Puchar Polski w piłce nożnej mężczyzn: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Triumfatorzy i finaliści Pucharu Polski: odebrajie groclinp2i puchatlru polski Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z aplikacji mobilnej Z aplikacji Android |
m Wycofano edycje użytkownika 83.25.241.238 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Filemon. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 292: | Linia 292: | ||
{{mapa lokalizacyjna/punkt|53°08′N 23°09′E|pozycja=top|znak=Blue pog.svg|opis=[[Jagiellonia Białystok]]}} |
{{mapa lokalizacyjna/punkt|53°08′N 23°09′E|pozycja=top|znak=Blue pog.svg|opis=[[Jagiellonia Białystok]]}} |
||
{{mapa lokalizacyjna/punkt|54°21′N 18°39′E|znak=Blue pog.svg|opis=[[Lechia Gdańsk (piłka nożna)|Lechia Gdańsk]]}} |
{{mapa lokalizacyjna/punkt|54°21′N 18°39′E|znak=Blue pog.svg|opis=[[Lechia Gdańsk (piłka nożna)|Lechia Gdańsk]]}} |
||
{{mapa lokalizacyjna/punkt|52°13′N 16°22′E|pozycja=bottom|znak=Blue pog.svg|opis=[[Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski]]}} |
|||
{{mapa lokalizacyjna/punkt|52°33′N 19°42′E|pozycja=top|znak=Blue pog.svg|opis=[[Wisła Płock (piłka nożna)|Wisła Płock]]}} |
{{mapa lokalizacyjna/punkt|52°33′N 19°42′E|pozycja=top|znak=Blue pog.svg|opis=[[Wisła Płock (piłka nożna)|Wisła Płock]]}} |
||
{{mapa lokalizacyjna/punkt|50°02′N 22°00′E|pozycja=right|znak=Blue pog.svg|opis=[[Stal Rzeszów (piłka nożna)|Stal Rzeszów]]}} |
{{mapa lokalizacyjna/punkt|50°02′N 22°00′E|pozycja=right|znak=Blue pog.svg|opis=[[Stal Rzeszów (piłka nożna)|Stal Rzeszów]]}} |
||
Linia 379: | Linia 379: | ||
|- |
|- |
||
| align="left" | [[Wisła Płock (piłka nożna)|Wisła Płock]] || 1 || 1 || align="left" | 2006 |
| align="left" | [[Wisła Płock (piłka nożna)|Wisła Płock]] || 1 || 1 || align="left" | 2006 |
||
|- |
|||
| align="left" |[[Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski|Dyskobolia Grodzisk Wlkp.]]|| 1 || 1 || align="left" | 2007 |
|||
|- |
|- |
||
| rowspan="5" | 18. || align="left" |[[Cracovia (piłka nożna)|Cracovia]] || 1 || – || align="left" | 2020 |
| rowspan="5" | 18. || align="left" |[[Cracovia (piłka nożna)|Cracovia]] || 1 || – || align="left" | 2020 |
Wersja z 19:13, 2 wrz 2020
Trofeum Pucharu Polski w finale edycji 2013/2014, ozdobione szalikami w barwach Zawiszy Bydgoszcz i KGHM Zagłębia Lubin. | |
2020/2021 | |
Państwo | |
---|---|
Dyscyplina | |
Organizator rozgrywek | |
Data założenia | |
Partner TV |
Grupa Polsat |
Zwycięzcy | |
Pierwszy zwycięzca | |
Obecny zwycięzca | |
Najwięcej zwycięstw |
Legia Warszawa (19) |
Strona internetowa |
Puchar Polski w piłce nożnej mężczyzn (także Puchar kraju, oficjalny skrót PP) – cykliczne rozgrywki piłkarskie, organizowane co roku przez Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN) pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dla polskich drużyn klubowych (zarówno amatorskich, jak i profesjonalnych). Zdobywca tytułu otrzymuje prawo gry w kwalifikacjach Ligi Europy UEFA oraz Superpucharze Polski. Najbardziej prestiżowe i masowe ze wszystkich rozgrywek pucharowych prowadzonych kiedykolwiek w Polsce – z racji liczby uczestniczących w nim drużyn – potocznie nazywane pucharem tysiąca drużyn.
Od sezonu 2013/2014 każdy mecz finałowy PP rozgrywany jest na Stadionie Narodowym w Warszawie i ma on stałą datę jego rozgrywania – 2 maja[a].
Historia
Pierwsza, wstępna koncepcja utworzenia „rozgrywek o Puhar Polski” (pisownia oryginalna zgodna z polską ortografią sprzed reformy w 1936) została zaproponowana w lipcu 1921 przez dziennikarzy redakcji Tygodnika Sportowego, jednak nie spotkała się z większym odzewem środowiska piłkarskiego. Pod koniec 1922 powrócono co prawda do debaty na temat tych rozgrywek, jednak podczas 4. Walnego Zgromadzenia PZPN, zorganizowanego w dniach 25–26 lutego 1923 w Krakowie, pomysł został przegłosowany negatywnie.
W grudniu 1923 Zarząd PZPN ogłosił, iż wiosną 1924 zamierza przeprowadzić „okręgowe rozgrywki puharowe” (pisownia oryginalna). Nie były one jednak równoznaczne z Pucharem Polski, bowiem rywalizacja w nich kończyła się na szczeblu regionalnym, a zmagań stopnia centralnego w ogóle nie planowano. Impreza ta miała związek ze zmianami w terminarzu ówcześnie obowiązującego systemu rozgrywek o mistrzostwo Polski, które spowodowane były planowanym udziałem reprezentacji narodowej w turnieju piłkarskim igrzysk olimpijskich w Paryżu w 1924.
Jednak prace nad właściwym Pucharem Polski (wówczas „Puharem Polski PZPN”) rozpoczęto wiosną 1925, a formalnie powołano go do życia 16 września 1925 w Krakowie. Tego dnia bowiem Zarząd PZPN – z prezesem Edwardem Cetnarowskim na czele – zatwierdził jego regulamin. Miał on być przeprowadzony w dwóch fazach. Jesienią 1925 planowano wyłonić zdobywców w poszczególnych okręgach, którzy wiosną 1926 mieli walczyć na szczeblu centralnym o główne trofeum. Na każdym etapie, rozlosowana para miała rozegrać tylko po jednym spotkaniu (bez rewanżu), a jego zwycięzca uzyskiwał awans do kolejnych rund.
Inauguracyjne mecze (I rundy stopnia regionalnego i tym samym Pucharu Polski w ogóle) odbyły się w październiku 1925. Triumfatorami okręgowymi zostały: Warszawianka Warszawa, ŁKS Łódź, Wisła Kraków, Warta Poznań, Ruch Chorzów, Sparta Lwów, TKS Toruń i Sokół Równe (w okręgu wileńskim zwycięzcy nie wyłoniono). 19 kwietnia 1926 Zarząd PZPN zatwierdził weryfikację rozgrywek eliminacyjnych, dzieląc dziewięciu uczestników zmagań centralnych na trzy grupy terytorialne i ogłaszając równocześnie terminarz zawodów centralnych, z wieńczącym je finałem planowanym na 25 lipca 1926. Podział na grupy był następujący: grupa I – Warszawa, Poznań, Toruń, grupa II – Lwów, Lublin, Wilno, grupa III – Kraków, Łódź, Górny Śląsk. Trzej zwycięzcy grup mieli utworzyć grupę finałową. Rozgrywki we wszystkich grupach odbywały się dość archaicznym systemem „przegrywający odpada”. O kolejności meczów w grupach decydowało losowanie.
Zwycięzcami poszczególnych grup zostały drużyny Warty Poznań, Sparty Lwów i Wisły Kraków. Z powodu protestu jaki wniosła Warta po pierwszym meczu z TKS Toruń powtórka tego spotkania odbyła się dopiero 25 lipca, dlatego rozgrywki grupy finałowej rozpoczęły się z opóźnieniem. W pierwszej rundzie grupy finałowej los skojarzył drużynę poznańską ze Spartą Lwów. Pojedynku finałowego nie udało przeprowadzić się we wcześniej ustalonym terminie. Ostatecznie doszedł on do skutku 5 września 1926. O godzinie 15.30 w obecności 1500 widzów arbiter główny krakowianin Andrzej Rutkowski wyprowadził na murawę stadionu Wisły w Krakowie jedenastki miejscowej Wisły i Sparty Lwów. Wielką sensacją był awans do finału tej drugiej, wówczas już B-klasowej, która w pierwszej rundzie rozgrywek grupy finałowej ograła 1:0 poznańską Wartę. Różnicy nie było jednak widać na boisku. W 10 minucie – po celnym strzale z rzutu karnego – Władysław Kowalski uzyskał premierowego gola. Już 20 minut później goście wyrównali (Dmytrów II). Remis utrzymywał się do 89 minuty. Na 23 sekundy przed końcowym gwizdkiem, bramkę na wagę końcowego sukcesu Białej Gwiazdy zdobył Henryk Reyman.
Była to pierwsza i – jak się później okazało – ostatnia edycja krajowego Pucharu w międzywojennej Polsce. Rodzime kluby nie były zbytnio zainteresowane rywalizacją w dodatkowych rozgrywkach, a sprawą priorytetową i tak pozostawały dla nich zmagania o mistrzostwo kraju (dodatkowo w owym czasie zaczęła powstawać liga). Najdobitniej podejście czołowych drużyn do PP obrazowała sytuacja w okręgu lwowskim. Zdecydowanie najsilniejsze: Pogoń, Czarni, Lechia i Hasmonea odpadły już na szczeblu regionalnym, a do fazy centralnej zakwalifikowała się drugorzędna Sparta. Toteż władze PZPN, po konsultacjach z przedstawicielami klubów, postanowiły na czas nieokreślony zaprzestać organizowania PP. Mimo wszystko, w sierpniu 1930 Stanisław Mielech opublikował autorski projekt „prawdziwego” Pucharu Polski – wzorowanego na Pucharze Anglii – który jednak również przeszedł bez większego echa.
Kolejną edycję Pucharu kraju zorganizowano dopiero czasach „epoki ludowej”. 4 grudnia 1949, podczas 32. Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia PZPN w Warszawie, postanowiono na wzór sowiecki przeprowadzić rozgrywki o Puchar Polski w cyklu dwuletnim. 21 lutego 1950 Zarząd PZPN zatwierdził ich regulamin, a 29 kwietnia 1950 odbyły się inauguracyjne spotkania. 4 lutego 1951 – podczas 35. Walnego Zgromadzenia PZPN w Warszawie – podjęto uchwałę, by wyniki trwającego PP (ale jeszcze przed fazą centralną, od której rywalizację rozpoczynali najlepsi) uznać za mistrzostwa Polski, zaś zdobywcy pucharu przyznać jednocześnie tytuł mistrza kraju. Stało się to po raz pierwszy i jedyny w historii rodzimej piłki. Nieświadomi niczego inicjatorzy pomysłu, wzorów dla swego postępowania szukali oczywiście w ZSRR, jednak w rzeczywistości identyczna koncepcja narodziła się w XIX-wiecznej Anglii. Tam bowiem znacznie bardziej prestiżowe od ligi były rozgrywki Pucharu Federacji, czyli krajowego pucharu. Faktem jest, iż ówczesna edycja PP (1950/1951) była wyjątkowa. Według oficjalnych danych związku (tak naprawdę nie do końca wiarygodnych) wzięło w niej udział 106.704 zawodników, grających w 7.716 drużynach, co bezspornie należy uznać za wielki sukces propagandowy. Dzięki PP „wielka piłka” mogła dotrzeć do najmniejszych miejscowości, a mecze posiadały możliwie najlepszą oprawę, stając się przy okazji „małymi lokalnymi świętami sportu”. Główne trofeum ufundował ówczesny prezydent RP Bolesław Bierut (walczono o nie później aż do edycji 1988/1989 włącznie), a w rozegranym 16 września 1951 na warszawskim Stadionie Wojska Polskiego finałowym meczu Ruch Chorzów ograł krakowską Wisłę 2:0 (1:0).
Swój epilog owa edycja miała cztery dekady później. 11 czerwca 1989 – podczas warszawskiego 62. Walnego Zgromadzenia PZPN – działacze Białej Gwiazdy wnioskowali bowiem o unieważnienie związkowych postanowień z lutego 1951 i przyznanie ich klubowi (jako ówczesnemu zwycięzcy ligi) tytułu mistrza Polski (kosztem chorzowian). Uznając, iż nie mają żadnych szans powodzenia w czasach PRL, zdecydowali się na to dopiero w „nowej Polsce”. Ich petycja została jednak rozpatrzona negatywnie, bowiem zasady walki o krajowy czempionat znane były jeszcze przed rozpoczęciem decydujących gier.
Następna edycja Pucharu nie posiadała już ani oprawy, ani rangi, jak sezon wcześniej. O mistrzowską paterę ponownie walczono w lidze, więc prestiż PP automatycznie spadł. Najdobitniej niech świadczy o tym fakt, iż decydującą fazę przeprowadzono dopiero po zakończeniu zmagań ligowych (jesienią i zimą, zamiast wiosną i latem). Rozgrywki były jednak niezwykle emocjonujące. Warto wspomnieć, iż 30 listopada 1952 ćwierćfinałowy bój pomiędzy Lechią Gdańsk, a Szombierkami Bytom trwał aż 148 minut. W normalnym czasie zanotowano remis 1:1. Regulamin przewidywał dogrywkę, która musiała przynieść rozstrzygnięcie (nie planowano bowiem serii rzutów karnych). Wobec indolencji strzeleckiej trwała ona niemal... godzinę ciągłej gry. Dopiero w 148 minucie spotkania gola na 1:2 zdobył dla gości ze Śląska Sobek. Mecz finałowy odbył się dopiero 21 grudnia 1952 – najpóźniej w całej historii. Niecodziennym był awans do niego rezerw Legii Warszawa. Stało się tak po raz pierwszy, ale nie ostatni w dziejach PP (w 1975 do finału awansował ROW II Rybnik, a w 1993 – Ruch II Chorzów). Główny zespół Legii odpadł już w 1/8 finału, natomiast ich dublerzy (wzmocnieni jednak od ćwierćfinału zawodnikami I składu) radzili sobie dużo lepiej, eliminując dużo bardziej utytułowanych rywali – m.in. Górnika Zabrze, chorzowski Ruch i Wisłę Kraków. W decydującym pojedynku – na Stadionie Wojska Polskiego – nie sprostali oni jednak lokalnej Polonii, ulegając jej 0:1 (0:0).
Obradujące w stolicy 36. Plenum Sekcji Piłki Nożnej GKKF (organ zastępujący wówczas PZPN), postanowiło 8 lutego 1953 zawiesić na jeden sezon rozgrywki pucharowe, by kadra narodowa mogła lepiej przygotować się do eliminacji Mistrzostw Świata'1954 (z których notabene – w obawie przed kompromitacją, po wylosowaniu o wiele mocniejszych Węgrów – została wycofana). Rozgrywki o PP przywrócono do terminarza 20 lutego 1954, podczas warszawskiego 37. Plenum Sekcji Piłki Nożnej GKKF.
Edycja 1954 zapadła w pamięć przede wszystkim finałem. Po raz pierwszy i jedyny w historii, by wyłonić zdobywcę trofeum potrzebowano dwóch spotkań (mowa naturalnie o czasach, gdy końcowe rozstrzygnięcie zapadało regulaminowo po jednym meczu – tj. do sezonu 1998/1999). 25 lipca 1954 na Stadionie Wojska Polskiego po 90 minutach pojedynku Gwardii Warszawa z Wisłą Kraków zanotowano bezbramkowy remis. Trwająca zaledwie kwadrans dogrywka również nie przyniosła gola, więc trzeba było zorganizować dodatkowy bój finałowy. Doszło do niego 9 września 1954 na wrocławskim Stadionie Olimpijskim, a zdecydowanie lepsze okazały się Harpagony, zwyciężając 3:1 (2:0).
Finał V edycji – rozegrany 29 września 1955, ponownie na Stadionie Wojska Polskiego – przyniósł premierowy triumf stołecznej Legii, która później zdobędzie główne trofeum jeszcze 17 razy (co do dziś jest rekordowym osiągnięciem w PP). Gospodarze obiektu rozgromili gdańską Lechię 5:0 (3:0) i była to najwyższa wygrana w meczu finałowym krajowego Pucharu w jego dotychczasowej historii (identyczny rezultat powtórzyła – nomen omen również Legia – ćwierć wieku później deklasując Lecha Poznań).
Gospodarzem finału VI edycji był – po raz pierwszy – nowo otwarty Stadionie Dziesięciolecia. 24 czerwca 1956 Legia Warszawa ograła na nim zabrzańskiego Górnika 3:0 (0:0), co było jej drugim triumfem z rzędu.
20 lipca 1957 odbył się ostatni przed kolejną dłuższą przerwą mecz PP (finał ŁKS – Górnik Zabrze 2:1). Wcześniej bowiem (17 lutego 1957) – podczas 41. Walnego Zgromadzenia PZPN – rozgrywki o to trofeum postanowiono po raz wtóry zlikwidować. Dopiero 14 lutego 1959, w trakcie warszawskiego 44. Walnego Zgromadzenia PZPN – na wniosek redakcji Przeglądu Sportowego i „Sportu”, które wówczas wspólnie organizowały zimowy puchar klubowy – postanowiono wznowić batalię o PP. Faktycznie stało się to jednak faktem dopiero latem 1961, gdy rozpoczęto VIII edycję (1961/1962). Kwestie wstępne omówiono 18 i 19 lutego 1961 w czasie 46. Walnego Zgromadzenia PZPN, ale jeszcze w kwietniu 1961 Zarząd PZPN przeforsował projekt wprowadzenia do regulaminu... meczu o trzecie miejsce. To wydarzenie bezprecedensowe chyba w skali całego świata, na szczęście przeprowadzone tylko jeden raz (Odra Opole pokonała w nim Cracovię 3:1). W finale – zorganizowanym 22 lipca 1962 na chorzowskim Stadionie Śląskim – Zagłębie Sosnowiec zwyciężyło Górnika Zabrze 2:1 (1:0). Od tamtej pory rozgrywki Pucharu Polski toczą się nieprzerwanie po dziś dzień.
W latach 60. i 70. bezsprzecznie zdominowały go kluby górnośląskie. Od edycji 1962 do edycji 1978 tylko dwukrotnie (1967 i 1976) zdarzyło się, by do finału nie zakwalifikował się zespół z tego regionu.
W sezonie 1964/1965 miała miejsce największa niespodzianka w dotychczasowej historii zmagań o PP. Po wyeliminowaniu kolejno m.in.: Startu Łódź, Polonii Bytom, Pogoni Szczecin, Wisły Kraków i ŁKS Łódź do ostatecznej potyczki awansowali Czarni Żagań. W finale – rozegranym 2 czerwca 1965 na Stadionie Miejskim w Zielonej Górze – ambitni trzecioligowcy nie dali już rady Górnikowi Zabrze, ulegając mu 0:4 (0:3). Później zabrzanie zdominowali rozgrywki pucharowe, triumfując w nim pięć kolejnych razy (1968 – 1972), co jest wydarzeniem bez precedensu w całej dotychczasowej historii PP. Dlatego po zwycięstwie nad Legią w 1972 zdobyli główne trofeum (do tej pory przechodnie) na własność. W związku z tym od 1973 walka toczy się o nowy puchar. Finał PP w 1972 pomiędzy Górnikiem Zabrze a Legią Warszawa był wspaniałym, stojącym na wyjątkowym poziomie widowiskiem. Grały ze sobą nasze „eksportowe” wówczas drużyny, z wieloma reprezentantami Polski w składach. I tak, Lubański, Szołtysik, Anczok, Gorgoń i Oślizło w „Górniku”, naprzeciwko Deyny, Gadochy, Ćmikiewicza i Blauta w „Legii”. W pierwszej połowie prowadziła „Legia” 2:1, po dynamicznych akcjach Roberta Gadochy. W drugiej połowie panował już tylko „Górnik”, w którym popis gry dał Włodzimierz Lubański, strzelając sam 4 gole (w tym jednego, rzadkiej piękności z rzutu wolnego). Mecz zakończył się wynikiem 5:2 dla „Górnika”, pozostając na długo w pamięci kibiców, oglądających go na żywo i w telewizji.
Sytuacja z „kopciuszkiem” w finale powtórzyła się w XIII edycji. 9 lipca 1967 do decydującej potyczki przeciw Wiśle Kraków stanął trzecioligowy Raków Częstochowa. W przeciwieństwie do Czarnych Żagań był on jednak świeżym spadkowiczem z II ligi. Mimo tego uległ faworytowi po dogrywce 0:2.
W 1983 r. w finale ponownie znalazł się trzecioligowiec, była to Lechia Gdańsk, która dotarła tam po wyeliminowaniu m.in. Widzewa Łódź i Śląska Wrocław. Jej rywalem w ostatecznej potyczce był Piast Gliwice, pokonany przez klub z Gdańska 2:1 (2:1) na stadionie w Piotrkowie Trybunalskim. Był to, jak na razie, jedyny przypadek, kiedy puchar został zdobyty przez klub z trzeciego poziomu rozgrywkowego.
Dramatyczny przebieg miał – rozegrany 9 maja 1980 w Częstochowie – finał edycji 1979/1980. Zarówno przed, w trakcie, jak i po meczu Legii Warszawa z poznańskim Lechem doszło do zamieszek, między kibicami obydwu drużyn. To właśnie wówczas po raz pierwszy na wielką skalę pojawił się w Polsce problem chuligaństwa przy okazji imprezy sportowej, więc organizatorzy imprezy oraz milicja nie byli zupełnie przygotowani na taki obrót wydarzeń. Ze względów propagandowych prawdziwy bilans starć został przez władze utajniony, choć wiadomo że oprócz setek rannych (w tym kobiet i dzieci) były ofiary śmiertelne. Na boisku zdecydowanie lepsi okazali się Wojskowi, pewnie zwyciężając 5:0 (3:0). Od tego czasu wszystkie potyczki (również finałowe) tych dwóch klubów należą już do klasyki PP (podobnie jest zresztą w lidze). W decydującym boju krajowego pucharu warszawianie wystąpili przeciw Kolejorzowi jeszcze czterokrotnie(w 1988, 2004, 2011, 2015) minimalnie mu ulegając w pierwszych dwóch finałach i dwukrotnie pokonując Lecha w finale 3 maja 2011 roku w Bydgoszczy oraz 2 maja 2015 roku na Stadionie Narodowym w Warszawie. 23 czerwca 1988 na stadionie Widzewa w Łodzi – po remisie 1:1 – potrzebne były rzuty karne (3:2), zaś obydwa finałowe mecze edycji 2004 na długo wpisały się w świadomość kibiców. Dramatyczny był zwłaszcza rewanż, po którym poznaniacy odbierali trofeum na stadionie odwiecznego rywala, po czym zostali sponiewierani przez miejscowych kibiców. Po meczu finałowym PP sezonu 2010/2011 doszło do zamieszek na stadionie w Bydgoszczy, gdy cieszący się ze zwycięstwa kibice Legii wbiegli na boisko, a chwilę potem zrobili to Lechici.
24 czerwca 1989 rozegrano – zdaniem wielu ekspertów i zwykłych kibiców – jeden z najlepszych piłkarsko finałów krajowego Pucharu w jego historii. Na Stadionie Miejskim w Olsztynie Legia Warszawa pokonała 5:2 (3:1) Jagiellonię Białystok, dla której był to jeden z największych sukcesów. Sam wynik – również niezwykły. Siedem goli w meczu finałowym uzyskano jeszcze tylko raz (4 czerwca 1972 w pojedynku Górnika Zabrze z Legią – również 5:2 – na Stadionie Miejskim w Łodzi). Wówczas to po raz ostatni przyznano puchar ufundowany w 1951 przez Bolesława Bieruta. Fundatorem głównego trofeum od następnej edycji był pierwszy prezydent III RP Wojciech Jaruzelski.
Kilkakrotnie w dziejach do finału PP udało się dotrzeć drugoligowcom. Największy sukces odniosła z nich Miedź Legnica, która 24 czerwca 1992 ograła „zabrskiego” Górnika w rzutach karnych 4:3 (w regulaminowym czasie było 1:1, a dogrywka nie przyniosła rozstrzygnięcia). Ciekawostką, stanowi fakt, że Miedź Legnica był pierwszym i jednocześnie jedynym zdobywcą Pucharu Polski, który w momencie zdobycia tego trofeum nigdy nie grał w swej historii w najwyższej klasie rozgrywkowej (Miedź Legnica awans do pierwszego poziomu ligowego w Polsce po raz pierwszy uzyskała w 2018 – 26 lat po zdobyciu Pucharu Polski).
Dramatycznie zakończył się finał XLI edycji. 18 czerwca 1995, po zwycięstwie Legii Warszawa nad GKS Katowice 2:0 (1:0) chuligani starli się z policją, demolując przy tym część trybun Stadionu Wojska Polskiego.
Wyjątkowym okazało się decydujące spotkanie kolejnej edycji – rozegrane 16 czerwca 1996 na Stadionie Polonii w Warszawie – w którym Ruch Chorzów pokonał 1:0 (0:0) GKS Bełchatów. Po raz pierwszy bowiem w historii PP główne trofeum wręczył triumfatorom Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (ówcześnie funkcję tę piastował Aleksander Kwaśniewski). Identycznie było rok później – 29 czerwca 1997 na Stadionie ŁKS w Łodzi, po meczu stołecznej Legii z „Katowicami” (2:0). Niestety, w kolejnych latach tej pięknej tradycji (wzorowanej na Pucharze Francji) – z nieznanych przyczyn – jednak nie kontynuowano.
Najwyższe zwycięstwo w dotychczasowej historii PP szczebla centralnego odnieśli piłkarze IV-ligowego wówczas Górnika II Zabrze, którzy 2 sierpnia 1995, w I rundzie sezonu 1995/1996, rozgromili u siebie – występującą na tym samym poziomie ligowym – Wartę Sieradz 14:0 (7:0). |
Wielkim skandalem zakończył się finał XLIV edycji – rozegrany 13 czerwca 1998 na Stadionie Miejskim w Poznaniu – pomiędzy Amicą Wronki i drugoligowym Aluminium Konin. Najwyższy wynik w historii krajowego Pucharu (5:3, po dogrywce) był – jak się później okazało – tylko po części zasługą piłkarzy (uczciwie strzelali przede wszystkim ci z Konina). Owo spotkanie znalazło się na liście podejrzanych w aferze korupcyjnej – tzw. „aferze Fryzjera”, a premierowy triumf Amice – i tym samym serię trzech zwycięstw w PP z rzędu – zapewnił głównie jej ówczesny menadżer Ryszard Forbrich.
W 1999 znaczącej zmianie uległ system rozgrywek PP. Dotyczyło to zwłaszcza finału, który od sezonu 1999/2000 do sezonu 2005/2006 przeprowadzany był w formie dwumeczu, na stadionach obydwu finalistów (model zaczerpnięty z Pucharu Włoch). Ostatni finał jednomeczowy na neutralnym terenie odbył się 13 czerwca 1999 na Stadionie Miejskim w Poznaniu, a wronecka Amica tym razem 1:0 (0:0) pokonała GKS Bełchatów. Pierwszy finał według nowych zasad zorganizowano w edycji 1999/2000. Najpierw – 6 czerwca 2000 – Amica zremisowała w Krakowie z tamtejszą Wisłą 2:2 (1:1), a trzy dni później zwyciężyła ją u siebie 3:0 (2:0), wywalczając swój ostatni jak dotąd Puchar.
Do niecodziennego wydarzenia doszło w sezonie 2001/2002. 10 października 2001 na Stadionie Miejskim w Poznaniu, gdy miejscowy Lech podejmował swego „odwiecznego” rywala – Pogoń Szczecin w meczu II rundy. Przez 120 minut piłkarze nie potrafili zdobyć choćby jednej bramki, za to w serii rzutów karnych strzelali bez pudła. Wynik 12:11 dla gospodarzy do dzisiaj jest niepobitym jeśli chodzi o jakiekolwiek oficjalne rozgrywki piłkarskie w kraju.
W edycji 2004/2005 II rundę Pucharu Polski eksperymentalnie przeprowadzono w formie rozgrywek grupowych (osiem 4-zespołowych grup – mecz i rewanż, każdy z każdym), a po dwie najlepsze każdej z nich awansowały do 1/8 finału. Forma ta według PZPN sprawdziła się, jednak od kolejnej edycji została zaniechana. Wrócono do klasycznego systemu pucharowego, motywując ów fakt powiększeniem Ekstraklasy z 14 do 16 drużyn od sezonu 2005/2006, a także zbyt małej liczbie wolnych terminów przed Mistrzostwami Świata 2006.
Następne poważniejsze zmiany wynikły w trakcie LIII edycji. Zrezygnowano bowiem z przeprowadzania finału w formie dwumeczu, wracając tym samym do pierwotnej (obowiązującej w latach 1926–1999) koncepcji jednego spotkania na neutralnym terenie. Na miejsce decydującego pojedynku wybrano stadion ówczesnego lidera rodzimej ekstraklasy w Bełchatowie. Podczas trwania rozgrywek w owym sezonie doszło do niecodziennej sytuacji. Decyzją Wydziału Gier PZPN wskutek toczącego się postępowania dyscyplinarnego za udział w aferze korupcyjnej zawieszono w rozgrywkach Arkę Gdynia, która dotarła do ćwierćfinału i miała już za sobą pierwszy bój dwumeczu z Wisłą Płock (zremisowany 1:1). Do rewanżu w Gdyni nie doszło, a płocczanie otrzymali walkower 0:3. Na tydzień przed finałem Arkę odwieszono, jednak przywrócenie jej do gry w rozgrywkach PP było już niemożliwe.
Rozgrywki danej edycji właściwego Pucharu Polski (tj. PP szczebla centralnego) rozpoczynają się faktycznie już sezon wcześniej. Wówczas to bowiem trwają zmagania o 16 pucharów wojewódzkich, organizowane przez poszczególne OZPN-y (latem oraz jesienią), a później ZPN-y (wiosną). I tak przykładowo edycja 2006/2007 rozpoczęła się na przełomie lata i jesieni 2005 od pierwszych rund okręgowych (OZPN). Wiosną 2006 czołowe kluby każdego regionu walczyły o wojewódzkie PP, a właściwe zmagania (czyli szczebel centralny) rozpoczęły się latem 2006 i zakończyły wiosną 2007. Widać więc, że co sezon nakładają się na siebie dwie edycje krajowego pucharu (toczone są one jednak na różnych szczeblach). |
Do finału PP 2007/2008 po raz drugi w historii zakwalifikowały się drużyny, które wywalczyły dwa czołowe miejsca w końcowej tabeli ekstraklasy: Wisła Kraków i Legia Warszawa. Wcześniej identyczna sytuacja miała miejsce w 1969, kiedy ówczesny wicemistrz Polski Górnik Zabrze pokonał w finale mistrza kraju stołeczną Legię 2:0.
29 czerwca 2010 w Warszawie podpisano umowę pomiędzy Jerónimo Martins i PZPN, na mocy której do 31 lipca 2014 miano oficjalnego sponsora Pucharu Polski nosiła sieć handlowa Biedronka.
Uczestnictwo
Puchar Polski toczy się niezależnie od jakichkolwiek rozgrywek ligowych, według odrębnego regulaminu, systemem pucharowym, tj. „przegrywający odpada” (mecz, bądź mecz i rewanż). Prawo startu w nim posiada każda polska klubowa drużyna piłkarska (występująca na co dzień w rozgrywkach ligowych dowolnego szczebla, bądź w nich w ogóle nie uczestnicząca), która opłaciła wpisowe – z wyjątkiem zespołów juniorskich i młodzieżowych (lecz nie oldbojów). W rozgrywkach o Puchar Polski obowiązkowo biorą udział drużyny Ekstraklasy, I, II, III i IV ligi oraz do klasy okręgowej włącznie. Klub klasy A może wystąpić do właściwego miejscowo ZPN o zwolnienie z udziału w rozgrywkach. Pozostałe drużyny biorą udział na zasadzie dobrowolności.
Kluby z niższych lig (od Klasy C do II ligi) najpierw uczestniczą w rozgrywkach Pucharu Polski szczebla okręgowego, a później wojewódzkiego (organizowanych przez Wojewódzkie Związki Piłki Nożnej). 16 zwycięzców wraz z 16 finalistami stopnia wojewódzkiego (w sumie 32 zespoły) kwalifikuje się do rundy przedwstępnej (8 klubów) i rundy wstępnej (28 klubów) szczebla centralnego. Triumfatorzy regionalnych PP zostają rozstawieni i są gospodarzami jednego meczu przeciw finalistom regionalnych PP. Następnie do 14 zwycięzców rundy wstępnej zostaje w I rundzie (1/32 finału) dolosowanych 18 pierwszoligowców poprzedniego sezonu (jeden mecz, na boisku teoretycznie słabszej drużyny z pary). Wygrani uzyskują promocję do II rundy (1/16 finału) i grają z ekipami Ekstraklasy poprzedniego sezonu. Zwycięskie drużyny z każdego meczu awansują do 1/8 finału, a następnie lepsi kolejno do ćwierćfinału, półfinału i finału. 1/4 i 1/2 finału to włącznie spotkania rozgrywane są na zasadzie dwumeczu (mecz i rewanż – u siebie i na wyjeździe). Triumfator turnieju (zwycięzca finału PP) bierze udział w meczu o Superpuchar Polski (jeżeli zdobywca PP wywalczył również mistrzostwo Polski, wówczas drugim finalistą jest zespół z finału PP).
Od sezonu 2018/2019 ćwierćfinały i półfinały Pucharu Polski PZPN rozgrywane są systemem tylko jednego spotkania[1].
Mecze finałowe
Uwagi:
- wytłuszczono nazwy zespołów, które w tym samym roku wywalczyły mistrzostwo i Puchar Polski[b],
- przy nazwach drużyn spoza najwyższej klasy rozgrywkowej podano numer ich poziomu ligowego w danym sezonie,
- LR – liga rezerw, utworzona w sezonie 1952 niezależnie od systemu ligowego dla zespołów rezerw klubów I ligi.
Triumfatorzy i finaliści Pucharu Polski
Lp. | Nazwa klubu | Zdobywca | Finalista | Lata triumfów |
---|---|---|---|---|
1. | Legia Warszawa | 19 | 6 | 1955, 1956, 1964, 1966, 1973, 1980, 1981, 1989, 1990, 1994, 1995, 1997, 2008, 2011, 2012, 2013, 2015, 2016, 2018 |
2. | Górnik Zabrze | 6 | 7 | 1965, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972 |
3. | Lech Poznań | 5 | 5 | 1982, 1984, 1988, 2004, 2009 |
4. | Wisła Kraków | 4 | 6 | 1926, 1967, 2002, 2003 |
5. | Zagłębie Sosnowiec | 4 | 1 | 1962, 1963, 1977, 1978 |
6. | Ruch Chorzów | 3 | 6 | 1951, 1974, 1996 |
7. | GKS Katowice | 3 | 5 | 1986, 1991, 1993 |
8. | Amica Wronki | 3 | 1 | 1998, 1999, 2000 |
9. | Lechia Gdańsk | 2 | 2 | 1983, 2019 |
10. | Arka Gdynia | 2 | 1 | 1979, 2017 |
Śląsk Wrocław | 2 | 1 | 1976, 1987 | |
12. | Polonia Warszawa | 2 | – | 1952, 2001 |
13. | Jagiellonia Białystok | 1 | 2 | 2010 |
14. | Gwardia Warszawa | 1 | 1 | 1954 |
ŁKS Łódź | 1 | 1 | 1957 | |
Wisła Płock | 1 | 1 | 2006 | |
Dyskobolia Grodzisk Wlkp. | 1 | 1 | 2007 | |
18. | Cracovia | 1 | – | 2020 |
Miedź Legnica | 1 | – | 1992 | |
Stal Rzeszów | 1 | – | 1975 | |
Widzew Łódź | 1 | – | 1985 | |
Zawisza Bydgoszcz | 1 | – | 2014 | |
23. | Pogoń Szczecin | – | 3 | – |
Polonia Bytom | – | 3 | – | |
Zagłębie Lubin | – | 3 | – | |
26. | GKS Bełchatów | – | 2 | – |
Piast Gliwice | – | 2 | – | |
28. | Aluminium Konin | – | 1 | – |
Czarni Żagań | – | 1 | – | |
Korona Kielce | – | 1 | – | |
Raków Częstochowa | – | 1 | – | |
ROW 1964 Rybnik | – | 1 | – | |
Sparta Lwów | – | 1 | – | |
Stal Mielec | – | 1 | – |
Puchar Polski a europejskie puchary
Od lat 60. XX w. zdobywca Pucharu Polski posiada możliwość reprezentowania rodzimej piłki w europejskich pucharach (do sezonu 1998/1999 w Pucharze Zdobywców Pucharów, od edycji 1999/2000 w Pucharze UEFA, którego kontynuatorem od edycji 2009/2010 jest Liga Europy). Jeśli zwycięzca PP zakwalifikował się do europejskich rozgrywek (Ligi Europy lub Ligi Mistrzów) również przez miejsce zajęte w rozgrywkach ligowych, to wolne miejsce zajmuje kolejna drużyna z ligowej tabeli.
3 kwietnia 2007 o godzinie 17:15 na antenie nSport rozpoczęła się transmisja rewanżowego spotkania ćwierćfinału Pucharu Polski sezonu 2006/2007 pomiędzy Lechem Poznań a Koroną Kielce (3:2). Była to pierwsza w historii relacja przeprowadzona systemem High Definition z wydarzenia mającego miejsce na terenie Europy Środkowo-Wschodniej. Później, w identyczny sposób zaprezentowano obydwa dwumecze półfinałowe oraz pojedynek finałowy. |
Puchar Polski w telewizji
Mecze piłkarskiego Pucharu Polski relacjonowano do tej pory na antenach kilkunastu rodzimych stacji telewizyjnych. Prawa do jego pokazywania posiadały już bowiem:
- Telewizja Polska (prezentująca go na antenach: TVP1, TVP2, TVP3, TV Polonia i TVP Sport);
- Canal+ Polska (prezentująca go na antenie Canal+);
- Wizja TV (prezentująca go na antenie Wizji Sport);
- Telewizja Polsat (prezentująca go na antenach: Polsat, Polsat 2 International, TV4, Polsat Sport i Polsat Sport Extra);
- Grupa ITI (prezentująca go na antenach: nSport HD oraz TVN i TVN Turbo);
- Telekomunikacja Polska (prezentująca go na antenie: Orange Sport).
Do 1999 rozgrywki Pucharu Polski prezentowane były niemal wyłącznie na antenie telewizji publicznej, która przeprowadzała nieregularne transmisje z niektórych meczów poszczególnych jego edycji (najczęściej spotkań finałowych). Swoisty przełom nastąpił w momencie utworzenia Wizji TV, która na antenie Wizji Sport – począwszy od sezonu 1999/2000 – zaczęła kompleksowe pokazywanie zmagań o krajowy puchar. Stan ów trwał do edycji 2001/2002, w trakcie której doszło do likwidacji tej platformy cyfrowej i przejęcia jej przez Cyfrę+. Z uwagi na ówczesną rangę PP i poziom zainteresowania widzów relacjami, nowy operator nie był zainteresowany pokazywaniem tych rozgrywek, więc ponownie niektóre spotkania można było zobaczyć na antenach TVP. Spore zainteresowanie finałowym dwumeczem sezonu 2003/2004 (transmitowanym w TVP2) spowodował, że w 2004 wolę przejęcia praw medialnych wyraził Polsat. Dlatego edycje 2004/2005 i 2005/2006 były prezentowane w kanałach należących do tej stacji. W 2006 Polsat zrezygnował z praw do PP, jednak od sezonu 2006/2007 przejęła je Grupa ITI, która przeprowadzała transmisje z każdej rundy na antenie nSport HD. W sezonie 2009/2010 rozgrywki PP ponownie transmitowała TVP, zaś od sezonu 2010/2011 prawa telewizyjne współposiadał również TVN Turbo[5]. W sezonach 2012/2013 i 2013/2014 mecze PP były pokazywane na antenach TVN Turbo oraz Orange Sport. W czerwcu 2014 – za 4,5 mln złotych[6] – prawa do pokazywania PP w sezonach 2014/2015 i 2015/2016 zakupiła – na wyłączność – Grupa Polsat[7]. Transmitowała je na antenach Polsatu Sport, Polsatu Sport Extra i Polsat Sport News, a mecz finałowy w „otwartym” Polsacie. Finał PP w 2016 r. na żywo transmitował m.in. holenderski Fox Sport i serbska Arena Sport.
Uczestnicy
Dotychczas zorganizowano 66 edycji Pucharu Polski. Najczęstszymi uczestnikami rozgrywek na poziomie centralnym są[c]:
- 66 – Ruch Chorzów, Wisła Kraków
- 65 – Legia Warszawa
- 64 – Górnik Zabrze
- 62 – Lech Poznań
- 61 – ŁKS Łódź
- 60 – Pogoń Szczecin
- 59 – Śląsk Wrocław
- 57 – Polonia Bytom
- 56 – Lechia Gdańsk, Zagłębie Sosnowiec
- 52 – GKS Katowice
- 50 – Arka Gdynia, Odra Opole
- 49 – Zawisza Bydgoszcz
- 48 –
- 45 – Stal Mielec, Widzew Łódź
- 43 – Szombierki Bytom
- 41 –
- 40 –
Zobacz też
- Piłka nożna w Polsce
- Puchar Żeleńskiego
- Puchar ligi w polskiej piłce nożnej
- Superpuchar Polski w piłce nożnej
Uwagi
- ↑ Wyjątkiem był sezon sezonu 2019/2020, gdy w związku z wybuchem pandemii COVID-19 mecz finałowy przeniesiono na Arenę Lublin w tym mieście, a datę zmieniono na 24 lipca.
- ↑ W 1951 tytuł mistrzowski przyznano zdobywcy Pucharu Polski.
- ↑ Do sezonu 2019/2020 włącznie.
- ↑ Z wyłączeniem dwóch sezonów KP Wałbrzych.
Przypisy
- ↑ Polski Związek Piłki Nożnej: Regulamin Pucharu Polski PZPN 2018/2019. s. 4. [dostęp 2018-12-11]. (pol.).
- ↑ Tempo – Magazyn Przeglądu Sportowego z 30 kwietnia 2015 s. 6 i s. 24.
- ↑ Przegląd Sportowy nr 101 (16 877) z 2-4 maja 2014 s. 3.
- ↑ Piłka Nożna nr 24 (1304) z 16 czerwca 1998 s. 27.
- ↑ media2.pl: Transmisje w TVP Sport i TVN Turbo.
- ↑ wp.pl: Polsat zapłacił 4,5 mln zł za PP. Wyjątkowa otoczka. [dostęp 2014-09-23]. (pol.).
- ↑ 90minut.pl: Puchar Polski w Polsacie. [dostęp 2014-06-26]. (pol.).
Bibliografia
- Gowarzewski Andrzej: Księga jubileuszowa 75-lecia PZPN. GiA, Katowice, 1994.
- Hałys Józef: Polska piłka nożna. Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków, 1974.
- Gowarzewski A. i inni: Encyklopedia piłkarska Fuji Rocznik 92-93. Katowice: Wydawnictwo GiA, 1992, s. 1–198. ISBN 83-900277-4-6.
- Gowarzewski A. i inni: Encyklopedia piłkarska Fuji Rocznik 93-94. Katowice: Wydawnictwo GiA, 1993, s. 1–196. ISBN 83-900277-1-8.
- Gowarzewski A. i inni: Encyklopedia piłkarska Fuji Rocznik 95-96. Katowice: Wydawnictwo GiA, 1995, s. 1–200. ISBN 83-902751-5-5.
- Gowarzewski A. i inni: Encyklopedia piłkarska Fuji Rocznik 96-97. Katowice: Wydawnictwo GiA, 1996, s. 1–208. ISBN 83-905424-0-4.
- Gowarzewski A. i inni: Puchar Polski. Katowice: Wydawnictwo GiA, 2018, s. 1–375. ISBN 978-83-88232-55-8.
Linki zewnętrzne
- Historia Pucharu Polski
- Mecze Pucharu Polski
- Rekordy Pucharu Polski
- Zwycięzcy Pucharu Polski na szczeblu regionalnym (od sezonu 1982/83 do 1999/2000)