COVID-19: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Dodałem jedno z cięższych niedawno rozpoznanych powikłań
m Brak źródła dlatego anulowanie wersji 59656385 autorstwa 148.81.119.152 (dyskusja)
Znacznik: Anulowanie edycji
Linia 160: Linia 160:


Zakrzepica żylna
Zakrzepica żylna

Zatorowość płucna


Infekcje wtórne
Infekcje wtórne

Wersja z 11:52, 3 maj 2020

Szablon:Choroba zakaźna infobox COVID-19 (od ang. Coronavirus Disease 2019)[1] – ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem wirusem SARS-CoV-2[2][3]. Została po raz pierwszy rozpoznana i opisana w listopadzie 2019, w środkowych Chinach (miasto Wuhan, w prowincji Hubei) podczas serii zachorowań zapoczątkowującej pandemię tej choroby[4][5][6][7].

Standardową metodą diagnozowania zakażenia jest test reakcji łańcuchowej polimerazy z odwróconą transkrypcją (rRT-PCR) wykonany z wymazu nosowo-gardłowego lub próbki plwociny, który dostarcza wyniki w czasie od kilku godzin do dwóch dni. Analiza przeciwciał z próbki surowicy krwi również może być wykorzystana jako metoda diagnostyczna, pozwalająca na otrzymanie wyniku w przeciągu kilku dni[8]. Choroba może także zostać zdiagnozowana na podstawie oceny kombinacji objawów, czynników ryzyka oraz wyniku badania tomografii komputerowej klatki piersiowej, wykazującego cechy zapalenia płuc[9][10].

Stanowisko WHO na podstawie danych z 3 marca 2020 mówi o śmiertelności na poziomie 3,4%[11]. 30 stycznia 2020 roku WHO ogłosiło stan zagrożenia dla zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym w wyniku rozprzestrzeniającej się epidemii COVID-19[12][13]. 11 marca 2020 WHO uznała serię zachorowań na COVID-19 występującą od grudnia 2019 za pandemię[14][15].

Potwierdzone przypadki COVID-19 w poszczególnych krajach (animacja mapy obejmuje okres od 12 stycznia do 29 lutego 2020)

Do 14 kwietnia 2020, w zależności od źródła, stwierdzono na świecie od 1 848 tys. do 1 979 tys. przypadków zachorowań (w tym w UE około 803 tys.[16]), z czego od 117 tys. do 126 tys. zgonów (w tym UE – 77 tys. zgonów)[17][18][19].

Potwierdzone przypadki COVID-19 na świecie (stan na 25 marca 2020)

     ≥10000

     1000–9999

     100–999

     10–99

     1–9

Przyczyna

 Główny artykuł: SARS-CoV-2.

Choroba COVID-2019 jest powodowana przez wirus SARS-CoV-2, który jest spokrewniony z wirusem SARS[2][20][21] i wcześniej był nazywany roboczo „2019-nCoV” (z ang. 2019 novel coronavirus)[2][3].

W grudniu 2019 po raz pierwszy zdiagnozowano chorobę w chińskiej prowincji Hubei, której stolicą jest Wuhan. Chińscy naukowcy wskazali, że źródłem nowego koronawirusa są zwierzęta[22] i potencjalnym nosicielem pośrednim mogą być łuskowce[a][23].

Wyizolowanie wirusa

W marcu 2020 roku naukowcy z Toronto, w tym mikrobiolog kliniczny z Uniwersytetu Toronto dr Robert Kozak, wyizolowali koronawirusa SARS-CoV-2, co stanowi istotny etap w opracowaniu leku i szczepionek[24].

Objawy

Większość pacjentów ma łagodne objawy i dobre rokowania, do typowych objawów choroby zaliczają się gorączka, suchy kaszel, zmęczenie i płytki oddech[25][26][27]. Do mniej częstych objawów należą m.in. biegunka, ból gardła, katar oraz kichanie[28]. Większość przypadków choroby ma łagodny przebieg[29], jednak część może prowadzić do zapalenia płuc lub niewydolności wielonarządowej[4][5].

Rozwijające się zakażenie wirusem może prowadzić do zapalenia płuc, zespołu ostrej niewydolności oddechowej, posocznicy i wstrząsu septycznego oraz do śmierci[4][5][4][30][31]. Najczęstszy okres wylęgania wirusa wynosi od 1 do 14 dni, a jego mediana wynosi 5–6 dni[32][30].

Na podstawie danych dostarczonych przez 55 924 potwierdzonych badaniami laboratoryjnymi przypadków zachorowań na COVID-2019 w Chinach, WHO wyszczególniło częstość występowania poniższych objawów[33]:

Symptom Częstość występowania

(procent ogólnej liczby przypadków)

Gorączka 87,9%
Suchy kaszel 67,7%
Zmęczenie 38,1%
Odkrztuszanie plwociny 33,4%
Płytki oddech 18,6%
Ból mięśni lub stawów 14,8%
Ból gardła 13,9%
Ból głowy 13,6%
Dreszcze 11,4%
Nudności lub wymioty 5%
Zatkany nos 4,8%
Biegunka 3,7%
Krwioplucie 0,9%
Przekrwienie spojówek 0,8%

W badaniu 1099 chińskich pacjentów za pomocą tomografii komputerowej stwierdzono zmiany w płucach typu mlecznej szyby w 56% przypadków. Zmian w badaniu radiologicznym nie wykazano u 17,9% pacjentów z łagodną postacią choroby oraz u 2,9% pacjentów z ciężką postacią choroby. Limfopenia była obecna u 83,2% przyjętych pacjentów. 5% pacjentów zostało przyjętych na oddziały intensywnej terapii, 2,3% wymagało mechanicznego wspomagania wentylacji płuc, a 1,4% zmarło[34]. Według zespołu badawczego Bernheima obustronne i obwodowe zacienienia w płucach typu mlecznej szyby są najczęstszymi objawami widocznymi na skanach tomografii komputerowej. Konsolidacje miąższu płucnego, liniowe zacienienia płuc oraz objaw odwróconego halo to inne typowe symptomy widoczne w obrazowaniu radiologicznym. Początkowo zmiany są widoczne w jednym płucu, jednak – wraz z rozwojem choroby – u 88% pacjentów stają się obecne w obu płucach[35]. Dzieci zdają się przechodzić chorobę lepiej niż dorośli i występują u nich łagodniejsze objawy, jednak brakuje wciąż danych, aby stwierdzić to jednoznacznie[36].

Przebieg choroby

Przebieg choroby może być różnorodny. Większość pacjentów (ok. 81%) może przechodzić ją bezobjawowo lub mieć łagodne objawy, przypominające inne choroby górnych dróg oddechowych, które ustępują po około dwóch tygodniach, podczas gdy część pacjentów może mieć ostrą (14%) lub krytyczną (5%) postać choroby, co wymaga 3 do 6 tygodni do wyleczenia. U pacjentów z postacią krytyczną, którzy zmarli, czas od wystąpienia objawów do śmierci wynosił od 2 do 8 tygodni[37].

Symptomy i możliwe powikłania

Symptomy oraz możliwe powikłania choroby COVID-19[38][39][40][41][42][43][44][45][46][47]
Rzadziej Często W ostrych przypadkach Powikłania
Odkrztuszanie plwociny

Krwioplucie

Katar, zatkany nos

Dreszcze

Splątanie

Ból głowy

Biegunka

Nudności

Wymioty

Ból pleców

Przekrwienie spojówek

Utrata/zaburzenia węchu

Utrata/zaburzenia smaku

Gorączka

Duszność

Suchy kaszel

Ból mięśni lub zmęczenie

Osłabienie

Infekcja dolnych dróg oddechowych

(Obustronne) atypowe zapalenie płuc

Problemy z oddychaniem

Utrzymujący się ból lub ucisk w klatce piersiowej

Zespół ostrej niewydolności oddechowej

Niewydolność wielonarządowa

Wiremia (obecność RNA wirusa we krwi)

Ostra niewydolność serca (ang. acute cardiac injury)

Choroby naczyniowo-mózgowe

Zaburzenia świadomości

Ostre uszkodzenie nerek

Zaburzenia czynności wątroby

Zakrzepica żylna

Infekcje wtórne

Sepsa

Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa

Zmiany w diagnostyce laboratoryjnej u pacjentów obejmują najczęściej[3][41][44]:

Zmiany w diagnostyce obrazowej u pacjentów obejmują najczęściej[41][44][48]:

  • obustronne i obwodowe zacienienia w płucach typu „mlecznej szyby”
  • niejednolite konsolidacje miąższu płucnego
  • liniowe zacienienia w płucach
  • objawy odwróconego halo
  • predylekcję do występowania zmian w tylnych segmentach lub płatach dolnych

Udział przypadków ciężkich i śmiertelnych

Wskaźnik śmiertelności w poszczególnych grupach wiekowych (do liczby chorych w danej grupie)
Grupa wiekowa 0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+
Chińska Republika Ludowa (do 11 lutego 2020)[49] 0% 0,2% 0,2% 0,2% 0,4% 1,3% 3,6% 8% 14,8%
Włochy (do 22 marca 2020)[50] 0% 0% 0% 0,3% 0,9% 3,1% 10,5% 35,5% 24,8%
Korea Południowa (do 23 marca 2020)[51] 0% 0% 0% 0,11% 0,08% 0,41% 1,58% 6,34% 11,62%

Rozprzestrzenianie

Zakażenie rozprzestrzenia się pomiędzy ludźmi drogą kropelkową, zazwyczaj w wyniku kaszlu lub kichania[52][53][54]. Okres wylęgania się choroby najczęściej wynosi od 2 do 14 dni, ze średnią długością 5 dni[25][55][56]. Osoby chore mogą zarażać na 24-48 godzin przed wystąpieniem objawów choroby[57]. Trwa jeszcze spór o to, do jakiego stopnia warunki klimatyczne wpływają na rozprzestrzenianie się wirusa SARS-CoV-2; np. model matematyczny zastosowany przez austriackiego specjalistę Alexa Bäckera sugeruje, że „temperatury od 15 do 30 °C znacznie osłabiają tempo wzrostu infekcji”[58]. Podstawowa liczba odtwarzania dla COVID-19 wynosi 2-2,5[57].

Diagnozowanie

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała kilka protokołów diagnostycznych COVID-2019[59]. Standardową metodą jest test reakcji łańcuchowej polimerazy z odwróconą transkrypcją (rRT-PCR), który może zostać wykonany na podstawie wymazu nosowo-gardłowego lub próbki plwociny. Wyniki testu są zazwyczaj dostępne po kilku godzinach do dwóch dni. Możliwe jest wykonanie badania diagnostycznego z próbki krwi, jednak wymaga ono pobrania dwóch próbek w odstępie dwóch tygodni. Genetyczna sekwencja wirusa została po raz pierwszy opublikowana w internecie, po tym jak został on wyizolowany przez chińskich naukowców, co pozwoliło laboratoriom w innych krajach przygotować własne testy PCR[4][60][61][62][63].

Możliwe jest także diagnozowanie infekcji SARS-CoV-2 przy użyciu badania przeciwciał w surowicy krwi, jednak ta metoda daje fałszywe pozytywne wyniki, nawet jeśli wirus nie jest już obecny w organizmie. Pierwszy test wykorzystujący przeciwciała został zademonstrowany przez Instytut Wirologii w Wuhan[64]. Test przeciwciał opracowany przez Duke–NUS Medical School w Singapurze pozwala na otrzymanie wyników w kilka dni[64][65][66].

Szpital Uniwersytecki Zhongnan w Wuhan opublikował metodę identyfikacji zakażonych wirusem opartą na kombinacji objawów klinicznych oraz ryzyka epidemiologicznego. Pacjent musi posiadać przynajmniej dwa z poniższych objawów: gorączka, cechy zapalenia płuc w obrazowaniu radiologicznym, normalna lub obniżona ilość leukocytów lub obniżona ilość limfocytów[67] oraz historię podróży do Wuhan lub kontaktu z innymi zainfekowanymi pacjentami. Analiza przeprowadzona przez zespół ze szpitala Tongji w Wuhan wykazała, że skan tomograficzny klatki piersiowej cechuje się większą czułością (98%) w porównaniu do reakcji łańcuchowej polimerazy (71%)[68]. Badanie PCR może dostarczać fałszywe negatywne wyniki w wyniku problemów z zestawem testowym lub próbką[69].

Zapobieganie

Do podstawowych metod zapobiegania zakażeniom zaliczają się częste i dokładne mycie dłoni, utrzymywanie dystansu fizycznego od osób z objawami grypopodobnymi oraz unikanie dotykania twarzy nieumytymi dłońmi[70]. Zaleca się zakrywanie ust oraz nosa podczas kaszlu chusteczką lub zgięciem łokcia[70]. Osobom podejrzewającym u siebie zakażenie wirusem SARS-CoV-2 zaleca się noszenie maseczki ochronnej oraz zasięgnięcie porady medycznej poprzez kontakt telefoniczny, a nie osobistą wizytę u lekarza. Stosowanie maseczek ochronnych zaleca się osobom zajmujących się opieką nad chorymi lub podejrzanymi o COVID-2019, ale nie generalnej populacji[71][70]. Niektórzy autorzy zwracają też uwagę na potrzebę odpowiedniego wietrzenia pomieszczeń[72].

Spłaszczenie krzywej zachorowań

Spłaszczenie krzywej zachorowań
Alternatywy dla spłaszczenia krzywej zachorowań[73][74]

Zmniejszenie liczby jednoczesnych zachorowań, wskutek zmniejszenia liczby kontaktów z chorymi m.in. poprzez kwarantannę, pozwala służbom medycznym na optymalizację wykorzystania sprzętu, personelu i innych zasobów tak, by skuteczniej udzielać pomocy potrzebującym. Gdy liczba chorych jest większa niż wydolność systemu opieki medycznej, niektóre osoby nie będą mogły zostać poddane leczeniu w pełnym zakresie[75][76].

Zalecenia WHO

Mycie dłoni powinno trwać co najmniej 20 sekund i powinno mieć miejsce po każdej wizycie w toalecie, przed jedzeniem, kiedy dłonie są widocznie zabrudzone oraz po kichnięciu, kaszlu, wysiąkaniu nosa. Gdy woda i mydło są niedostępne, zaleca się dezynfekcję dłoni środkiem dezynfekującym zawierającym nie mniej niż 60% alkoholu[77]. Zaleca się także częste mycie i dezynfekcję często dotykanych powierzchni, takich jak klamki, włączniki światła, stoły, blaty, drzwiczki itp.[78] W celu niedopuszczenia do transferu wirusa z powierzchni na błony śluzowe, poprzez które może wniknąć do organizmu, WHO zaleca unikanie dotykania oczu, nosa oraz ust przed dokładnym umyciem dłoni[79]. W celu niedopuszczenia do inhalacji wirusa w postaci aerozolu, zaleca się zachowanie dystansu przynajmniej jednego metra od osób kaszlących lub kichających[79]. Należy zwrócić uwagę osobom, które kichają lub kaszlą, aby przestrzegały zasad higieny osobistej, polegających na zakrywaniu ust i nosa[79]. WHO zaleca także osobom, które mają objawy grypopodobne, aby pozostały w domu do ich ustąpienia, nawet jeśli objawy są mało intensywne, jak ból głowy i katar. Ograniczanie kontaktu z innymi oraz wizyt w placówkach medycznych, pozwala na zmniejszenie ryzyka zakażenia siebie oraz innych[79]. Użycie masek ochronnych przez zdrowe osoby nie jest zalecane przez WHO[80].

WHO opublikowało także serię szczegółowych zaleceń dla krajów, w których istnieje ryzyko wybuchu pandemii. Rekomenduje ona opracowanie planu personalnego na wypadek lokalnego zwiększenia liczby zachorowań. Plan powinien obejmować m.in. listę kontaktów w sytuacjach awaryjnych; zidentyfikowanie osób szczególnie zagrożonych, np. starszych, w najbliższym sąsiedztwie i organizację wsparcia; przygotowanie osobnego pokoju i łazienki dla osoby chorej; plan postępowania na wypadek zamknięcia szkół oraz przedszkoli; organizację pracy zdalnej, jeśli możliwa[78].

W Polsce

W Polsce została opublikowana seria zaleceń dla obywateli. Główny Inspektor Sanitarny nie zaleca podróżowania do krajów, w których występuje duża liczba przypadków zakażenia wirusem SARS-CoV-2: Chin, Hongkongu oraz Korei Południowej, Włoch, Iranu, Japonii, Tajlandii, Wietnamu, Singapuru i Tajwanu[81]. Aktualne informacje na temat bezpieczeństwa podróży do poszczególnych krajów są publikowane na stronie ministerstwa spraw zagranicznych[82]. Osoby, które w przeciągu ostatnich 2 tygodni podróżowały do któregoś z wymienionych krajów lub z innych powodów podejrzewają możliwość infekcji i występują u nich objawy, takie jak: gorączka, kaszel, duszność oraz problemy z oddychaniem, powinny niezwłocznie skontaktować się telefonicznie ze stacją sanitarno-epidemiologiczną lub udać się bezpośrednio do oddziału zakaźnego lub oddziału obserwacyjno-zakaźnego. Nie należy iść do przychodni medycznej ani SOR[81]. Została uruchomiona infolinia Narodowego Funduszu Zdrowia – 800 190 590 dotycząca postępowania w sytuacji podejrzenia zakażenia nowym koronawirusem[81].

Wykorzystanie robotów

W Chinach testowane są roboty, które w niektórych szpitalach zajmują się:

  • dezynfekcją podłóg
  • podawaniem jedzenia chorym
  • mierzeniem temperatury
  • diagnozowaniem[83]

Leczenie

 Zobacz też: Lista leków przeciwwirusowych i Leczenie eksperymentalne COVID-19.

Obecnie nie istnieje szczepionka ani celowana metoda leczenia choroby. Stosuje się leczenie objawowe, podtrzymujące oraz eksperymentalne[84]. Współczynnik śmiertelności jest szacowany na 1% do 3%[85][86].

Mimo tego, że nie istnieje jeszcze szczepionka ani żadne lekarstwo bezpośrednio wycelowane w wirusa, wiadomo już o ponad 62 tys. osób, które wyzdrowiały[87]. Nie ma specyficznego leczenia, leczenie objawowe zwykle ma na celu opanowanie objawów i wsparcie funkcjonowania organizmu[88][88]. Naukowcy z Imperial College London rozpoczęli testowanie nowej szczepionki przeciwko koronawirusowi na myszach, ale jak twierdzi badacz Paul McKay[[:d:{{{Q}}}#sitelinks-wikipedia|(inne języki)]] opracowanie szczepionki jest pracochłonnym procesem, wymagającym badań na zwierzętach i prób klinicznych na ludziach, aby mogła być produkowana masowo[54][89][87].

Prowadzone jest wiele niezależnych badań nad leczeniem COVID-19 z wykorzystaniem istniejących leków przeciwwirusowych[90][91][92]. Badania wykazały, że dobre rezultaty w leczeniu COVID-19 daje m.in. chlorochina[93]. Narodowy Instytut Alergii i Chorób Zakaźnych w Stanach Zjednoczonych podjął w 2020 roku randomizowane kontrolowane badania kliniczne nad zastosowaniem remdesiwiru do leczenia COVID-19[94].

Respiratory na zasadach otwartoźródłowych

Jednym z problemów jest brak respiratorów, zwłaszcza w krajach, gdzie szacuje się dużą liczbę osób do wyleczenia. Rezerwa strategiczna Stanów Zjednoczonych wynosi zaledwie 10 tysięcy respiratorów. Aby zwiększyć dostępność respiratorów tworzone są projekty oparte na zasadach otwartoźródłowych (Open Hardware, podobne zasady jak przy wielu systemach w rodzaju Linuxa). Wolontariusze z organizacji Public Invention koordynują ciągłą ocenę tych projektów w kategoriach takich jak: otwartość, aktywność społeczności, spełnianie określonych wymagań funkcjonalnych, poziom niezawodności, gotowość do wprowadzenia do produkcji. Według stanu na 6 kwietnia 2020 na liście umieszczonych jest 70 projektów[95], w tym co najmniej jeden, VentilAid, z Polski[96].

Komputerowo wspomagane projektowanie leków

Summit – superkomputer firmy IBM (uważany za superkomputer w 2020) posłużył do znalezienia potencjalnych leków. Przeprowadzono symulację ponad 8000 związków. W symulacji sprawdzano, który z nich może wiązać się z białkami wirusa i ograniczać jego rozprzestrzenianie się. Znaleziono 77 potencjalnych, które mają zostać zsyntetyzowane i przebadane. Zakłada się, że jeśli ok. 10% z nich będzie skuteczna, odniesiony zostanie sukces[97].

Przebieg pandemii

 Osobne artykuły: pandemia COVID-19 i pandemia COVID-19 w Polsce.

W 2019 i 2020 zakażenia odnotowano w Chinach, w Azji, w Europie, w Ameryce Północnej, Australii, w Ameryce Południowej, w Afryce. Poza Chinami najwięcej zakażonych jest w Japonii, Włoszech, Singapurze, Tajlandii, Libanie, Omanie, Bahrajnie, Kuwejcie. Koronawirusa zlokalizowano w 97 państwach[98]. Przypadki zakażenia koronawirusem stwierdzono na japońskim statku wycieczkowym Diamond Princess, który cumuje w pobliżu portu w Jokohamie. Natomiast pasażerowie drugiego statku rejsowego MS „Westerdam”, który stoi na redzie u wybrzeży Kambodży, zeszli już na ląd. Jednak u 83-letniej Amerykanki, która przebywała na statku wycieczkowym, stwierdzono zakażenie koronawirusem, gdy zeszła ze statku na ląd. Eksperci wskazują, że może być trudniej niż kiedykolwiek utrzymać w ryzach epidemię. Łącznie statek opuściło ponad 1200 osób. W Chinach wystąpiły liczne infekcje wśród samej służby zdrowia, zakażonych na 15 lutego 2020 było 1716 lekarzy i pielęgniarzy[99][100][101][102][103].

Początkowo Światowa Organizacja Zdrowia postanowiła nie uznawać epidemii za stan zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym. WHO uprzednio ostrzegła, że możliwy jest szerszy wybuch choroby[104]. Ostatecznie 11 lutego 2020 w Genewie nazwę choroby ogłosił dyrektor tej organizacji Tedros Adhanom Ghebreyesus. Wskazał, że oficjalną nazwą choroby wywoływanej przez 2019-nCoV – wirusa należącego do rodziny koronawirusów, będzie COVID-19 (ang. Corona-Virus-Disease-2019 – choroba koronawirusa roku 2019)[105][106]. Epidemia miała zasięg międzynarodowy, istniało duże ryzyko wystąpienia globalnej pandemii co ostatecznie nastąpiło. WHO podniosło poziom globalnego zagrożenia koronawirusem do „bardzo wysokiego”, jako najwyższy poziom, jaki mogło wprowadzić. Koronawirus rozprzestrzenił się z Chin na wszystkie kontynenty poza Antarktydą.

4 marca 2020 potwierdzono w Polsce pierwszy przypadek osoby zakażonej wirusem SARS-CoV-2[107][108][109][110][111][112].

Śmiertelność

Do 16.03.2020 przypadki śmiertelne zarejestrowano w ok. 50 państwach i terytoriach. Najwięcej zgonów odnotowano w Chinach, we Włoszech, w Iranie, w Hiszpanii, we Francji, w Korei Południowej i w USA[113]. Wskazuje się, że wirus rozprzestrzenia się szybciej niż SARS, jednak umiera mniejszy odsetek chorych. Współczynnik śmiertelności SARS wynosi 1 na 10, czyli ok. 10 proc. W przypadku nowego wirusa, SARS-CoV-2 mówi się o współczynniku ok. 3 proc. Liczba ofiar śmiertelnych w Chinach przekroczyła poziom epidemii SARS sprzed 17 lat, która trwała ponad pół roku[99][88][88][114][87].

Istnieje wiele różnych danych dotyczących szacunkowej śmiertelności COVID-19. Wstępna wartość współczynnika śmiertelności na poziomie 3% została opublikowana 24 stycznia 2020 roku na łamach czasopisma Lancet[115]. Opublikowane 24 stycznia badanie opisujące cechy kliniczne pacjentów hospitalizowanych na COVID-19 opierało się na danych dostarczonych przez 41 przypadków zachorowań na nowe zapalenie płuc, z których 32% wymagało hospitalizacji na oddziałach intensywnej terapii i 15% zakończyło się zgonem[116]. Opublikowaną 29 stycznia przez WHO szacunkową wartością indeksu śmiertelności było 2%[117][118], co jak podkreślono, było liczbą prowizoryczną, która może ulec zmianie[117][118]. Dyrektor Generalny WHO stwierdził 3 marca, że uaktualniony uśredniony współczynnik śmiertelności SARS-CoV-2 dla całego świata wynosi 3,4%[119]. Chińska Narodowa Komisja Zdrowia zapytana podczas konferencji prasowej 4 lutego ujawniła, że ogólny współczynnik śmiertelności dla Chin wynosił 2,1%, jednak różnił się znacznie w zależności od regionu kraju. W tamtym okresie 97% procent zgonów miało miejsce w prowincji Hubei i współczynnik śmiertelności dla miasta Wuhan wynosił 4,9%, prowincji Hubei 3,1%, a pozostałych prowincji 0,16%[120][121]. Wyniki badań przeprowadzonych w Wuhan opublikowane 7 lutego wykazały, że z 138 hospitalizowanych pacjentów 26% zostało przyjętych na oddziały intensywnej terapii, 4,3% zmarło, a 61,6% chorych było nadal hospitalizowanych w momencie publikacji artykułu[122]. Raport misji Chiny-WHO opublikowany 28 lutego przez WHO opisuje 55 924 przypadki potwierdzonych zachorowań na COVID-19 w Chinach, z czego 2114 (3,8%) zakończyło się śmiercią chorego. W Wuhan wartość indeksu śmiertelności wynosiła 5,8%, a w innych regionach kraju 0,7%. Odsetek przypadków śmiertelnych został zredukowany z 17,3% zachorowań w okresie 1–10 stycznia do 0,7% zachorowań po 1 lutego oraz nastąpiła poprawa jakości opieki nad chorymi[123].

Zdaniem niektórych badaczy, obliczanie współczynnika śmiertelności podczas trwającej epidemii nie powinno być prostą proporcją zachorowań do przypadków śmiertelnych, ponieważ może to prowadzić do zaniżania jego realnej wartości[124][125][126]. Dla przykładu podczas epidemii wirusa SARS Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała wartość indeksu śmiertelności na poziomie około 4%[127], podczas gdy jego końcowa wartość wynosi 9,6%[128].

Według WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 największe ryzyko śmierci i ciężkich objawów mają osoby po 60 roku życia, a także chorzy na cukrzycę, nadciśnienie, raka i choroby układu oddechowego. W Chinach 2,4% zachorowań dotyczy osób poniżej 19 roku życia[129], a śmiertelność w tej grupie nie przekracza jednego promila[130].

Dezinformacja

Według szeregu źródeł od stycznia 2020 prowadzona jest operacja dezinformacyjna wykorzystująca koronawirus SARS-CoV-2. Prowadzona jest w internecie na platformach społecznościowych oraz przez prokremlowskie media. W założeniach jest identyczna do operacji dezinformacyjnej z lat 80. XX wieku prowadzonej przez ZSRR (KGB) – Operation INFEKTION – w której m.in. przedstawiano ludzki wirus niedoboru odporności (HIV) jako rzekomą „amerykańską broń biologiczną” (zob. „operation infektion” w dezinformacja: historia)[131][132][133][134][135][136][137][138].

3 marca 2020 potwierdzono, że „system szybkiego ostrzegania i monitorowania poważnych przypadków dezinformacji” Unii Europejskiej został zastosowany celem przeciwdziałania dezinformacji wykorzystującej koronawirus SARS-CoV-2, COVID-19 i szerzenie się zakażeń wirusem SARS-CoV-2[139]. Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Věra Jourová poinformowała, że narzędzie to zostało użyte do wymiany wiedzy między państwami członkowskimi UE, a także partnerami G7 na temat dezinformacji „pochodzącej ze źródeł zewnętrznych”[139]. Dzień wcześniej doszło do spotkania w którym uczestniczyli przedstawiciele m.in. Google, Facebook, Twitter i Microsoft, aby omówić sposoby ograniczenia przepływu dezinformacji online dotyczącej koronawirusa[139]. Według oświadczenia Jourovej: „Wszyscy uczestnicy spotkania potwierdzili, że wykryli różne rodzaje dezinformacji lub fake news w Internecie i podjęli szereg działań w celu ich rozwiązania. Przykłady dezinformacji obejmują fałszywe środki zaradcze, które mają rzekomo na celu zaradzenie zagrożeniu i mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia (np. picie wybielacza w celu zabicia wirusa lub wkładanie octu do nozdrzy, aby uniknąć zakażenia) lub mistyfikację na temat pochodzenia wirusa oraz sposobu i prędkości, z jaką się rozprzestrzenia”[139].

9 marca 2020 brytyjski rząd utworzył jednostkę ds. przeciwdziałania dezinformacji z uwagi na działalność grupy państw „wykorzystujących kryzys koronawirusa”[140][141]. Eksperci mają m.in. współpracować z przedsiębiorstwami prowadzącymi media społecznościowe w celu ochrony Wielkiej Brytanii przed fałszywymi informacjami[140][141]. Brytyjska narodowa służba zdrowia (NHS) współpracuje m.in. z Twitterem w celu zawieszania fałszywych kont[142]. Niektóre z tych kont np. udają profile szpitali i usiłują wprowadzać niedokładne informacje na temat liczby przypadków zakażeń[142].

Według szefa sztabu obrony Kanady gen. Jonathana Vance występują oznaki internetowych działań dezinformacyjnych zmierzających do zasiania paniki z powodu COVID-19[142]. Będą również podejmowane wysiłki ze strony państwowych i niepaństwowych aktorów (przestrzeni informacyjnej), aby dyskredytować kroki państw podejmowane w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2[142].

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Wiadomości w Wikinews
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
 Community Resources/COVID-19 Notice w Meta-Wiki

Uwagi

  1. ↑ Ssaki te są nielegalnie odławiane i sprzedawane ze względu na ich mięso oraz łuski, cenione w tradycyjnej chińskiej medycynie.

Przypisy

  1. ↑ The Illness Now Has a Name, COVID-19, „The New York Times”, 11 lutego 2020, ISSN 0362-4331 [dostęp 2020-02-12] (ang.).
  2. ↑ a b c Alexander E. Gorbalenya i inni, Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus. The species and its viruses – a statement of the Coronavirus Study Group, biorxiv, 2020, DOI: 10.1101/2020.02.07.937862, preprint (ang.).
  3. ↑ a b c Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it [online], Światowa Organizacja Zdrowia [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  4. ↑ a b c d e David S. Hui i inni, The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China, „International Journal of Infectious Diseases”, 91, 2020, s. 264–266, DOI: 10.1016/j.ijid.2020.01.009, PMID: 31953166, PMCID: PMC7128332.
  5. ↑ a b c Q&A on coronaviruses (COVID-19) [online], Światowa Organizacja Zdrowia [dostęp 2020-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-20] (ang.).
  6. ↑ Coronavirus: China’s first confirmed Covid-19 case traced back to November 17 [online], scmp.com, 13 marca 2020 [dostęp 2020-03-21] (ang.).
  7. ↑ The first COVID-19 case originated on November 17, according to Chinese officials searching for 'patient zero' [online], businessinsider.com, 13 marca 2020 [dostęp 2020-03-21] (ang.).
  8. ↑ Dennis Normile, Singapore claims first use of antibody test to track coronavirus infections [online], Science | AAAS, 27 lutego 2020 [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  9. ↑ Ying-Hui Jin i inni, A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version), „Military Medical Research”, 7 (1), 2020, s. 4, DOI: 10.1186/s40779-020-0233-6, PMID: 32029004, PMCID: PMC7003341.
  10. ↑ CT provides best diagnosis for COVID-19 [online], ScienceDaily [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  11. ↑ WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 3 March 2020 [online], Światowa Organizacja Zdrowia [dostęp 2020-03-07] (ang.).
  12. ↑ Coronavirus Disease (COVID-19) – events as they happen [online], Światowa Organizacja Zdrowia [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  13. ↑ Światowa Organizacja Zdrowia, Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV) [online], WHO, 30 stycznia 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-01-31] (ang.).
  14. ↑ Światowa Organizacja Zdrowia uznała Covid-19 za pandemię [online], Dziennik Wschodni, 11 marca 2020 [dostęp 2020-03-11] (pol.).
  15. ↑ Jamie Ducharme, The WHO Just Declared Coronavirus COVID-19 a Pandemic [online], Time, 11 marca 2020 [dostęp 2020-03-11] (ang.).
  16. ↑ Situation update for the EU/EEA and the UK, as of 28 March 2020 [online], European Centre for Disease Prevention and Control [dostęp 2020-03-28] (ang.).
  17. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ecdc
    BŁĄD PRZYPISÓW
  18. ↑ Coronavirus COVID-19 Global Cases by Johns Hopkins CSSE. Johns Hopkins CSSE. [dostęp 2020-02-27]. (ang.).
  19. ↑ WHO COVID-19 Dashboard [online], covid19.who.int [dostęp 2020-04-15].
  20. ↑ Novel Coronavirus(2019-nCoV). Situation Report – 22 [online], Światowa Organizacja Zdrowia, 11 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  21. ↑ Coronavirus disease named Covid-19 [online], BBC News, 11 lutego 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-02-11] (ang.).
  22. ↑ Peng Zhou i inni, Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin, 23 stycznia 2020, DOI: 10.1101/2020.01.22.914952 [dostęp 2020-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-11] (ang.).
  23. ↑ To on mógł być nosicielem koronawirusa z Wuhan. Czy odkrycie pomoże kontrolować epidemię? – Społeczeństwo – Newsweek.pl [online], www.newsweek.pl [dostęp 2020-02-15] (pol.).
  24. ↑ Naukowcy z Toronto wyizolowali koronawirusa SARS-CoV-2 [online], interia.pl, 13 marca 2020.
  25. ↑ a b Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) – Symptoms [online], Centers for Disease Control and Prevention, 29 lutego 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-01-30] (ang.).
  26. ↑ Nanshan Chen i inni, Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study, „The Lancet”, 395 (10223), 2020, s. 507–513, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30211-7, PMID: 32007143, PMCID: PMC7135076.
  27. ↑ Novel Coronavirus Information Center [online], Elsevier Connect [dostęp 2020-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-30] (ang.).
  28. ↑ Chaolin Huang i inni, Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China, „The Lancet”, 395 (10223), 2020, s. 497–506, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30183-5, PMID: 31986264.
  29. ↑ Vivian Wang, Most Coronavirus Cases Are Mild. That’s Good and Bad News., „The New York Times”, 5 marca 2020, ISSN 0362-4331 [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  30. ↑ a b Q&A on coronaviruses [online], Światowa Organizacja Zdrowia [dostęp 2020-02-12] (ang.).
  31. ↑ Koronawirus – co to jest? Objawy, zapobieganie zakażeniu – TVN24 [online], tvn24.pl [dostęp 2020-02-15].
  32. ↑ Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 30 [online], Światowa Organizacja Zdrowia, 19 lutego 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-02-24] (ang.).
  33. ↑ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) [online], Światowa Organizacja Zdrowia, 24 lutego 2020, s. 11–12 [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  34. ↑ Wei-jie Guan i inni, Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China, „The New England Journal of Medicine”, 2020, DOI: 10.1056/nejmoa2002032, PMID: 32109013.
  35. ↑ Adam Bernheim i inni, Chest CT Findings in Coronavirus Disease-19 (COVID-19): Relationship to Duration of Infection, „Radiology”, 2020, DOI: 10.1148/radiol.2020200463, PMID: 32077789.
  36. ↑ CDC, Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) [online], Centers for Disease Control and Prevention, 11 lutego 2020 [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  37. ↑ WHO, Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) [PDF].
  38. ↑ CDC, Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) – Symptoms [online], Centers for Disease Control and Prevention, 20 marca 2020 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  39. ↑ Nanshan Chen i inni, Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study, „The Lancet”, 395 (10223), 2020, s. 507–513, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30211-7 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  40. ↑ Chaolin Huang i inni, Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China, „The Lancet”, 395 (10223), 2020, s. 497–506, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30183-5 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  41. ↑ a b c Chih-Cheng Lai i inni, Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges, „International Journal of Antimicrobial Agents”, 55 (3), 2020, s. 105924, DOI: 10.1016/j.ijantimicag.2020.105924 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  42. ↑ David S. Hui i inni, The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health — The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China, „International Journal of Infectious Diseases”, 91, 2020, s. 264–266, DOI: 10.1016/j.ijid.2020.01.009 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  43. ↑ Ling Mao i inni, Neurological Manifestations of Hospitalized Patients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective case series study, 25 lutego 2020, DOI: 10.1101/2020.02.22.20026500 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  44. ↑ a b c Zi Yue Zu i inni, Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Perspective from China, „Radiology”, 2020, s. 200490, DOI: 10.1148/radiol.2020200490, ISSN 0033-8419 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  45. ↑ Yang Liu i inni, Viral dynamics in mild and severe cases of COVID-19, „The Lancet Infectious Diseases”, 2020, S1473309920302322, DOI: 10.1016/S1473-3099(20)30232-2 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  46. ↑ WHO, Clinical management of severe acute respiratory infection (SARI) when COVID-19 disease is suspected [PDF].
  47. ↑ Tao Wang i inni, Attention should be paid to venous thromboembolism prophylaxis in the management of COVID-19, „The Lancet Haematology”, 2020, DOI: 10.1016/s2352-3026(20)30109-5, ISSN 2352-3026 [dostęp 2020-04-14].
  48. ↑ Wei-jie Guan i inni, Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China, „The New England Journal of Medicine”, 2020, NEJMoa2002032, DOI: 10.1056/NEJMoa2002032, ISSN 0028-4793 [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  49. ↑ China CDC Weekly [online], weekly.chinacdc.cn [dostęp 2020-03-23].
  50. ↑ EpiCentro, Focolaio di infezione da nuovo coronavirus SARS-CoV-2: la situazione in Italia [online], www.epicentro.iss.it [dostęp 2020-03-23] (wł.).
  51. ↑ KCDC, KCDC [online], KCDC [dostęp 2020-03-23] (ang.).
  52. ↑ Q&A on coronaviruses (COVID-19) [online], Światowa Organizacja Zdrowia [zarchiwizowane z adresu 2020-01-20] (ang.).
  53. ↑ Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) – Transmission [online], Centers for Disease Control and Prevention, 4 marca 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-02-23] (ang.).
  54. ↑ a b Q & A on novel coronavirus [online], European Centre for Disease Prevention and Control [dostęp 2020-02-12] (ang.).
  55. ↑ Chih-Cheng Lai i inni, Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges, „International Journal of Antimicrobial Agents”, 2020, s. 105924, DOI: 10.1016/j.ijantimicag.2020.105924, PMID: 32081636, PMCID: PMC7127800.
  56. ↑ Thirumalaisamy P. Velavan, Christian G. Meyer, The COVID-19 epidemic, „Tropical medicine & international health: TM & IH”, 25 (3), 2020, s. 278–280, DOI: 10.1111/tmi.13383, PMID: 32052514.
  57. ↑ a b Czy koronawirus (COVID-19) jest groźniejszy niż grypa sezonowa? [online], www.mp.pl [dostęp 2020-03-27] (pol.).
  58. ↑ Przełomowe badania w Austrii. Koronawirus najwyraźniej jest wrażliwy na wysokie temperatury zewnętrzne. [online], 26 marca 2020.
  59. ↑ National laboratories [online], www.who.int [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  60. ↑ Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 isolate Wuhan-Hu-1, complete genome [online], 11 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-21] (ang.).
  61. ↑ Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 data hub [online], www.ncbi.nlm.nih.gov [dostęp 2020-03-08].
  62. ↑ SARS-CoV-2 (Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) Sequences [online], www.ncbi.nlm.nih.gov [dostęp 2020-03-08].
  63. ↑ Genomic epidemiology of SARS-CoV2 [online], www.gisaid.org [dostęp 2020-03-08].
  64. ↑ a b Wei Zhang i inni, Molecular and serological investigation of 2019-nCoV infected patients: implication of multiple shedding routes, „Emerging Microbes & Infections”, 9 (1), 2020, s. 386–389, DOI: 10.1080/22221751.2020.1729071, ISSN 2222-1751, PMID: 32065057, PMCID: PMC7048229 [dostęp 2020-03-08].
  65. ↑ Singapore reports 12 new COVID-19 cases, nine linked to SAFRA Jurong cluster [online], CNA [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  66. ↑ Dennis NormileFeb. 27, 2020, 4:30 Pm, Singapore claims first use of antibody test to track coronavirus infections [online], Science | AAAS, 27 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  67. ↑ Ying-Hui Jin i inni, A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version), „Military Medical Research”, 7 (1), 2020, s. 4, DOI: 10.1186/s40779-020-0233-6, PMID: 32029004, PMCID: PMC7003341.
  68. ↑ CT provides best diagnosis for COVID-19 [online], ScienceDaily [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  69. ↑ Yan Bai i inni, Presumed Asymptomatic Carrier Transmission of COVID-19, „Journal of the American Medical Association”, 2020, DOI: 10.1001/jama.2020.2565, PMID: 32083643, PMCID: PMC7042844 [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  70. ↑ a b c Novel Coronavirus (2019-nCoV) advice for the public [online], Światowa Organizacja Zdrowia [zarchiwizowane z adresu 2020-01-26] (ang.).
  71. ↑ CDC, Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) [online], Centers for Disease Control and Prevention, 11 lutego 2020 [dostęp 2020-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-14] (ang.).
  72. ↑ Lidia Morawska, Junji Cao, Airborne transmission of SARS-CoV-2: the world should face the reality, „Environment International”, 2020, s. 105730, DOI: 10.1016/j.envint.2020.105730, ISSN 0160-4120, PMID: 32294574, PMCID: PMC7151430 [dostęp 2020-04-21].
  73. ↑ Siouxsie Wiles, After ‘Flatten the Curve’, we must now ‘Stop the Spread’. Here’s what that means [online], The Spinoff, 14 marca 2020 [dostęp 2020-03-31].
  74. ↑ Roy M. Anderson i inni, How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?, „The Lancet”, 395 (10228), 2020, s. 931–934, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30567-5, ISSN 0140-6736, PMID: 32164834, PMCID: PMC7158572 [dostęp 2020-03-31] (ang.).
  75. ↑ Siouxsie Wiles, The three phases of Covid-19 – and how we can make it manageable [online], The Spinoff, 9 marca 2020 [dostęp 2020-03-13].
  76. ↑ Eliza Barclay, How canceled events and self-quarantines save lives, in one chart [online], Vox, 10 marca 2020 [dostęp 2020-03-13] (ang.).
  77. ↑ CDC CDC, Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) – Prevention & Treatment [online], Centers for Disease Control and Prevention, 15 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  78. ↑ a b CDC, Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) [online], Centers for Disease Control and Prevention, 11 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  79. ↑ a b c d Advice for public [online], www.who.int [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  80. ↑ Australian Government Department of Health, Coronavirus (COVID-19) [online], Australian Government Department of Health, 21 stycznia 2020 [dostęp 2020-03-08] (ang.).
  81. ↑ a b c Koronawirus – co musisz wiedzieć? – Ministerstwo Zdrowia – Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Zdrowia [dostęp 2020-03-08] (pol.).
  82. ↑ Informacje dla podróżujących – Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Spraw Zagranicznych [dostęp 2020-03-08] (pol.).
  83. ↑ Roboty w walce z koronawirusem - Typowo męskie w INTERIA.TV [online], www.interia.tv [dostęp 2020-04-12] (pol.).
  84. ↑ Coronavirus Disease 2019 [online], Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 15 lutego 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-02-26] (ang.).
  85. ↑ Coronavirus Mortality Rate (COVID-19) – Worldometer [online], www.worldometers.info [dostęp 2020-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-31] (ang.).
  86. ↑ „Ilaria Dorigatti i inni, Report 4: Severity of 2019-novel coronavirus (nCoV) [online], Imperial College London [zarchiwizowane z adresu 2020-02-10] (ang.).
  87. ↑ a b c Koronawirus rozprzestrzenia się w kolejnych krajach [Relacja] – TVN24 [online], tvn24.pl [dostęp 2020-02-25].
  88. ↑ a b c d Stanisław Dudzik, Koronawirus z Wuhanu. Kolejne dwa tysiące chorych. Pierwsza ofiara w Europie [online], biqdata.wyborcza.pl, 15 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08].
  89. ↑ Koronawirus. Testy szczepionki w Wielkiej Brytanii [online], zdrowie.wprost.pl [dostęp 2020-02-17] (pol.).
  90. ↑ Charlotte Harrison, Coronavirus puts drug repurposing on the fast track, „Nature Biotechnology”, 2020, DOI: 10.1038/d41587-020-00003-1 [dostęp 2020-03-14] (ang.).
  91. ↑ Guangdi Li, Erik De Clercq, Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV), „Nature Reviews Drug Discovery”, 19 (3), 2020, s. 149–150, DOI: 10.1038/d41573-020-00016-0 [dostęp 2020-03-14] (ang.).
  92. ↑ Guangdi Li, Erik De Clercq, Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) SUPPLEMENTARY INFORMATION (PDF), „Nature Reviews Drug Discovery”, 19 (3), 2020, s. 149–150, DOI: 10.1038/d41573-020-00016-0 [dostęp 2020-03-14] (ang.).
  93. ↑ Jianjun Gao, Zhenxue Tian: Breakthrough: Chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID-19 associated pneumonia in clinical studies. [dostęp 2020-03-13]. (ang.).
  94. ↑ Adaptive COVID-19 Treatment Trial (ACTT). [dostęp 2020-04-19]. (ang.).
  95. ↑ COVID-19 Ventilator Projects and Resources and FAQ. [w:] GitHub [on-line]. [dostęp 2020-04-08].
  96. ↑ VentilAid. [w:] GitHub [on-line]. [dostęp 2020-04-08].
  97. ↑ Superkomputer IBM szuka leków na COVID-19 - Nowe technologie w INTERIA.PL [online], nt.interia.pl [dostęp 2020-04-12] (pol.).
  98. ↑ Koronawirus – mapa i statystyki. W jakich krajach występuje? Gdzie go nie ma? – TVN24 [online], tvn24.pl [dostęp 2020-03-05].
  99. ↑ a b Koronawirus. Nowa metoda wykrywania. Aż 242 zgony i 15 tysięcy zakażonych w ciągu doby – TVN24 [online], tvn24.pl [dostęp 2020-02-15].
  100. ↑ Maria Kruczkowska, Epidemia koronawirusa. Chinom zaczyna brakować personelu medycznego [online], wyborcza.pl, 14 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08].
  101. ↑ Koronawirus. Już 1380 ofiar śmiertelnych koronawirusa – Wiadomości [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2020-02-17] (pol.).
  102. ↑ Malezja. Wykryto koronawirusa u kobiety, która znajdowała się na pokładzie statku wycieczkowego Westerdam – TVN24 [online], tvn24.pl [dostęp 2020-02-19].
  103. ↑ Koronawirus w Afryce. WHO ostrzega: może dotrzeć do wszystkich krajów na świecie – Wiadomości – polskieradio24.pl [online], www.polskieradio24.pl [dostęp 2020-02-29].
  104. ↑ Statement on the meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus 2019 (n-CoV) on 23 January 2020 [online], Światowa Organizacja Zdrowia [dostęp 2020-01-23] (ang.).
  105. ↑ Koronawirus z Wuhan wywołuje nową chorobę. To COVID-19. Nazwę choroby ogłosił dyrektor WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus | Dziennik Zachodni [online], dziennikzachodni.pl [dostęp 2020-02-15] (pol.).
  106. ↑ Koronawirus. Wirus z Wuhan. Mamy międzynarodową epidemię [online], zdrowie.wprost.pl [dostęp 2020-02-15] (pol.).
  107. ↑ Do you need to wear a mask to protect yourself from the coronavirus? [online], The Feed [dostęp 2020-02-12] (ang.).
  108. ↑ MOH | Updates on COVID-19 (Coronavirus Disease 2019) Local Situation [online], www.moh.gov.sg [dostęp 2020-02-12].
  109. ↑ Australian Government Department of Health, Novel coronavirus (2019-nCoV) [online], Australian Government Department of Health, 21 stycznia 2020 [dostęp 2020-02-12] (ang.).
  110. ↑ WHO podnosi poziom zagrożenia koronawirusem do najwyższego [online], wyborcza.pl, 28 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08].
  111. ↑ Piotr Cieśliński, Koronawirus w skrócie. Co się działo w piątek [online], wyborcza.pl, 28 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08].
  112. ↑ Koronawirus w Polsce: jedenaście potwierdzonych przypadków, ponad 7 tys. osób pod obserwacją [online], medonet.pl [dostęp 2020-03-07] (pol.).
  113. ↑ COVID-19 Coronavirus Outbreak [online], Worldometer [dostęp 2020-03-16] (ang.).
  114. ↑ Alicja Gardulska, Kolejne przypadki koronawirusa we Włoszech, Korei Płd. i na Bliskim Wschodzie [online], wyborcza.pl, 22 lutego 2020 [dostęp 2020-03-08].
  115. ↑ Chen Wang i inni, A novel coronavirus outbreak of global health concern, „The Lancet”, 395 (10223), 2020, s. 470–473, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30185-9, ISSN 0140-6736, PMID: 31986257, PMCID: PMC7135038 [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  116. ↑ Chaolin Huang i inni, Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China, „The Lancet”, 395 (10223), 2020, s. 497–506, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30183-5, ISSN 0140-6736, PMID: 31986264 [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  117. ↑ a b Update on the situation regarding the new coronavirus [transkrypt] – World Health Organization (WHO), 20.01.2020.
  118. ↑ a b WHO: „Live from Geneva on the new #coronavirus outbreak” [video] www.pscp.tv.
  119. ↑ WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 3.03.2020 – World Health Organization.
  120. ↑ NKZ konferencja prasowa, 04.02.2020 – Narodowa Komisja Zdrowia Chińskiej Republiki Ludowej. tłumaczenie google.
  121. ↑ Coronavirus Mortality Rate (COVID-19) – Worldometer [online], www.worldometers.info [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  122. ↑ Dawei Wang i inni, Clinical Characteristics of 138 Hospitalized Patients With 2019 Novel Coronavirus–Infected Pneumonia in Wuhan, China, „Journal of the American Medical Association”, 2020, DOI: 10.1001/jama.2020.1585 [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  123. ↑ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) [Pdf] – Światowa Organizacja Zdrowia, 28.10.2020.
  124. ↑ A.C. Ghani i inni, Methods for Estimating the Case Fatality Ratio for a Novel, Emerging Infectious Disease, „American Journal of Epidemiology”, 162 (5), 2005, s. 479–486, DOI: 10.1093/aje/kwi230, ISSN 0002-9262 [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  125. ↑ Rena, Limited data on coronavirus may be skewing assumptions about severity [online], STAT, 30 stycznia 2020 [dostęp 2020-03-11] (ang.).
  126. ↑ 2019-nCoV: preliminary estimates of the confirmed-case-fatality-ratio and infection-fatality-ratio, and initial pandemic risk assessment [online], institutefordiseasemodeling.github.io [dostęp 2020-03-11].
  127. ↑ Światowa Organizacja Zdrowia, Update 29 – Situation in China, status of scientific and clinical knowledge [online], WHO, 14 kwietnia 2003 [dostęp 2020-03-09].
  128. ↑ S. Venkatesh, Z.A. Memish, SARS: the new challenge to international health and travel medicine, „EMHJ – Eastern Mediterranean Health Journal, 10 (4-5), 655-662, 2004”, 2004, ISSN 1020-3397 [dostęp 2020-03-09] (ang.).
  129. ↑ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19).
  130. ↑ Julien Riou i inni, Adjusted age-specific case fatality ratio during the COVID-19 epidemic in Hubei, China, January and February 2020, 6 marca 2020, DOI: 10.1101/2020.03.04.20031104 [dostęp 2020-03-12] (ang.).
  131. ↑ Stara, dobra szkoła KGB w roli „odgrzewanego kotleta”, czyli amerykańskie pochodzenie koronawirusa [online], cyberdefence.pl, 31 stycznia 2020.
  132. ↑ EUvsDisinfo: Analyses and disinformation cases – Coronavirus [online], EUvsDisinfo [dostęp 2020-03-03] (ang.).
  133. ↑ Rosja prowadzi kampanię dezinformacyjną w sprawie koronawirusa [online], polskieradio.pl, 23 lutego 2020.
  134. ↑ US says Russia behind huge coronavirus disinformation campaign [online], dtnext.in, 22 lutego 2020 (ang.).
  135. ↑ Millions of tweets peddled conspiracy theories about coronavirus in other countries, an unpublished U.S. report says [online], washingtonpost.com, 29 lutego 2020 (ang.).
  136. ↑ Roughly 2 million tweets spread dangerous misinformation and hoaxes about the coronavirus, according to an unpublished State Department report [online], businessinsider.com, 1 marca 2020 (ang.).
  137. ↑ Coronavirus: Fake news is spreading fast [online], bbc.com, 26 lutego 2020 (ang.).
  138. ↑ Dezinformacja napędza lęk przed koronawirusem. Stoją za nia Rosjanie [online], newsweek.pl, 25 lutego 2020.
  139. ↑ a b c d EU Rapid Alert System used amid coronavirus disinformation campaign [online], euroactiv.com, 4 marca 2020 (ang.).
  140. ↑ a b UK Government sets up counter-disinformation unit [online], dailymail.co.uk, 9 marca 2020.
  141. ↑ a b Coronavirus: Unit set up to counter false claims [online], bbc.co.uk, 9 marca 2020.
  142. ↑ a b c d Murray Brewster, Send in the trolls: Canada braces for an online disinformation assault on COVID-19 [online], CBC, 14 marca 2020.

Linki zewnętrzne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19&oldid=59656958”