Ulica Krakowskie Przedmieście w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Linia 59: Linia 59:
Cała ulica jest jako założenie urbanistyczne wpisana do rejestru zabytków (nr rej. 205 z 1 czerwca 1965).
Cała ulica jest jako założenie urbanistyczne wpisana do rejestru zabytków (nr rej. 205 z 1 czerwca 1965).


W 1994 Trakt Królewski w Warszawie wraz z historycznym zespołem miasta i [[Wilanów Królewski|Wilanowem]] został uznany za [[pomnik historii]]<ref>Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii ({{Monitor Polski|rok=1994|numer=50|pozycja=423}}).</ref>.
W 1994 Trakt Królewski w Warszawie wraz z historycznym zespołem miasta i [[Wilanów Królewski|Wilanowem]] został uznany za [[pomnik historii]]<ref>Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii ({{Monitor Polski|1994|50|423}}).</ref>.


W lipcu 2008 zakończył się kapitalny remont ulicy.
W lipcu 2008 zakończył się kapitalny remont ulicy.


== Historia ==
== Historia ==
Przedmieścia przy Bramie Krakowskiej zaczęły się tworzyć już w XIV w., natomiast przy nich w 1454 powstał kościół [[Bernardyni|bernardynów]]. Wówczas teren przed murami zaczęto nazywać placem Bernardyńskim (dziś tak nazywa się plac na Czerniakowie). Drewniane domostwa budowali tutaj różnorodni rzemieślnicy, powstały cegielnie, ukształtowały się dwie odnogi placu, gdzie wschodnia prowadziła do najstarszej warszawskiej jurydyki należącej do proboszcza kolegiaty: Dziekanki. Tak zwany [[plac Bernardyński w Warszawie|plac Bernardyński]] (lub Bernardyńskie Przedmieście) był wcześniej nazywany Czerskim Przedmieściem, a potem Krakowskim Przedmieściem, gdyż był początkiem traktu łączącego Warszawę pierwotnie z Czerskiem, a następnie z Krakowem<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Handke | imię = Kwiryna | tytuł = Dzieje Warszawy nazwami pisane | wydawca = Muzeum Historyczne m.st. Warszawy | miejsce = Warszawa | data = 2011 | strony = 174 | isbn = 978-83-62189-08-3}}</ref>. Droga ta stała się też świetnym miejscem do budowy reprezentacyjnych pałaców magnaterii oraz rodziny królewskiej, było też znakomitym miejscem triumfalnych wjazdów do miasta (między innymi wjeżdżali tędy hetman [[Stefan Czarniecki]] czy [[Jan III Sobieski]]) oraz hołdów składanych przez [[Prusy Książęce]] i [[Inflanty]]. W I połowie XVII w. przybrała formę traktu od [[Kaplica Moskiewska|Kaplicy Moskiewskiej]], będącej [[panteon]]em chwały oręża polskiego i tryumfów militarnych króla [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] do projektowanego ''„Forum Wazów”'', z którego została zrealizowana jedynie [[Kolumna Zygmunta III Wazy w Warszawie|kolumna króla Zygmunta]].
Przedmieścia przy Bramie Krakowskiej zaczęły się tworzyć już w XIV w., natomiast przy nich w 1454 powstał kościół [[Bernardyni|bernardynów]]. Wówczas teren przed murami zaczęto nazywać placem Bernardyńskim (dziś tak nazywa się plac na Czerniakowie). Drewniane domostwa budowali tutaj różnorodni rzemieślnicy, powstały cegielnie, ukształtowały się dwie odnogi placu, gdzie wschodnia prowadziła do najstarszej warszawskiej jurydyki należącej do proboszcza kolegiaty: Dziekanki. Tak zwany [[plac Bernardyński w Warszawie|plac Bernardyński]] (lub Bernardyńskie Przedmieście) był wcześniej nazywany Czerskim Przedmieściem, a potem Krakowskim Przedmieściem, gdyż był początkiem traktu łączącego Warszawę pierwotnie z Czerskiem, a następnie z Krakowem<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Handke | imię = Kwiryna | tytuł = Dzieje Warszawy nazwami pisane | wydawca = Muzeum Historyczne m.st. Warszawy | miejsce = Warszawa | data = 2011 | strony = 174 | isbn = 978-83-62189-08-3}}</ref>. Droga ta stała się też świetnym miejscem do budowy reprezentacyjnych pałaców magnaterii oraz rodziny królewskiej, było też znakomitym miejscem triumfalnych wjazdów do miasta (między innymi wjeżdżali tędy hetman [[Stefan Czarniecki]] czy [[Jan III Sobieski]]) oraz hołdów składanych przez [[Prusy Książęce]] i [[Inflanty]]. W I połowie XVII w. przybrała formę traktu od [[Kaplica Moskiewska|Kaplicy Moskiewskiej]], będącej [[panteon]]em chwały oręża polskiego i tryumfów militarnych króla [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] do projektowanego ''„Forum Wazów”'', z którego została zrealizowana jedynie [[Kolumna Zygmunta III Wazy|kolumna króla Zygmunta]].


Do XVII w. od Krakowskiego Przedmieścia odchodziły tylko uliczki Krótka (nieistniejąca dziś, na wysokości kamienicy nr 59) oraz Rzeźnicza (dziś Bednarska). W 1683 przy ulicy ustawiono [[Figura Matki Boskiej Pasawskiej w Warszawie|figurę Matki Boskiej Pasawskiej]]. W XVIII w. ukształtowały się nazwy Szerokie Krakowskie Przedmieście (dla dawnego placu Bernardyńskiego) oraz Wąskie Krakowskie Przedmieście (dla pozostałego odcinka). Około 1762 ulica była już całkowicie wybrukowana, a do 1855 uzyskała oświetlenie gazowe.
Do XVII w. od Krakowskiego Przedmieścia odchodziły tylko uliczki Krótka (nieistniejąca dziś, na wysokości kamienicy nr 59) oraz Rzeźnicza (dziś Bednarska). W 1683 przy ulicy ustawiono [[Figura Matki Boskiej Pasawskiej w Warszawie|figurę Matki Boskiej Pasawskiej]]. W XVIII w. ukształtowały się nazwy Szerokie Krakowskie Przedmieście (dla dawnego placu Bernardyńskiego) oraz Wąskie Krakowskie Przedmieście (dla pozostałego odcinka). Około 1762 ulica była już całkowicie wybrukowana, a do 1855 uzyskała oświetlenie gazowe.
Linia 105: Linia 105:
* Kamienica Cymbaurowska (nr 71)
* Kamienica Cymbaurowska (nr 71)
* [[Kamienica Roeslera i Hurtiga w Warszawie|Kamienica Roeslera i Hurtiga]] (nr 79)
* [[Kamienica Roeslera i Hurtiga w Warszawie|Kamienica Roeslera i Hurtiga]] (nr 79)
* Kamienica Macieja Kurowskiego (nr 81) – wybudowana przed 1754 dla kupca Macieja Kurowskiego. Po zniszczeniach [[II wojna światowa|II wojny światowej]] została rozebrana w związku z budową [[Trasa W-Z w Warszawie|trasy WZ]], a następnie odbudowana w roku [[1949]] prawdopodobnie według projektu [[Zygmunt Stępiński|Zygmunta Stępińskiego]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.warszawa1939.pl/index.php?r1=krakowskie_81&r3=0 | tytuł = Architektura przedwojennej Warszawy – Kamienica Macieja Kurowskiego | data dostępu = 13 maja 2010| autor = | opublikowany = | praca = | data = | język =}}</ref>
* Kamienica Macieja Kurowskiego (nr 81) – wybudowana przed 1754 dla kupca Macieja Kurowskiego. Po zniszczeniach [[II wojna światowa|II wojny światowej]] została rozebrana w związku z budową [[Trasa W-Z w Warszawie|trasy WZ]], a następnie odbudowana w roku [[1949]] prawdopodobnie według projektu [[Zygmunt Stępiński (1908–1982)|Zygmunta Stępińskiego]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.warszawa1939.pl/index.php?r1=krakowskie_81&r3=0 | tytuł = Architektura przedwojennej Warszawy – Kamienica Macieja Kurowskiego | data dostępu = 13 maja 2010| autor = | opublikowany = | praca = | data = | język =}}</ref>
* Kamienica Roesena (nr 83)
* Kamienica Roesena (nr 83)
* Kamienica Wilhelma Duponta (nr 85)
* Kamienica Wilhelma Duponta (nr 85)
Linia 146: Linia 146:
* [[Pałac Tarnowskich w Warszawie|Pałac Tarnowskich]] (nr 42/44)
* [[Pałac Tarnowskich w Warszawie|Pałac Tarnowskich]] (nr 42/44)
* [[Pomnik Iwana Paskiewicza w Warszawie|Pomnik Iwana Paskiewicza]]
* [[Pomnik Iwana Paskiewicza w Warszawie|Pomnik Iwana Paskiewicza]]
* [[Pomnik Wdzięczności dla Stanów Zjednoczonych Ameryki]]
* [[Pomnik Wdzięczności Ameryce|Pomnik Wdzięczności dla Stanów Zjednoczonych Ameryki]]
* [[Grób członków Sztabu AL na skwerze Hoovera w Warszawie|Grób członków Sztabu AL na skwerze Hoovera]]
* [[Grób członków Sztabu AL na skwerze Hoovera w Warszawie|Grób członków Sztabu AL na skwerze Hoovera]]


== Ulica w kulturze ==
== Ulica w kulturze ==
* Krakowskie Przedmieście jest centralną ulicą ''[[Lalka (powieść)|Lalki]]'' [[Bolesław Prus|Bolesława Prusa]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Grzeniewski | imię = Ludwik | tytuł = Warszawa w „Lalce” Prusa | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 11}}</ref>.
* Krakowskie Przedmieście jest centralną ulicą ''[[Lalka (powieść)|Lalki]]'' [[Bolesław Prus|Bolesława Prusa]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Grzeniewski | imię = Ludwik | tytuł = Warszawa w „Lalce” Prusa | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1965 | strony = 11}}</ref>.
*Raper [[Taco Hemingway]] wspomina o nim w swoim singlu [[Nostalgia (singel)|''Nostalgia'']].
* Raper [[Taco Hemingway]] wspomina o nim w swoim singlu [[Nostalgia (singel)|''Nostalgia'']].


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 20:04, 19 lut 2020

ulica Krakowskie Przedmieście
Śródmieście Północne
Ilustracja
Widok na ulicę z dzwonnicy kościoła św. Anny
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Przebieg
0m ↑ ul. Nowy Świat, ← ul. M. Kopernika, ul. Oboźna
100m ul. Romualda Traugutta
260m ul. Królewska
360m ul. gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza
390m ul. Karowa
450m ul. Ossolińskich
560m jezdnia po wschodniej stronie skweru Herberta Clarka Hoovera
600m ul. Trębacka, ul. Kozia
720m ul. Bednarska
835m jezdnia po wschodniej stronie skweru Herberta Clarka Hoovera
880m ul. Miodowa
990m pl. Zamkowy
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Krakowskie Przedmieście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „ulica Krakowskie Przedmieście”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Krakowskie Przedmieście”
Ziemia52°14′30,0″N 21°00′57,0″E/52,241667 21,015833
Multimedia w Wikimedia Commons
Triumfalny wjazd Augusta III Sasa do Warszawy przez Łuk triumfalny na Krakowskim przedmieściu w 1734. Po prawej widoczny Kościół św. Anny
Ulica Krakowskie Przedmieście w 1910
Ulica przed 1939
Ulica Krakowskie Przedmieście w 1939
Krakowskie Przedmieście na początku lat dwudziestych XX w. Skrzyżowanie w dolnej-lewej ćwiartce zdjęcia to ulice Królewska (pionowa) i Krakowskie Przedmieście (pozioma). Przy skrzyżowaniu (na samym dole) Kościół Wizytek. Na prawo od skrzyżowania budynki Hotelu Europejskiego, Hotelu Bristol i Pałacu Potockich. Na lewo od skrzyżowania fragment Uniwersytetu Warszawskiego
Pałac Prezydencki
Kościół Wizytek
Krakowskie Przedmieście przy placu Zamkowym
Kamienice nr 83, 85 i 87/89

Ulica Krakowskie Przedmieście – ulica w Śródmieściu Warszawy, stanowiąca północny odcinek Traktu Królewskiego.

Opis

Za punkt początkowy ulicy przyjmuje się pomnik Mikołaja Kopernika: tu Nowy Świat przechodzi w Krakowskie Przedmieście – po zachodniej stronie ulicy sąsiadują ze sobą bezpośrednio budynki z adresami Nowy Świat 69 i Krakowskie Przedmieście 1.

W swoim biegu Krakowskie Przedmieście spotyka i krzyżuje się z następującymi ulicami:

Cała ulica jest jako założenie urbanistyczne wpisana do rejestru zabytków (nr rej. 205 z 1 czerwca 1965).

W 1994 Trakt Królewski w Warszawie wraz z historycznym zespołem miasta i Wilanowem został uznany za pomnik historii[1].

W lipcu 2008 zakończył się kapitalny remont ulicy.

Historia

Przedmieścia przy Bramie Krakowskiej zaczęły się tworzyć już w XIV w., natomiast przy nich w 1454 powstał kościół bernardynów. Wówczas teren przed murami zaczęto nazywać placem Bernardyńskim (dziś tak nazywa się plac na Czerniakowie). Drewniane domostwa budowali tutaj różnorodni rzemieślnicy, powstały cegielnie, ukształtowały się dwie odnogi placu, gdzie wschodnia prowadziła do najstarszej warszawskiej jurydyki należącej do proboszcza kolegiaty: Dziekanki. Tak zwany plac Bernardyński (lub Bernardyńskie Przedmieście) był wcześniej nazywany Czerskim Przedmieściem, a potem Krakowskim Przedmieściem, gdyż był początkiem traktu łączącego Warszawę pierwotnie z Czerskiem, a następnie z Krakowem[2]. Droga ta stała się też świetnym miejscem do budowy reprezentacyjnych pałaców magnaterii oraz rodziny królewskiej, było też znakomitym miejscem triumfalnych wjazdów do miasta (między innymi wjeżdżali tędy hetman Stefan Czarniecki czy Jan III Sobieski) oraz hołdów składanych przez Prusy Książęce i Inflanty. W I połowie XVII w. przybrała formę traktu od Kaplicy Moskiewskiej, będącej panteonem chwały oręża polskiego i tryumfów militarnych króla Zygmunta III Wazy do projektowanego „Forum Wazów”, z którego została zrealizowana jedynie kolumna króla Zygmunta.

Do XVII w. od Krakowskiego Przedmieścia odchodziły tylko uliczki Krótka (nieistniejąca dziś, na wysokości kamienicy nr 59) oraz Rzeźnicza (dziś Bednarska). W 1683 przy ulicy ustawiono figurę Matki Boskiej Pasawskiej. W XVIII w. ukształtowały się nazwy Szerokie Krakowskie Przedmieście (dla dawnego placu Bernardyńskiego) oraz Wąskie Krakowskie Przedmieście (dla pozostałego odcinka). Około 1762 ulica była już całkowicie wybrukowana, a do 1855 uzyskała oświetlenie gazowe.

Krakowskie Przedmieście zawsze było świadkiem demonstracji, szczególnie podczas zaborów – szczególnym wydarzeniem była manifestacja z 27 lutego 1861, kiedy to rosyjskie wojsko zaczęło strzelać do manifestantów, zabijając pięć osób. Pogrzeb pięciu poległych 2 marca zmienił się w wielką manifestację narodową – kondukt pogrzebowy przeszedł z kościoła św. Krzyża przez plac Saski, Wierzbową, Bielańską i Nalewki na Powązki. Krakowskie było też świadkiem demonstracji studenckich 1968 oraz spotkania papieża Jana Pawła II z młodzieżą w 1979 (przed kościołem św. Anny).

W 1861 Rada Administracyjna Królestwa Polskiego podjęła decyzję o wyburzeniu 14 domów na 12 posesjach, znajdujących się pomiędzy figurą Matki Boskiej Passawskiej a placem przed kościołem karmelitów[3]. Oprócz korzyści komunikacyjnych (dojazd do budowanego mostu Kierbedzia)[4], władze miały na względzie likwidację wąskich zaułków, które utrudniały działania rosyjskiej konnicy podczas tłumienia rozruchów[5]. Projekt zrealizowano w 1865 organizując w miejscu wyburzonych budynków skwer z fontanną (dziś znajdującą się pod kinem Muranów).

W 1866 ruszyła tędy linia tramwaju konnego łączącego dworce: Wiedeński i Petersburski.

W latach 1886–1887 wyburzono cztery budynki (w tym Dwór pod Gwiazdą), przedłużając do Krakowskiego Przedmieścia ul. Miodową[6]. Ulicę Nowo-Miodową otwarto dla ruchu kołowego w 1888, po przebudowie fasad budynków[7]. Do przebicia ulicy obowiązek przepuszczania przechodniów z Krakowskiego Przedmieścia na ul. Miodową lub odwrotnie ciążył na właścicielach nieruchomości na której znajdowały się pałac Małachowskich i kamienica Roeslera i Hurtiga[8].

Ulica stała się reprezentacyjną arterią miasta, znajdowały się tu najlepsze sklepy. W 1907 uruchomiono oświetlenie elektryczne, a w 1908 tramwaj elektryczny. W okresie okupacji niemieckiej trakt przyjął nazwę Krakauer Strasse.

Pierwsze zniszczenia przyniosła kampania wrześniowa, a największe straty spowodowało powstanie warszawskie. Pomimo zniszczenia Krakowskie Przedmieście odniosło proporcjonalnie mniejsze straty niż pozostała część zabytkowej Warszawy, zwłaszcza po parzystej stronie ulicy. Kościoły wizytek i karmelitów, Pałac Namiestnikowski i Hotel Bristol odniosły tylko niewielkie uszkodzenia. Według Jana Zachwatowicza zadecydowały o tym względy wojskowe (zachowanie budynków na skarpie warszawskiej jako osłony)[9].

Po wojnie większość zabytków odbudowano, w niektórych przypadkach przywracając im wcześniejszą, XVIII-wieczną szatę architektoniczną. Wyrównano wysokość pierzei ulicy obniżając najwyższe budynki do 2–4 pięter[10]. Nowe obiekty (np. Nowa Dziekanka) harmonizowały z dotychczasową zabudową. Wyjątkiem był tzw. Kopnięty Dom (Krakowskie Przedmieście 9) na miejscu Kamienicy Beyera. Większość prac rekonstrukcyjnych zakończono do 1951. Ulica straciła jednak swój reprezentacyjny charakter.

W 1973 oddano do użytku podziemne przejście dla pieszych na wysokości kampusu głównego Uniwersytetu Warszawskiego i pałacu Czapskich[11]. Przejście powstało ze funduszy Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń przeznaczonych na zapobieganie wypadkom, co upamiętniała tablica po jego północnej stronie[12]. Przejście zostało zasypane podczas modernizacji ulicy w 2006[12].

W 2004 podjęto decyzję o przekształceniu ulicy w reprezentacyjny deptak. Prace rozpoczęły się we wrześniu 2006 i zakończyły w lipcu 2008. Projektantem przebudowy był Krzysztof Domaradzki. Ulica po remoncie stała się szerokim deptakiem z wąską jezdnią pośrodku dostępną tylko dla komunikacji miejskiej oraz taksówek. Nawiązując do wyglądu ulicy na obrazach Canaletta użyto specjalnego, żółtawego granitu sprowadzonego z Chin, aby imitował kolor nawierzchni z XVIII w. Oprócz tego użyto także granitu szwedzkiego (czerwony) oraz strzegomskiego (szary).

Na nowym Krakowskim Przedmieściu pojawiły się także nowe, stylizowane ławki, pachołki, kwietniki, latarnie-pastorały, zasadzono kilkadziesiąt drzew, ustawiono cztery kubiki z reprodukcjami obrazów Canaletta oraz brązową tablicę wskazującą oś Saską. Ulica nie została w pełni przystosowana dla niepełnosprawnych.

Pod fragmentem północnego odcinka ulicy przebiega tunel Trasy W-Z[13].

Ważniejsze obiekty

Strona nieparzysta:

Strona parzysta:

Obiekty nieistniejące

Ulica w kulturze

Przypisy

  1. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 423).
  2. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 174. ISBN 978-83-62189-08-3.
  3. ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 344. ISBN 83-06-00089-7.
  4. ↑ Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 338. ISBN 83-213-2958-6.
  5. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 7. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2001, s. 35–36. ISBN 83-88372-14-9.
  6. ↑ Tomasz Grygiel: Pałac Małachowskich i dom Roeslera. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 57. ISBN 83-01-02662-6.
  7. ↑ Tomasz Grygiel: Pałac Małachowskich i dom Roeslera. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 62. ISBN 83-01-02662-6.
  8. ↑ Tomasz Grygiel: Pałac Małachowskich i dom Roeslera. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 41, 64. ISBN 83-01-02662-6.
  9. ↑ Jan Zachwatowicz: Ochrona i konserwacja zabytków Warszawy [w: Kultura Warszawy]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 345. ISBN 83-01-00063-5.
  10. ↑ Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 273. ISBN 978-83-63842-67-3.
  11. ↑ Danuta Zawierucha. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 IV–10 VI 1973. „Kronika Warszawy”. 16, s. 108, 1973. 
  12. ↑ a b Jakub Jastrzębski. Salon Warszawy w połowie lat 90. XX wieku. „Skarpa Warszawska”, s. 28, grudzień 2019. 
  13. ↑ Henryk Janczewski: Całe życie z Warszawą. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986, s. 171. ISBN 83-06-01409-X.
  14. ↑ Architektura przedwojennej Warszawy – Kamienica Macieja Kurowskiego. [dostęp 13 maja 2010].
  15. ↑ Tadeusz Prus-Faszczewski: Symbol chwały wojennej Polski wstaje z ruin. Tygodnik Ilustrowany, 8 stycznia 1939, 2 (4,082) s. 31-32. [dostęp 8 lipca 2009]. (pol.).
  16. ↑ Zbigniew Skrok. Opowieść o kaplicy zwanej Moskiewską. „Spotkania z Zabytkami”. Grudzień. 12 (142), 1998. Warszawa. ISSN 0137-222X. 
  17. ↑ Stefan Świetliczko. „Kaplica Moskiewska, ul. Świętokrzyska 1". „Focus Historia”. 7-8, 2010. Warszawa. ISSN 1234-9992. 
  18. ↑ Ludwik Grzeniewski: Warszawa w „Lalce” Prusa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965, s. 11.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Krakowskie_Przedmieście_w_Warszawie&oldid=58844189”