37 mm armata przeciwpancerna Bofors

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
37 mm Bofors m/34
Ilustracja
37 mm Fodfolkskanon m1937 (wersja duńska)
Dane podstawowe
Państwo

 Szwecja

Producent

Bofors
SMPzA
H. Cegielski
i inni

Rodzaj

armata przeciwpancerna

Historia
Produkcja seryjna

1935

Dane taktyczno-techniczne
Kaliber

37 mm

Nabój

37×257R

Długość lufy

1665 mm

Donośność

7100 m

Długość

3050 mm (położenie bojowe); 7100 mm (położenie marszowe)

Szerokość

1220 mm

Wysokość

1010 mm

Masa

370 kg (na stanowisku ogniowym)

Wysokość linii ognia

620 mm

Szybkostrzelność

12 strz/min

37 mm Bofors m/34szwedzka armata przeciwpancerna z okresu międzywojennego skonstruowana w zakładach Bofors. Eksportowana oraz produkowana licencyjnie poza Szwecją (głównie w Polsce).

W chwili wprowadzenia na rynek była bronią bardzo skuteczną, zdolną stawić czoła współczesnym jej czołgom. Jej osiągi, niewielka waga i duża szybkostrzelność uczyniły z niej cenioną broń przeciwpancerną w przedwojennej Europie. Wprowadzenie lepiej opancerzonych czołgów na początku II wojny światowej sprawiło, że działo to szybko stało się przestarzałe (podobnie jak inne małokalibrowe armaty o podobnych parametrach, jak np. niemiecka 3,7 cm PaK 36 czy amerykańska M3).

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Armata wyposażona była w lufę typu jednoblokowego z półautomatycznym składanym zamkiem i małym hamulcem wylotowym oraz 5 mm tarczę ze składaną dolną płytą. Osadzona na wózku, z metalowym zawieszeniem i kołami z gumowymi oponami.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Bofors m/34 został opracowany z założeniem głównie na potrzeby eksportu. Pierwszy prototyp powstał w 1932 r., ale prace rozwojowe trwały do 1934 r. Pierwszym klientem, który zakupił dwanaście egzemplarzy w 1935 r., była Holandia. Kolejne zamówienia (w tym zakup licencji na produkcję) pojawiły się ze strony Danii, Finlandii[1] i Polski.

Użycie bojowe[edytuj | edytuj kod]

Wielkopolska Brygada Kawalerii wyposażona w armaty wz. 36 podczas bitwy nad Bzurą w 1939

Armata została po raz pierwszy użyta bojowo podczas hiszpańskiej wojny domowej, gdzie z łatwością przebijała pancerz ówczesnych czołgów lekkich. Podczas II wojny światowej została użyta przez Wojsko Polskie podczas kampanii wrześniowej. Doświadczenia z walk 1939 r. wykazały iż armata ta była bronią bardzo skuteczną. Niewielkie wymiary i masa sprawiały że wykazywała się ona bardzo dużą ruchliwością (zwłaszcza przy wykorzystaniu przez kawalerię). Natomiast siła ognia okazywała się wystarczająca, by zniszczyć wszystkie typy ówczesnych czołgów (zdolność przebicia 40 mm pancerza z dystansu 400 m) W 1939 r. większość niemieckich czołgów miała dużo cieńszy pancerz (Panzer I, Panzer II, Panzer III o grubości 15 mm, a najcięższy z nich Panzer IV miał w 1939 pancerz boczny grubości 30 mm). Jednym z przykładów skuteczności 37 mm armaty Boforsa w tym okresie było zatrzymanie niemieckiej dywizji pancernej przez Wołyńską Brygadę Kawalerii podczas bitwy pod Mokrą.

Bofors 37 PstK/36 na wyposażeniu armii fińskiej (1941)

Wojna zimowa pomiędzy Finlandią i ZSRR była ostatnim starciem, w którym małokalibrowe działka przeciwpancerne mogły zdominować czołgi. Finowie z powodzeniem wykorzystywali je przeciwko radzieckim czołgom, takim jak T-26, T-28 i BT. Jednak podczas wojny kontynuacyjnej armata okazywała się już nieskuteczna przeciwko cięższym radzieckim czołgom T-34 i KW przez co została zdegradowana do roli działka wsparcia piechoty[1].

W Polsce[edytuj | edytuj kod]

Armata przeciwpancerna wz. 36 podczas manewrów w 1938

Armata produkowana była na licencji w Polsce. Wyprodukowano 968 szt. w wersji holowanej (w zakładach SMPzA) i ponad 200 sztuk (w Fabryce Obrabiarek "H. Cegielski" w Rzeszowie)[2] W 1936 r. została przyjęta na uzbrojenie Wojska Polskiego jako „armatka 37 mm wz. 36”. Ówcześnie armatka była klasyfikowana jako broń piechoty (kawalerii), a nie artylerii[3][4][5][6][7]. Plutony i kompanie przeciwpancerne były organicznymi pododdziałami pułków piechoty (samodzielnych batalionów), a dwa sformowane dywizjony przeciwpancerne były jednostkami piechoty i kawalerii. Dwie armatki były na uzbrojeniu załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte[8]. 1 września 1939 Wojsko Polskie dysponowało ponad 1300 armat ppanc. wz. 36[2]

Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]

Dane taktyczno-techniczne armat przeciwpancernych wz. 36 używanych w Wojsku Polskim:

  • producent: Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki (SPMzA) w Pruszkowie na licencji Boforsa i Fabryka Obrabiarek "H. Cegielski" w Rzeszowie (ok. 300 szt. zakupiono w Szwecji).
  • typ: armata przeciwpancerna holowana przez zaprzęg konny lub ciągnik kołowy.
  • kaliber: 37 mm
  • amunicja: 37x257R
  • długość lufy: 45 kalibrów (1665 mm)
  • masa:
    • na stanowisku ogniowym: 380 kg
    • w położeniu marszowym: 930 kg
    • masa przodka:
  • wymiary
    • w położeniu marszowym (samej armaty): – długość: 3050 mm, – szerokość: 1220 mm, – wysokość: 1010 mm
    • długość z przodkiem i zaprzęgiem: 7,1 m
  • donośność:
    • maksymalna: 7100 m
    • skuteczna przy strzelaniu do:
      • wozów bojowych: 2000 m
  • szybkostrzelność praktyczna: 10 strz/min
  • kąty ostrzału:
    • w płaszczyźnie poziomej
      • ze złożonymi ogonami 6°
      • z rozłożonymi ogonami +/- 25°
    • w płaszczyźnie pionowej + 25° –10°
  • wysokość linii ognia: 620 mm
  • tarcza pancerna grubości 4-5 mm
  • celownik teleskopowy PZO o polu widzenia 30° i powiększeniu 1,4
  • prędkość początkowa pocisku: 800 m/s
  • pociski:

Jednostka ognia: 40 nb, w tym nb z poc. przeciwpancernym – 32, nb z poc. kruszącym – 8. Przodek mieścił 2 JO.

Zachowane egzemplarze[edytuj | edytuj kod]

Armata ppanc Bofors wz. 36
Armata w Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy
Armata w Muzeum Wojska w Białymstoku na ekspozycji czasowej
Armata w Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą
Armata w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej
Armata w Muzeum Wojska Polskiego z 79 pułku piechoty
Amunicja armaty przeciwpancernej wz 36
Armata przeciwpancerna wz. 36 w Fińskim Muzeum Czołgów, obecnie do zobaczenia w parku militarnym w Białymstoku
Armata przeciwpancerna wz. 36 w Fińskim Muzeum Czołgów, obecnie do zobaczenia w parku militarnym w Białymstoku
Armata przeciwpancerna wz. 36 w Fińskim Muzeum Czołgów, obecnie do zobaczenia w parku militarnym w Białymstoku
Armata Bofors w trakcie rekonstrukcji historycznej
Armata Bofors ciągnięta za repliką samochodu pancernego wz. 29
W Polsce
Za granicą

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b ANTITANK GUNS PART 1: 20 mm - 37 mm Guns. www.jaegerplatoon.net. [dostęp 2023-08-28].
  2. a b Armata przeciwpancerna wz. 36 kal. 37 mm. www.muzeumwp.pl. [dostęp 2023-08-28].
  3. Instrukcja o broni piechoty 1936 ↓, s. 1.
  4. Armatka 37 mm wz. 36 1936 ↓, s. 1.
  5. Instrukcja tymczasowa 1937 ↓, s. 1.
  6. Instrukcja o broni piechoty 1939 ↓, s. 42, tu jako „armatka piechoty wz. 36”.
  7. Encyklopedia Wojskowa 1932 ↓, s. 441-444.
  8. Konstankiewicz i Słupczyński 1977 ↓, s. 15.
  9. Armaty przeciwpancerne kal. 37 mm wz. 36 w zbiorach Muzeum WP w Warszawie. muzeumwp.pl, 2008-05-31. [dostęp 2012-07-24].
  10. Nowa armata na Westerplatte. trojmiasto.pl, 2008-05-31. [dostęp 2011-09-12].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]