Swoisty antygen sterczowy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Linia 11: Linia 11:
Oznaczanie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986{{r|eur}}–1988{{r|mpd}}.
Oznaczanie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986{{r|eur}}–1988{{r|mpd}}.


Dotychczas (2010){{r|mpd}} stosowanie oznaczania swoistego antygenu sterczowego jako [[badanie przesiewowe|testu przesiewowego]] budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego{{r|mpd}} oraz dużej liczby wyników fałszywie dodatnich (około 25%) oraz fałszywie ujemnych (około 20%){{r|eur}}. Standardy [[Europejskie Towarzystwo Urologiczne|Europejskiego Towarzystwa Urologicznego]] zalecają coroczne oznaczanie PSA u mężczyzn po 50. roku życia{{r|eur}}. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczanie PSA od 40 roku życia{{r|eur}}.
Dotychczas (2010){{r|mpd}} stosowanie oznaczania swoistego antygenu sterczowego jako [[badanie przesiewowe|testu przesiewowego]] budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego{{r|mpd}} oraz dużej liczby wyników fałszywie dodatnich (około 25%) oraz fałszywie ujemnych (około 20%){{r|eur}}. Standardy [[Europejskie Towarzystwo Urologiczne|Europejskiego Towarzystwa Urologicznego]] zalecają coroczne oznaczanie PSA u mężczyzn po 50. roku życia{{r|eur}}. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczanie PSA od 40. roku życia{{r|eur}}.


Strategia wczesnego wykrywania raka stercza powinna obejmować oznaczenie poziomu swoistego antygenu sterczowego w surowicy krwi, a także przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i [[badanie per rectum|badania przezodbytniczego]]. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Urologicznego pierwsze oznaczenie wyjściowego poziomu PSA można przeprowadzić w 40. roku życia, a następnie powtarzać w odpowiednich odstępach czasu ustalonych na podstawie własnego doświadczenia klinicznego (np. co rok lub co 2 lata){{r|Börgermann}}.
Strategia wczesnego wykrywania raka stercza powinna obejmować oznaczenie poziomu swoistego antygenu sterczowego w surowicy krwi, a także przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i [[badanie per rectum|badania przezodbytniczego]]. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Urologicznego pierwsze oznaczenie wyjściowego poziomu PSA można przeprowadzić w 40. roku życia, a następnie powtarzać w odpowiednich odstępach czasu ustalonych na podstawie własnego doświadczenia klinicznego (np. co rok lub co 2 lata){{r|Börgermann}}.

Wersja z 22:12, 24 kwi 2020

Swoisty antygen sterczowy, PSA (od ang. prostate-specific antigen)[1][2] – najlepiej poznana ludzka proteaza serynowa z rodziny kalikrein[2], kodowana w regionie 19q13.4[2]. Jest glikoproteiną wytwarzaną w gruczole krokowym (sterczu, prostacie)[1], obecną we krwi w stężeniu podwyższonym w przypadku (między innymi) zapalenia gruczołu krokowego[1], jego łagodnego rozrostu[1] lub raka[1][2].

Enzym ten występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów prostaty. Jedynymi dotąd opisanymi komórkami spoza niej wykazującymi dodatnią reakcję na jego obecność są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.[potrzebny przypis]

Historia

Swoisty antygen sterczowy po raz pierwszy wykryto w 1970 w nasieniu[1]. Wykryta substancja nazwana została gamma-seminoproteiną[1]. Obecność antygenu w tkance gruczołu krokowego wykazano w 1979, a w 1980 potwierdzono identyczność PSA obecnego we krwi z frakcją sterczową[1].

Zastosowanie

Oznaczanie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986[1]–1988[2].

Dotychczas (2010)[2] stosowanie oznaczania swoistego antygenu sterczowego jako testu przesiewowego budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego[2] oraz dużej liczby wyników fałszywie dodatnich (około 25%) oraz fałszywie ujemnych (około 20%)[1]. Standardy Europejskiego Towarzystwa Urologicznego zalecają coroczne oznaczanie PSA u mężczyzn po 50. roku życia[1]. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczanie PSA od 40. roku życia[1].

Strategia wczesnego wykrywania raka stercza powinna obejmować oznaczenie poziomu swoistego antygenu sterczowego w surowicy krwi, a także przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i badania przezodbytniczego. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Urologicznego pierwsze oznaczenie wyjściowego poziomu PSA można przeprowadzić w 40. roku życia, a następnie powtarzać w odpowiednich odstępach czasu ustalonych na podstawie własnego doświadczenia klinicznego (np. co rok lub co 2 lata)[3].

U mężczyzn z wyjściowym poziomem PSA ≤ 1 ng/ml wystarczającym odstępem pomiędzy badaniami przesiewowymi może być okres wynoszący 8 lat[4][5]. Niektórzy autorzy sugerują, że w badaniu przesiewowym u chorych z oczekiwanym przeżyciem powyżej 10 lat stężenie PSA <1,5 ng/ml pozwala na kolejne oznaczenie PSA w ramach badania przesiewowego za 5 lat[6]. U mężczyzn w wieku powyżej 75 lat można zaniechać dalszego oznaczania poziomu PSA z uwagi na niewielkie znaczenie kliniczne ewentualnego wczesnego rozpoznania raka stercza[3][7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l PSA – swoisty antygen sterczowy. [w:] Słownik terminów [on-line]. Eurologia. [dostęp 2012-11-11].
  2. ↑ a b c d e f g Manish Kohli, Donald J. Tindall (kom. Henryk Zieliński). Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer). „Medycyna po Dyplomie”. 20 (2), s. 54–65, luty 2011. [martwy link]
  3. ↑ a b C. Börgermann, H. Loertzer, P. Hammerer, P. Fornara i inni. Probleme, Zielsetzung und Inhalt der Früherkennung beim Prostatakarzinom. „Der Urologe”. 49 (2), s. 18118–18119, 2010. DOI: 10.1007/s00120-010-2234-7. PMID: 20180057. 
  4. ↑ M.J. Roobol, D.W. Roobol, F.H. Schröder. Is additional testing necessary in men with prostate-specific antigen levels of 1.0 ng/mL or less in a population-based screening setting? (ERSPC, section Rotterdam). „Urology”. 65 (2), s. 343–346, 2005. DOI: 10.1016/j.urology.2004.09.046. PMID: 15708050. 
  5. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Michał Swolkień i inni, Badania przesiewowe w kierunku raka gruczołu krokowego z wykorzystaniem oceny stężenia swoistego antygenu sterczowego – przegląd literatury, „Przegląd Urologiczny”, 6/2013 (82).
  6. ↑ E.D. Crawford, M.T. Rosenberg, A.W. Partin, M.R. Cooperberg i inni. An Approach Using PSA Levels of 1.5 ng/mL as the Cutoff for Prostate Cancer Screening in Primary Care. „Urology”. 96, s. 116–120, Oct 2016. DOI: 10.1016/j.urology.2016.07.001. PMID: 27450937. 
  7. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać E.M. Schaeffer, H.B. Carter, A. Kettermann, S. Loeb i inni. Prostate specific antigen testing among the elderly–when to stop?. „J Urol”. 181 (4), s. 1606–1616, 2009. DOI: 10.1016/j.juro.2008.11.117. PMID: 19246059. PMCID: PMC2668165. 

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Swoisty_antygen_sterczowy&oldid=59564704”