niepodległość Ukrainy, walczących jakoby na terenie całego kraju w jego współczesnych granicach[37]. W opowieściach o nich rzeczywistość miesza się z mitami i legendami. David R. Marples wymienia następujące składniki mitu o wojowniku UPA: idealizm, samopoświęcenie, odwaga, męstwo, rycerskość oraz nawiązania do Kozaczyzny[38].

W 2011 r. Grzegorz Motyka pisał, iż uchylanie się od jednoznacznej oceny zbrodni nacjonalistycznych formacji na Polakach stanowi nieoficjalny kurs polityki historycznej Ukrainy[39]. Innego zdania są ci badacze stosunków polsko-ukraińskich, którzy wskazują na oficjalne akt przeprosin dokonany przez prezydenta Poroszenkę podczas jego wizyty w Warszawie[40].

Podczas kadencji Wiktora Juszczenki jego administracja dokonała licznych aktów gloryfikacji OUN i UPA oraz ich poszczególnych działaczy: przyznanie tytułów Bohatera Ukrainy Jurijowi Szuchewyczowi (2006), Romanowi Szuchewyczowi (2007) i Stepanowi Banderze (2010), upamiętnienie dekretem prezydenta Jarosława i Sławy Stećków oraz uznanie członków nacjonalistycznych organizacji za uczestników walki narodowowyzwoleńczej.

Do licznych upamiętnień ukraińskich nacjonalistów dochodzi na szczeblu lokalnym. Do 2010 roku na zachodniej Ukrainie dzięki dotacjom samorządów odsłonięto około 1000 pomników i tablic ku czci UPA i SS "Galizien"[41].

Okres prezydentury Wiktora Janukowycza doszło do rewizji polityki historycznej promowanej przez jego poprzednika. Przy aprobacie nowej administracji tytuły Bohatera Ukrainy dla Stepana Bandery i Romana Szuchewycza zostały sądownie anulowane[3][4]. Dokonano zmian personalnych w kierownictwie Instytutu Pamięci Narodowej[5]. Pewne elementy dawnej polityki historycznej pozostawiono. Administracja Janukowycza zapowiedziała pozostawienie władzom samorządowym autonomii w prowadzeniu własnej polityki pamięci[42]. Ujawniały się przy tym różnice regionalne pamięci społecznej. Przykładem tego może być cykliczna konferencja Iwano-Frankiwsku (dawny Stanisławów) odbyła się cykliczna konferencja poświęcona nacjonalizmowi ukraińskiemu. Jak wyjaśnił jeden z organizatorów konferencji i przewodniczący Iwanofrankiwskiej Rady Obwodowej z ramienia nacjonalistycznej partii Ogólnoukraińskie Zjednoczenie Swoboda - Ołeksandr Sycz, który jednocześnie pełni funkcję kierownika katedry zarządzania na Uniwersytecie w Iwano-Frankowsku[43]: "Celem głównym organizowanych spotkań było sprostowanie sowieckiego pojęcia nacjonalizmu, jako czegoś złego, jak czegoś, co jako ruch polityczny nie może być konstruktywnym przy budowie państwa ukraińskiego. Aby zmienić te stereotypy została zwołana pierwsza konferencja, która ukazała konieczność uczynienia tej konferencji cykliczną". Konferencja została zorganizowana m.in. przez: Iwano-Frankiwską Radę Obwodową, Podkarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka, Iwano-Frankiwski Narodowy Techniczny Uniwersytet Nafty i Gazu, oraz Halickie centrum historyczno-polityczne. Wygłoszono na niej również referat na temat ruchu "Solidarność".[44]

Rewolucja godności 2014 i upadek prezydenta Janukowicza, który uciekł do Rosji, uświadomiły wagę polityki historycznej. Aneksja Krymu przez Rosję i agresja rosyjska w Donbasie uwyraźniły też konflikt narracji rosyjskiej i ukraińskiej. Wytyczne Ministerstwa Oświaty i Nauki Ukrainy, opracowane przez Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej, a przyjęte w październiku 2014 roku, zakładają rezygnację z dotychczas używanego radzieckiego terminu propagandowego "wielka wojna ojczyźniana", a zastąpienie go bardziej neutralnym: "II wojna światowa". Nowa polityka przewiduje również równorzędne traktowanie Ukraińców, walczących w szeregach Armii Czerwonej i innych armii sojuszniczych (polska, kanadyjska) oraz Ukraińskiej Powstańczej Armii, którą zalicza jednoznacznie do sił sojuszniczych, jak i ograniczenie stosowanie terminów: "faszystowski" i "niemiecki" na rzecz "nazistowski". Skorygowano również ilość ofiar II wojny światowej wśród Ukraińców: ukraińskich żołnierzy Armii Czerwonej z 6 na 7 mln, jak również sumaryczne straty ludności Ukrainy z 6-7 na 8-10 mln. Zdecydowano o równorzędnym traktowaniu żołnierzy ukraińskich walczących w szeregach Armii Czerwonej i innych armii sojuszniczych (szczególnie polskiej i kanadyjskiej) oraz żołnierzy Ukraińskiej Powstańczej Armii[45].

Rewolucja ukraińska 1917–1920

Koncepcja rewolucji ukraińskiej 1917–1920 mająca oparcie w pracach amerykańsko-ukraińskiej szkoły historiografii [46] zyskała szerszy odbiór dopiero po roku 2014, co wyraziło się między innymi wystawami na kijowskim Majdanie i była szczególnie upowszechniana w stulecie tych wydarzeń. Pojęcie rewolucji ukraińskiej przeciwstawiono pojęciu rewolucji październikowej, której narracja miała obejmować wszystkie wydarzenia końca I wojny światowej i wojny domowej na terenie byłego Imperium Rosyjskiego i której głównym podmiotem wydarzeń mieli być bolszewicy. Narracja rewolucji ukraińskiej akcentuje wysiłek społeczeństwa i elit politycznych Ukrainy na rzecz zdobycia niepodległości, dążenia do tworzenia i utrzymania niepodległego państwa ukraińskiego (Ukraińskiej Republiki Ludowej i Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej). Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej stara się tutaj w równym stopniu upamiętniać wszystkich przywódców zaangażowanych w dążenia niepodległościowe, niezależnie od tego, jak różne były ich poglądy i programy polityczne. W narracji opracowanej na obchody stulecia rewolucji zmarginalizowano natomiast ukraińskich działaczy, którzy nie dążyli do budowy państwa - Nestora Machnę i innych atamanów. Ponadto pominięto lub starano się minimalizować konflikty wewnątrzukraińskie tego okresu (jak powstanie ludowe przeciwko rządom Pawła Skoropadskiego). Natomiast wszelkie działania na terytorium Ukrainy innych sił politycznych niż te z centrum w Kijowie, a więc zarówno rosyjskich białych, jak i czerwonych (bolszewików), traktuje się jako obcy najazd[47].

Lata 1917–1920 traktuje się jako okres istnienia niezależnego państwa ukraińskiego, którego Ukraina powstała po roku 1991 jest do pewnego stopnia kontynuacją.

Upamiętnienie Rewolucji Godności (euromajdanu)

Istotnym przedmiotem polityki historycznej po roku 2014 stało się upamiętnienie przebiegu rewolucji godności w szczególności jej ofiar. Symbolizowała je "niebiańska sotnia" zastrzelonych przez "Berkut" (specjalne oddziały policji) uczestników wydarzeń na majdanie. Rewolucję godności upamiętnia obecnie stała wystawa na Majdanie Swobody. Upamiętnieniu służą też liczne wydawnictwa książkowe. Wedle wielu obserwatorów i badaczy rewolucja godności i niebiańska sotnia stają centralnym ukraińskim miejscem pamięci, mimo że pamięć Wielkiego Głodu oraz pamięć ukraińskiej rewolucji 1917–1920 zajmuje poczesne miejsce.

Pierwsze upamiętnienia ofiar majdanu 2014 i "niebiańskiej sotni"

Instytucje

W 1993 roku Prezydium Rady Najwyższej Ukrainy wydało rezolucję "W sprawie zbadania działalności OUN-UPA". W oparciu o nią Ministerstwo Sprawiedliwości utworzyło w 1994 roku grupę ekspertów, która jednak nie przystąpiła do pracy z powodu braku funduszy. Ostatecznie Leonid Kuczma w 1997 roku zarządził utworzenie Rządowej Komisji, przy której pracowała grupa robocza kierowana przez Stanisława Kulczyckiego, złożona głównie z historyków Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, a także Narodowego Instytutu Badań Strategicznych, Państwowego Komitetu Archiwów, Uniwersytetu Kijowskiego i Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Grupa ta do 2005 roku opublikowała około 30 prac naukowych[48] oraz wydała końcowy "Raport grupy roboczej Rządowej Komisji do zbadania działalności OUN-UPA". Zdaniem Davida Marplesa i Ihora Iljuszyna raport był najbardziej wyczerpującą próbą naświetlenia historii nacjonalistycznego podziemia. Według Marplesa raport nie dał jednoznacznej opinii w sprawie uznania bojowników UPA za weteranów wojennych[49].

Formalne prowadzenie polityki historycznej stało się zadaniem instytutów naukowych, takich jak Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej (powołany w 2005) oraz Centrum Badań Ruchu Wyzwoleńczego (powołany w 2002), a także Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Archiwa tych instytucji pozostają tylko częściowo otwarte dla historyków[30][50].

Oceny

Trwałe upamiętnienie imion "niebiańskiej sotni" na murze cerkwi św. Michała w Kijowie

Ukraińska polityka historyczna podlega zróżnicowanej ocenie zarówno w samej Ukrainie jak i forum międzynarodowym. Tadeusz A. Olszański uważa, że polityka historyczna W. Juszczenki przyczyniła się do utrwalenia pamięci Ukraińców o wielkim głodzie i ożywiła liczne lokalne inicjatywy upamiętniania ofiar tej tragedii. Nie powiodła się natomiast próba upowszechnienia kultu OUN i UPA na całej Ukrainie. Pozostał on fenomenem lokalnym[36].

Krytyce i negatywnej ocenie podlegają przede wszystkim te wątki ukraińskiej polityki historycznej, podjęte przez prezydenta Juszczenkę, które dotyczą historii UON-UPA, a polityka historyczna dotycząca okresu II wojny światowej budzi stosunkowo największe zainteresowanie. Krytycy twierdzą, że dokonywana jest sakralizacji ofiar tej formacji, co skutkuje wykluczeniem ze zbiorowej pamięci Ukraińców ofiar innych narodowości (np. nieukraińskich ofiar wielkiego głodu czy Żydów zamordowanych podczas Holokaustu)., wyklucza możliwość podejrzewania ich o jakiekolwiek przestępstwa i powoduje negację dokonywanych przez nich zbrodni[c], bądź wręcz odwrócenie ról – ofiary nacjonalistów przedstawiane są jako winne własnego losu[51]. David R. Marples uważa, że gloryfikacja OUN i UPA stanowi przejaw propagandy i wymienia przeszkody, które utrudniają wykonawcom tej polityki stworzenie przekonującego przekazu: skrajną ideologię OUN (nacjonalizm integralny), kolaborację z III Rzeszą, antysemityzm tego ruchu oraz zwalczanie politycznych rywali z użyciem terroru[d]. W celu dostosowania obrazu OUN-UPA do zachodnich, liberalnych wzorców, dokonuje się zabiegów przemilczania lub negacji tych niewygodnych kwestii oraz wyolbrzymia się znaczenie tych elementów programu i działalności OUN, które pasują do obranej koncepcji[34]. Skutkuje to negacjonizmem na poziomie państwowym. W 2007 Wiktor Juszczenko ogłosił podczas wizyty w Izraelu, że UPA nie była zaangażowana w żadne antyżydowskie akcje. W tym samym roku, powołując się na stanowisko Rządowej Komisji, zaprzeczył oskarżeniom o zbrodnie na Polakach[e]. Instytucjom realizującym politykę pamięci stawia się zarzuty, że publikują one dokumenty selektywnie, wybierając te, które potwierdzają lansowaną przez instytucje interpretację historii[30][50], czego przejawem ma być Księga faktów. Należy jednak zwrócić uwagę, że takie działania demontowano w samej Ukrainie. Krytycy polityki prezydenta Juszczenki wskazywali, że na przykład stawiając ukraińskich weteranów Armii Czerwonej po wrogiej stronie[f] nie łączy ona, lecz dzieli, i pogłębia antagonizm pomiędzy wschodnią a zachodnią Ukrainą. W odpowiedzi na wznoszone pomniki nacjonalistów ukraińskich, samorządy w centralnej i wschodniej Ukrainie fundują pomniki ofiar OUN i UPA (tzw. wojna pomników)[g]. Ponadto gloryfikacja OUN, UPA i ich działaczy wywołuje negatywne reakcje na arenie międzynarodowej – w Izraelu, w Polsce, w Rosji, na Białorusi, a także w Unii Europejskiej[h].

Pojawia się także zarzut, że polityka, w zamierzeniach prozachodnia i prodemokratyczna, jest realizowana według starych sowieckich wzorców, przy pomocy wyspecjalizowanych państwowych instytucji[i], włącznie z Służbą Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU) [j]. Timothy Snyder i Per Anders Rudling uważają, że tytuł Bohatera Ukrainy nadany m.in. Banderze, jest wzorowany na orderze Bohatera Związku Radzieckiego[52][k].

John-Paul Himka podnosi natomiast względem ukraińskiej polityki historycznej zarzuty natury moralnej. Według niego nie można głosić apologii organizacji skrajnych, które popełniały zbrodnie, zaś narodową mitologię należy odrzucić, ponieważ "prawda jest wartością samą w sobie"[53]. Podobne zdanie ma Tarik Cyril Amar[l]. John-Paul Himka i Per Anders Rudling uważają takie podejście za relatywistyczne[54][55].

Obrońcy ukraińskiej polityki historycznej (Mykoła Riabczuk, Jarosław Hrycak, Roman Serbyn) uważają, że Ukraina jest krajem, który dla skonsolidowania potrzebuje mitów. Ich zdaniem narodowe mity są dopuszczalne, o ile wiążą się z pochwałą pozytywnych wartości, a nie zbrodni[56][57]; mity te powinno oceniać się nie tylko pod względem prawdomówności, lecz użyteczności.

Zobacz także

Przypisy

  1. ↑ Олександр Гриценко. Президенти і Пам’ять, Політіка пам’ятіі президентів Украіни (1994-2014): підгрунтя, послання, реалізація, рузультфти, Куїв 2017, ISBN 978-617-684-188-3.
  2. ↑ John-Paul Himka, Interventions: Challenging the Myths of Twentieth-Century Ukrainian History, s. 7 wersja elektroniczna
  3. ↑ a b Oficjalny komunikat kancelarii Prezydenta Ukrainy Wiktora Janukowycza
  4. ↑ a b Dowódca UPA nie jest już bohaterem
  5. ↑ a b Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s. 36
  6. ↑ David R. Marples, Heroes and Villains..., s. 263–264
  7. ↑ Tadeusz A. Olszański: Ukraińska polityka historyczna. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2009-09-09. [dostęp 2012-01-06]. (pol.).
  8. ↑ Timothy Snyder: A Fascist Hero in Democratic Kiev. The New York Review of Books, 2010-02-24. [dostęp 2012-01-03]. (ang.).
  9. ↑ a b David R. Marples, Heroes and Villains: Creating National History in Contemporary Ukraine, Budapeszt-Nowy Jork 2007, ISBN 978-963-7326-98-1, s. X
  10. ↑ Sofia Graczowa, Unknown Victims: Ethnic-Based Violence of the World War II Era in Ukrainian Politics of History after 2004, s.2, wersja elektroniczna
  11. ↑ David R. Marples, Heroes and Villains..., s. XII
  12. ↑ Per Anders Rudling, Multiculturalism, memory, and ritualization: Ukrainian nationalist monuments in Edmonton, Alberta, Nationalities Papers, 39:5, s.737
  13. ↑ Орест Субтельний, Україна. Історія, Київ 1993.
  14. ↑ Iwan Łysiak-Rudnyckyj, Między historią a polityką, Wrocław 2012. Uznawany jest za guru wśród ukraińskich historyków.
  15. ↑ T. A. Olszański, Wielka dekomunizacja. Ukraińska polityka historyczna czasów wojny, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2017, s. 18-19.
  16. ↑ Георгій Касьянов, Past Continuous: Історична порлітика 1980-х-200-х: Україна та сусіди, Куїв 2018, ISBN 978-617-767-00-1.
  17. ↑ Przykładowa praca: Гетьман. Шлахи: Науково-попурярне видання,, 2009, ISBN ISBN, ISBN 978—9966-8201-72-1..
  18. ↑ Національний історико-культурний заповідник «Гетьманська столиця» [online], baturin-capital.gov.ua [dostęp 2020-01-27].
  19. ↑ Wilfried Jilge, Competition Among Victims?: The Image of the Other in post-Soviet Ukrainian Narratives on World War II [cyt. za:] Пер А. Рудлінґ, Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді, [w:] Страсті за Бандерою: статті та есеї, упоряд.: Т. С. Амар, І. Балинський, Я. Ґрицак, Ґрані-Т 2010 (Серія De profundis), ISBN 978-966-465-321-0, s.262
  20. ↑ Kwestia jedności Ukrainy w kontekście bezpieczeństwa wewnętrznego i międzynarodowego, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, s.13 wersja elektroniczna
  21. ↑ Sofia Graczowa, Unknown Victims..., s.4
  22. ↑ Sąd umorzył jednocześnie postępowanie karne w związku ze śmiercią oskarżonych. – Семеро лідерів Компартії СРСР визнано винними в організації Голодомору, – рішення суду, ZAXID.NET
  23. ↑ Ivan Katchanovski, The Politics of Soviet and Nazi Genocides in Orange Ukraine, Europe-Asia Studies, 62: 6, s.982
  24. ↑ Нижня палата парламенту Канади визнала Голодомор актом геноциду | УНІАН [online], www.unian.net [dostęp 2017-11-27] (ukr.).
  25. ↑ Magyar Köztársaság Országgyűlése [online], www.mkogy.hu [dostęp 2017-11-27].
  26. ↑ On the Commemoration of the Victims of Political Repressions and Famine/Genocide in Ukraine in 19 [online], www3.lrs.lt [dostęp 2017-11-27].
  27. ↑ Латвія визнала Голодомор 1932 - 1933 років геноцидом українського народу / Новини / НРКУ
  28. ↑ Добавляем в рацион Кальций и Магний | RPL.net.ua [online], rpl.net.ua [dostęp 2018-09-27] (ros.).
  29. ↑ Kwestia jedności Ukrainy..., s.14
  30. ↑ a b c Sofia Graczowa, Unknown Victims..., s.9
  31. ↑ Олександр Гриценко. Президенти і Пам’ять, Політіка пам’ятіі президентів Украіни (1994-2014): підгрунтя, послання, реалізація, рузультфти, Куїв 2017, ISBN 978-617-684-188-3. ss.49-266.
  32. ↑ Sofia Graczowa, Unknown Victims..., s.6
  33. ↑ Kwestia jedności Ukrainy..., s.17
  34. ↑ a b Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.28
  35. ↑ Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.24
  36. ↑ a b Tadeusz A. Olszański: Polityka historyczna Juszczenki – próba podsumowania. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2010-01-27. [dostęp 2012-01-05]. (pol.).
  37. ↑ David R. Marples, Heroes and Villains..., s. 137
  38. ↑ David R. Marples, Heroes and Villains..., s. 138–139
  39. ↑ Grzegorz Motyka, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”, Kraków 2011, ISBN 978-83-08-04576-3, s.463
  40. ↑ Kazimierz Wóycicki, Krótka historia UPA dla Polaków. Czy historycy mogą nas pogodzić?. Warszawa 2019, ISBN978-83-954000-1-8.
  41. ↑ Kwestia jedności Ukrainy..., s.16, przyp. 34
  42. ↑ I. Katchanovski, Terrorists or National Heroes..., s. 12-13
  43. ↑ Eugeniusz Tuzow-Lubański, Zbliża się banderowska rewolucja?, Nasz Dziennik nr 2 (3933), 4 stycznia 2011
  44. ↑ Sabina Różycka, Nacjonalizm, rewolucja i "Solidarność", Kurier Galicyjski, nr 5(153), 16-29 marca 2012, s. 19
  45. ↑ Nowe tendencje w ukraińskiej polityce historycznej | OSW [online], www.osw.waw.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
  46. ↑ Jarosław Hrycak, Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu,  Lublin 2000, ISBN 83-858554-50-9.
  47. ↑ T. A. Olszański, Wielka dekomunizacja. Ukraińska polityka historyczna czasów wojny, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2017, s. 43-44.
  48. ↑ Ihor Iljuszyn, UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939–1945), Warszawa 2009, ISBN 978-83-928483-0-1, s. 19
  49. ↑ David R. Marples, Heroes and Villains..., ss. 288–299
  50. ↑ a b Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.27
  51. ↑ Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.22
  52. ↑ Тімоті Снайдер, Проголошення героями – радянська ідея, [w:] Страсті за Бандерою..., s. 220
  53. ↑ Himka, Interventions: Challenging the Myths, ss. 5–6
  54. ↑ J.P. Himka, Myths of National Consolidation, the Holodomor, and the Holocaust: A Response to Roman Serbyn, s. 3 wersja elektroniczna
  55. ↑ Пер А. Рудлінґ, Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді, [w:] Страсті за Бандерою..., ss. 271–276
  56. ↑ Mykoła Riabczuk: BANDERA’S CONTROVERSY AND UKRAINE’S FUTURE. Russkiivopros.com. [dostęp 2012-01-07]. (ang.).
  57. ↑ Jarosław Hrycak: Клопоти з пам’яттю. Zachid.net, 2010-03-08. [dostęp 2012-01-07]. (ukr.).

Uwagi

  1. ↑ W odróżnieniu od wielu innych postsowieckich republik ukraiński rząd nie musiał budować nowych narodowych mitów od podstaw, lecz zaimportował gotowe koncepcje ukształtowane w ukraińskiej diasporze. – P. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s.1
  2. ↑ Przy czym Izba Reprezentantów nie użyła sformułowania ludobójstwo – Ivan Katchanovski, The Politics..., s. 974
  3. ↑ The emphasis on Ukrainians as victims was intended to counter the image of them as perpetrators. – J.P. Himka, A Central European diaspora ..., s. 30
  4. ↑ Można napisać historię w odmienny sposób, ale tylko w formie propagandy. – David R. Marples, Heroes and Villains..., s. 179
  5. ↑ Dotychczas oficjalne stanowisko administracji Juszczenki w tej kwestii było przeczące. – Sofia Graczowa, Unknown victims..., s.8
  6. ↑ Sofia Graczowa analizując treść przemówień Wiktora Juszczenki zauważyła, że po pierwszych, nieudanych próbach pojednania weteranów Armii Czerwonej z weteranami UPA, prezydent porzucił ten zamiar. Zdaniem autorki, w celu uniknięcia zadrażnień, walka ukraińskich czerwonoarmistów jest wpasowywana w narrację o cierpieniu i zmaganiach narodu ukraińskiego z okupacją. – Sofia Graczowa, Unknown Victims..., s. 5
  7. ↑ Pomniki takie powstały w Symferopolu, Swatowem, Ługańsku i Ulanowie – Sofia Graczowa, Unknown Victims..., ss. 14–16
  8. ↑ Zamiast zjednoczyć kraj, juszczenkowski kult faszystów doprowadził do jeszcze większej jego polaryzacji: między wschodem a zachodem, między lewicą a prawicą, między Ukrainą a sąsiadami. – Пер А. Рудлінґ, Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді, [w:] Страсті за Бандерою..., s. 280
  9. ↑ Juszczenko kontynuuje postsowieckie polityczne i martyrologiczne praktyki, przede wszystkim próby manipulowania masową świadomością historyczną poprzez działania państwowych instytucji. – Sofia Graczowa, Unknown Victims..., s. 18
  10. ↑ Podczas gdy mity otaczające OUN-UPA są wytworem wyobraźni diaspory, są one propagowane przez następców ukraińskiej KGB. Inspiracja ustanowienia Instytutu Pamięci Narodowej przez Juszczenkę pochodzi ze współczesnej Polski, lecz jego instytuty do produkcji mitów i zarządzania pamięcią wyraźnie przypominają stare sowieckie organy propagandowe. – Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust..., s. 35
  11. ↑ Sama ceremonia, jaką telewizja pokazywała na żywo, przypominała bizantyjską pompatyczność epoki Breżniewa. W. Juszczenko wręczył nagrodę wnukowi Stepana Bandery z Kanady... – Пер А. Рудлінґ, Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді, [w:] Страсті за Бандерою..., s. 250
  12. ↑ ...zadaniem historyka jest badanie prawdziwego obrazu przeszłości, a nie pisanie panegiryków. Nie można budować pamięci historycznej na bazie systematycznego zapominania. Można próbować to robić i przez pewien czas to może wydawać się skuteczne. Lecz wcześniej czy później – biada krajowi, którego pamięć jest w rękach zagorzałych ideologów. – Tarik Cyril Amar, Roman Szuchewycz. Fantazja, zaxid.net, 26 sierpnia 2008 [cyt. za:] John-Paul Himka, Debates in Ukraine over nationalist involvement in the Holocaust, 2004–2008, Nationalities Papers, 39: 3, s. 365 wersja elektroniczna

Bibliografia

  • John-Paul Himka, Debates in Ukraine over nationalist involvement in the Holocaust, 2004-2008, Nationalities Papers, 39:3
  • Ihor Iljuszyn, UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939–1945), Warszawa 2009, ISBN 978-83-928483-0-1
  • Ivan Katchanovski, The Politics of Soviet and Nazi Genocides in Orange Ukraine, Europe-Asia Studies, 62:6
  • David R. Marples, Heroes and Villains: Creating National History in Contemporary Ukraine, Budapeszt 2007, ISBN 978-963-7326-98-1
  • Per Anders Rudling, Multiculturalism, memory, and ritualization: Ukrainian nationalist monuments in Edmonton, Alberta, Nationalities Papers, 39:5
  • Per Anders Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X
  • Страсті за Бандерою: статті та есеї, упоряд.: Т. С. Амар, І. Балинський, Я. Ґрицак, Ґрані-Т 2010 (Серія De profundis), ISBN 978-966-465-321-0
  • Олександр Гриценко. Президенти і Пам’ять, Політіка пам’ятіі президентів Украіни (1994-2014): підгрунтя, послання, реалізація, рузультфти, Куїв 2017, ISBN 978-617-684-188-3.
  • Георгій Касьянов, Past Continuous: Історична порлітика 1980-х-200-х: Україна та сусіди, Куїв 2018, ISBN 978-617-767-00-1.
  • Kazimierz Wóycicki, Krótka historia UPA dla Polaków. Czy historycy mogą nas pogodzić ?. Warszawa 2019, ISBN978-83-954000-1-8.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraińska_polityka_historyczna&oldid=58635443”