Zielona Góra: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 89.74.121.59) i przywrócono wersję 61127518 autorstwa 91.233.18.244
Znacznik: Ręczne wycofanie zmian
Linia 75: Linia 75:
W 1898 zostało utworzone [[Towarzystwo Polskich Rzemieślników w Zielonej Górze]]. Jego założyciel [[Kazimierz Lisowski]] został zamordowany przez [[Gestapo]] w 1935<ref>{{Cytuj |tytuł = Zielona Góra. Kazimierz Lisowski, rzemieślnicy i gestapo [Nieznana Zielona Góra] |data = 2020-03-01 |data dostępu = 2020-06-15 |opublikowany = wZielonej.pl |url = https://www.wzielonej.pl/informacje/zielona-gora/kazimierz-lisowski-rzemieslnicy-i-gestapo-nieznana-zielona-gora/ |język = pl}}</ref>.
W 1898 zostało utworzone [[Towarzystwo Polskich Rzemieślników w Zielonej Górze]]. Jego założyciel [[Kazimierz Lisowski]] został zamordowany przez [[Gestapo]] w 1935<ref>{{Cytuj |tytuł = Zielona Góra. Kazimierz Lisowski, rzemieślnicy i gestapo [Nieznana Zielona Góra] |data = 2020-03-01 |data dostępu = 2020-06-15 |opublikowany = wZielonej.pl |url = https://www.wzielonej.pl/informacje/zielona-gora/kazimierz-lisowski-rzemieslnicy-i-gestapo-nieznana-zielona-gora/ |język = pl}}</ref>.


W 1939 r. Zielona Góra liczyła 26 076 mieszkańców. Była dużym ośrodkiem przemysłowym oraz znacznym węzłem kolejowym<ref>{{Cytuj |autor=Joachim Benysiewicz, Hieronim Szczegóła |tytuł=Zielona Góra. Zarys dziejów |miejsce=Poznań |wydawca=Wydawnictwo Poznańskie |data=1991 |isbn=83-210-0865-8}}</ref>.
[[1 marca]] [[1922]] Zielona Góra otrzymała status miasta powiatowego<ref>{{Cytuj |autor=T. Dzwonkowski,R. Skobelski, H. Szczegóła |tytuł=Szpital Wojewódzki im. Karola Marcinkowskiego w Zielonej Górze(1945-2015) |miejsce=Zielona Góra |wydawca=Pro Libris – wydawnictwo WiMBP im. C. Norwida w Zielonej Górze |data=2015 |isbn=978-83-64393-13-6}}</ref>. W 1939 r. liczyła 26 076 mieszkańców. Była dużym ośrodkiem przemysłowym oraz znacznym węzłem kolejowym<ref>{{Cytuj |autor=Joachim Benysiewicz, Hieronim Szczegóła |tytuł=Zielona Góra. Zarys dziejów |miejsce=Poznań |wydawca=Wydawnictwo Poznańskie |data=1991 |isbn=83-210-0865-8}}</ref>.


W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w mieście rozlokowanych było kilkanaście obozów pracy wykorzystujących robotników przymusowych oraz filia niemieckiego obozu koncentracyjnego [[Groß-Rosen]]<ref>{{Cytuj |autor=Abraham Kajzer |tytuł=Za drutami śmierci |miejsce=Wałbrzych |wydawca=Muzeum Gross-Rosen |data=2013 |isbn=978-83-89824-09-7}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Zielona Góra. Maria Markiewicz i przymusowa praca [Nieznana Zielona Góra] |data = 2020-05-16 |data dostępu = 2020-06-08 |opublikowany = wZielonej.pl |url = https://www.wzielonej.pl/informacje/zielona-gora/maria-markiewicz-i-przymusowa-praca-nieznana-zielona-gora/ |język = pl}}</ref>.
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w mieście rozlokowanych było kilkanaście obozów pracy wykorzystujących robotników przymusowych oraz filia niemieckiego obozu koncentracyjnego [[Groß-Rosen]]<ref>{{Cytuj |autor=Abraham Kajzer |tytuł=Za drutami śmierci |miejsce=Wałbrzych |wydawca=Muzeum Gross-Rosen |data=2013 |isbn=978-83-89824-09-7}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Zielona Góra. Maria Markiewicz i przymusowa praca [Nieznana Zielona Góra] |data = 2020-05-16 |data dostępu = 2020-06-08 |opublikowany = wZielonej.pl |url = https://www.wzielonej.pl/informacje/zielona-gora/maria-markiewicz-i-przymusowa-praca-nieznana-zielona-gora/ |język = pl}}</ref>.

Wersja z 13:32, 22 paź 2020

Zielona Góra
miasto na prawach powiatu
Ilustracja
Panorama miasta ze Wzgórza Winnego
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Data założenia

XIII wiek

Prawa miejskie

1323

Prezydent

Janusz Kubicki

Powierzchnia

278,32[1] km²

Populacja (30.06.2020)
• liczba ludności
• gęstość


141 280[2]
507,4 os./km²

Strefa numeracyjna

68

Kod pocztowy

65-001 do 65-950; 66-001 do 66-016 (dawna gmina wiejska)

Tablice rejestracyjne

FZ

Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zielona Góra”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Zielona Góra”
Ziemia51°56′23″N 15°30′18″E/51,939722 15,505000
TERC (TERYT)

0862011

SIMC

0988313

Hasło promocyjne: Zielona Góra – miasto przyszłości
Urząd miejski
ul. Podgórna 22
65-424 Zielona Góra
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Zielona Góra (ⓘ; łac. Thalloris, Prasia Elysiorum[3], niem. Grünberg in Schlesien, cz. Zelená Hora, potocznie również Winny Gród) – miasto na prawach powiatu w zachodniej Polsce, największe miasto woj. lubuskiego, siedziba organów samorządu województwa, marszałka i zarządu województwa lubuskiego i Sejmiku Województwa Lubuskiego oraz jednostek im podporządkowanych oraz starosty powiatu zielonogórskiego, stolica diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Razem z Sulechowem i Nową Solą tworzy tzw. Lubuskie Trójmiasto. Należy do Związku Miast Polskich. Z dniem 1 stycznia 2015 roku powiększyła się o obszar gminy Zielona Góra[4][5]. Według danych GUS z 30 czerwca 2020 r. miasto miało 141 280 mieszkańców[2], co lokuje je na 24. pozycji w kraju pod względem liczby ludności[6].

Położenie

„Góry Zielonogórskie”

Zielona Góra jest położona w zachodniej Polsce, na zboczu doliny rzeki Odry w miejscu, gdzie przecina ona pasmo wzgórz znane jako Wał Zielonogórski. Geograficznie znajduje się na terenie podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie. Od północnego zachodu miasto graniczy z Niecką Płotowską, a od północnego wschodu z Niecką Chynowską.[potrzebny przypis]

Miasto leży na międzynarodowym szlaku drogowym i kolejowym łączącym Skandynawię z południem Europy. Od Poznania dzieli je 130 km, od Wrocławia 160 km, od Berlina 160 km, od Pragi 290 km, a od Warszawy 413 km[7].

Miejscowość historycznie oraz kulturowo jest częścią Dolnego Śląska (leżąc na jego północnej granicy). W latach 1950–1998 miasto było stolicą województwa zielonogórskiego, ukształtowanego podczas reform w 1950 oraz 1975 roku.

18 maja 2014 r. na terenie gminy wiejskiej Zielona Góra zostało przeprowadzone referendum ws. połączenia gminy wiejskiej z miastem Zielona Góra. Mieszkańcy w większości opowiedzieli się za takim rozwiązaniem. Zgodnie z decyzją Rady Ministrów do połączenia doszło z dniem 1 stycznia 2015 r. Od tej pory miasto Zielona Góra ma dostęp do Odry.

Według danych z 1 stycznia 2015 powierzchnia miasta wynosi 278,32 km²[1].

W historii nazwa miasta notowana była w wielu językach oraz pod różnymi nazwami. Po łacinie Thalloris, Prasia Elysiorum[3], w języku niemieckim Grünberg in Schlesien oraz po polsku Zielona Góra.

Polską nazwę Zielona Góra w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił polski pisarz z Górnego Śląska Józef Lompa[8]. W 1945 używano przejściowo formy Zielonogóra[9], w obecnej formie oficjalnie od 1946[10].

Historia miasta

Wieża Łazienna – jeden z najstarszych zabytków miasta
 Osobny artykuł: Historia Zielonej Góry.

Czasy piastowskie i jagiellońskie

Założona jako miasto przez przybyszów z zachodniej części Europy – głównie Flandrii i Niemiec, którzy jednak najprawdopodobniej nazwali miasto tak, jak nazywała się istniejąca już tu (obecna ulica Podgórna, u podnóża wzgórza Winnego/Ceglanego/Zielonego) polska osada: Zielona Góra.[potrzebny przypis] Miejsce to leżało nad wartkim wówczas i wydajnym strumieniem Złota Łącza, który przez następne stulecia był źródłem wody i energii dla mieszkańców i funkcjonującego tu przemysłu. Zielona Góra prawa miejskie otrzymała w 1323 (chociaż kroniki mówią jedynie, iż otrzymała prawa miejskie zaraz po Kożuchowie, leżącym w obecnym powiecie nowosolskim). Miasto przez niemal całą swoją historię związane było z Dolnym Śląskiem, a konkretniej Księstwem Głogowskim. Zielona Góra nigdy nie wchodziła w skład historycznej ziemi lubuskiej ze stolicą w (obecnie niemieckim) mieście Lubusz. Gród posiadał fortyfikacje i zamek (najprawdopodobniej jednak drewniany, stąd nie pozostał po nim żaden ślad, wskazówką jest m.in. stara nazwa ulicy Zamkowej nieopodal centrum miasta) – przedstawiał on jednak nikłą wartość strategiczną i najprawdopodobniej z rozkazu wizytującego te ziemie Jana Luksemburczyka został zburzony.

Od XIII wieku powoli zaczyna się proces depolonizacji.[potrzebny przypis] W XIV w. wraz z całym Dolnym Śląskiem przechodzi pod formalne zwierzchnictwo czeskie, jednakże Piastowie panowali tu do ostatnich dziesięcioleci XV w. Następnie po epizodzie węgierskim, Zielona Góra wraz z księstwem głogowskim była zarządzana przez przyszłych królów Polski Jana I Olbrachta i Zygmunta I Starego, po czym w 1506 znalazła się bezpośrednio pod panowaniem Czech (do 1526 Jagiellonów, następnie Habsburgów).

Od XVI w. do 1945 roku

Panorama miasta w połowie XVIII wieku

Pierwszą znaną mapą, na której pojawiła się nazwa Grunberg jest mapa Śląska autorstwa Martina Helwiga z 1561[11].

W XVI i XVII wieku Zielona Góra była silnym ośrodkiem ruchu kalwińskiego. Z miasta wywodzili się teolog Abraham Scultetus i matematyk Bartłomiej Pitiscus. W 1727 w Zielonej Górze urodził się polski malarz Tadeusz Konicz[12].

Międzywojenny herb miasta

W latach 1815–1945 miasto wchodziło w skład rejencji legnickiej wchodzącej w skład pruskiej prowincji Śląsk ze stolicą we Wrocławiu.

W 1871 w Zielonej Górze otwarto linię kolejową, dzięki czemu miasto uzyskało połączenie ze znaczniejszymi ośrodkami państwa pruskiego[13].

W 1898 zostało utworzone Towarzystwo Polskich Rzemieślników w Zielonej Górze. Jego założyciel Kazimierz Lisowski został zamordowany przez Gestapo w 1935[14].

1 marca 1922 Zielona Góra otrzymała status miasta powiatowego[15]. W 1939 r. liczyła 26 076 mieszkańców. Była dużym ośrodkiem przemysłowym oraz znacznym węzłem kolejowym[16].

W czasie II wojny światowej w mieście rozlokowanych było kilkanaście obozów pracy wykorzystujących robotników przymusowych oraz filia niemieckiego obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[17][18].

Polska Ludowa i III RP

Zakłady Przemysłu Wełnianego Polska Wełna (lata 60. XX wieku) – ob. Focus Park

14 lutego 1945 Zielona Góra bez walki została zajęta przez armię radziecką (do nacierającej Armii Czerwonej wyszedł ówczesny proboszcz, ks. Georg Gottwald i poinformował, że w mieście przebywa już tylko ludność cywilna). Dzięki temu miasto nie zostało zniszczone. 6 czerwca 1945 Zielona Góra przeszła pod administrację polską stając się początkowo częścią województwa poznańskiego. Pierwszym polskim burmistrzem został Tomasz Sobkowiak[19]. Dotychczasowych mieszkańców miasta wysiedlono do Niemiec – Zielona Góra zasiedlana była jeszcze do końca lat 70. XX wieku, głównie przez repatriantów z Kresów Wschodnich oraz przybyszów z pobliskiej Wielkopolski. W 1950 roku władze zadecydowały o utworzeniu w Zielonej Górze stolicy nowego województwa.

Zielona Góra sfotografowana przez amerykańskiego satelitę wywiadowczego Corona 98 (KH-4A 1023) w dniu 23 sierpnia 1965 r.

Od tego momentu zaczyna się okres szybkiej kariery miasta, które wyrasta na ważny ośrodek kulturalny, turystyczny, uniwersytecki i przemysłowy. Do grupy największych zakładów przemysłowych zaliczały się m.in. Zakłady Metalowe Zastal, Zakłady Aparatów Elektrycznych Lumel, Zielonogórska Fabryka Zgrzeblarek, Zakłady Przemysłu Wełnianego Polska Wełna, Lubuska Wytwórnia Win i Wódek Polmos, Zielonogórskie Fabryki Mebli, Fabryka Dywanów Novita[20]. Liczba mieszkańców wzrosła pięciokrotnie. Na początku lat 60. XX wieku założono Wyższą Szkołę Inżynierską, która następnie przemianowana została na Politechnikę Zielonogórską. W 1971 powstała Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego w Zielonej Górze. W 2001 Politechnika i WSP połączyły się, tworząc Uniwersytet Zielonogórski. W latach 1965–1989 w Zielonej Górze odbywał się Festiwal Piosenki Radzieckiej. W 1999 miasto stało się siedzibą władz samorządowych utworzonego wówczas województwa lubuskiego.

30 maja 1960 r. miały miejsce pierwsze po wojnie na tak dużą skalę masowe protesty przeciwko władzy komunistycznej. Uczestniczyło w nich 5 tysięcy zielonogórzan. Był to sprzeciw mieszkańców wobec nakazu konfiskaty domu katolickiego. Protesty te nazwano wydarzeniami zielonogórskimi.

Pożary miasta

Odnotowany w źródłach pierwszy wielki pożar wybuchł w 1456 r., największy z 1582 r. zniszczył całe miasto a kolejne wybuchały w latach: 1608 r.,1627 r., 1631 r., 1651 r., 1689 r., 1735 r., 1793 r., 1834 r., 1893 r., 1902 r., 1903 r., ostatni z wielkich pożarów wybuchł w 1948 r.[21]

Patron miasta

Św. Urban I Patron Zielonej Góry
Pomnik św. Urbana I na pl. Powstańców Wielkopolskich
Obraz św. Urbana I w Kościele św. Urbana I

Patronem Zielonej Góry jest św. Urban I (papież i męczennik), który w tradycji chrześcijańskiej uznawany jest za patrona winiarzy, ogrodników, winnej latorośli oraz dobrych urodzajów. 24 listopada 2009 r. Rada Miasta (na wniosek mieszkańców skupionych w Społecznym Komitecie Ogłoszenia św. Urbana I Patronem Miasta Zielona Góra, który zebrał blisko 2 tys. podpisów na czterysta wymaganych)[22] przyjęła oświadczenie, w którym wyraziła chęć przyjęcia św. Urbana I patronem Zielonej Góry. 2 grudnia 2009 r. Przewodniczący Rady Miasta realizując podjęte oświadczenie, w imieniu organów stanowiącego i wykonawczego Miasta Zielona Góra zwrócił się z prośbą do władz kościelnych – ks. bpa Stefana Regmunta – o uznanie przez Stolicę Apostolską św. Urbana I patronem miasta Zielona Góra.

22 czerwca 2010 r. watykańska Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała dekret, którym ustanowiła i zatwierdziła św. Urbana I Patronem Zielonej Góry[23]. Ów dekret można oglądać w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze w dziale poświęconym miastu[24]. Wybór ten został dodatkowo potwierdzony uchwałą Rady Miasta w dniu 31 sierpnia 2010 roku.

Uroczyste przyjęcie patronatu odbyło się na specjalnie zwołanej sesji Rady Miasta w niedzielę 5 września 2010 roku[25]. Tego samego dnia na Starym Rynku podczas obchodów Dni Zielonej Góry – Winobrania nastąpiło publiczne ogłoszenie patronatu św. Urbana I nad Zieloną Górą. 11 września 2011 r. podczas Winobrania odbyło się uroczyste wprowadzenie relikwii św. Urbana I[26]. Od tego czasu Dni Zielonej Góry rozpoczynają się obchodami ku czci patrona miasta – św. Urbana I[27]. W dniu rozpoczęcia Winobrania (zawsze w sobotę) ma miejsce wieczorna procesja zwana „Nocą św.Urbana” z figurą i relikwiami patrona miasta z kościoła patronalnego pw. św. Urbana I na Wzgórzu Braniborskim do zielonogórskiej konkatedry pw. św. Jadwigi Śląskiej. Następnego dnia (w niedzielę) po uroczystej mszy św. w intencji miasta z udziałem władz samorządowych i mieszkańców ma miejsce procesja z relikwiami św. Urbana I pod ratusz, gdzie odbywają się dalsze uroczystości ku czci patrona[28]. Od 2018 roku procesja w drodze do ratusza zatrzymuje się pod pomnikiem patrona miasta, gdzie jest odmawiana modlitwa za Zieloną Górę. 30 sierpnia 2018 roku na pl. Powstańców Wielkopolskich został odsłonięty pomnik św. Urbana I[29].

26 października 2011 r. po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego na wniosek mieszkańca miasta, Prokuratura Rejonowa w Zielonej Górze skierowała wniosek[30] do Rady Miasta o uchylenie uchwały z 31 sierpnia 2010 r. o patronacie jako wydanej z naruszeniem prawa. Nielegalność takiej uchwały wynika z faktu, iż radni nie posiadają kompetencji (podstawy prawnej) do powoływania patrona miasta, gdyż jest to wyłącznie sprawa wiernych i hierarchii kościelnej[31].

Zabytki

Konkatedra św. Jadwigi Śląskiej
 Osobne artykuły: Zabytki w Zielonej Górze i Pomniki w Zielonej Górze.
Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej (dawny ewangelicki)
Kaplica na winnicy
Ratusz – po lewej stronie widoczne jest południowe wejście do Kościoła Matki Boskiej Częstochowskiej

Zielona Góra jest miastem zabytkowym, z racji niewielkich zniszczeń wojennych pozostała tutaj cała przedwojenna zabudowa miejska. Szczególne walory estetyczne posiada Stare Miasto oraz przedwojenne wille wzdłuż alei Niepodległości, reprezentacyjnego traktu miejskiego. Znajduje się tu też wiele budynków o unikalnej architekturze – dzieła berlińskich architektów, jak np. teatr zaprojektowany przez Oskara Kaufmanna. Oprócz pięknych niewielkich kamienic w najstarszej części miasta, jest tu też wiele budynków postindustrialnych dostosowanych do nowych funkcji, np. lofty w okolicach ulicy Fabrycznej czy część budynków Fabryki Wełny zaadaptowane na centrum handlowe. Centrum miasta jest obecnie rewitalizowane.

Kościół Najświętszej Maryi Królowej Polski
Fragment murów obronnych
Stary Rynek
Gmach Sądu Okręgowego
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego (dawna Resursa Kupiecka)
Wieża Braniborska

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[32]:

  • miasto
  • konkatedra – kościół rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem św. Jadwigi Śląskiej, Plac ks. bpa Wilhelma Pluty, datowany na drugą połowę XIII wieku, z lat 1372–1394, 1572 roku, z połowy XIX wieku, jest najstarszym zabytkiem architektonicznym w mieście; kościół halowy
  • kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem MB Częstochowskiej, szachulcowy, zbudowany w latach 1743–1777 jako zbór ewangelicki; wieżę dostawiono kilkanaście lat później. Znajdują się w nim m.in. barokowy ołtarz główny, kamienna rokokowa chrzcielnica oraz szereg rzeźbionych płyt epitafijnych, ul. Mickiewicza
  • kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela, zbudowany w latach 1915–1917 dla parafii ewangelicko-augsburskiej. W 1946 przejęty przez katolików. Z racji znakomitej akustyki w świątyni odbywają się koncerty. W 1926 roku wykonano tu słynne wówczas oratorium „Quo vadis” Feliksa Nowowiejskiego z udziałem kompozytora. Jego fundatorem był Georg Beuchelt, znany przemysłowiec, ul. Ułańska
  • kościół staroluterański, obecnie ewangelicko-augsburski kościół Jezusowy, ul. Kazimierza Wielkiego, z lat 1909–1911
  • kaplica staroluterańska, obecnie polskokatolicki pod wezwaniem MB Królowej Polski, ul. Pieniężnego 25 b, 1860 roku
  • kapliczka, Osiedle Pomorskie, z 1780 roku
  • park, zieleń otaczająca
  • kaplica pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny zwany kaplicą na Winnicy. Zbudowany w pierwszej połowie XIV wieku w dowód wdzięczności przez ocalałych Zielonej Góry od panującej w 1314 zarazy,  w XV wieku zastąpiony budowlą murowaną z kamienia. W latach 70. XIX wieku obiekt był własnością zielonogórskiego winiarza, który po przebudowaniu kaplicy prowadził w niej wyszynk wina.
  • cmentarz żydowski, ul. Wrocławska 60a, z 1814 roku: dom pogrzebowy, ogrodzenie murowane
  • fragmenty murów obronnych, z XIV wieku
  • wieża Łazienna, z XV wieku, jest pozostałością po średniowiecznym systemie obwarowań miejskich. Jej nazwa wzięła się od położonej w pobliżu łaźni miejskiej. Bywa również nazywana – Głodową w wyniku zburzenia oryginalnej wieży Głodowej, która stała kilkadziesiąt metrów dalej. W czasach średniowiecznych wieża służyła jako więzienie, pl. Pocztowy
  • ratusz, z XVI wieku, XVIII wieku, w swej głównej części z wieżą powstał w XV wieku, co pokazuje odsłonięta spod tynku wnęka po fasadzie. Ciekawostką jest fakt, iż ratuszowa wieża w wyniku błędów konstrukcyjnych jest nieznacznie odchylona od pionu[potrzebny przypis]. Codziennie o 12 z wieży ratusza odgrywany jest hejnał miasta pt. "Hymn Ziemi Lubuskiej"[33]
  • domy, ul. Bankowa 1, 4, 5, 6, XIX wieku/XX wieku
  • willa, ul. Batorego 53, z połowy XIX wieku: ogród, ogrodzenie, met.
  • domy, ul. Bohaterów Westerplatte 32, 45, z XIX wieku
  • dom winiarza „Winnica”, ul. Ceglana 12a
  • domy, ul. Bolesława Chrobrego 1, 2, 3, 4, 5, 6, 12, 15, 18, 20, 21, 23, 24, 25, 28, 30, 44, 46-48, 50, z XIX wieku/XX wieku
  • hala sportowa, ul. Chopina 19, z ok. 1930 roku
  • domy, ul. Drzewna 1, 20, 24, z XVIII wieku, XIX wieku
  • willa, ul. Dworcowa 33, 41, z XIX wieku
  • dom, ul. Fabryczna 15, z XIX wieku
  • domy, ul. Głowackiego 2/4, 3/5, 6/8, 7, 10, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Grottgera 1, 3, 5, 7, 9, 11, 19, z XVIII/XIX wieku
  • domy, ul. Jedności 1, 3, 4 z oficyną, 5, 12, 14, 15, 17, 19, 33, 38 z oficyną, 46, 76 stajnia pocztowa, 78 poczta konna, 80, 100, z XVII wieku, XIX wieku
  • dom, ul. Kasprowicza 1
  • domy, ul. Kazimierza Wielkiego 6, 8, 10, 13, 14, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Kopernika 1, 13, z XVIII wieku, XIX wieku
  • domy, ul. Kościelna 1, 2, 4, 5, 9, 11 wikarówka, 13 szkoła katolicka, obecnie wikariat, z XVII wieku, XVIII/XIX wieku
  • domy, ul. Kożuchowska 1, 2, 3, z XIX wieku/XX wieku
  • dom, ul. Krasickiego 25, z XIX wieku
  • dom, ul. Krawiecka 5, z 1906 roku
  • domy, ul. Kupiecka 2, 3, 5, 12, 13, 20, 22, 23, 32, 38, 40, 43, 70, 72, z XVIII/XIX wieku, XX wieku
  • Liceum Żeńskie, obecnie Rektorat Uniwersytetu Zielonogórskiego, ul. Licealna 9, z lat 1909–1911
  • domy, ul. Lisowskiego 1/3 szkoła ewangelicka, 2, 4, 5, 10, 14, 15, 18, z XVIII, XIX wieku
  • domy, ul. Mariacka 2, 3, 5, 7, z XIX wieku
  • domy, ul. Masarska 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 13, z XVII wieku, XIX wieku, XX wieku
  • domy, ul. 1 Maja 21, 23, 19, z XIX wieku, XX wieku
  • domy, ul. Matejki 10, 11, 12, 17, z XVIII/XIX wieku, XX wieku
  • domy, ul. Mickiewicza 1, 3, 13, 14 plebania, z XVIII/XIX wieku
  • domy, ul. Moniuszki 3 z oficyną, 7, 11, z XIX wieku
  • sala sportowa, dawny kościół starokatolicki, ul. Moniuszki 14, z 1850 roku, 1870 roku
  • Hala Miejska z budynkiem administracyjnym, obecnie Teatr Lubuski, dawniej Teatru Operowego – Hali Miejskiej, Al. Niepodległości 3/5w pobliżu jej skrzyżowania z ul. Kupiecką, modernistyczny gmach powstał w 1931 roku według projektu Oskara Kaufmanna, był obiektem wielofunkcyjnym, przystosowanym do wystawiania dzieł zarówno dramatycznych, muzycznych, baletowych, filmów, a przede wszystkim oper, przebudowany w latach 1974–1978
  • domy, al. Niepodległości 1, 2, 4, 6, 7, 8, 13,15, 16, 18, 19 portal z XVI wieku, 21, 22, 24, 25, 28, 29 willa, obecnie przedszkole, 33, 35, 36 willa, z XIX wieku/XX wieku
  • dom, ul. Ogrodowa 12
  • domy, pl. Pocztowy 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 16, 17, z XVIII, XIX wieku
  • dom, ul. Pod Filarami 1, 2/4, 3, z XIX wieku, XX wieku
  • dom, pl. Powstańców Wielkopolskich 7, z 1800 roku
  • domy, ul. Reja 2, 3, 4 z dwoma budynkami gospodarczymi, 5, 6, 7 z oficyną i stolarnią, 8 z oficyną i budynkiem gospodarczym, 9, 10, 11, 13, z XX wieku
  • domy, ul. Sienkiewicza 2/4, 6, 10, 11 zespół willowy: willa, ogród, ogrodzenie, 14, 16/18, 21, 22, 24, 26, 27, 29, 30, 33, 38, 54 nie istnieje, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Sikorskiego 1, 2, 15, 18, 18-20, 24, 25, 29, 33, 36, 47a, 49, 52, 53, 55, 62, 63, 66-76 dom mieszkalny sukienników, 71, 84, z XVIII wieku, XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Skargi 7, 12, z XVIII/XIX wieku
  • Sąd Okręgowy, pl. Słowiański 1/ Jedności 6, z lat 1855–1856
  • d. gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma IV, obecnie Sąd Okręgowy, pl. Słowiański 6, z 1846 roku, XX wieku
  • Resursa Kupiecka, obecnie Wydział Prawa i Administracji UZ, pl. Słowiański 9, z połowy XIX wieku, 1901 roku
  • domy, ul. Sobieskiego 2, 3, 4/6, 5, 8/10, 9, 9a, 12, 14, z XVIII/XIX wieku
  • dom, ul. Sowińskiego 2, z początku XX wieku
  • domy, Stary Rynek 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 13, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 28 piwnice domu z XVII wieku, XVIII wieku, XIX wieku, XX wieku; rynek stanowi centralny punkt miasta od XIV wieku do dziś. Był przez stulecia głównym placem handlowym, przez który przebiegał też główny trakt komunikacyjny
  • domy, ul. Strzelecka 3, 4, 12, 14, 16, 18, 22, z XVIII/XIX wieku
  • dom, ul. Świętojańska 6, z XVIII/XIX wieku
  • dom, ul. Tylna 31, z 1796 roku
  • willa, ul. Ułańska 7, z 1926 roku
  • dom, ul. Wandy 46, z XVIII/XIX wieku
  • piwnica winiarska, ul. Wodna, z XIX wieku
  • dom, ul. Wojska Polskiego 1, z lat 1929–1930
  • domy, ul. Wrocławska 7, 12 z budynkiem gospodarczym, 24 nie istnieje, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 35, 37, 40, z XIX wieku/XX wieku
  • domy, ul. Wyspiańskiego 2, 4, 5, 8, 10, 12, 16, z XIX wieku, XX wieku
  • dom winiarski, obecnie mieszkalny, ul. Zakręt 2, z połowy XIX wieku
  • dom, ul. Zamkowa 11, murowano-szachulcowy, z połowy XIX wieku, nie istnieje
  • domy, ul. Żeromskiego 1, 2, 4, 6, 10, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 23, z XVIII wieku, XIX wieku/XX wieku
  • zespół produkcyjno-gospodarczy d. winiarni, ul. Ceglana 2, z XIX wieku/XX wieku
  • zespół dawnych tkalni, ul. Fabryczna 13, z XIX wieku: budynek, obecnie produkcyjno-mieszkalny, magazyn
  • zespół fabryk włókienniczych, ul. Fabryczna 14, z 1872 roku – XX wieku: dwie hale fabryczne, magazyn, fabryka sukna
  • budynki wytwórni win, ul. Moniuszki 16, z 1870 roku-XX wieku: budynek administracyjny, budynek produkcyjny z piwnicami
  • zespół fabryczny „Polska Wełna”, ul. Wrocławska 17, z lat 1920–1937: wykańczalnia tkanin, tkalnia, przędzalnia, magazyn i biura, kotłownia, farbiarnia, zmiękczalnia wody

inne zabytki:

  • palmiarnia – powstała w 1961, dostawiona do domku winiarskiego z 1818. Mieści się w niej restauracja z salami konsumpcyjnymi pośród tropikalnej roślinności. W otoczeniu Palmiarni znajduje się odtworzona winnica, nawiązująca do dawnych rozległych plantacji, pokrywających wszystkie stoki podmiejskie
  • kolej szprotawska („Kleinbahn Grünberg-Sprottau”) – niepaństwowa linia kolejowa wytyczona pomiędzy dwoma przemysłowymi miastami Dolnego Śląska: Zieloną Górą i Szprotawą. Od drugiej połowy lat 40. XX w. nie funkcjonuje, w większości rozebrana.

Kultura

Kultura w Zielonej Górze to przede wszystkim Winobranie na początku września – duża impreza plenerowa, podczas której centrum miasta zapełnia się mieszkańcami i turystami. Ponadto w mieście działa 5 muzeów[potrzebny przypis] i galerii sztuki, filharmonia, Lubuski Teatr im. L. Kruczkowskiego, amfiteatr im. Anny German, kina oraz kilkanaście klubów muzycznych. W mieście odbywa się kilka festiwali muzycznych i kulturalnych. m.in. Dni Kultury Żydowskiej, Festiwal Folkloru, Festiwal Kabaretu, Festiwal Filmowy KinoPozaKinem Filmowa Góra, Festiwal Rock Nocą, Róże Jazz Festiwal i Quest Europe. Przy Al. Niepodległości znajduje się Galeria BWA, w której odbywają się wystawy sztuki współczesnej, koncerty i spotkania dyskusyjne. Środowisko malarskie skupia się wokół Okręgu Zielonogórskiego Związek Polskich Artystów Plastyków. Aktywnym miejscem na kulturalnej mapie miasta był także „Klub Muzyczny 4 Róże dla Lucienne”, w których odbywały się m.in. koncerty, pokazy filmowe, spektakle teatralne i kabaretowe. Klub współorganizował festiwale „Rock Nocą” Róże Jazz Festival” oraz Festiwal Filmowy „KinoPozaKinem Filmowa Góra”.

W Zielonej Górze działa Zielonogórski Ośrodek Kultury[35], którego siedzibą jest położony w parku na Wzgórzach Piastowskich Amfiteatr im. Anny German. Obiekt mieści blisko 5 tysięcy widzów. Rozpoczął on szeroką działalność na początku lat 70. XX wieku. Wtedy to nowy obiekt wybudowali mieszkańcy w czynie społecznym. Pierwszy koncert odbył się w 1973 roku podczas IX Festiwalu Piosenki Radzieckiej. Później obiekt przebudowano. Pojawiły się m.in. nowoczesna scena, zaplecza, pomieszczenia dla akustyków. Od 1987 roku amfiteatr nosi imię Anny German[36].

Filią ZOK jest Centrum Nauki Keplera, w ramach którego funkcjonuje Centrum Przyrodnicze (ul. gen. J. Dąbrowskiego) oraz Planetarium Wenus (ul. gen. W. Sikorskiego)[37].

Teatry, filharmonia

Filharmonia Zielonogórska
Budynek Teatru Lubuskiego

Pierwszy teatr miejski i operowy w Hali Miejskiej otwarto 1 kwietnia 1931 roku operą Madame Butterfly. Autorem projektu budynku był Oskar Kaufmann, twórca m.in. Volksbühne i Renaissance-Theater w Berlinie. Gmach mieścił wielofunkcyjną scenę, przystosowaną do wystawiania dzieł zarówno dramatycznych, muzycznych, baletowych, a także oper i wyświetlania filmów. Widownia liczyła 730 miejsc[38]. Po II wojnie światowej zaniechano wystawiania oper w mieście, natomiast mocno rozwinął się teatr miejski, miasto dorobiło się stałego zespołu (przed wojną teatr działał na zasadzie impresariatu). Po wojnie funkcjonowały w mieście teatralne zespoły amatorskie, z których największą sławę zdobyły dwa: Amatorski Teatr Kolejarza i Reduta, skupiona wokół Polskiej Wełny. To ze zrębów tych zespołów ukształtował się zawodowy kształt ówczesnego Państwowego Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Działalność Teatru zainaugurowała Zemsta w reżyserii Róży Gelli-Czerskiej (24 listopada 1951, nieoficjalna prapremiera 19 listopada 1951). Po roku 1990 zamknięto Scenę Lalkową, którą współtworzyła Halina Lubicz, legendarna aktorka Teatru. Lubuski Teatr w Zielonej Górze (w takim kształcie nazwa funkcjonuje od lutego 2019) posiada dwie sceny: Dużą Scenę im. Stanisława Cynarskiego i Scenę Kameralną im. Stanisława Hebanowskiego.

W mieście działa ponadto Filharmonia Zielonogórska oraz towarzystwo śpiewacze Cantores Viridimontani, organizujące koncerty muzyki dawnej, m.in. barokowej, w tutejszych kościołach.

Muzea i galerie

Muzeum Ziemi Lubuskiej

Miasto posiada kilka muzeów i galerii, rozlokowanych częściowo w centrum miasta oraz w podmiejskich dworach i pałacach.

Inne miejsca to Galeria PWW (ul. Wrocławska), Galeria u Jadźki (ul. Żeromskiego), Galeria ZPAP (Rynek), Salon Sztuki Dawnej (ul. Moniuszki).

Kina

  • Kino Newa – studyjne kino zlokalizowane niedaleko dworca kolejowego PKP, przy ul. K. Wielkiego 21. Widownia na 215 osób. Kino wyświetla filmy niekomercyjne[39]. Uruchomione w latach sześćdziesiątych XX wieku.
  • Cinema City – 9 sal, 1305 miejsc. Kino mieści się w centrum handlowym Focus Park. Otwarte 17 października 2008 roku[40].
  • Kino Nysa – najstarsze kino Zielonej Góry, uruchomione w 1921 roku, wyświetlało filmy nieprzerwanie do października 2015, kiedy to zostało sprzedane. Posiadało widownie z balkonem, łącznie na 305 osób[41]. Kino mieściło się na starym mieście naprzeciw Teatru Lubuskiego przy al. Niepodległości[42].

Imprezy cykliczne

Amfiteatr im. Anny German

Przed laty miasto było gospodarzem międzynarodowego Festiwalu Piosenki Radzieckiej, odbyło się 26 jego edycji. Od 2008 r. reaktywowano go jako Festiwal Piosenki Rosyjskiej, lecz z przyczyn politycznych w 2014 roku nie odbyła się jego 7. edycja. Dzisiaj odbywające się imprezy cykliczne to:

  • Zielonogórskie Kolędowanie (styczeń)
  • Festiwal Życia (marzec)
  • Międzynarodowy Festiwal Gitarowy (maj)
  • Międzynarodowy Festiwal Francuskojęzycznych Filmów Krótkometrażowych – FrankoFilm Festiwal (maj/czerwiec)
  • Zielonogórskie Uwielbienie (maj/czerwiec)
  • Międzynarodowy Festiwal Talentów im. Anny German (lipiec)
  • Międzynarodowy Festiwal Folkloru „Oblicza Tradycji” (co dwa lata, lipiec)
  • Międzynarodowy Dziecięcy Festiwal Folkloru (co dwa lata, wymiennie z Festiwalem Folkloru, w sierpniu)
  • Ogólnopolski Festiwal Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej FUMA (maj)
  • Festiwal Filmu i Teatru – Kozzi Film Festiwal (czerwiec)
  • Zielona Góra – Stolica Polskiego Kabaretu (czerwiec)
  • Lato Muz Wszelakich (lipiec-sierpień)
  • Letnie Wieczory Przy Fontannie (sierpień)
  • Międzynarodowy Festiwal Sztuki Ulicznej BuskerBus (sierpień)
  • Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Quest Europe” (sierpień/wrzesień)
  • CORNO - Brass Music Festival (sierpień)
  • Festiwal Teatrów Plenerowych Monte Verde (wrzesień)
  • Winobranie (wrzesień)
  • Bachanalia Fantastyczne – Ogólnopolski Festiwal Miłośników Fantastyki (wrzesień/październik)
  • „Zielonogórska Połówka” – Novita Półmaraton Zielonogórski (wrzesień/październik)
  • Biennale Zielona Góra (październik-listopad)
  • Festiwal Green Town of Jazz (listopad)
  • Festiwal Literacki im. Anny Tokarskiej „Proza Poetów” (listopad-grudzień)

Winobranie

 Osobny artykuł: Winobranie w Zielonej Górze.

Zielona Góra znana jest jako polska stolica wina. Jest to najdalej wysunięty na północ obszar w Europie z uprawą winorośli. Bogate tradycje produkcji wina w przeszłości obecne były w gospodarce i krajobrazie przestrzennym, a dziś odżywają na winnicach położonych w otoczeniu miasta.

Pierwsza wzmianka o uprawie winorośli pochodzi z 1314 r. Wiadomo też, że początkowo winną latorośl uprawiali zakonnicy. Dopiero za ich przykładem winnice zaczęli zakładać w swych włościach możnowładcy, a długo po nich zwykli mieszkańcy. Należy przypuszczać, ze uprawa winogron oraz tradycja hucznych obchodów winobrania stały się popularne, dopiero gdy winnice założyły zielonogórskie rodziny.

Oficjalnym miejskim świętem Winobranie stało się w 1852 r., co urzędowo ogłosił magistrat. Co roku turystów po Zielonej Górze oprowadza bóg wina Bachus wraz ze swoją świtą. Przyjezdni goście mogą napić się miejscowego trunku, posłuchać muzyki i skorzystać z bogatej oferty kulturalnej.

Życie studenckie

Kabaret na scenie klubu Gęba

W Zielonej Górze studiuje ponad 11 tys. studentów[43]. To właśnie w tutejszych klubach studenckich, takich jak Gęba, powstał w latach 90. fenomen kabaretów (Zielonogórskie zagłębie kabaretowe). Dziś takie kluby są w większości zamknięte (Karton, Zatem Highlander). Największą imprezą są organizowane corocznie w maju Bachanalia, ściągające na plenerowe imprezy muzyczne nawet 5 tysięcy osób. Życie studenckie toczy się praktycznie tylko w klubach studenckich (Gęba, U Ojca, StockTavern) na terenie kampusów uczelnianych, popularny jest też klub 4 Róże, Wyspa, Straszny Dwór, Studio. Wcześniej działał również aktywny kulturalnie skłot Awaria, zrzeszający tutejszą scenę alternatywną i organizujący liczne koncerty ska, oi i punk.[potrzebny przypis]

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna

 Osobny artykuł: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonej Górze.
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonej Górze

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze jest jedną z dwóch publicznych bibliotek wojewódzkich w woj. lubuskim. Obecną siedzibę placówki oddano do użytku w 1975 roku. Biblioteka posiada wiele filii i oddziałów na terenie miasta. Odbywają się w niej liczne wystawy oraz spotkania autorskie z pisarzami (w ramach tzw. „Czwartków Lubuskich”), a osoby, które ją odwiedziły to m.in. ks. Jan Twardowski, William Wharton, Jonathan Carroll i Tadeusz Różewicz. Biblioteka Wojewódzka ma również swoją oficynę wydawniczą – „Pro Libris”. Zarejestrowana w 2003 r. liczba czytelników wyniosła prawie 32 tys. osób. Średnio czytelnik wypożycza 17 książek rocznie.

 Zobacz też: Skansen etnograficzny w Ochli, Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Lubuskie Muzeum Wojskowe, Biuro Wystaw Artystycznych w Zielonej Górze, Big Band Uniwersytetu Zielonogórskiego i zielonogórskie zagłębie kabaretowe.

Środowisko przyrodnicze

Ukształtowanie terenu

Dolina Gęśnika
Dolina Złotej Łęczy

Wokół miasta rozciągają się morenowe, glacitektoniczne wzgórza o powierzchni 240 km² w formie Wału Zielonogórskiego. Część pasma tych wzniesień przy granicy miasta nosi miano Wzgórz Piastowskich, ponadto do tych wzniesień zalicza się również Wzgórze Braniborskie wraz z wieżą oraz pasmo niższych wzniesień przy ul. Akademickiej we wschodniej części miasta.

Miasto rozlokowane jest na wielu wzgórzach:

  • Wzgórze Braniborskie (Hirtenberg – Góra Pasterska), 202 m n.p.m. – jedno z najwyższych wzniesień w mieście. Nazwa Hirtenberg występuje w księgach miejskich z 1722 roku. Na szczycie w latach 1859–1860 wzniesiono wieżę widokową, obecnie mieszczącą uniwersyteckie obserwatorium astronomiczne.
  • Wzgórze Schillera na zachód od ulicy Wrocławskiej (Schillershöhe –) 195,5 m n.p.m. Na południowym stoku znajdowała się duża winnica. Wcześniej wzgórze nosiło nazwę Wzgórza Grzybowego (Pilzberg). Po raz pierwszy zostało ono wymienione w aktach miejskich z 1725 roku,
  • przy Alei Słowackiego (Hirschberg) 175,5 m n.p.m. – położone naprzeciwko dawnego cmentarza żydowskiego u zbiegu ulic Wrocławskiej i Chmielnej. Nazwa wzgórza pochodziła od nazwiska właściciela placu rozrywek, który znajdował się w tym miejscu w XIX wieku,
  • Maślane (Butterberg) 175 m n.p.m. – punkt widokowy w lesie na wschód od Osiedla Wazów,
  • Góra Ceglana (Ziegelberg) – położona blisko starej zabudowy miejskiej pomiędzy ulicą Wrocławską, a ulicą Podgórną. Obecnie na jej szczycie znajduje się Palmiarnia dobudowana do wzniesionego w 1818 roku domku winiarza. Nazwa wzgórza pochodzi od cegielni miejskiej, która we wcześniejszych wiekach znajdowała się w tym miejscu. Nazwa Ziegelberg występuje w aktach miejskich z 1619 roku. W XIX wieku całe wzgórze pokryte było winnicami. To właśnie osada założona u stóp Góry Ceglanej zapoczątkowała proces powstawania Zielonej Góry,
  • Przy ulicy Kożuchowskiej (Hohnberg) – w południowej części miasta naprzeciwko browaru. Już w XV wieku wzgórze było pokryte winnicami,
  • Wzgórza Piastowskie – położone w południowo-zachodniej części miasta. Nazwę nadał burmistrz Zielonej Góry Heinrich Gayl dla uczczenia księcia głogowsko-żagańskiego Henryka VIII – jedynego używającego tytułu „księcia Zielonej Góry”. Składają się na nie cztery wzgórza, których wcześniejsze nazwy brzmiały:
    • Augusthöhe – dla upamiętnienia miejskiego przedsiębiorcy Augusta Fostera
    • Blucherberg – 201 m n.p.m.
    • Piastenhöhe
    • Koscheberg – 195 m n.p.m. stromo opadające w kierunku południowym. Wzgórze to pokryte było winnicami, o których najstarsze wzmianki pochodzą z 1797 roku.
  • Jagodowe Wzgórze – jest najwyższym wzniesieniem w granicach Zielonej Góry (210 m n.p.m.).

Klimat

Widok na miasto z Winnego Wzgórza zimą

W Zielonej Górze panuje klimat umiarkowany przejściowy, z przewagą wpływów oceanicznych. Średnia temp. lipca wynosi +18,3 °C, a stycznia –1,3 °C. Opady roczne wynoszą ok. 580 mm. W ostatnich latach obserwujemy jednak stałą tendencję do ocieplania się klimatu. Zjawisko to obserwujemy w każdej porze roku (np. lipiec 2006, śr. temp. +24,2 °C; styczeń 2007, śr. temp. +4,3 °C). Charakterystycznymi cechami mikroklimatu zwłaszcza obszarów wzgórz są zmniejszone amplitudy dobowe i bardzo ciepłe noce (średnio w miesiącach półrocza letniego o 0,5 do 1,5 °C cieplejsze niż w Poznaniu, Wrocławiu, czy Słubicach). Obszar miasta Zielonej Góry charakteryzuje się też niższą liczbą dni z przymrozkami niż obszary wokół miasta, położone niżej.[potrzebny przypis]

Średnia temperatura i opady dla Zielonej Góry
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 1 2 7 11 17 20 22 22 17 12 6 3 12
Średnie temperatury w nocy [°C] -3 -3 1 4 9 12 14 14 11 6 2 -1 6
Opady [mm] 38.1 35.6 35.6 43.2 58.4 63.5 78.7 73.7 43.2 40.6 43.2 45.7 599,4
Źródło: Weatherbase[44] 15.12.2008

Fauna i flora

Lasy stanowią połowę powierzchni Zielonej Góry
Liczebność sroki w Zielonej Górze należy do najwyższych w Polsce i jest jedną z najwyższych w Europie

Zgodnie ze swą nazwą, Zielona Góra jest miastem słynącym z terenów zielonych, otoczonym zwartym pierścieniem lasów, stanowiących fragment tzw. Borów Zielonogórskich. Ich powierzchnia na terenie miasta wynosi blisko 50 procent (47%, tj. 2667 ha w porównaniu do ok. 4% tzw. zieleni miejskiej – dane z 2010 roku[45]). Lasy te ubogie są w cieki wodne, będące zasadniczo odnogami albo Zimnego Potoku (północ), albo Śląskiej Ochli (południe). Według danych Nadleśnictwa Zielona Góra ok. 90% populacji drzew stanowi sosna. Występują też fragmenty dąbrów (tereny zachodnie) oraz na obniżeniach terenowych łęg jesionowo-olszowy.

Zielonogórskie lasy wspomniane są już w 1429 r., gdy do skutku doszła transakcja sprzedaży miastu „Oderwaldu”, Lasu Odrzańskiego w pobliżu wsi Krępa. Ciekawostką lasów Zielonej Góry jest występowanie kasztana jadalnego, licznie reprezentowanego też na terenie miasta, również wśród jego pomników przyrody. Do innych najpopularniejszych gatunków pomników przyrody w mieście zaliczane są: cis pospolity, topola kanadyjska, dąb szypułkowy i cypryśnik błotny.

Obecność dużych obszarów leśnych w mieście i w jego otoczeniu stwarza korzystne warunki dla wielu gatunków zwierząt. Na początku XXI w. stwierdzono obecność 11 gatunków płazów, z których najczęstszym jest ropucha szara, występująca na podmokłych terenach obrzeży miasta. Wśród gadów, najczęściej występują padalec zwyczajny oraz jaszczurka zwinka. Jedynym zaś gatunkiem węża jest zaskroniec, pojawiający się najczęściej w lasach w pobliżu tzw. Dzikiej Ochli.

Zielona Góra posiada bogatą i zróżnicowaną populację ptaków. Liczbę gatunków szacuje się na ponad 150. Obok popularnych gatunków synantropijnych (związanych z osiedlami ludzkimi), takich jak m.in. wróble, kawki, jaskółki czy gołębie pojawiają się też gatunki rzadsze, jak jastrząb, łozówka, pliszka siwa, białorzytka czy makolągwa.

Jednym z najpopularniejszych gatunków ptaków w Zielonej Górze jest sroka. Jej zagęszczenie w mieście jest najwyższe w kraju i stanowi jeden z najwyższych znanych zagęszczeń w Eurazji – ponad 30 gniazd/km² (2011). Znaczny przyrost osobników obserwuje się od lat 80. XX w.[46]

Słabo zróżnicowaną gatunkowo jest populacja ssaków. Najczęściej widywanym gatunkiem jest sarna europejska. Licznie występuje nawet w najbliższym sąsiedztwie osiedli miejskich, szczególnie w okolicy Szosy Kisielińskiej czy ul. Batorego. Bardzo licznie występują jeże, lisy (Vulpes vulpes) oraz borsuk i kuna domowa. Rzadziej spotykanym gatunkiem jest np. tchórz czy jeleń Cervus elaphus. Oczywistymi przedstawicielami ssaków są gryzonie – zarówno szkodniki, jak szczur wędrowny i mysz domowa, jak i licznie występująca w zielonogórskich parkach wiewiórka.

Atrakcje przyrodnicze

Palmiarnia Zielonogórska
Strona północno-zachodnia
Palmiarnia – wejście
Widok ze Wzgórza Winnego

Na terenie miasta znajduje się Ogród Botaniczny w Zielonej Górze odbudowany w 2007 roku po blisko 60 latach oraz Palmiarnia mieszcząca niewielką kolekcję roślin egzotycznych (ok. 200 taksonów)[47]. 12 kwietnia 2014 r. otwarto w mieście Mini ZOO.

W północnym obszarze miasta znajduje się Las Nadodrzański, ongiś własność miasta i teren rekreacyjny, dziś atrakcyjny przyrodniczo las nadodrzański, chroniony jako obszar Natura 2000.

W południowym obszarze miasta, w pobliżu zielonogórskiego Kiełpina znajduje się Rezerwat Przyrody Zimna Woda.

W pobliżu miasta znajduje się arboretum w Nietkowie, mieszczące bardzo zdewastowaną dziś kolekcję rzadkiego i egzotycznego drzewostanu.

Zieleń miejska

Zielona Góra jest drugim najbardziej zielonym miastem w Polsce. Jej tereny zielone zajmują 55 proc. powierzchni miasta. Z tego najważniejszymi terenami zielonymi są lasy okalające miasto. Parki zajmują jedynie 0,12 proc. powierzchni Zielonej Góry[48].

Park Tysiąclecia
  • Park Piastowski – jeden z największych parków w Zielonej Górze; występują w nim liczne pomniki przyrody, a bliski kontakt z lasem powoduje, że jest zamieszkiwany przez wiewiórki.
  • Park Świętej Trójcy – teren byłego cmentarza niemieckiego; znajduje się w centrum miasta, wśród wielu współczesnych bloków mieszkalnych;
  • Park Tysiąclecia – teren byłego cmentarza Zielonokrzyżowego z pozostawioną kaplicą w formie greckiej świątyni (dawne krematorium) oraz nielicznymi pomnikami; wydzielony plac zabaw oraz skate park.
  • Park Winny – położony w centrum Zielonej Góry na wzniesieniu zwanym dawniej Górą Ceglaną, a obecnie – Winnym Wzgórzem. Główną jego atrakcją jest winnica położona na zboczach o powierzchni ok. 1 hektara; na jego terenie znajduje się wiele pomników oraz Palmiarnia – jeden z symboli miasta. W latach 2017–2018 przeszedł rewitlizację[49].
  • Park Sowińskiego – położony w centralnej części Zielonej Góry; znajdują się w nim liczne pomniki przyrody oraz kapliczka. W latach 2017–2018 park przeszedł rewitalizację[50].
  • Park Dunikowskiego – leśny park na przedłużeniu ulicy Dunikowskiego, stanowi łącznik pomiędzy osiedlami Przyjaźni i Malarzy a Cegielnią. Urozmaicona rzeźba terenu i bogactwo drzew tworzą wyjątkową bazę spacerową z trasami dla pieszych i rowerów. Przed 1945 rokiem otoczony winnicami.
  • Park Braci Gierymskich – areał leśny otoczony ze wszystkich stron zabudową, położony na wzgórzu. Łączy osiedle Przyjaźni z sąsiadującym Osiedlem Malarzy. Prawdopodobnie dawniej stanowił część parku angielskiego rezydencji położonych przy obecnym domu Pogotowia Opiekuńczego.
  • Park Poetów – przedwojenny teren parkowy, porastający teren po dawnej kopalni gliny przy końcu ul. Wazów. Znajdują się tu trzy stawy: Dziady, Glinianki (oba przy ul. Szafrana) oraz Szmaragdowy (przy. ul. Akademickiej) w pobliżu wąwozu. Al. Poetów jest pozostałością dawnego szlaku spacerowego.
  • Park Zacisze – areał leśny otoczony ze wszystkich stron zabudową osiedla Zacisze i campusem B Uniwersytetu Zielonogórskiego, położony między ul. Prostą, Leśną i al. Wojska Polskiego.
  • Wagmostaw – dawna Dolina Luizy – zielony, rekreacyjny teren z dwoma stawami i ścieżkami wokół, placem zabaw, mini siłownią i wybiegiem dla psów, zrewitalizowany w 2013.
  • Dzika Ochla – zielony, rekreacyjny teren ze zbiornikiem wodnym i ścieżkami wokół, parkiem linowym, placem zabaw, wypożyczalnią rowerów wodnych oraz małą sauną fińską[51].
  • Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Park Braniborski” – teren leśny ciągnący się od ul. Braniborskiej i Władysława IV przez ul. Władysława Jagiełły do ul. Gajowej[52].
  • Ogród Botaniczny Uniwersytetu Zielonogórskiego – odbudowany w 2007 roku przedwojenny ogród botaniczny. Ogród zajmuje ponad 2 ha i należy do jednych z młodszych ogrodów botanicznych w Polsce.
  • Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Liliowy Las” – teren leśny położony w południowo-zachodniej części miasta Zielona Góra, na terenach położonych między ulicami: Botaniczną, Nowojędrzychowską, Liliową i obszarem leśnym w granicach administracyjnych miasta[53]. Na jego terenie znajduje się ścieżka zdrowia z kompleksem sprzętów do ćwiczeń[54].
  • Park Kolei Szprotawskiej – niewielki południowo-zachodni skraj Parku Piastowskiego, na pocz. XX w. przylegający do nieużytków na granicy starej zabudowy śródmieścia (tzw. Dzikie Łąki). W latach 1910–1911 ograniczyła go od strony miasta nowa stacja kolei szprotawskiej, a w latach 60-tych XX w. oddzielono go od reszty Parku Piastowskiego pasem nowo pobudowanych bloków mieszkalnych. W 2013 r. Rada Miasta na wniosek Klubu Miłośników Kolei Szprotawskiej nazwała izolowany, samodzielnie istniejący skwer Parkiem Kolei Szprotawskiej, dla upamiętnienia jej twórców i historii oraz ludzi pracujących w zakładach, które obsługiwała kolej zielonogórsko-szprotawska. Na terenie Parku organizowane jest w zabytkowym dworcu Muzeum Lokalne Kolei Szprotawskiej oraz skansen kolejowy. Część Parku stanowi teren wpisany do rejestru zabytków województwa lubuskiego ze względu na znaczące walory krajobrazowe (miejski krajobraz industrialny). Skansen powstał w 2014 r. i jest realizowany z budżetu obywatelskiego miasta Zielona Góra oraz społecznymi środkami mieszkańców miasta.
  • Park przy ul. Partyzantów – park rekreacyjny w sąsiedztwie Miejskiej Komendy Policji, zrewitalizowany w latach 2017–2018, jedną z atrakcji tego parku jest fontanna, leżaki, siłownia i plac zabaw[55].
  • Dolina Gęśnika – teren zielony, częściowo zalesiony w dolinie potoku Gęśnik ciągnący się między ul. Sulechowską a Batorego. Rewitalizowany w latach 2018–2020. Na jego terenie znajdują się: część rekreacyjna z plażą, hamakami i altanami, park linowy „Gęsie Tarasy”, plac zabaw przy orliku, miasteczko ruchu drogowego wybieg dla psów[56].
  • Park Zielony Przystanek – park między ulicami: Nową, Lechitów i Orkana, otwarty w 2017. Główną atrakcją parku jest wieża, z której widać korony drzew. W parku powstały też tablice przyrodnicze, altany, siłownia pod chmurką czy oczko wodne[57].
  • Park Książęcy Zatonie – założony jako park przy zatońskim pałacu przez nadwornego berlińskiego ogrodnika Petera Lenné w 1842 roku z inicjatywy księżnej Doroty de Talleyrand-Périgord. W 2018 roku rozpoczęły się w nim prace rewitalizacyjne. Park Książęcy Zatonie jest nazywany zielonogórskim Wilanowem[58].
  • Park Stary Kisielin – park pałacowy w dzielnicy Stary Kisielin. Wchodzi w skład założenia pałacowo-parkowo-folwarcznego o pow. 2,2 ha. Na terenie parku występują ok. 200-250 letnie drzewa, wśród nich wymienić można 3 dęby szypułkowe, 5 buków pospolitych oraz 1 lipę drobnolistną. Drzewa te posiadają cechy pomników przyrody[59].
  • Park Ochla – zabytkowy park przy pałacu w zielonogórskiej Ochli, założony w I poł. XIX w., ale część drzewostanu należy do starszej kompozycji, której wiek można określić na 250–300 lat[60]. W latach 2017–2018 park przeszedł rewitalizację[61].
  • Park Kiełpin – park dworski w zielonogórskim Kiełpinie położony jest na pd. od centrum Zielonej Góry, na pn. krańcu miejscowości o powierzchni nieco ponad 1 hektar powierzchni. Według źródeł historycznych twórcą parku jest prawdopodobnie P.J. Lenné znany niemiecki ogrodnik i architekt krajobrazu, tworzący w Europie w XIX w[62]. W latach 2017–2018 park przeszedł rewitalizację[63].
  • Park Wiejski Przylep

Demografia

  • Wykres liczby ludności Zielonej Góry na przestrzeni ostatnich 7 stuleci
Zielonogórskie lofty – zagospodarowanie terenów poprzemysłowych (dawna tkalnia przy Fabrycznej)
Centrum miasta – deptak

Największą populację Zielona Góra odnotowała w 2019 r. – według danych GUS 140 874.[1]

Ludność (Dane z 29 października 2018)
Ogółem 140 113
Kobiety 73 668
Mężczyźni 66 445
Urodzenia
Zdarzenie 2003 2004 2005 2006
Liczba zarejestrowanych urodzeń dzieci 1318 1450 1330 1506
w tym chłopców 677 743 703 784
w tym dziewczynek 641 707 622 722
w tym bliźniąt 18 21
Zgony
Zdarzenie 2003 2004 2005 2006
Liczba zarejestrowanych zgonów 1386 1365 1492 1478
w tym kobiet 640 614 669 640
w tym mężczyzn 746 751 823 838

Piramida wieku mieszkańców Zielonej Góry w 2014 roku[64].

 Zobacz też: Ludność Zielonej Góry.

Gospodarka

Biurowiec PGNiG. Dzielnica biurowo-administracyjna.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Przedsiębiorstwa w Zielonej Górze.

Na koniec grudnia 2019 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Zielonej Górze obejmowała 1664 mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 2,4% do aktywnych zawodowo[65].

Zielonogórska gospodarka to przede wszystkim przemysł informatyczny (producent dekoderów do telewizji satelitarnej ADB Polska Sp. z o.o.[66], producent systemów GPS Hertz Systems[67], producent oprogramowania Streamsoft[68]), przemysł elektryczny (producent aparatury elektrycznej Lumel S.A.[69], producent elektroniki oświetleniowej LUG S.A[70].), przemysł metalowy (producent konstrukcji stalowych Zastal S.A.[71], producent budowy maszyn i obróbki metali Falubaz Polska S.A.), przemysł włókienniczy (producent włóknin Novita S.A.), przemysł drzewny (Stelmet S.A.[72]), czy przemysł spożywczy (producent lodów i mrożonek Nordis sp. z o.o.[73]). Istotną gałęzią przemysłu spożywczego jest również produkcja alkoholi – ongiś produkowano tu znaczne ilości wina, dziś produkuje się m.in. wódkę (Wyborowa Pernod Ricard S.A.[74]). W Zielonej Górze swój oddział wydobywczy ma PGNiG S.A.[75]

Ponadto na terenie miasta swoją siedzibę mają m.in. Cinkciarz.pl[76], eobuwie.pl[77] czy Denley.pl[78].

Od 2005 na terenie miasta znajduje się utworzona przez władze Strefa Aktywności Gospodarczej „Spalony Las”[79] oraz od 2010 w dzielnicy Nowy Kisielin Lubuski Park Przemysłowo-Technologiczny[80], którego część jest podstrefą Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[81]. Tu działa m.in. zielonogórska firma Ekoenergetyka Polska sp. z o.o., która jest europejskim liderem w projektowaniu i produkcji stacji szybkiego ładowania autobusów elektrycznych[82]. W lutym 2020 przy siedzibie firmy został otwarty Ekoen – pierwsza w Polsce, najnowocześniejsza w Europie stacja paliw alternatywnych dla samochodów elektrycznych[83][84].

W 2019 w Zielonej Górze powstał oddział Centrum Badań Kosmicznych PAN[85], którego celem ma być wykształcenia kadry naukowej, na której będzie się opierać działalność laboratoriów badawczych powstającego w mieście Parku Technologii Kosmicznych. W jego ramach powstanie siedem laboratoriów, które mają być gotowe do końca 2021 roku[86].

W rankingu miesięcznika biznesowego „Forbes” – Diamenty Forbesa 2020. – 25 zielonogórskich firm znalazło się w gronie najdynamiczniej rozwijających się w Polsce[87].

W pobliżu miasta, w Cigacicach, znajduje się śródlądowy port wodny Cigacice oraz dwie firmy produkujące wyroby z wełny mineralnej.

Administracja

Urząd Miasta w Zielonej Górze
Urząd Marszałkowski w Zielonej Górze
 Osobny artykuł: prezydenci Zielonej Góry.

Zielona Góra jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do rady miasta 25 radnych. Są oni wybierani w 5 okręgach wyborczych[88]. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Funkcję prezydenta od 26 listopada 2006 sprawuje Janusz Kubicki[89]. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta przy ulicy Podgórnej 22. Sesje Rady Miasta Zielona Góra odbywają się w ratuszu na Starym Rynku[90].

Od 1999 miasto jest siedzibą samorządu województwa, marszałka województwa, zarządu województwa lubuskiego i Sejmiku Województwa Lubuskiego oraz jednostek im podporządkowanych, a także starosty powiatu zielonogórskiego. W mieście znajduje się delegatura Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wielkopolskim oraz administracja zespolona z wojewodą:

Miasto jest także siedzibą:

Mieszkańcy miasta wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 8, senatora z okręgu numer 20, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Opieka zdrowotna

Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze (część zabytkowa)
Szpitale publiczne

Edukacja

Budynek rektoratu Uniwersytetu Zielonogórskiego

Na terenie Zielonej Góry funkcjonuje 31 publicznych przedszkoli prowadzonych przez miasto oraz 6 oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w publicznych szkołach podstawowych prowadzonych przez miasto[93], ponadto działa 25 publicznych szkół podstawowych w tym: Szkoła Mistrzostwa Sportowego oraz Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia, a także 25 publicznych szkół ponadpodstawowych w tym: 9 liceów ogólnokształcących, 5 techników, 4 branżowe szkoły I stopnia i 7 szkół policealnych prowadzonych przez Miasto Zielona Góra[94][95].

Największą szkołą wyższą funkcjonującą w mieście jest Uniwersytet Zielonogórski powstały w 2001 r. z połączenia Politechniki Zielonogórskiej i Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego.

Transport

Zielona Góra leży na trasie drogi ekspresowej nr 3, będącej częścią międzynarodowej trasy E65 oraz na trasie linii kolejowej C-E 59 (Odrzańska Magistrala Kolejowa) wchodzącej w skład transeuropejskich korytarzy transportowych TEN, objętej umową AGTC. W pobliżu miasta znajduje się port lotniczy Zielona Góra-Babimost.

Transport drogowy

Przez miasto przechodzą drogi krajowe S3, DK27, DK32 oraz wojewódzkie DW279, DW280, DW281, DW282 i DW283 Miasto posiada również sieć obwodnic. Północny odcinek obwodnicy jest nazywany Trasą Północną.

 Zobacz też: Ulice w Zielonej Górze.

Transport kolejowy

Dworzec kolejowy

Przez Zieloną górę przebiega linia kolejowa nr 273, łącząca Szczecin z Wrocławiem. Potocznie zwana jest Odrzanką. Generuje ona spory ruch pociągów towarowych, ale także niemały ruch pasażerski. Zielona Góra obsługuje również połączenia w wielu innych kierunkach, takich jak: Warszawa, Gdynia, Olsztyn, Lublin czy Berlin.

Na terenie miasta znajdują się dwie stacje kolejowe, a także 2 przystanki kolejowe:

Ponadto, na terenie miasta znajdują się nieużywane stacje i przystanki kolejowe, leżące na trasie zlikwidowanej linii kolejowej Zielona Góra – Szprotawa:

Transport publiczny

 Osobny artykuł: Miejski Zakład Komunikacji w Zielonej Górze.
Autobus elektryczny na przystanku przy Urzędzie Miasta

Miasto posiada rozwiniętą sieć transportu publicznego: 26 linii autobusowych dziennych i 3 linie nocne[97]. MZK Zielona Góra przewożą codziennie ponad 80 000 pasażerów[potrzebny przypis]. W każdym autobusie znajdują się automaty biletowe, które w połączeniu z automatami biletowymi na przystankach stanowią jedyną formę dystrybucji biletów w mieście. Autobusy komunikacji miejskiej w Zielonej Górze noszą barwy miasta – biały, zielony i żółty. Na przystankach funkcjonuje zdigitalizowany system informacji o czasie oczekiwania linii w oparciu o sieć GPS.

Port śródlądowy Cigacice

Port śródlądowy w Cigacicach

W odległości ok. 10 km od centrum miasta znajduje się duży port śródlądowy na rzece Odrze w Cigacicach[98][99][100][101]. Pełni on funkcje przeładunkowe – jest polską bramą do systemu kanałów śródlądowych w Niemczech, z którymi jest połączony kanałem Odra-Havela.

Transport lotniczy

Zielona Góra jest położona blisko lotniska: towarowo-pasażerskiego w Babimoście (33 km). Port lotniczy w Babimoście obsługuje połączenia do Warszawy. Natomiast, w dzielnicy Przylep znajduje się lotnisko sportowo-rekreacyjne Aeroklubu Ziemi Lubuskiej (7 km od centrum miasta). Dalsze porty lotnicze znajdują się w Poznaniu (109 km), Wrocławiu (140 km) i w Berlinie (164 km).

Około 20 km na zachód od miasta znajduje się lądowisko Grabowiec. W 2012 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko przy ul. Zyty 26.

Turystyka

Szlaki turystyczne

Szlaki piesze
  • szlak turystyczny zielony Mała Pętla Zielonogórska – szlak zielony, mający swój początek na ul. Wyspiańskiego. Szlak ten biegnie wzdłuż granicy miasta okrążając je od strony południowej. Prowadzi on m.in. przez Stary Kisielin, Drzonków i Ochlę. Łączna długość szlaku wynosi 28 km.
  • szlak turystyczny niebieski Duża Pętla Zielonogórska (Szlak „Rezerwatów Przyrody”) – szlak niebieski biegnący przez trzy rezerwaty przyrody położone w okolicach miasta: Rezerwat przyrody Zimna Woda, Rezerwat przyrody Bukowa Góra oraz Rezerwat przyrody Bażantarnia. Łączna długość szlaku wynosi około 72 km.
  • szlak turystyczny czerwony Szlak wojewódzki – Szlak czerwony przebiegający przez południową część miasta. Kierując się na zachód można dotrzeć do Świdnicy, na wschód zaś szlak prowadzi do Zaboru i Milska.
  • szlak turystyczny żółty Szlak Spacerowy – żółty szlak długości 4 km, mający swój początek na Górze Wilkanowskiej. Przebiega on przez Wzgórza Piastowskie.
  • szlak turystyczny czarny Od Bobru do Odry – Czarny szlak, mający swój początek we wsi Podgórzyce położonej nad rzeką Bóbr. Przechodzi on przez zachodnią część Zielonej Góry i biegnie dalej przecinając Odrę i kierując się w kierunku jeziora Niesłysz.
  • szlak turystyczny żółty Szlak starej kolejki do Szprotawy – szlak żółty biegnący trasą dawnej kolei szprotawskiej.
Szlaki rowerowe
  • Szlak Wału Zielonogórskiego – ścieżka rowerowa, mająca swój początek przy ulicy Francuskiej. Trasa biegnie przez Wzgórza Piastowskie oraz Skansen etnograficzny w Ochli, kończąc się przy kąpielisku MOSIR.
  • Szlak Południowy – Ścieżka rowerowa prowadząca od placu Konstytucji 3 Maja w centrum miasta do Drzonkowa.

Bachusiki

Stary Rynek i Ratusz nocą

Odsłonięcie pomnika Bachusa w 2010 zapoczątkowało serię bachusikiów – małych figurek ustawianych w różnych częściach miasta. Są jednym z głównych produktów turystycznych Zielonej Góry. Mają propagować jej tradycje winiarskie. W Visit Zielona Góra – Centrum Informacji Turystycznej można otrzymać mapkę bachusików, która doprowadzi do wszystkich figurek[102]. Podróż szlakiem bachusików jest także dobrym sposobem na zwiedzenie miasta.

Liczba bachusików, które znajdują się w Zielonej Górze, nie jest dokładnie ustalona i może różnić różni się w zależności od źródła. Oficjalnie odsłoniętych bachusików jest 54[103].

Bachusiki mają także nieoficjalną stronę internetową bachusiki.cba.pl, gdzie można znaleźć ich opisy, zdjęcia, mapki i legendę.

Informacja turystyczna

Rozrywka

W Zielonej Górze są m.in.:

  • 2 kina (Cinema City, Newa)
  • Salon wirtualnej rzeczywistości (VR Station)
  • trzy kręgielnie (Grape Town Bowling – najnowocześniejsza kręgielnia w Europie, Magma[105], Bowling Club Zielona Góra[106])
  • dwa kluby snookerowe (w tym jeden snookerzysty Marcina Nitschke)
  • dwie większe dyskoteki (Heaven Club, X-Demon) oraz wiele mniejszych, kameralnych klubów z parkietem do tańczenia (m.in. OneLove, Prywatka, Kawon, Klub u Ojca, Wyspa)
  • dwa parki linowe (Gęsie Tarasy, Dzika Ochla)
  • Palmiarnia Zielonogórska
  • Centrum Rekreacyjno-Sportowe w Zielonej Górze
  • Skokoloco Park Trampolin
  • Mini ZOO Bajkowa Zagroda w Ogrodzie Botanicznym
  • Kompleks Grape Town (kręgielnia, SPA&Wellness, kort do squasha, siłownia, salki fitness).

Wspólnoty wyznaniowe

Katolicyzm
Kościół Najświętszego Zbawiciela
Protestantyzm
Ewangelicko-Augsburski Kościół Jezusowy
Prawosławie
Restoracjonizm
  • Świadkowie Jehowy:
    • zbór Zielona Góra-Chynów (w tym grupa rosyjskojęzyczna),
    • zbór Zielona Góra-Jędrzychów,
    • zbór Zielona Góra-Kisielin,
    • zbór Zielona Góra-Słoneczne,
    • zbór Zielona Góra-Śródmieście (w tym grupa języka migowego),
    • zbór Zielona Góra-Zacisze – kompleks Sal Królestwa ul. Jelenia 1B[107][108]
Buddyzm

Media

Najpoczytniejsze tytuły prasowe to wydawana od lat 50. Gazeta Lubuska (dawniej: Zielonogórska) oraz lokalne wydanie Gazety Wyborczej. Ongiś poczytne (dziś nieistniejące) było pismo „Nadodrze”. [potrzebny przypis]

Radio Zachód

Sport

 Osobny artykuł: Sport w Zielonej Górze.
Stadion żużlowy

Znajduje się tu ośrodek sportów zimowych na Górze Tatrzańskiej, który mimo niewielkich rozmiarów (stok ma ok. 30 metrów różnicy wysokości i 175 m długości) i bardzo starej infrastruktury (wyciąg orczykowy z lat 70. XX wieku) jest w przypadku dużych opadów śniegu miejscem uprawiania sportów zimowych[109]. Od lat trwają zabiegi mieszkańców o to by władze miasta unowocześniły ten przedwojenny obiekt, montując armatkę śnieżną (sztuczne naśnieżanie) albo nawet igelit[110].

Dodatkowo we wschodniej części miasta, na terenie „Gór Zielonogórskich” znajdowały się: stok narciarski oraz trasa saneczkowa, dziś używane jedynie przez mountainboardzistów i downhillowców.

Sporty tradycyjne

Sport w Zielonej Górze to III-ligowy piłkarski Klub Sportowy Lechia Zielona Góra, ekstraklasowy klub koszykarski Stelmet (Zastal), ekstraligowy klub żużlowy ZKŻ Falubaz Zielona Góra oraz występujący w Lidze Futbolu Amerykańskiego klub Wataha Zielona Góra. Ponadto uprawia się tu pływanie, strzelectwo, piłkę ręczną, siatkówkę, tenis, jeździectwo, sztuki walki (m.in. kick-boxing, karate, jiu-jitsu tradycyjne i brazylijskie, aikido, capoeira, krav-magę). Popularne jest kolarstwo. Na terenie miasta znajduje się przedwojenny stok narciarski z torem saneczkowym, lecz są to obiekty bardzo zaniedbane, z braku sztucznego naśnieżania warunki na nich są zwykle trudne.

Sporty ekstremalne

W mieście są cztery skateparki: w Parku Tysiąclecia, na os. Pomorskim, Raculi oraz Kaczym Dole (osiedle Słoneczne). Na terenie aeroklubu można uprawiać skoki spadochronowe, w pobliżu jest też quadowisko. W Książu k. Zielonej Góry jest tor do crossu, inny taki obiekt znajduje się w Krężołach.

Kluby sportowe
Obiekty sportowe
Hala MOSiR-u podczas meczu Tauron Basket Ligi
  • Hala MOSiR – znajduje się przy ulicy Sulechowskiej. Należy do niego Stadion MOSiR na którym występuje Lechia, kilka mniejszych boisk, sala akrobatyczna, kawiarenka, szatnie piłkarskie i korty tenisowe. Swoje mecze rozgrywa tu III-ligowy piłkarski Lechia Zielona Góra. Ponadto MOSiR zarządza Centrum Rekreacyjno-Sportowym z krytym basenem 25-metrowym oraz halą widowiskowo-sportową z ok. 5 tys. miejscami siedzącymi.
  • Stadion ZKŻ Falubaz Zielona Góra znajduje się przy ulicy Wrocławskiej, 29 co do wielkości stadion w Polsce. Jego pojemność wynosi 15 tys. osób, w tym 14 tys. miejsc siedzących. Stadion wybudowany został w 1926 i wielokrotnie przebudowywany i remontowany. W 2007 oddano do użytku nowy budynek klubowy oraz zamontowano oświetlenie stadionu. Zimą na stadionie instalowane jest pełnowymiarowe lodowisko. Stadion ma zostać przebudowany, m.in. przebudowany będzie pierwszy łuk, trybuny zostaną powiększone do 20 tys. miejsc. Koszt przebudowy to ok. 50 mln zł[112]. W 2010 oddano nową trybunę z zadaszeniem mogącą pomieścić 6 tys. ludzi, dzięki czemu liczba miejsc siedzących z 12 tys. zwiększyła się do 14 tys.
  • Stadion Uniwersytecki przy ulicy Wyspiańskiego – odnowiony stadion przedwojenny, posiada pełnowymiarowe boisko piłkarskie. Stadion posiada bieżnię żużlową oraz 470 miejsc siedzących. Korzysta z niego piłkarski Falubaz.
  • Stadion futbolu amerykańskiego przy ulicy Botanicznej – pierwszy w Polsce stadion dedykowany futbolowi amerykańskiemu[113]. Posiada nawierzchnię z trawy syntetycznej, sztuczne oświetlenie oraz trybuny na około 1000 osób.
  • Wyciąg narciarski na Górze Tatrzańskiej.
  • Hala Uniwersytetu Zielonogórskiego (w zależności od imprezy od 1000 do 1200 miejsc).

Dzielnice i osiedla Zielonej Góry

Osiedla Zielonej Góry

Dzielnice i osiedla mieszkaniowe nie stanowią oficjalnego, prawnego podziału administracyjnego miasta. Nie są zgodnie z art.5 ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. jednostkami pomocniczymi gminy (z wyjątkiem utworzonej 2 stycznia 2015 r. dzielnicy Nowe Miasto). Nazwy osiedli i dzielnic funkcjonują jako nazwy potoczne poszczególnych obszarów miasta.

Dnia 1 stycznia 2015 roku miasto powiększyło się o obszar gminy Zielona Góra. W wyniku połączenia, na terenie dawnej gminy utworzono dzielnicę Nowe Miasto, która od 2 stycznia 2015 funkcjonuje jako część administracyjna Zielonej Góry. W jej skład wchodzą dawne miejscowości gminy Zielona Góra.

Części dzielnicy o statusie sołectwa[114]:

Części dzielnicy niemające statusu sołectwa:

Miasta partnerskie

Tablica informacyjna: miasta partnerskie Zielonej Góry
Miasto[115] Kraj Data podpisania umowy
Troyes  Francja 06.06.1970
Nitra  Słowacja 18.09.1992
Chociebuż  Niemcy 24.01.1992
Verden (Aller)  Niemcy 15.08.1993
Helmond  Holandia 27.09.1996
L’Aquila  Włochy 16.01.1996
Bystrzyca  Rumunia 22.07.2001
Aurora[116]  Stany Zjednoczone, Illinois 2001
Witebsk  Białoruś 03.2002
Wuxi  Chiny 10.2008
Kraljevo  Serbia 10.09.2009
Żytawa  Niemcy 2010
Iwano-Frankiwsk[117] Ukraina Ukraina –
Soltau[118]  Niemcy –

Lista osób związanych z Zieloną Górą

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Zieloną Górą.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Zielonej Górze.

Sąsiednie gminy

Czerwieńsk, Kożuchów, Nowogród Bobrzański, Otyń, Sulechów, Świdnica, Zabór

Przypisy

  1. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r.
  2. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
  3. ↑ a b Tomasz Kamusella: The Dynamics of the Policies of Ethnic Cleansing in Silesia in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Budapeszt: Open Society Institute, 1999, s. 70. [dostęp 2013-04-11]. (ang.).
  4. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2014 r. w sprawie połączenia gmin, ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1023).
  5. ↑ Zielona Góra powiększona o gminę wiejską. Onet.pl. [dostęp 2015-01-01]. (pol.).
  6. ↑ Największe miasta w Polsce pod względem liczby ludności, „Polska w liczbach” [dostęp 2018-09-17] (pol.).
  7. ↑ Położenie geograficzne – Miasto Zielona Góra [online], bip.zielonagora.pl [dostęp 2020-02-17].
  8. ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 13.
  9. ↑ Dz.U. 1945 nr 33, poz. 196.
  10. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  11. ↑ Mapa Śląska Martina Helwiga w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego.
  12. ↑ Redakcja, 290. rocznica urodzin Tadeusza Kuntze [online], Zielona Góra Nasze Miasto, 11 kwietnia 2017 [dostęp 2020-06-15] (pol.).
  13. ↑ Joachim Benysiewicz, Hieronim Szczegóła, Zielona Góra. Zarys dziejów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1991, ISBN 83-210-0865-8.
  14. ↑ Zielona Góra. Kazimierz Lisowski, rzemieślnicy i gestapo [Nieznana Zielona Góra] [online], wZielonej.pl, 1 marca 2020 [dostęp 2020-06-15] (pol.).
  15. ↑ T. Dzwonkowski, R. Skobelski, H. Szczegóła, Szpital Wojewódzki im. Karola Marcinkowskiego w Zielonej Górze(1945-2015), Zielona Góra: Pro Libris – wydawnictwo WiMBP im. C. Norwida w Zielonej Górze, 2015, ISBN 978-83-64393-13-6.
  16. ↑ Joachim Benysiewicz, Hieronim Szczegóła, Zielona Góra. Zarys dziejów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1991, ISBN 83-210-0865-8.
  17. ↑ Abraham Kajzer, Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7.
  18. ↑ Zielona Góra. Maria Markiewicz i przymusowa praca [Nieznana Zielona Góra] [online], wZielonej.pl, 16 maja 2020 [dostęp 2020-06-08] (pol.).
  19. ↑ Joachim Benysiewicz, Hieronim Szczegóła, Zielona Góra. Zarys dziejów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1991, ISBN 83-210-0865-8.
  20. ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2, s. 348.
  21. ↑ Henryk Ankiewicz, Przechadzki zielonogórskie, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra, 1992, s. 131–132.
  22. ↑ Św. Urban patronem miasta? Jest coraz bliżej.
  23. ↑ Dekret ustanawiający św. Urbana I, papieża, patronem miasta Zielona Góra.
  24. ↑ Prezydent Miasta przekazał muzeum papieski dekret. Internetowy Serwis Miejski.
  25. ↑ Katolicka Agencja Informacyjna KAI, Św. Urban I, opiekun winiarzy – patronem Zielonej Góry | eKAI.pl, eKAI, 30 listopada 1 [dostęp 2020-06-09].
  26. ↑ Zielona Góra: Uroczystości wprowadzenia relikwii św. Urbana I – patrona miasta.
  27. ↑ Zielona Góra: Uroczystości ku czci Patrona Miasta – św. Urbana I. ekai.pl, 10 września 2012. [dostęp 2016-05-30].
  28. ↑ Anna Bensz-Idziak Świętowanie z patronem Tygodnik Niedziela.
  29. ↑ Pomnik św. Urbana oficjalnie odsłonięty. rzg.pl.pl, 30 września 2018. [dostęp 2018-08-30].
  30. ↑ Wniosek prokuratora o uchylenie niezgodnej z prawem uchwały Rady Miasta w Zielonej Górze w sprawie ustanowienia patrona miasta – Strona prokuratury okręgowej.
  31. ↑ Maja Sałwacka: Święty Urban – patron miasta tylko dla wierzących., 25.11.2011, zielonagora.wyborcza.pl.
  32. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 91–102. [dostęp 24.2.13].
  33. ↑ Janina Blikowska-7 kwietnia 2017, Miasta z muzycznym symbolem [online], regiony.rp.pl, 6 kwietnia 2017 [dostęp 2020-10-05] (pol.).
  34. ↑ Rzeźba Chłopiec ze źrebięciem sprzed Palmiarni – zarys historii i próba interpretacji [online], prolibris.net.pl [dostęp 2020-07-09].
  35. ↑ ZOK – Zielonogórski Ośrodek Kultury [online] [dostęp 2020-02-18] (pol.).
  36. ↑ Redakcja, Amfiteatr w Zielonej Górze na archiwalnych zdjęciach. Jak dawniej wyglądało to miejsce? Przypominamy [online], Gazeta Lubuska, 29 października 2019 [dostęp 2020-02-18] (pol.).
  37. ↑ Centrum Nauki Keplera [online] [dostęp 2020-02-18] (pol.).
  38. ↑ Joachim Benysiewicz, Hieronim Szczegóła, Zielona Góra. Zarys dziejów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1991, ISBN 83-210-0865-8.
  39. ↑ Klub Kultury Filmowej Kino Newa.
  40. ↑ Cinema City otwiera multipleks w Zielonej Górze (17 października 2008). [dostęp 2010-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  41. ↑ Kino Nysa. [dostęp 2020-01-10].
  42. ↑ Zielonogórskie kino Nysa zostało sprzedane.
  43. ↑ Uczelnia: UZ w liczbach: ponad 11 tysięcy studentów, ponad 1000 wykładowców [online], wZielonej.pl, 2 października 2018 [dostęp 2019-04-24] (pol.).
  44. ↑ Weatherbase: Historical Weather for Zielona Gora, Poland. [dostęp 2008-12-15]. (ang.).
  45. ↑ Zielona Góra – Tereny miejskie.
  46. ↑ Gazeta Lubuska, 19.01.2011.
  47. ↑ Palmiarnia Zielonogórska – Dla zwiedzających – http://www.palmiarnia.zgora.pl/Dla-zwiedzajacych.
  48. ↑ Wyborcza.pl [online], zielonagora.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-28].
  49. ↑ Wyborcza.pl [online], zielonagora.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-06].
  50. ↑ k, Park Sowińskiego w Zielonej Górze po modernizacji. Zobacz, jak zmienił się ten teren zielony! [online], Gazeta Lubuska, 18 lipca 2018 [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  51. ↑ Zielona Góra – Dzika Ochla – Zabytki i atrakcje [online] [dostęp 2020-07-17] (pol.).
  52. ↑ Uchwała nr LXXI.617.2014 Rady Miasta Zielona Góra z dnia 26 sierpnia 2014 r..
  53. ↑ Uchwała nr LXXVII.704.2014 Rady Miasta Zielona Góra z dnia 23 grudnia 2014 r.w sprawie ustanowienia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Liliowy Las”.
  54. ↑ Jest już Ścieżka Zdrowia w Liliowym Lesie – Wiadomości radio-plus-polska * radioplus.pl [online], www.radioplus.pl [dostęp 2020-07-17].
  55. ↑ Redakcja, Leżaki, fontanna, siłownia, kącik zabaw. W parku przy ul. Partyzantów w Zielonej Górze możesz odpocząć [online], Zielona Góra Nasze Miasto, 24 maja 2018 [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  56. ↑ Wiadomości Zielona Góra, Dolina Gęśnika robi wrażenie! | Wiadomości Zielona Góra [online] [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  57. ↑ s, Wieża w parku przy ul. Lechitów już jest. Zobacz widok! [online], Zielona News, 20 lipca 2017 [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  58. ↑ Wiadomości Zielona Góra, Park w Zatoniu – nowa nazwa – nowe logo | Wiadomości Zielona Góra [online] [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  59. ↑ Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków – Stary Kisielin, park pałacowy [online], www.lwkz.pl [dostęp 2020-07-06].
  60. ↑ Wyborcza.pl [online], zielonagora.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-06].
  61. ↑ Wyborcza.pl [online], zielonagora.wyborcza.pl [dostęp 2020-07-06].
  62. ↑ Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków – Kiełpin, park dworski [online], www.lwkz.pl [dostęp 2020-07-06].
  63. ↑ Dawny dworski park w Zielonej Górze Kiełpinie wreszcie doczekał się zmian. Wybierzcie się, by je zobaczyć [online], – gazetalubuska.pl [dostęp 2020-07-06] (pol.).
  64. ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Zielona_Gora, w oparciu o dane GUS.
  65. ↑ GUS, Zielona Góra i Gorzów Wlkp. I – XII 2019 r. [online], zielonagora.stat.gov.pl [dostęp 2020-02-07] (pol.).
  66. ↑ Contact [online], ADB [dostęp 2020-02-10] (ang.).
  67. ↑ GPS | Army | Security Systems | Space | Alarms | Hertz Systems [online] [dostęp 2020-02-10] (pol.).
  68. ↑ Streamsoft – Producent systemów ERP [online], Streamsoft [dostęp 2020-02-10] (pol.).
  69. ↑ Urządzenia i systemy automatyki | Montaż SMT/THT | Lumel [online], www.lumel.com.pl [dostęp 2020-02-10].
  70. ↑ LUG – ledowe oprawy oświetleniowe, oświetlenie ewakuacyjne, LED, przemysłowe, uliczne [online], www.lug.com.pl [dostęp 2020-02-10].
  71. ↑ Zastal SA – Biura – Biuro – Wynajem – Zielona Góra – Firma [online], www.zastal.pl [dostęp 2020-02-11].
  72. ↑ Centrum Technologii Internetowych CTI-, Stelmet S.A. – Drewniana architektura ogrodowa, ogrodzenia i dekoracje [online], Stelmet S.A. [dostęp 2020-02-10] (pol.).
  73. ↑ Strona główna – Nordis – lody i produkty mrożone, doskonała jakość i cena [online], www.nordis.com.pl [dostęp 2020-02-11].
  74. ↑ Wyborowa w Zielonej Górze ma 70 lat; inwestycje sięgnęły ostatnio 40 mln zł – Alkohole papierosy [online], www.portalspozywczy.pl [dostęp 2020-02-10] (pol.).
  75. ↑ O/ Zielona Góra – Portal korporacyjny [online], pgnig.pl [dostęp 2020-02-12].
  76. ↑ Wielowalutowe usługi finansowe [online], Cinkciarz.pl [dostęp 2020-02-11] (pol.).
  77. ↑ Modne buty damskie, męskie, dziecięce oraz torebki | eobuwie.pl [online], eObuwie [dostęp 2020-02-11] (pol.).
  78. ↑ Moda męska – odzież męska – sklep online | Denley.pl [online], www.denley.pl [dostęp 2020-02-11].
  79. ↑ Strefa Aktywności Gospodarczej [online], Inwestycje Zielona Góra [dostęp 2020-02-07] (pol.).
  80. ↑ Geneza powstania | Lubuski Park Przemysłowo-Technologiczny [online], lppt.pl [dostęp 2020-02-07].
  81. ↑ LPPT – strefa ekonomiczna w Nowym Kisielinie [online], Inwestycje Zielona Góra [dostęp 2020-02-07] (pol.).
  82. ↑ Strona główna [online], Ekoenergetyka-Polska Sp. z o.o. [dostęp 2020-02-10] (pol.).
  83. ↑ Wyborcza.pl [online], zielonagora.wyborcza.pl [dostęp 2020-02-10].
  84. ↑ Ekoenergetyka otwiera Ekoen. Nowe podejście do ładowania pojazdów EV [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-02-10] (pol.).
  85. ↑ W Lubuskiem powstanie Park Technologii Kosmicznych i oddział CBK PAN [online], www.urania.edu.pl [dostęp 2020-02-07] (pol.).
  86. ↑ Pierwsza firma w Parku Technologii Kosmicznych już jest. Co dalej? [online], plus.gazetalubuska.pl, 11 września 2019 [dostęp 2020-02-07] (pol.).
  87. ↑ Wiadomości Zielona Góra, 25 Diamentów Forbesa dla Zielonej Góry! | Wiadomości Zielona Góra [online] [dostęp 2020-02-07] (pol.).
  88. ↑ w sprawie podziału Miasta na stałe... – Akty prawne – Miasto Zielona Góra [online], bip.zielonagora.pl [dostęp 2020-02-19].
  89. ↑ Prezydent Miasta – Miasto Zielona Góra [online], bip.zielonagora.pl [dostęp 2020-02-18].
  90. ↑ Rada Miasta – Miasto Zielona Góra [online], bip.zielonagora.pl [dostęp 2020-02-17].
  91. ↑ strona Szpitala Uniwersyteckiego w Zielonej Górze.
  92. ↑ Lista szpitali MSWiA – Szpitale MSW.
  93. ↑ bip.zielonagora.pl. [dostęp 2019-11-07].
  94. ↑ bip.zielonagora.pl. [dostęp 2019-10-30].
  95. ↑ bip.zielonagora.pl. [dostęp 2019-10-30].
  96. ↑ strona Instytutu Filozoficzno-Teologicznego w Zielonej Górze.
  97. ↑ Wykaz linii autobusowych – Miejski Zakład Komunikacji w Zielonej Górze [online], www.mzk.zgora.pl [dostęp 2020-06-15].
  98. ↑ „Trans-Rol” Cigacice Sp. z.o.o. Informacja o firmie i zdjęcia portu w Cigacicach. Według danych KRS spółka (KRS: 0000003397) została wykreślona z ewidencji 7 kwietnia 2008 roku.
  99. ↑ Zdjęcia portu w Cigacicach.
  100. ↑ Katowicki Węgiel Sp. z o.o. Skład opału nr 2 port Cigacice.
  101. ↑ Widok na kanał portu w Cigacicach.
  102. ↑ Visit Zielona Góra [online], www.cit.zielona-gora.pl [dostęp 2020-07-15].
  103. ↑ Wszystkie bachusiki.
  104. ↑ Visit Zielona Góra [online], www.cit.zielona-gora.pl [dostęp 2020-02-18].
  105. ↑ Kręgielnia Magma Music & Bowling Club [online], kregielniamagma.com [dostęp 2016-06-04].
  106. ↑ Kręgielnia Zielona Góra • Bowling Club [online], www.kreglezg.pl [dostęp 2016-06-04].
  107. ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy.
  108. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15].
  109. ↑ Obiekty w dyspozycji MOSiR. [dostęp 2013-04-11]. (pol.).
  110. ↑ Chcesz spędzić ferie w górach? Przyjdź na Górę Tatrzańską!. Gazeta Lubuska. [dostęp 2013-04-11]. (pol.).
  111. ↑ http://www.kyokushin.zgora.pl.
  112. ↑ Stadion żużlowy będzie miał pojemność 20 tys. miejsc [dostęp 2009-07-18].
  113. ↑ Wielkie otwarcie pierwszego w Polsce stadionu futbolowego w Zielonej Górze [online], Ambasada i Konsulat USA w Polsce, 23 października 2017 [dostęp 2019-03-01] (pol.).
  114. ↑ Sołectwa, Biuletyn Informacji Publicznej Dzielnica Nowe Miasto – Zielona Góra [dostęp 2016-01-08].
  115. ↑ Miasta partnerskie – oficjalna strona miasta Zielona Góra [dostęp 2016-01-08].
  116. ↑ Brak w oficjalnym wykazie: Miasta partnerskie – oficjalna strona miasta Zielona Góra [dostęp 2016-01-08].
  117. ↑ Brak podpisanej umowy partnerskiej (podpisano list intencyjny); zob.: Miasta partnerskie – Iwano-Frankowsk – oficjalna strona miasta Zielona Góra [dostęp 2016-01-08].
  118. ↑ Brak podpisanej umowy partnerskiej, władze Zielonej Góry posługują się pojęciem miasta zaprzyjaźnionego; zob.: Miasta partnerskie – Soltau – oficjalna strona miasta Zielona Góra [dostęp 2016-01-08].

Bibliografia

  • Benysiewicz, Joachim/Szczegóła Hieronim: Zielona Góra. Zarys dziejów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1991. ISBN 83-210-0865-8.
  • Bielinis-Kopeć, Barbara/Kowalski, Stanisław/Lisiecka, Małgorzata: Zabytki Zielonej Góry. Zielona Góra: Regionalne Centrum Animacji Kultury 2005. ISBN 83-88059-57-2, ISBN 978-83-88059-57-5.
  • Bujkiewicz, Zbigniew: Krajobraz materialny i społeczny Zielonej Góry od końca XVIII do połowy XX wieku. Zielona Góra: Archiwum Państwowe w Zielonej Górze & Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Zielonej Górze 2003. ISBN 83-89115-23-9.
  • Ciesielska, Izabela: Architektura pierwszej poł. XX wieku w Zielonej Górze. Przyczynek do badań nad problematyką konserwatorską, w: Lubuskie Materiały Konserwatorskie, tom 9 (2012), Zielona Góra 2012.
  • Clauss, Ernst: Buch der Stadt Grünberg in Schlesien. Obst- und Rebenstadt des deutschen Ostens. Neubearbeitung und Ergänzung der Stadtgeschichten von August Förster und Hugo Schmidt. Frankfurt am Main: P. Keppler Verlag 1964 (zweite Auflage).
  • Czyżniewski, Tomasz: Zielona Góra przełomu wieków XIX/XX. Łodź: Księży Młyn 2010. ISBN 978-83-7729-012-5.
  • Dąbrowska-Burkhardt, Jarochna (oprac.): Das alte Grünberg: Chronik. Dawna Zielona Góra. Kronika. Zielona Góra: Fundacja „My w Europie” 2005. ISBN 6082433, ISBN 978-83-921516-1-6.
  • Fedorowicz, Krzysztof: Grünberg (powieść historyczna). Kraków: Libron 2012 (tłumaczenie wierszy: Krzysztof Fedorowicz, Julian Simonjetz i Izabela Taraszczuk). ISBN 978-83-62196-73-9.
  • Förster, August: Aus Grünbergs Vergangenheit. Grünberg in Schlesien: Druck und Verlag von W. Levysohn 1900.
  • Karwowski Przemysław (red.): Lubuski Szlak Wina i Miodu. Zielona Góra: Zielonogórskie Stowarzyszenie Winiarskie 2009. Tłum. Jerzy Bielerzewski i Janusz Strzelecki.
  • Kiełczewska, Katarzyna: Zabytkowe piece i piecokominki w willach i kamienicach w Zielonej Górze. Komunikat, w: Lubuskie Materiały Konserwatorskie, tom 9 (2012), Zielona Góra 2012.
  • Kres, Bogdan: Zarys dziejów winiarstwa zielonogórskiego. Poznań-Zielona Góra 1966.
  • Kuleba, Mirosław: Ampelografia Zielonej Góry. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej 2005. ISBN 83-88336-49-5.
  • Mirosław Kuleba, Topografia winiarska Zielonej Góry, Zielona Góra: Organizacja Pracodawców Ziemi Lubuskiej, 2010, ISBN 978-83-932131-0-8, OCLC 750901958.
  • Ostrowski, Mieczysław (red.): Zielona Góra i okolice. Wędrówka śladami przeszłości. Grünberg und Umgebung. Auf der Suche nach den Spuren der Vergangenheit (Tłumaczenie: Robert Buczek, Jan Grzegorczyk i Tadeusz Zuchewicz). Zielona Góra: Verbum 1999. ISBN 83-909375-2-2.
  • Rok na zielonogórskiej winnicy w obrazach Doroty Komar-Zmyślony. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej 2006. ISBN 83-88426-13-3.
  • Schmidt, Hugo: Geschichte der Stadt Grünberg in Schlesien. Grünberg in Schlesien: Grünberger Verlagsdruckerei Paul Keppler 1922. [1].
  • Stein, Erwin (red. nauk.): Monographien deutscher Städte. Darstellung deutscher Städte und ihrer Arbeit in Wirtschaft, Finanzwesen, Hygiene, Sozialpolitik und Technik. Band XXIX: Grünberg in Schlesien (in Zusammenarbeit mit Oberbürgermeister Dr. Busse). Berlin-Friedenau: Deutscher Kommunal-Verlag 1928. (online).
  • Szczegóła Hieronim, Ostrowski Mieczysław (red.): Znani zielonogórzanie XIX i XX wieku (Tłumaczenie: Tadeusz Zuchewicz). Zielona Góra: Verbum 1996. ISBN 83-901114-2-X.
  • Taraszczuk, Izabela: Die Renaissance der Winzertraditionen im niederschlesischen Grünberg/Zielona Góra. W: „Schlesien heute”, nr 10/2012. Görlitz: wyd. Senfkorn Verlag Alfred Theisen, s. 60–61. ISSN 1436-5022.
  • Taraszczuk, Izabela: Grünberg und Meseritz ehren das Kulturerbe der deutschen und polnischen Juden. W: „Schlesien heute”, nr 7/2013. Görlitz: wyd. Senfkorn Verlag Alfred Theisen, s. 48–49.
  • Toczewski, Andrzej: Tradycje zielonogórskiego winiarstwa. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej 2001. ISBN 83-909342-9-9.
  • Toczewski, Andrzej: Zielonogórskie Winobrania. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej 2006. ISBN 83-88426-29-X.11

Linki zewnętrzne

Województwo lubuskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Podział administracyjny Polski
Województwa
Siedziby wojewodów
i sejmików
Podziały administracyjne
województw
Herby województw
Flagi województw
Województwa proponowane
Inne jednostki podziału

Miasta województwa lubuskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Szablon:Osiedla Zielonej Góry

Powiat zielonogórski (1945–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954-72)
Gminy wiejskie
(1945-54 i 1973-75)
Gromady (1954-72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zielona_Góra&oldid=61156199”